Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialakt-Enzyklopedy
Di
normannischi Sprooch
(in dr Normandi
normaund
, uff Jersey
nouormand
) ghort zue de
Langues d'oil
un wird z Nordfrankrych in dr
Normandi
un uff de
Kanalinsle
gschwatzt. Es gilt als e
bedrooti Sprooch
un isch numme uff de Kanalinsle offiziell anerkannt. In dr Normandi isch es offiziell nit anerkannt, es wird aber amene Deil
colleges
uff de
Halbinsel Cotentin
unterrichtet. S Normannisch het zum eine Gmeinsamkeite mitem
Pikardische
(
domaine normano-picard
) im Weschte un mitem
Gallo
(
domaine de l'ouest
) im Sude.
S Normannisch wird traditionell in dr Normandi, e Region vo Nordfrankrych, un de Kanalinsle, wo zur britische Chron ghore, gschwatzt. Im Sude vo dr Normandi ghort de Dialakt sudlig vunere
Isogloss
, wo
ligne Joret
heisst, eigetli scho numm zum Normannische un wird als
normand meridional
bezeichnet. Im Oschte ghore bstimmti Gegende scho mee zum Pikardische.
Am sterchschte isch d Sprooch no uff dr Kanalinsel Jersey, dr
Halbinsel Cotentin
un em
Pays de Chaux
. Aber au uff Jersey lait de Aadeil vo Sprecher vum
Jerriais
numme bi 2-3%. Uffem Cotentin sin Sprecher, wo junger wie 30 Joor alt sin, salte. D Wytergab vo dr Sprooch zue dr naggscht Generation isch dort in de 60er un 70er-Joor abbroche.
S Normannische isch Deil vo zwei sognanti ?Domane“ vo de
Langues d'oil
. Des isch zum eine d
domaine normano-picard
wo s Normannisch un s Pikardisch gage Sude abgranzt. Zum andre ghort s Normannisch zue dr
domaine d'ouest
, wo s Normannisch un s
Gallo
gage Oschte abgranze. In dr Normandi salber git es allerdings Gegende, wo usserhalb vo einere vo danne Domane liige, wyl d Dialaktgranze naturli nit exakt de politische Granze folge.
Als Unterscheidigsmerchmool vo dr
domaine normano-picard
galte:
- D Ussprooch vum
latiinische
c
vor /a/. Im Normanisch sin /
k
/ un /
g
/ erhalte, sudlich hen sich die Luut zue [
?
] un [
?
] entwigglet. So sait mer im Normannische
le cat
ⓘ
/
?
?d Chatz‘ un
la gambe
ⓘ
/
?
?s Bai‘, im Gagesatz zum Franzosische
le chat
ⓘ
/
?
un
la jambe
ⓘ
/
?
.
- D Entwigglig vum latiinische
c
vor /e/ un /i/. Im Normannische isch de Luut [
?
], sudlich devo het er sich zumene [
s
] entwigglet:
chent
?hundert‘ un
francheis
?franzosisch‘, statt Franzosisch
cent
un
francais
.
D Unterscheidigsmerchmool vo der
domaine d'ouest
sin:
- D Entwigglig vum latiinische /e/: Im Weschte /e/ un im Oschte /wa/. So erklart sich Normannisch
tei
?dich‘ oder
fere
?Mart‘ un Franzosisch
toi
un
foire
.
- Di latiinische Vokal /o/ un /u/ sin in dr
domaine d'ouest
en [
u
], im Oschte aber [
ø
]
paour
?Angscht‘ un
religious
?religios‘ statt
peur
un
religieux
.
S Glychniss vom Samaa, im Dialakt vo
Canteloup
im
Val de Saire
(
Halbinsel Cotentin
).
aaloose
ⓘ
/
?
?
U sumeux s'en fut sumo. Et coume i sumait, eune partie d'la sumenche tumbit l'long du qu'min et l's ouaisiaux vintent et magitent tout. Eune aute partie tumbit sus d's endrets rocalieux, et o l'vit trop a coup, rapport que la terre n'etait po byi enfonte. Mais l'sole se l'vit et o fut ruostie; et coume o n'avait po d'rachenes, o tumbit. Eune aute partie tumbit amont d's epenes, et l's epenes s'mintent a crete et a l'etoufflo. Mais encouo eune aute partie tumbit dans d'bouone terre, et o portit frit: eune grone en dounit chent, yeune aute sessainte, et yeune trente. L'syi qu'a d's olies por entenre, qu'il entende.
“
D Wikipedia uff Normannisch
