Munchen
(
Duits
: [?m?nc?n]
luister
(
hulp
·
inligting
)
,
Beiers
:
Minga
[?m?ŋ(ː)?],
Latyn
:
Monacum
,
byvoeglike naamwoord
:
monacensis
) aan die
Isarrivier
is die hoofstad van die
Duitse
deelstaat
Vrystaat Beiere
. Met 'n bevolking van 1,48 miljoen en 'n oppervlakte van meer as 310 km² is Munchen die grootste stedelike nedersetting in die deelstaat volgens sy inwonertal en sy oppervlakte, asook die derde grootste stad in Duitsland na
Berlyn
en
Hamburg
en die dertiende grootste stedelike nedersetting in die
Europese Unie
. Vanwee sy kleiner oppervlakte in vergelyking met ander Duitse metropole word Munchen deur 'n relatief hoe bevolkingsdigtheid gekenmerk.
HighLight Towers
in Schwabing, 'n gebouekompleks van staal en glas met twee wolkekrabbers. Die 9de, 10de en 20ste verdieping van die twee torings word deur drie brue, wat ewenens uit staal en glas bestaan, met mekaar verbind
[2]
Die sogenaamde
Metropolregion Munchen
, wat naas Munchen se metropolitaanse gebied ook stede soos
Augsburg
,
Ingolstadt
, Landshut, Rosenheim, Kaufbeuren en omliggende landelike distrikte insluit, het 'n oppervlakte van 27 700 vierkante kilometer en 'n bevolking van sowat ses miljoen.
Die stad is 'n kulturele sentrum met universiteite, talle historiese geboue en meer as 12 000 ondernemings in die media- en rolprentbedryf. Sedert die sewentigerjare het die stad tot een van die welvarendstes in
Europa
ontwikkel; die stad huisves 'n bloeiende
ekonomie
met groot transnasionale korporasies soos Siemens,
BMW
, MAN en Allianz. Ander belangrike nywerhede is in die
lug- en ruimtevaart
, brouerye, elektroniese ingenieurswese en wetenskaplike gereedskap.
Die Isarrivier
Munchen vorm een van die 23
Oberzentren
(belangrike administratiewe, ekonomiese en kulturele sentrums) van die Vrystaat Beiere. Met 4 307 inwoners per vierkante kilometer het Munchen die hoogste bevolkingsdigtheid van alle Duitse stede met meer as 100 000 inwoners.
Die hoogste bergpiek in die stadsgebied is die Warnberg op 579 meter bo
seevlak
, die laagste punt le in die stadswyk Feldmoching (482 meter bo seevlak).
Die Isarrivier vloei oor 'n lengte van 13,7 kilometer vanuit die suidweste in noordoostelike rigting deur die stadsgebied; sy bekendste eilande is die Museumeiland met die Duitse Museum en die nabygelee Pratereiland. 'n Aantal bekende mere is in die omgewing van Munchen gelee, waaronder die Ammer-, Worth- en Starnbergmeer.
Munchen beslaan 'n oppervlakte van 310,7 vierkante kilometer en is ten opsigte van sy oppervlakte die sesde grootste stad in Duitsland na Berlyn, Hamburg,
Keulen
,
Dresden
en
Bremen
.
Die Starnbergse Meer in die omgewing van Munchen met die
Zugspitze
, Duitsland se hoogste bergpiek, in die agtergrond
Munchen le in die oorgangsgebied tussen die vogtige Atlantiese en die droe kontinentale klimaat. Ander belangrike invloedfaktore ten opsigte van weersomstandighede in Munchen is die
Alpe
as die
Sentraal-Europese
en die
Donaurivier
as die plaaslike weerkundige grens. Hierdie konstellasie het 'n wisselvallige weer tot gevolg. Die temperatuurskommelings tussen dag en nag en tussen somer en winter is soms baie groot.
