Kief-Roes
(
Russies
: Киевская Русь,
Kijefskaja Roes
;
Oekraiens
: Ки?вська Русь,
Kijiwska Roes
), of die
Kiefse Ryk
, was van die laat
9de eeu
tot die middel
13de eeu
’n losse
federasie
[2]
van
Oos-Slawiese
en
Finse
volke in
Europa
[3]
onder die heerskappy van die
Rjoerik-dinastie
. Dit was die eerste georganiseerde staat met 'n Oos-Slawies-Ortodokse identiteit en die staatkundige beginpunt van 'n lang historiese proses wat in die 20ste eeu uiteindelik op die stigting van drie onafhanklike state ?
Rusland
,
Belarus
en
Oekraine
? sou uitloop waarin Kief-Roes se kulturele en godsdienstige erfenis voortleef.
[4]
Die dryfkrag agter die vorming van Kief-Roes was die handelsbelange van Wiking-avonturiers wat met hul gesofistikeerde bote Oos-Europa langs sy waterwee binnegedring het om hul handelsgoedere te ruil vir een produk waarvoor die Sweedse Wiking-beskawing 'n byna onversadigbare afsetmark was ? silwer uit die Midde-Ooste, een van die vernaamste Wiking-statussimbole, soos weerspieel in ruim 90 000 muntstukke en ander waardevolle voorwerpe wat argeologiese opgrawings in Skandinawie opgelewer het. Om handelsroetes te beskerm, is handelsposte langs die kus en later, as versterkte nedersettings, in die binneland gestig.
Die tweede belangrike invloedfaktor, wat Kief-Roes se ontwikkeling sou bepaal, was sy uitgestrektheid en sy yl bevolking. Kief-Roes se beskawing het gefloreer in die wye driehoek wat deur die Karpate-bergreeks, die
Peipus
- en Ilmenmere en die monding van die Okarivier in die Wolga gevorm is ? 'n gebied groter as Sentraal-Europa. Riviere het hier geen natuurlike grense gevorm nie, maar het maklike toegang verskaf vir diegene wat die bootsboukuns bemeester het om hulle te kan bevaar. Die mees bevolkte demografiese kerngebied van Kief-Roes het in die loop van die 12de eeu noordwaarts begin verskuif na die boloop van die Wolga, met Soezdal en Vladimir as belangrikste nedersettings.
Kief het sy goue tydperk beleef tydens die bewind van
Wladimir die Grote
(
980
-
1015
) en sy seun
Jaroslaf die Wyse
(1019?1054). In die tyd was die ryk op sy grootste en het dit gestrek van die
Oossee
in die noorde tot die
Swartsee
in die suide, en van die boloop van die
Vistularivier
in die weste tot die
Tamanskiereiland
in die ooste.
[5]
[6]
Die meeste Oos-Slawiese stamme was onder die ryk verenig.
[2]
Volgens die Russiese historiografie was
prins Oleg
(882-912) die eerste heerser wat die Oos-Slawiese grondgebiede begin verenig het in wat as Kief-Roes bekend geword het. Hy het sy heerskappy uitgebrei van
Nowgorod
af suid met die
Dnjeperriviervallei
langs om
handel
te beskerm teen
Chasaarse
invalle uit die ooste,
[2]
en hy het sy hoofstad na die strategieser
Kief
(Kijif) geskuif.
Swjatoslaf I
(oorlede 972) het die Kiefse grondgebied die eerste keer in ’n groot mate uitgebrei nadat hy die Chasare verslaan het. Wladimir die Grote het die
Christendom
ingevoer nadat hy self
gedoop
is. Kief-Roes was op sy grootste onder Jaroslaf die Wyse. Sy seuns het kort na sy dood die eerste geskrewe regskode, die
Roesskaja Prawda
, opgestel.
[7]
Die staat het in die laat
11de eeu
begin agteruitgaan en in die
12de eeu
in verskeie mededingende streeksmagte verbrokkel.
[8]
Dit is verder deur ekonomiese faktore verswak, soos die einde van die ryk se handelsbande met die
Bisantynse Ryk
weens die agteruitgang van
Konstantinopel
,
[9]
en die gepaardgaande verswakking van handelsroetes deur die gebied. Terwyl silwermyne in die Midde-Ooste in die tyd blykbaar uitgeput was, het die silwermynbou in die Sentraal-Duitse Harzbergreeks in die 12de en 13de eeu 'n bloeitydperk beleef en ook in Skandinawie se behoeftes begin voorsien. Kief-Roes is eindelik in die 1240's deur
Mongoolse invallers
verower.
