Bellinzona
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton :	Tessin (TI)
Bezirk :	Bellinzona w
Kreis:	Bellinzona
BFS-Nr. :	5002 i1 f3 f4
Poschtleitzahl :	6500
UN/LOCODE :	CH BZA
Koordinate :	721800  /  117729 46.199996 9.016659 227 Koordinate: 46° 12′ 0″  N , 9° 1′ 0″  O ; CH1903:  721800  /  117729
Hochi :	227  m u. M.
Flachi :	164.96  km²
Iiwohner :	i 44'270 (31. Dezamber 2022) [1]
Website:	www.bellinzona.ch
Piazza Collegiata
Charte
w

Bellinzona ( lombardisch Belinzona, vylmol au aifach Borgh [bork] ‘Stadt’; ^{[2] [3]} dytsch nimmen eso bekannt Bellenz, schwyzerdytsch Belanz (Uri, aber au im Milidar un sunscht no do un dert), Balez, Ballez (Uri, Schwyz, Bunderland), Balanz ( [?bal?ants] ( info ) (z Gurin), ^[4] ratoromanisch   Blizuna ^{ⓘ / ?} ) isch e politeschi Gmaind im Kanton Tessin und Hauptstadt vu dam Schwyzer Kanton . Si ghert zum Chrais (circolo) Bellinzona im Bezirk Bellinzona . Mit uber 42'000 Yywohner (April 2017) isch si no Lugano di zwootgreescht Stadt im Kanton.

Geografii [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Bellinzona lyt in dr Daalebeni am Fluss Tessin ganz im Suude vum Gotthardmassiv und in dr Nechi vu dr Granze vum Sopraceneri (em nerdlige Tessin) un em Sottoceneri (em Sidtessin). Zue dr Gmai ghere au no d Fraktione Artore, Carasso, Daro un Ravecchia, d Derfer Camorino , Claro , Giubiasco , Gnosca , Gorduno , Gudo , Moleno , Monte Carasso , Pianezzo , Preonzo , Sant’Antonio , Sementina und naturlich au d Stadt Bellinzona salber. S Gmaigebiet goot im Oschte bis uf e Barg Motto d’Arbino und im Weschte annet em Tessinfluss im Gordunodaal uf d Alp Albagno under der Cima d’Erbea . Wag dr Fusion mit zwolf umligende Gmaine afangs April 2017 isch d Flechi vur Gmaind Bellinzona vu guet 19 uf iber 165 km² gstige.

Gschicht [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Bellinzona isch zum erschte Mol gnannt wore anne 590 as Belitio oder Belintiona, derno as Berinzona, Beliciona, Birrinzona un 1168 Birizona, 1218 as Bilizone . Dr Ort isch strategisch wichtig gsii vor de Bass St. Gotthard, Lukmanier un San Bernardino. D Stadt Como het Bellinzona anne 1242 an Mailand verchauft. No verschidene Bsitzwachsel isch s schließli im Johr 1503 vum franzesische Chenig Ludwig XII. im Verdrag vu Arona an Uri, Schwyz un Unterwalde chuu.

Anne 1907 sin di bisharige Gmaine Carasso, Daro un Ravecchia zue Bellinzona yygmaindet wore.

Uf e 2. April 2017 han sich dryzeh ehmoligi Gmaine zur neie Gmai Bellinzona zamegschlosse. ^[5] Us em Chrais Giubiasco sin Camorino , Giubiasco , Pianezzo un Sant’Antonio chuu, vum Chrais Ticino grad alli Gmaine ? des sin Gnosca , Gorduno , Gudo , Moleno , Monte Carasso , Preonzo un Sementina ? und us em Bezirk Riviera un sym glyychnamige Chrais Riviera d Gmain Claro . Zum uf dryzeh chuu, muess mer d Stadt Bellinzona au mitzelle, wu di ainzig Gmai us em Chrais Bellinzona gsii isch, wu bi dare Fusion mitgmacht het, di andere boode han dr Chrais Arbedo-Castione grindet.

Verwaltig [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Dr Burgermaischter (Sindaco) vu Bellinzona isch dr Mario Branda (Stand April 2017).

Bevelkerigsentwicklig [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Qualle: Bundesamt fur Statistik 2005 ^[6] Am 31. Dezember 2015 hat Bellinzona 18 308 Yywohner gha. Dur d Fusion mit zwolf umligende Gmaine uf dr 2. April 2017 isch d Bevelkerig uf circa 42'500 aagstige.

Dialekt [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Dr lombardisch Dialakt vu Bellinzona ghert zum Ticinese.

Kultuur [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

• Piazza Blues Festival (syt 1989 alljohr im Juli mit rund 30'000 Zueschauer)
• Rabadan, d Fasnet vu Bellinzona. No dr Tradition soll s d Fasnet z Bellinzona scho syter 1862, dr Uusdruck Rabadan (vum piemontesische Wort fir ≪Chrach≫) isch syter 1874 belait.