Die winters duur van Desember tot Maart en is relatief koud met 'n gemiddelde temperatuur van ?2 °C in Januarie. Sneeuval kom dikwels voor. Die somers in Munchen duur van Mei tot September en is gewoonlik warm met 'n gemiddelde temperatuur van 19 °C in Julie, die warmste maand van die jaar.
Die fohn ('n warm val- of
bergwind
) bring dwarsdeur die jaar skielik warm en droe lugstromings na Munchen en verander weerstoestande binne enkele ure heeltemaal, maar dra ook by tot die uitstekende sig oor groot afstande (die Beierse Alpe kan danksy die fohnweer dikwels vanuit Munchen gesien word) en die beroemde blou Beierse hemel.
Die hoogste temperatuur wat ooit in die Duitse Weerdiens se amptelike weerstasie in Munchen-Nymphenburg aangeteken is, was 35,8 °C. Beiere is die Duitse deelstaat met die meeste donderbuie, en ook Munchen word soms deur 'n swaar onweer soos die van 12 Julie 1984 getref toe 'n haelstorm met sterk wind skade van 3 miljard DM (1,5 miljard €) aangerig het. Vanwee Munchen se ligging naby die Alpe word hier ook meer sneeuvalle as in ander groot Duitse stede aangeteken.
Volgens weerkundige statistiek is die suidelike stadsgebied die sonnigste deel van Munchen, terwyl die noordelike buurte meer newel kry. Die westelike dele is droer as die ooste van Munchen. Hierdie verskillende mikroklimate word onder meer deur die topografie en die Isar se rivierloop beinvloed.
| Weergegewens vir Munchen 1981?2010 (uiterstes 1954?
hede
)
|
| Maand
|
Jan
|
Feb
|
Mar
|
Apr
|
Mei
|
Jun
|
Jul
|
Aug
|
Sep
|
Okt
|
Nov
|
Des
|
Jaar
|
| Hoogste maksimum (°C)
|
18,9
|
21,4
|
24,0
|
32,2
|
31,8
|
35,2
|
37,5
|
37,0
|
31,8
|
28,2
|
24,2
|
21,7
|
37,5
|
| Gemiddelde maksimum (°C)
|
3,5
|
5,0
|
9,5
|
14,2
|
19,1
|
21,9
|
24,4
|
23,9
|
19,4
|
14,3
|
7,7
|
4,2
|
13,9
|
| Gemiddelde temperatuur (°C)
|
0,3
|
1,4
|
5,3
|
9,4
|
14,3
|
17,2
|
19,4
|
18,9
|
14,7
|
10,1
|
4,4
|
1,3
|
9,7
|
| Gemiddelde minimum (°C)
|
?2,5
|
?1,9
|
1,6
|
4,9
|
9,4
|
12,5
|
14,5
|
14,2
|
10,5
|
6,6
|
1,7
|
?1,2
|
5,9
|
| Laagste minimum (°C)
|
?22,2
|
?25,4
|
?16,0
|
?6,0
|
?2,3
|
1,0
|
6,5
|
4,8
|
0,6
|
?4,5
|
?11,0
|
?20,7
|
?25,4
|
|
|
| Neerslag (mm)
|
48,0
|
46,0
|
65,0
|
65,0
|
101,0
|
118,0
|
122,0
|
115,0
|
75,0
|
65,0
|
61,0
|
65,0
|
944,0
|
| Sonskynure (
u
/
d
)
|
79
|
96
|
133
|
170
|
209
|
210
|
238
|
220
|
163
|
125
|
75
|
59
|
148,4
|
| Bron: Deutscher Wetterdienst,
[3]
sklima.de (uiterstes)
[4]
|
Die eerste verwysing na Munchen (
munichen
) in die
Augsburger Schied
van 14 Junie 1158
Die naam Munchen word gewoonlik uitgele as
bei den Monchen
("by die monnike") en afgelei van die Latynse verwysing
apud Munichen
in die eerste historiese dokument uit die jaar 1158.