Tydens sy bestaan was Kief-Roes bekend as "die land van die
Roes
" (
Oudslawies
: Р??сьска? земл?,
Roesskaja zemlja
, van die etnoniem Р??сь,
Roes
;
Grieks
: ???;
Arabies
: ?????,
al-R?s
). Dit was in Grieks bekend as ?ωσ?α, in
Frans
as
Russie
of
Rossie
, in
Latyn
as
Russia
en van die 12de eeu af ook as
Roetenie
.
[10]
Verskeie bronne vir die naam is al aangevoer, insluitende
Ruotsi
, die
Finse
naam vir
Swede
, en
Ros
, ’n stam van die middelste Dniepervalleistreek.
[11]
Die term "Kief-Roes" is in die 19de eeu in Russiese historiografie veral deur die geskiedkundige Nikolai Karamsin (1766?1826) gevestig om te vewys na die tydperk toe Kief die hoofstad was.
[12]
Dit het daarna na ander tale uitgebrei. Tans gee Russiese en Belarussiese geskiedkundiges die voorkeur aan die meer neutrale term Oud-Russiese Staat aangesien die oorspronge van die staatswese in Nowgorod le ? nog voordat die hoofstad in 882 na Kiyv/Kief verskuif is.
Die oorsprongsgebied van Kief-Roes was in die uitgestrekte bosgebiede van Oos-Europa tussen Oos- en Swartsee langs 'n reeks riviere ? die Dnepr (Dnipro), westelike Dwina, Lowat-Wolchof en Wolga ? gelee wat almal in die Waldai-heuwelgebied ontspring. Hierdie streek is deur Oos-Slawiese, Baltiese en Finse stamgroepe bewoon en gekenmerk deur 'n eenvoudige ekonomiese stelsel van bestaanslandbou, vissery en veeteelt. Die bewoners was daarnaas ook jagters en versamelaars van vrugte, bessies, neute, sampioene, heuning en ander natuurlike produkte wat in bosse naby hul nedersettings beskikbaar was. Naas een of meer graansoorte is ertjies, lensies, vlas of hennep verbou.
[13]
Elkeen van hierdie stamme het oor sy eie hoof beskik en sy eie godhede vereer, maar hulle het nogtans in aanraking met mekaar gekom deur handelsaktiwiteite soos die ruil van goedere. Op tye was hulle ook in gewapende konflikte gewikkel. Van die kosbaarste goedere, wat hierdie vroee gemeenskappe voortgebring het (soos velle en gevangenes wat verslaaf is), is deur enkele handelaars op markte in verder afgelee aangrensende gebiede soos Boelgar teen die middelloop van die Wolga; Itil, die hoofstad van die Kazareryk aan die rivier se boloop; en die Bisantynse buitepos Cherson ? 'n kusoord op die Krim-skiereiland ? verhandel vir oosterse luukse goedere en silwermunte.
Die presiese omstandighede van die transformasieproses, wat hierdie vroee stamgroepe in die gemeenskaplike staat Kief-Roes saamgesnoer het, bly in die newels van die lewe gehul. Ou legendes en literere bronne, wat in latere periodes ontstaan het, dui net soos die kennis wat deur argeologiese opgrawings opgedoen is, maar ook die aantekeninge van vreemde waarnemers en besoekers, daarop dat Skandinawiese avonturiere wat as Warangiers, Wikings of Roes beskryf word, die gebied van Kief-Roes in die vroee 9de eeu binnegedring het. Wolga-markdorpe met hul silwer-rykdomme was hul eerste teiken. Silwermunte en luukse goedere, wat deur roof en plunderinge verkry is, is deur hulle op dieselfde markte verhandel waaraan Slawiese handelaars besoeke gebring het.
Gedurende die 9de eeu is steeds meer langdurige bande met die plaaslike Slawiese bevolkings gesmee. Warangiers-groepe het as beskermhere opgetree vir Slawiese gemeenskappe en hulle in ruil vir gereelde tribuutbetalings beskerm teen mededingende Skandinawiese roofbendes. Hierdie verhoudings het nie net geblyk om stabiel te wees nie, maar het albei partye tot voordeel gestrek. Slawiese gemeenskappe is nie langer bllotgestel aan sporadiese, maar gewoonlik bloedige aanvalle, terwyl die gewapende Warangiers in hul behoeftes aan 'n verskeidenheid goedere kon voorsien in ruil vir silwer en oosterse luukse goedere. Geleidelik het die Warangier- of Roes-leiers die status en karakter van heersers verwerf wat oor Slawiese onderdane geregeer het.