Bouwarch [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

• d Drei Burge vu Bellinzona (syt 2000 UNESCO Walterb): Burg Castel Grande ( S. Michele oder Uri ), Burg Montebello ( S. Martino oder Schwyz, hite mit em Museo Civico ), Burg Sasso Corbaro ( S. Barbara oder Underwalde )
• d Speermuure ( Murata ) kwer durs Daal
• s Staatsarchiiv vum Tessin
• s Bundesstroofgricht
• d Chilche SS. Pietro e Stefano (13. Jh., umboue im spote 14. un frieje 15. Jh. un wider 1733?64)
• d Chilche S. Maria delle Grazie (15. Jh.)
• d Chilche S. Maria del Ponte (14. Jh.)
• d Chilche S. Biagio , z Ravecchia (romanisch, mit Freske us em 14. un 15. Jh.)
• d Chilche S. Sebastiano , z Daro
• d Chilche S. Roco (14. Jh.)
• d Chilche Madonna della Neve
• di Evangelisch-Reformierti Chilche
• s Sanktjohannsspidaal
• s Gimnaasium vum Alberto Camenzind
• d Baadi vo Bellinzona, vum Aurelio Galfetti
• s Teatro Sociale (1847)
• d Albagnohutte vom UTOE , em ene Tessiner Bargverain

Bilder [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

• 
  d Burg Castel Grande
• 
  d Burg Montebello
• 
  d Burg Sasso Corbaro
• 
  d Stadtmuure
• 
  d Chilche SS. Pietro e Stefano
• 
  d Chilche San Biagio
• 
  d Chilche S. Maria delle Grazie
• 
  d Chilche S. Sebastiano
• 
  s Teatro Sociale
• 
  im Stadtzantrum
• 
  dr Baanhof
• 
  s Gimnaasium vo Bellinzona
• 
  e Versicherig z Bellinzona
• 
  s Bundesstroofgricht

Lyt [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

z Bellinzona uf d Walt chuu

• Marco Baggiolini (* 1936), Schwyzer Biochemiker un Immunolog
• Renato Berta (* 1945), Schwyzer Kameramann vu dr Nouvelle Vague
• Massimo Busacca (* 1969), Schwyzer Fueßballschidsrichter
• Franco Cesarini (* 1961), Schwyzer Komponischt un Dirigant
• Mauro Lustrinelli (* 1976), Schwyzer Fueßballspiler
• Kubilay Turkyılmaz (* 1967), Schwyzer Fueßballspiler

z Bellinzona gstorbe

• Karl Helfferich (1872?1924), dytsche Bolitiker
• Laura Solari (1913?1984), italienischi Schauspileri
• Arthur Menge (1884?1965), Oberburgermaischter vu Hannover vu 1925 bis 1937

Literatur [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

• Martin Peter Schindler, Giuseppe Chiesi: Bellinzona. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz .
• Plinio Grossi: Un’altra citta. Bellinzona com’era. Armando Dado, Locarno 1990.
• Werner Meyer: Die Burgen von Bellinzona (= Schweizerische Kunstfuhrer. Band 551/552). GKS, Bern 1994, ISBN 3-85782-551-0 .
• Kunstfuhrer durch die Schweiz. Hrsg. von der Gesellschaft fur Schweizerische Kunstgeschichte. Band 2. GSK, Bern 2005, ISBN 3-906131-96-3 , S. 461?484.

Weblink [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

  Commons: Bellinzona  ? Sammlig vo Multimediadateie

  Bellentz in der Topographia Helvetiae, Rhaetiae et Valesiae (Matthaus Merian) im dutschsprochige Wikisource

• d Website vu dr Stadt Bellinzona
• Die drei mittelalterlichen Burgen von Bellinzona uf ticino.ch

Fuessnote [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

1. ↑ Standige Wohnbevolkerung nach Staatsangehorigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022 . Bei spateren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 7. September 2023
2. ↑ Lexikon der schweizerischen Gemeindenamen . Hrsg. vom Centre de Dialectologie an der Universitat Neuenburg unter der Leitung von Andres Kristol. Frauenfeld/Lausanne 2005, S. 134?136.
3. ↑ Vocabolario dei dialetti della Svizzera italiana , Band II, S. 725.
4. ↑ Di schwyzerdytsche Lutige zum Dail noo ortsnamen.ch bzw. dr SDS -Materialie.
5. ↑ Territorio e mobilita uf bellinzona.ch (italienisch)
6. ↑ Bundesamt fur Statistik: Eidgenossische Volkszahlung 2000: Bevolkerungsentwicklung der Gemeinden 1850?2000. Bern 2005 ( Online uf bfs.admin.ch  ( Site cha nume abgrueft warde ; Suche im Webarchiv ) [1] [2] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch , Date im Aahang  ( Site cha nume abgrueft warde ; Suche im Webarchiv ) [3] [4] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch )

Politischi Gmaine im Chrais Bellinzona Bellinzona Ehemolegi Gmaine: Camorino  | Carasso  | Claro  | Daro  | Giubiasco  | Gnosca  | Gorduno  | Gudo  | Moleno  | Monte Carasso  | Pianezzo  | Preonzo  | Ravecchia  | Sant’Antonio  | Sementina Kanton Tessin  | Gmaine im Kanton Tessin  | Bezirk Bellinzona

Hauptort vo de Kanton i de Schwiizerische Eidgenosseschaft (Churzel vom Kanton) Aarau  ( AG ) | Altdorf  ( UR ) | Appezall  ( AI ) | Basel  ( BS ) | Bellinzona  ( TI ) | Barn  ( BE ) | Chur  ( GR ) | Delsbarg  ( JU ) | Frauefald  ( TG ) | Fryburg  ( FR ) | Gamf  ( GE ) | Glaris  ( GL ) | Herisau , Troge  ( AR ) | Lausanne  ( VD ) | Lieschtel  ( BL ) | Lozarn  ( LU ) | Noieburg  ( NE ) | Sarne  ( OW ) | Schafuuse  ( SH ) | Schwyz  ( SZ ) | Sitte  ( VS ) | Solodurn  ( SO ) | Stans  ( NW ) | Sanggalle  ( SG ) | Zug  ( ZG ) | Zuri  ( ZH )