Munichen
gaan waarskynlik terug op die
Oudhoogduitse
vorm
munich
("monnik"). Reeds voor die stigting van Munchen het sedert die 8ste eeu 'n afstigting van die klooster Tegernsee by die Petersberg in die huidige stadsgebied bestaan.
Argeologiese opgrawings in die geskiedkundige stadsentrum dui daarop dat die eerste menslike nedersettings reeds teen die einde van die Jonger Steentydperk (omtrent 2000 v.C.) ontstaan het. Die enigste heuwel in die middestad, Petersbergl, was dan ook die bakermat van die huidige stad. Onder die kerk Sankt Peter op die Petersbergl het argeoloe 'n gewelfde kamer ontdek wat uit die Voor-Merowingiese tydperk tussen die antieke oudheid en die vroee
Middeleeue
dateer.
Die kerkgebou van Sankt Peter met sy toring
Alter Peter
(links) is vandag vlakby die
Marienplatz
gelee
Die Frauenkirche, soos gesien vanuit die kerk Sankt Peter
Aangesien geen presiese datums ten opsigte van die eerste nedersettings beskikbaar is nie, is die jaar van die eerste historiese verwysing na Munchen as sy stigtingsjaar aanvaar: 'n Dokument uit die jaar 1158 verwys na die
Villa Munichen
en 'n brug oor die Isar (naby die huidige
Ludwigsbrucke
en die Isar-eilande) wat Hendrik die Leeu, hertog van Beiere en Sakse, naby die monniksdorp rondom die Sint-Pieterskerk laat oprig het. Tevore het die hertog 'n brug naby Oberfohring, wat verder noordwaarts gelee was en aan die biskop van Freising behoort het, verniel, om self voordeel te trek uit die winsgewende southandel met die stad Augsburg. Danksy die nuwe brug en die southandel het keiser Frederik Barbarossa op die Ryksdag van Augsburg die mark-, munt- en doeanereg aan Munchen toegeken. Net twintig jaar later het Munchen in 1175 ook stadstatus verkry en sy eerste versterking gebou.
Toe hertog Hendrik in 1180 deur die keiser geban is, het Beiere onder die heerskappy van die huis Wittelsbach en die biskop van Freising gekom. In 1240 het ook Munchen 'n besitting van die Wittelsbach-dinastie en in reeds in 1255 ? na die eerste opsplitsing van die hertogdom ? die hertoglike hoofstad geword.
In 1314 is hertog Lodewyk IV as koning van die Duitse Ryk en in 1328 ook as keiser gekroon, en Munchen is as sy regeringsetel aansienlik uitgebrei en van 'n nuwe stadsmuur voorsien. Sedert hierdie tydperk gebruik Munchen in sy heraldiek ook die kleure van die ou
Heilige Romeinse Ryk
? swart en goud.
Vanaf die laat 14de eeu het die burgery van Munchen verskeie kere in opstand teen die hertoe gekom wat hulle regeringsetel vanuit die
Alter Hof
na 'n nuwe gebou aan die stadsrand verskuif het. Vanwee die bedreiging deur Hussiete is die stadsmuur in 1429 met 'n nuwe buitemuur versterk. In 1442 is alle Joodse burgers uit Munchen verdryf. Die hoeksteen van die nuwe Vrouekerk (
Frauenkirche
) is in 1468 gele, en die kerk is slegs twintig jaar later voltooi.
Munchen in 1642. Gravure deur Mathhaus Merian
Na sy nuwe kulturele bloeitydperk in die Laat-Gotiese periode is Munchen na die hereniging van Beiere deur Albrecht IV in 1506 tot hoofstad van die hele land verklaar. In die volgende dekades het die burgery hul invloed op die plaaslike politiek geleidelik kwytgeraak, en die ontwikkeling van Munchen is deur die Wittelsbach-dinastie oorheers. Die stad het onder die heerskappy van Willem IV en Albrecht V tot 'n sentrum van die Renaissance en Kontrareformasie ontwikkel. In 1589 het Wilhelm V die beroemde brouery
Hofbrauhaus
gestig.