[14]
19de en 20ste eeuse nasionalistiese teoriee
[
wysig
|
wysig bron
]
Tot in die 19de eeu het wetenskaplikes algemeen aanvaar dat die Roes, na wie in die Nestorkroniek verwys word, van Skandinawiese afkoms was. Vanaf die 18de eeu het nasionaalgesinde Russiese historici pogings onderneem om die Normanistiese teorie te weerle en 'n Slawiese oorsprong te konstrueer ? 'n hipotese waarna as anti-Normannisme verwys word.
[15]
Die ? beweerde ? skaarste aan bronne uit die tyd het ook aan westerse kant soms ontaard tot wilde spekulasies. So is die Franse
Sentraalmassief
,
Dalmasie
en die Duitse Oossee-eiland Rugen as moontlike geografiese oorsprong van die Roes voorgestel.
Vanaf die laat 1920's het 'n nuwe generasie Sowjet-Russiese geskiedkundiges die Normannistiese teorie weer begin steun nadat nasionalisties-burgerlike strominge met die Russiese Rewolusie gaandeweg aan belangrikheid verloor het. So is in Leningrad in 1928 'n gedenkskrif ter ere van die Deense taalkundige Vilhelm Thomsen (1842?1927) gepubliseer ? 'n deskundige wat met sy navorsing en ontleding internasionale aansien geniet het en in sy werk
The relations between ancient Russia and Scandinavia, and the origin of the Russian state
, wat in 1977 in Londen en Oxford verskyn het, steun aan die Normannistiese hipotese verleen het. Soos die Sowjet-Russiese historikus A. E. Presnyakov dit gestel het, is die Normannistiese teorie destyds as vaste bestanddeel van Russiese geskiedskrywing aanvaar. Nog in 1936 het 'n handboek vir geskiedenisonderrig in Russiese hoerskole, wat onder medewerking van die historikus Boris Grekov (1882?1953), een van die voorste Sowjet-Russiese kenners van die geskiedenis van Kief-Roes en die Goue Horde, ontstaan het, berig van die "verowering van Slawiese vorstedomme en stamme deur Warangier-Noormanne (9de eeu)".
[16]
Niemand anders as Josef Stalin het in die tyd van die Groot Terreur daarop aangedring dat die Russiese historiografie hersien moes word ? met die doelwit om 'n suiwer Russiese oorsprong van Kief-Roes uit te beeld. Met die Marxistiese historikus Michail Nikolaevi? Pokrovskij (1868?1932), skrywer van 'n omvattende werk oor die geskiedenis van Rusland vanuit 'n Marxistiese oogpunt, is dan ook 'n maklike sondebok vir die beweerde vervalsing van Kief-Roes se vroee geskiedenis gevind. Hy is van "vulgere sosiologisme" beskuldig en sy werke, wat ? as 'n mens hulle noukeurig gelees het ? ook eksplisiet as 'n kritiek op Stalin se kultus van persoonlikheid geinterpreteer kon word, is verbied. Die nasionaalgesinde geskiedskrywing is verder gestaaf met Boris Grekov se beskrywing van die feodale verhouding tussen adellike grondbesitters en 'n plattelandse boerebevolking as blote diensverskaffers.
Die nuwe amptelike geskiedskrywing het die Roes beskryf as 'n nasionale variant van 'n maatskaplike verskynsel wat hom ook elders in Europa voorgedoen het en uit die vroeg-feodale landboubeskawings van die 6de en 7de eeu sou voortgespruit het. Sodoende was daar geen plek meer vir eksterne rolspelers nie. Stelselmatige argeologiese opgrawings in Middeleeuse Nowgorod, wat vanaf 1939 gedoen is, was daarop gemik om die nuwe nasionaalgesinde hipotese te staaf.
[17]
Die patriotiese mobilisering, wat met die Duitse aanval in Junie 1941 van stapel gestuur is, het nuwe stukrag aan Slawies getinte histories-sosiologiese teoriee verleen. Na 1945 is die debat as afgesluit beskou. Selfs die verbrokkeling van die Sowjetunie en nuwe akademiese vryhede sedert 1992 het nie onmiddellik aanleiding gegee tot 'n omvattende hersiening van Sowjet-Russiese historiografiese dogma's nie.
[18]
In ’n mate hou die Slawies-sosiologiese hipoteses verband met die stigtingsmites van moderne state in die streek, maar ook met 20ste en 21ste eeuse pogings om Kief tot die sakrale en spirituele bakermat van Rusland te verklaar ? 'n standpunt waaraan reeds in die Stalin-tydperk gebieds- en magsaansprake verbonde was wat nog eens in die Oekraine-konflik van die 21ste eeu bevestig is.