Onder hertog Maximiliaan I van Beiere het Munchen in 1623 die setel van die keurvorstelike hof geword. Slegs nege jaar later is die stad tydens die woelinge van die
Dertigjarige Oorlog
deur Sweedse troepe beset en moes 'n hoe losprys betaal en gyselaars beskikbaar gestel word om aan die dreigende verwoesting te ontkom. Nogtans is Munchen 'n ruk later deur 'n pesepidemie getref waaraan sowat 'n derde van die bevolking beswyk het. Na die oorlog het Munchen vinnig herstel en het danksy die invloed van keurvors Ferdinand Maria 'n sentrum van die Italiaanse Barokstyl in Duitsland geword.
In 1704 het Munchen tydens die Spaanse Opvolgingsoorlog enkele jare lank onder die bewind van die huis Habsburg gekom, aangesien keurvors Maximiliaan II Emanuel 'n bondgenoot van
Frankryk
was. 'n Opstand van plaaslike burgers en boere is in die sogenaamde
Sendlinger Mordweihnacht
("Moordkersfees van Sendling") bloedig afgeweer. Nadat keurvors Karel Albrecht tot Duitse keiser gekroon is, het Habsburgse troepe die stad in 1742 weereens twee jaar lank beset.
Die winkelstraat Maximilianstraße in 2006
Die Olimpiese kwartier van 1972
Die Franz Josef Strauß-lughawe is net buite Munchen gelee
Munchen se binnestad in 2013
Maximiliaan III het die beleid van sy voorgangers, wat van Beiere 'n Europese
groot moondheid
wou maak, uiteindelik laat vaar en hom met binnelandse hervorming besig gehou. Danksy sy inisaitief is die Beierse Akademie van Wetenskappe in 1759 in Munchen gestig. In 1789 is die bekende Engelse Tuin van Munchen in opdrag van Karel Theodor aangele en die Middeleeuse versterkings afgebreek.
Alhoewel Munchen reeds sedert 1328 as keiserlike setel gefungeer het, het sy vinnige groei tot 'n beduidende
metropool
eers 450 jaar later 'n aanvang geneem. Hierdie groei is in 1806 verder versterk toe Munchen tot hoofstad van die Napoleonse Koninkryk Beiere verklaar is. Terwyl daar in 1700 slegs 24 000 inwoners was, het die bevolking nou elke dertig jaar verdubbel. In 1871 het die bevolking tot 170 000 en in 1933 tot 840 000 inwoners gegroei.
Onder die regering van koning Lodewyk I van Beiere (1825?1848) het Munchen tot 'n belangrike kunssentrum ontwikkel. Die Klassistiese argitekte Leo von Klenze en Friedrich von Gartner het die
Ludwigstraße
, die Koninklike Plein (Konigsplatz) en die uitbreiding van die koninklike woonplek beplan. Lodewyk se seun Max II (1848?1864) het veral die geesteswetenskappe bevorder, maar ook 'n aantal bekende geboue in die nuwe Maximiliaanse styl laat oprig soos die geboue in die
Maximilianstraße
, wat vandag as een van die mees eksklusiewe en duurste winkelstrate in Europa bekend staan.
Onder sy broer, prins-regent Luitpold (1886?1912), het Munchen 'n ongekende ekonomiese en kulturele oplewing beleef. In hierdie periode het die
Prinzregentenstraße
en die
Prinzregententheater
ontstaan. Die stadsbuurt Schwabing het met die eeuwisseling sy bloeitydperk as 'n belangrike kunstenaarsbuurt beleef wat 'n groot aantal belangrike skrywers en skilders gelok het. Die plaaslike tydskrif
Die Jugend
, wat sy naam aan die
Jugendstil
(omtrent 1895 tot 1905, dit staan ook bekend as Art Nouveau,
Modernisme
of
Fin de siecle
) verleen het, is vir die eerste keer in 1896 uitgegee. Die kunstenaarsvereniging
Der Blaue Reiter
is in 1911 gestig. In sy verhaal
Gladius Dei
het die beroemde Duitse skrywer
Thomas Mann
na hierdie tydperk met die gevleuelde woord
Munchen leuchtet
("Munchen skyn") verwys.