[19]
Volgens die "Normannistiese" siening was die Roesvolk
Skandinawiers
, terwyl Russiese en Oekraiense nasionalistiese geskiedkundiges gewoonlik meen hulle was Slawiers.
[20]
[21]
[22]
Normanistiese teoriee is geskoei op die vroegste geskrewe bron van die Oos-Slawiers, die
Kroniek van Verbye Dae
(Nestorkroniek)
,
[23]
maar selfs hierdie weergawe dateer eers van die 12de eeu.
[24]
Volgens nasionalistiese weergawes was die Roesvolk in die streek teenwoordig voor die koms van die Warangiers
[25]
en word net ’n hand vol Skandinawiese woorde in moderne Russies aangetref; die Skandinawiese name in die vroee kronieke is kort daarna deur Slawiese name vervang.
[26]
Volgens argeologiese bewyse was ’n Skandinawiese volk egter op die laatste in die
10de eeu
in die streek aanwesig.
[27]
Alles in ag genome, lyk dit of die Roesvolk ’n klein meerderheid Skandinawiers was wat ’n regerende elite gevorm het, terwyl die meeste van hul onderdane Slawiers was.
[26]
As die taalkundige argumente van die nasionalistiese geleerders in ag geneem word, het die proto-Roesvolk, as hulle Skandinawiers was, gou genaturaliseer geraak en die Slawiese taal en ander kultuurpraktyke aangeneem.
Ahmad ibn Fadlan, ’n Arabiese reisiger van die 10de eeu, het een van die vroegste beskrywings van die Roes verskaf: "Hulle is so lank soos ’n dadelpalm, blond en blosend, en dra nie ’n tuniek of mantel nie; die mans dra eerder kledingstukke wat net die helfte van hul liggaam bedek en een van hul hande vry laat."
[28]
Liutprand van Cremona, wat twee keer ’n verteenwoordiger aan die Bisantynse hof was, in 949 en 968, identifiseer die "Russi" met die
Nore
("die Russi, wat ons ook Nore noem"),
[29]
maar verduidelik die naam is ’n Griekse term wat na hul fisieke voorkoms verwys.
[30]
Leo die Deken, ’n 10de-eeuse Bisantynse historikus en kroniekskrywer, verwys na die Roes as die "
Skitiers
" en se hulle is geneig om Griekse rituele en gebruike aan te neem.
[31]
Normannisme en nuutste navorsing deur Duitse deskundiges
[
wysig
|
wysig bron
]
Die eerste grondleggende werke, wat die Normannistiese teorie van Ou Rusland as Skandinawiese stigting steun, is in Duitsland gepubliseer. Die vroegste werke in hierdie verband is in 1729 en 1736 het uit die pen van Siegfried Gottlieb Bayer gekom. Toe een van sy kollega's, Gerhard Friedrich Muller, in 1749 'n lesing oor die
Ursprunge des Stammes und Namens der Russen
in die Sint Petersburgse Akademie van Wetenskappe gehou het, is sy referaat kenmerkend genoeg luidkeels deur die astronoom Nikita Ivanovi? Popov onderbreek. Muller is as leuenaar bestempel en vervolgens verbied om verdere navorsingswerk oor die historiese oorspronge van Rusland te doen.
[32]
In sy omvattende werk oor die geskiedenis van Rusland,
Geschichte Russlands
, wat in 2016 gepubliseer is, het
Manfred Hildermeier
, geskiedkundige en afgetrede hoogleraar aan die Universiteit van Gottingen en deskundige vir die geskiedenis van Oos-Europa, 'n oortuigende samestelling van alle argumente gelewer wat nasionaalgesinde teoriee weerle en die Skandinawiese oorsprong van Warangiers bevestig.
[33]
Die staatvormende invloed van die Roes of Warangiers toon daarnaas interessante parallele met Normandie en Normandiese Engeland.
As destydse bronne en taalkundige spore noukeurig ontleed word, laat wetenskaplike bevindinge baie min ruimte vir die Slawiese oorsprongsmite. So het die Bisantynse keiser Konstantyn Porphyrogennetos teen die middel van die 10de eeu uitdruklik na die Skandinawiese oorsprong van Kief-Roes se elites verwys. 'n Gesantskap van Kief-Roes, wat in 839 'n besoek gebring het aan die hof van die Frankiese koning, was ongetwyfeld van Sweedse afkoms.
Taalkundige ondersoeke bevestig die Skandinawiese herkoms van persoonsname (so is Roerik net 'n variant van die Nordiese
Hrorekr
), terwyl Finssprekende kusbewoners na Skandinawiese seerowers as
Ruotsi
verwys het ? "roeiers" dus (
Ruotsi
is in moderne Fins steeds die benaming vir Swede). Slawiessprekendes het hierdie benaming oorgeneem as Roes.