Gedurende die
Eerste Wereldoorlog
het die drie Franse lugaanvalle, wat in 1916 op Munchen geloods is,min skade berokken, alhoewel die bevolking onder voedseltekorte gely het. Die monargie is na die oorlog afgeskaf, en in 1919 was daar selfs 'n poging om 'n kommunistiese republiek te stig.
Munchen was in die volgende jare 'n bakermat van Nasionaal-sosialistiese denke en aktiwiteite. Reeds in 1923 het
Adolf Hitler
met sy "Mars op die Feldherrnhalle" gepoog om die Beierse regering met 'n staatsgreep omver te werp. Munchen het egter steeds as die amptelike setel van die Nazi-party
NSdAP
gedien en is deur Hitler in 1935 tot die "Hoofstad van die Beweging" verklaar.
Nogtans is Munchen in 1933 net soos ander Duitse stede en gebiede gelykgeskakel, en daar was planne om die stad op 'n grootskaalse manier volgens planne van die argitek Hermann Giesler te herbou.
In 1938 is die Ooreenkoms van Munchen gesluit waarvolgens die Tsjeggo-Slowaakse Sudeteland, 'n gebied met 'n Duitssprekende meerderheid, by die Duitse Ryk ingelyf is. Tydens die
Tweede Wereldoorlog
is Munchen in 71 geallieerde lugaanvalle verwoes.
Die heropbou na die oorlog is volgens geskiedkundige bouplanne deurgevoer. Munchen het vinnig tot 'n sentrum van hoetegnologie ontwikkel en ook talle maatskappye uit die dienstesektor gelok soos media-ondernemings, banke en assuransies. Met sy groot aantal argitektoniese besienswaardighede en museums het die stad ook een van die belangrikste toeristebestemmings in Duitsland geword.
Munchen het in 1972 as die gasheerstad van die
20ste Olimpiese Spele
opgetree wat deur 'n Palestynse terreuraanval en gyselaarsdrama in die
Israeliese
woonkwartiere oorskadu is. Alle Israeliese gyselaars, 'n aantal
Palestyne
en 'n Duitse polisieman het in die aanval gesterf.
Vir die spele is die openbare vervoer grootskaals uitgebou met 'n aantal nuwe moltrein- en stadstreinlyne wat ook stede en dorpe in die omgewing van Munchen met die stadsentrum verbind. In die middestad is 'n aantal wandellane geskep.
Die nuwe internasionale Franz Josef Strauß-lughawe buite Munchen is in 1992 geopen, terwyl die ou lughawe Munchen-Riem gesluit is. Sy terrein is vir die bou van die handelskoustad Riem gebruik. Die terrein van die Federale Tuinskou 2005 (
Bundesgartenschau 2005
) le ook naby die ou lughawe.
Die
Uptown
-wolkekrabber huisves kantore van die telekommunikasie-onderneming O
2
Munchen en sy omgewing het in die 20ste eeu danksy sy ligging in die hartland van Europa en 'n baie gesonde beleggingsklimaat tot een van die belangrikste en mees dinamiese ekonomiese sentrums in Duitsland en Europa ontwikkel. Daarnaas het die eersterangse infrastruktuur, die beskikbaarheid van uitstekende ontspanningsgeriewe en die natuurskoon van die omgewing ook tot Munchen se ekonomiese ontwikkeling bygedra.
Die plaaslike ekonomie se struktuur word vandag gekenmerk deur 'n gesonde mengsel van groot internasionale maatskappye, ondernemings uit die middestand en hoogs gekwalifiseerde werknemers. Byna alle sektore van 'n moderne ekonomie is in Munchen verteenwoordig. Bedrywe soos dienste, hoetegnologie, media, finansies, motorvervaardiging, biotegnologie en lewenswetenskappe, wetenskaplike navorsing, toerisme en handel speel 'n besonder belangrike rol.
Munchen het tans 'n bevolking van meer as 1,48 miljoen, en net soos in ander welvarende Europese stede is die persentasie buitelandse inwoners met sowat 23 persent bo die nasionale gemiddelde (dus hoer as die van die Vrystaat Beiere en die Bondsrepubliek Duitsland). Van die buitelandse bevolking kom sowat 37 persent uit lidstate van die Europese Unie. Migrasie en 'n klein toename in geboortes dra by tot 'n konstante bevolkingsgroei.
Munchen en sy omgewing is die ekonomiese sentrum van die Vrystaat Beiere. Alhoewel die plaaslike bevolking net 20 persent van Beiere se totale inwonertal verteenwoordig, lewer die gebied nagenoeg 30 persent van die Beierse bruto geografiese produk (BGP) ? in 2006 was Munchen se BGP 68,3 miljard € en die van die metropolitaanse gebied 121 miljard €. Met 'n aandeel van 77 persent aan die stad se BGP is dienste die oorheersende sektor en hoer as die van die hele Vrystaat met 68 persent. Die nywerheidsektor lewer sowat 23 persent van Munchen se BGP op.
Die totale aantal werkgeleenthede in die gebied van Munchen het op 30 Junie 2006 1,085 miljoen beloop ? 'n toename van 1,1 persent teenoor die vorige jaar. In die loop van 2006 het die aantal werklose inwoners van meer as 87 000 tot 65 600 gedaal (5,5 persent van die ekonomies-aktiewe bevolking).
Die landelike distrikte rondom Munchen behoort net soos die in die omgewing van Frankfurt am Main tot die welvarendste in Duitsland en beskik al baie jare lank oor die grootste koopkrag. Die inwoners van Munchen se per-capita-koopkrag was in 2007 26 648 € - die hoogste van alle Duitse stede met meer as 100 000 inwoners.
Die Theatynekerk
Die ontwerp vir die
Lenbachvilla
, wat tans 'n museum huisves, is deur
Toskaanse
villa's geinspireer. Sy stylvolle tuin het sy voorbeeld in Italiaanse Renaissance-tuine
Die plesierpaleis Nymphenburg het onder Maximilian II. Emanuel (1662?1726), seun van Ferdinand Maria van Beiere en Henriette Adelaide van Savoje, sy huidige gestalte as barokslot gekry en as sy somerwoning en Tweede regeringsetel gedien. Dit word tans onder die mooiste slotkomplekse ter wereld gereken. 'n Gewilde attraksie is Venesiaanse gondeltoere deur die slotkompleks se tuinkanale
Dikwels word na Munchen verwys as die mees noordelike stad van Italie ? 'n beskrywing wat die veelvuldige kulturele betrekkinge tussen die Mediterreense land en die Beierse hoofstad opsom, soos weerspieel in sy boukuns, mode, ontwerp, kuns en literatuur, en die uitbou van Munchen tot 'n Europese sentrum van kuns en klassieke en Italiaanse boukuns onder koning Lodewyk I (1786?1868). Die beginpunt van die kulturele bande met Italie was die huwelik van keurvors Ferdinand Maria van Beiere (1636?1679) met die destyds veertienjarige Henriette Adelaide (Henriette Adelheid) van Savoje (1636?1676) op 11 Desember 1650 in
Turyn
.
Henriette Adelaide word as 'n buitengewoon mooi en energieke vrou beskryf wat groot belangstelling in die kunste getoon het en vir haar eggenoot 'n belangrike raadgewer sou word. Sy was aktief betrokke by die bou van die kasteel Nymphenburg en die Theatynekerk en het talle Italiaanse kunstenaars na die Beierse keurvorstehof ontbied. In 1654 het Henriette met die musikale toneelstuk
La ninfa ritrosa
die eerste vrystaande operahuis in Duitsland op Munchen se Salvatorplein laat inwy wat danksy haar inisiatief ontstaan het.