Uitnodiging van die Warangiers
[
wysig
|
wysig bron
]
Volgens die
Primere Kronieke
was die grondgebied van die Oos-Slawiers in die 9de eeu verdeel onder die Warangiers en die Kazare.
[34]
Die Warangiers word die eerste keer genoem toe hulle in
859
heffings van die Slawiese en Finse volke geeis het.
[35]
In
862
het die Slawiese en Finse volke in die omgewing van Nowgorod in opstand gekom teen die Warangiers en hulle teruggedryf "na oorkant die see; hulle het geweier om verdere heffings te betaal en besluit om oor hulself te regeer". Die volke het egter geen wette gehad nie en het gou teen mekaar begin oorlog maak. Hulle het toe ooreengekom om die Warangiers te nooi om terug te kom en vrede in die streek te herstel. Hulle het oorsee na die Warangiese Roesvolk gegaan en gese: "Ons land is groot en ryk, maar daar is geen orde nie. Kom regeer oor ons." Hulle het drie broers gekies, en die het saam met hul families en die hele Roesvolk migreer.
[36]
Die drie broers ? Rjoerik (Rurik), Sineus en Truvor ? het hulle in onderskeidelik
Nowgorod
, Beloozero en
Izborsk
gevestig.
[37]
Twee van die broers het later gesterf, en Rjoerik het die alleenheerser van die streek en die stamvader van die
Rjoerik-dinastie
geword.
[38]
’n Kort rukkie later het twee van Rjoerik se manne,
Askold en Dir
, sy toestemming gevra om na Tsargrad (
Konstantinopel
) te gaan. Op pad suid het hulle op "’n klein stad op ’n heuwel,"
Kief
, afgekom. Hulle het die stad en omringende gebied van die Chasare afgeneem en nog Warangiers in die streek gevestig.
[39]
[40]
Die Kronieke vertel hoe Askold en Dir in 863-'66 met ’n vloot teen Konstantinopel opgeruk, die Bisantyne onkant betrap en die omringende gebied verwoes het,
[40]
hoewel ander weergawes meen die aanval was in 860.
[41]
Patriarg Photios van Konstantinopel het die verwoesting van die voorstede en nabygelee eilande beskryf,
[42]
en ’n ander verslag bevestig die bloedbad.
[43]
Die Roes het omgedraai voordat hulle die stad self bereik het, of weens ’n storm wat hul bote uiteengedryf het of die terugkeer van die keiser of in ’n latere weergawe vanwee ’n wonderwerk nadat die patriarg en keiser ’n beroep om beskerming op die
Maagd Maria
gedoen het.
[44]
Die aanval was die eerste skermutseling tussen die Roes en die Bisantyne en het daartoe gelei dat die patriarg sendelinge noord gestuur het in ’n poging om die Roes en die Slawiers te bekeer.
[45]
[46]
Stigting van die Kiefse staat
[
wysig
|
wysig bron
]
Rjoerik het tot met sy dood omstreeks
879
regeer en die prinsdom aan een van sy familielede,
Oleg
, nagelaat as regent vir sy jong seun,
Igor
.
[40]
[47]
In 880-'82 het Oleg ’n militere mag teen die
Dnieperrivier
af suid gelei. Hy het
Smolensk
en
Ljoebetsj
verower voordat hy Kief bereik het. Hier het hy Askold en Dir vermoor en homself tot prins verklaar, en Kief tot "die moeder van Roesstede".
[48]
[49]
Oleg het sy mag hierna oor die omringende streek en die riviere noordwaarts na Nowgorod gekonsolideer, en heffings aan die Oos-Slawiese volke opgele.
[39]
[50]
Teen 885 het hy die ander Slawiese volke verower en hulle verbied om verdere heffings aan die Chasare te betaal. Hy het die verowering van Roesforte op Slawiese grondgebied voortgesit wat in die noorde deur Rjoerik begin is.
[51]
Die nuwe Kiefse staat het floreer danksy ’n groot voorraad
pelse
,
byewas
,
heuning
en
slawe
wat hy uitgevoer het,
[52]
en ook omdat hy drie hoofhandelsroetes in
Oos-Europa
beheer het. In die noorde het Nowgorod gedien as ’n handelskakel tussen die Oossee en die
Wolga
-handelsroete na die land van die
Wolga-Bulgare
, die Chasare en oor die
Kaspiese See
tot by
Baghdad
; dit het toegang verskaf tot markte en produkte van
Sentraal-Asie
en die
Midde-Ooste
.