Merkwaardig was die groot aantal Italiaanse argitekte, metselaars, musici en kunsambagsmanne wat Henriette saamgebring het. Die Theatynekerk, wat sy laat oprig het om haar blydskap en dankbaarheid oor die geboorte van haar lank verwagte seun en troonopvolger in 1662 aan God te bewys, is deur die kerk Sant’Andrea della Valle in
Rome
geinspireer. Ferdinand het op sy beurt in 1664 aan Agostino Barelli, 'n argitek uit Bologna, die opdrag gegee om 'n plesierpaleis in die omgewing van Munchen vir haar te bou wat later Nymphenburg genoem is. As voorbeeld vir die slot in die vroee Barokstyl, wat in 1675 voltooi is, het die amptelike residensie van die
Huis van Savoje
in
Piemont
, die paleis Venaria Reale, gedien.
Munchen se Italofilie is verder bevorder deur die
maniere
, die kunssinnigheid en omgangsvorme van Italiaanse adellikes wat hul loopbaan aan die Beierse keurvorstehof gevolg het, insluitende families soos die Malaspina en Maffei uit Verona, die Spreti uit Ravenna of die Pocci uit Viterbo, maar ook deur die geografiese nabyheid van Italie wat handelsbetrekkinge vergemaklik het. Ook toon die mentaliteite van Beiere en Italianers sekere ooreenkomste ? met die klemtoon wat op sinlike genot en lewensvreugde, mooiheid en estetiek val. So verskil die Mediterreens-geinspireerde lewensgevoel en leefstyl van Munchen ook vandag van die van ander Duitse metropole ? soos byvoorbeeld
Frankfurt am Main
wat na die Tweede Wereldoorlog sterk neigings getoon het om die Amerikaanse leefstyl op baie terreine te aanvaar.
[5]
'n Lugfoto van die TUM se historiese hoofkampus
Twee groot universiteite is in die Beierse hoofstad gesetel ? die
Ludwig-Maximilians-Universitat Munchen (LMU)
en die Tegniese Universiteit Munchen (TUM). Na albei word informeel as sogenaamde "elite-universiteite" verwys aangesien hulle vanwee besonderse akademiese prestasies op die gebied van navorsing sedert 2007 spesiale finansiering van die federale en die deelstaatregering ontvang.
Die LMU is reeds in 1472 in die Beierse stad
Ingolstadt
gestig, in 1800 na Landshut en uiteindelik in 1826 na Munchen verplaas. Naas die hoofkampus in die stadsdeel Maxvorstadt is daar satellietkampusse in Großhadern en Martinsried (fakulteite geneeskunde, biologie, skeikunde).
Die TUM het in 1868 as die Politegniese Skool Munchen geopen. In 1872 is dit uitgebrei met 'n afdeling
landboukunde
en vanaf 1877
Konigliche Bayerische Technische Hochschule
genoem. In 1930 is die Universiteit vir Landbou en Bierbrouery Weihenstephan by die skool ingesluit. Nadat 'n fakulteit geneeskunde gestig is, het dit in 1970 sy huidige naam gekry. Die meeste fakulteite is intussen in Garching gelee waar ook talle navorsingsinstellings gesetel is.
Net soos die TUM konsentreer ook die Universiteit vir Toegepaste Wetenskappe (wat rofweg met 'n
Suid-Afrikaanse
technikon vergelyk kan word) op tegniese dissiplines. Die universiteit het in 1971 met die samesmelting van sewe ingenieurskole en ander tersiere onderwysinstellings ontstaan. Dit is die grootste universiteit vir toegepaste wetenskappe in Beiere en die tweede grootste in Duitsland.
Die
Hochschule fur Politik (HfP)
bied sedert sy stigting in 1950 akademiese opleiding in politieke wetenskappe.