[53]
[54]
Handel van die Oossee het ook suidwaarts plaasgevind op ’n netwerk riviere aan die Dnieper wat bekend gestaan het as die "roete van die Warangiers na die Grieke"; van daar het dit gestrek tot by die Swartsee en Konstantinopel. Kief was ook ’n sentrale buitepos aan die Dnieper-roete en ’n middelpunt van die oos-wes-handelsroete tussen die Chasare en die Germaanse lande van Sentraal-Europa.
[55]
Dit het die Roesvolk se handelaars en prinse verryk, en geld verskaf vir militere magte en die bou van kerke, paleise, forte en nog dorpe.
[54]
’n Aanvraag na luuksegoedere het gelei tot die vervaardiging van duur
juweliersware
en
godsdienstige
artikels, maniere om dit uit te voer en moontlik ’n gevorderde krediet-en-geldleenstelsel.
[52]
Vroee buitelandse betrekkinge
[
wysig
|
wysig bron
]
Wisselvallige steppepolitiek
[
wysig
|
wysig bron
]
Die vinnige suidwaartse uitbreiding van die Roesvolk het gelei tot konflik en wisselvallige betrekkinge met die Kazare en ander bure op die
steppe
aan die Swartsee.
[56]
[57]
[58]
Die Chasare het in die 8ste eeu die steppe oorheers;
[59]
hulle het met die
Bisantynse Ryk
handelgedryf en dikwels bondgenootskappe met hulle gesluit teen die
Perse
en
Arabiere
. In die laat 8ste eeu het die verval van die Khanaat van die Blouturke daartoe gelei dat die
Magjare
en
Petsjenege
,
Oegriese
en
Turkse volke
van Sentraal-Asie, weswaarts na die steppestreek migreer het,
[60]
en dit het militere konflik, ’n ontwrigting van handel en onstabiliteit in die Chasaarse khanaat veroorsaak.
[61]
Die Roes en Slawiers het voorheen met die Chasare saamgespan teen Arabiese invalle in die
Kaukasus
, maar het nou toenemend teen hulle gewerk om beheer oor die handelsroetes te verseker.
[62]
Die Bisantynse Ryk het gebruik gemaak van die onrus in die gebied om sy politieke invloed en handelsbande uit te brei, eers met die Kazare en daarna die Roes en ander volke op die steppe.
[56]
Die uitbreiding van die Roes het militere en ekonomiese druk op die Kazare geplaas en gelei tot minder grondgebied, toegang tot riviere en handel.
[63]
Omstreeks 890 het Oleg ’n onbesliste oorlog in die gebied van die Laer-
Dniester
en
-Dnieper
gevoer teen die Tivertse en die Oelitsje, wat waarskynlik as
vasalle
van die Magjare opgetree het; hulle het die Roes se toegang tot die Swartsee geblokkeer.
[64]
[65]
In 894 is die Magjare en Petsjenege betrek by die oorloe tussen die Bisantyne en die
Bulgaarse Ryk
. Die Bisantyne het gereel dat die Magjare Bulgarye uit die noorde aanval, en die Bulgare het op hul beurt die Petsjenege oorrreed om die Magjare van agter aan te val. Die Magjare was vasgekeer en moes noodgedwonge verder wes oor die
Karpate
migreer tot in die Hongaarse vlakte. Dit het die Kazare van ’n belangrike bondgenoot en ’n buffer teen Kief-Roes ontneem.
[66]
[67]
Die migrasie van die Magjare het meegebring dat die Roes weer toegang tot die Swartsee gehad het,
[68]
en hulle het die Kazare gou begin aanval aan die seekus, met die
Donrivier
op tot in die Laer-Wolgastreek. Die Roes het sedert 864 aanvalle geloods op die Kaspiese See-streek,
[69]
met die eerste grootskaalse ekspedisie in 913 toe hulle Bakoe, Gilan en Mazandaran verwoes en tot in die Kaukasus ingedring het.
[70]
[71]
[72]
Namate die 10de eeu gevorder het, kon die Kazare nie meer heffings van die Wolga-Bulgare eis nie en hul betrekkinge met die Bisantynse Ryk het versuur terwyl die Bisantyne al hoe meer bondgenootskappe met die Petsjenege teen hulle gesluit het.
[73]
Die Petsjenege kon dus die grondgebied van die Kazare vanaf hul basis tussen die Wolga en Don aanval, en so het hulle na die weste uitgebrei.
[57]
Kief-Roes se betrekkinge met die Petsjenege was ingewikkeld omdat die twee groepe afwisselend bondgenootskappe met en teen mekaar gesluit het. Die Petsjenege was
nomades
wat op die steppe rondgetrek het met hul vee, wat hulle by die Roes geruil het vir landbou- en ander produkte.