'n Andere hoeskool in Munchen wat akademies erkende opleidings aanbied is die
Hochschule fur Philosophie
(gestig 1925 in Pullach, in 1971 na Munchen verplaas), wat met die LMU saamwerk.
'n Lugfoto van die Olimpiese Park
Die Olimpiese Stadion teen sononder
Die
Allianz Arena
Die Olimpiese Park en die plaaslike stadions is belangrike voorbeelde van die moderne argitektuur. Die Olimpiese Park in die noorde van Munchen, wat vir die XXste Olimpiese Somerspele in 1972 opgerig is, behels die Olimpiese stadion, swembad en sportsaal. Die gewaagde tentdakkonstruksie, wat by die heuwellandskap van die nabygelee park aanpas, het wereldwyd erkenning gekry vir sy buitengewone ontwerp. Die Olimpiese toring ('n televisietoring) met 'n hoogte van 291 meter is reeds in 1968 voltooi, en ook die ysstadion is al in 1967 ingewy.
Die Olimpiese Dorp bestaan uit twee oorspronklike kwartiere vir mans en vroue. Die suidelike gedeelte met sy enkelverdieping-wonings dien tans as 'n koshuiskompleks vir studente met 1 800 woonstelle. Vanaf die lente van 2007 word die ou geboue oor 'n tydperk van drie jaar afgebreek en volgens die oorspronklike planne herbou. Na afloop van die renovasie sal die aantal woonstelle verhoog word.
Die noordelike gedeelte met sy kenmerkende teras- en piramideagtige argitektuur is 'n moderne woonkwartier vir sowat 6 100 mense en word tans eweneens opgeknap.
Die
Olympiastadion Munchen
was die sentrale stadion van die Olimpiese Spele en het sedertdien die gewildste Duitse stadion vir internasionale wedstryde geword. Die eindwedstryde van die
FIFA Sokker-Wereldbekertoernooi in 1974
en die
UEFA Champions League
in 1979, 1993 en 1997 is hier gehou.
Tussen 1972 en 2005 het die Olimpiese Stadion ook as die tuisveld van die sokkerklub
FC Bayern Munchen
en ? met onderbrekings ? van die klub
TSV 1860 Munchen
gedien. Albei klubs het intussen na die
Allianz Arena
verhuis.
Die Olimpiese Park in die tuinlandskap van die Oberwiesenfeld word naas sportwedstryde ook vir kulturele, godsdienstige en ander doeleindes gebruik. Die park word deur 'n stedelike onderneming bestuur.
'n Tweede beduidende stadion naas die Olimpiese Park, die
Allianz Arena
aan die noordelike stadsrand, is in Mei 2005 ingewy. Die stadion dien as die tuisveld van die plaaslike sokkerklubs FC Bayern Munchen en TSV 1860 Munchen. In die Arena met sy 69 901 sitplekke
[6]
is ook die eerste wedstryd van die
FIFA Sokker-Wereldbekertoernooi in 2006
en ander wedstryde gehou.
Die mees tradisionele en oudste stadion in Munchen is die stedelike stadion in die Grunwalder Straße wat in die plaaslike omgangstaal meestal
das Sechzger
genoem word. In 2005 het dit nog as die tuisveld van die professionele
Lowen
-span gedien, maar sedert die opening van die
Allianz Arena
is die stadion afgeskaal tot die tuisveld van plaaslike jeug- en amateurspanne. 'n Ander groot stadion le in Dantestraße.
'n Beeldhouwerk van Munchen se susterstede in die Nuwe Raadsaal
Edinburg
,
Verenigde Koninkryk
, sedert 1954.
[7]
Verona
,
Italie
, sedert 1960.
[7]
Bordeaux
,
Frankryk
, sedert 1964.
[7]
Sapporo
,
Japan
, sedert 1972.
[7]
Cincinnati
,
Verenigde State
, sedert 1989.
[7]
Kief
,
Oekraine
, sedert 1989.
[7]
Harare
,
Zimbabwe
, sedert 1996.
[7]
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met
Munchen
.
|