[74]
Die winsgewende handel van die Roes met die Bisantynse Ryk het deur die gebied geloop wat deur die Petsjenege beheer is, en dit was dus noodsaaklik dat betrekkinge vreedsaam is. Tog, terwyl die
Primere Kronieke
vertel hoe die Petsjenege Roes-grondgebied in 915 binnegeval en daarna vrede gemaak het, was hulle in 920 al weer aan die oorlog voer.
[75]
[76]
Die Petsjenege het Kief-Roes later gehelp in sy veldtog teen die Bisantyne, maar op ander tye weer met die Bisantyne bondgenootskappe teen die Roes gesluit.
[77]
Roes-Bisantynse betrekkinge
[
wysig
|
wysig bron
]
Na Askold en Dir se aanval op Konstantinopel in 860 het die Bisantynse patriarg Photios sendelinge na die noorde gestuur om die Roes en die Slawiers te
kersten
. Prins Rastislav van
Morawie
het die keiser gevra om onderwysers te verskaf om die Heilige Skrif te vertolk, en in 863 is die broers
Cyrillus en Methodius
as sendelinge gestuur vanwee hul kennis van die Slawiese taal.
[46]
[78]
[79]
Die Slawiers het nie ’n
skryfstelsel
gehad nie en die broers het die
Glagolitiese alfabet
ontwerp wat later tot die
Cyrilliese alfabet
ontwikkel is. Hulle het die Slawiers se taal gestandaardiseer en dit het later bekend geword as
Ou Kerkslawies
. Hulle het dele van die
Bybel
vertaal en die eerste Slawiese burgerlike wetboek en ander dokumente opgestel. Die taal en tekste het deur die Slawiese gebiede versprei, ook na Kief-Roes. Cyrillus en Methodius se sending was beide evangelies en diplomaties en hulle het die Bisantynse kulturele invloed versprei ter ondersteuning van keiserlike buitelandse beleid.
[80]
In 867 het die patriarg aangekondig dat die Roes ’n
biskop
aanvaar het en in 874 praat hy van ’n "Aartsbiskop van die Roes".
[45]
Betrekkinge tussen Kief-Roes en Bisantium het ingewikkelder geraak nadat Oleg beheer oor Kief oorgeneem het, wat betref kommersiele, kulturele en militere kwessies.
[81]
Die rykdom en inkomste van die Roes was in ’n groot mate afhanklik van handel met Bisantium.
Konstantyn Porphyrogennetos
het die jaarlikse reis van die prinse van Kief beskryf wanneer hulle heffings van ander volke ingesamel het, die produkte in ’n vloot van honderde bote gelaai en met die Dnieper af na die Swartsee gevaar het. Daarna het hulle na die monding van die Dniester, die
Donaudelta
, gevaar en verder tot by Konstantinopel.
[74]
[82]
Op hul terugvaart sou hulle
sy
,
speserye
,
wyn
en
vrugte
aan boord he. Die belangrikheid van hierdie handelsbetrekkinge het tot militere optrede gelei as dispute sou ontstaan.
Volgens die
Primere Kronieke
het die Roes Konstantinopel weer in 907 aangeval, moontlik om handelstoegang te verseker. In die Kronieke word die militere vaardigheid en uitgeslapenheid van Oleg besing, en dit wemel van legendariese besonderhede.
[45]
[83]
Bisantynse bronne noem nie die aanval nie, maar wel verdrae in 907 en 911 en ’n handelsooreenkoms met die Roes,
[75]
[84]
waarvan die voorwaardes dui op druk op die Bisantyne, wat aan die Roes verblyf en voorraad vir hul handelaars en belastingvrye handelsvoorregte in Konstantinopel aangebied het.
[45]
[85]
In die Kronieke is ’n mitiese verhaal oor Oleg se dood. ’n Waarseer het voorspel dat ’n sekere perd die prins se dood sou veroorsaak. Oleg het beslag op die perd gele en dit is later dood. Oleg het die perd besoek en oor sy karkas gestaan, baie tevrede dat hy die bedreiging oorleef het. ’n
Slang
wat in die perd se
skedel
was, het hom egter gepik en hy is kort daarna dood.
[86]
[87]
Volgens die Kronieke is Oleg in
913
deur
Igor
opgevolg en na ’n paar kort konflikte met die Drewliane en Petsjenege het vrede vir die volgende 20 jaar geheers.
In 941 het Igor weer ’n groot aanval op Konstantinopel geloods, moontlik weer oor handelsregte.
[45]
[88]
’n Vloot van 10 000 skepe, insluitende Petshenege-bondgenote, het aan die
Bitiniese
kus geland en die Asiatiese kant van die
Bosporus
verwoes.
[89]
Die aanval was goed beplan, want die Bisantynse vloot het in die tyd oorlog gevoer teen die Arabiere in die
Mediterreense
gebied en die grootste deel van sy leer was in die ooste. Die Roes het dorpe, kerke en kloosters afgebrand, mense vermoor en buit versamel. Die keiser het gereel dat ’n ou, klein vloot skepe wat met
Griekse vuur
toegerus was, die Roes aanval.
[90]
Talle het verbrand of verdrink en baie ander is deur die Bisantyne onthoof. Dit het die Roes se vloot verdryf, maar hulle het hul wrede aanval voortgesit aan die buitewyke van Bisantium. Eindelik het ’n Bisantynse leer ’n einde aan die aanval gemaak en die Roes teruggedryf. Dit dui op ’n vergroting van Bisantium se militere mag sedert 911 en dus ’n verskuiwing van die magsbalans.
[89]
Igor het na Kief teruggekeer om wraakplanne te beraam. Hy het ’n groot mag onder sy Slawiese en Petsjenege-bondgenote bymekaargemaak en hulle aangevul met Warangiese versterkings "van oor die see".
[90]
[91]
In 944 het die mag die Grieke op land en see aangeval. Die Bisantyne keiser het egter vrede gemaak en ’n vredesverdrag is in 945 onderteken. Dit het weer op handel gefokus, maar hierdie keer was die voorwaarders minder gunstig vir die Roes, met streng maatreels oor die gedrag van Roes-handelaars in Konstantinopel en spesifieke strawwe vir wetsoortredings.
[92]
Die Bisantyne het dalk vrede gemaak uit vrees vir ’n uitgerekte stryd teen ’n gesamentlike mag van die Roes, Petsjenege en Bulgare,
[93]
maar die minder gunstige voorwaardes dui weer eens op ’n verskuiwing van mag.
[89]
In
945
is Igor deur die Drewliane vermoor.
Na Igor se dood het sy vrou,
Olga
, as regent regeer tot hul seun,
Swjatoslaf
, meerderjarig was (omstreeks
963
). In die
Primere Kronieke
is ’n verhaal, waarskynlik ’n mite, van hoe Olga teen die Drewliane wraak geneem het vir Igor se dood. Die Drewliane wou he Olga moes na haar man se dood met hul prins Mal trou. Sy wou egter die troon vir haar seun bewaar. Nadat die Drewliane 20 van hul beste manne na Olga gestuur het om haar te oorreed om met Mal te trou, het sy hulle lewend laat begrawe. Sy stuur toe ’n boodskap aan die Drewliane dat sy die huweliksaanbod aanvaar, maar dat hulle mans van die hoogste stand na haar moes stuur sodat haar mense die aanbod kon goedkeur. Die mans het sy in ’n badhuis laat verbrand. Daarna het sy die Drewliane genooi na ’n begrafnisdiens vir haar man. Daar het haar soldate 5 000 van hulle vermoor.
Sy het toe hul hoofstad onder beleg geplaas en die meeste inwoners laat verbrand. Van die wat gevlug het, is doodgemaak en die res is as slawe aan haar mense gegee.
[95]
Olga was die eerste heerser van Kief-Roes wat haar tot die Christendom bekeer het.
Swjatoslaf se dekade lange bewind oor Kief-Roes is gekenmerk deur vinnige uitbreiding deur middel van die verowering van die Chasare op die steppe aan die Swartsee en sy inval in die
Balkan
. Teen die einde van sy kort lewe het Swjatoslaf oor die grootste staat in Europa geheers. Hy het ook in 969 sy hoofstad van Kief na
Perejaslawets
aan die Donau geskuif.
In teenstelling met sy ma se bekering tot die Christendom, het Swjatoslaf en sy gevolg heidene gebly. Weens sy skielike dood in ’n lokval in 972 was Swjatoslaf se verowerings nie in ’n funksionele ryk gekonsolideer nie. Sy versuim om ’n stabiele opvolging te verseker het ook gelei tot ’n oorlog tussen sy drie seuns waarin twee vermoor is.
Wladimir en die Christendom
[
wysig
|
wysig bron
]
Dit is nie duidelik wanneer die titel "grootprins" of "grootvors" begin gebruik is nie, maar die belangrikheid van die Kiefse prinsdom is na die dood van Swjatoslaf I in 972 en die daaropvolgende stryd tussen
Wladimir die Grote
en
Jaropolk I
besef. Kief het die staat Kief-Roes vir die volgende twee eeue oorheers. Die
grootprins
(
weliki knjaz
) van Kief het die grondgebied om die stad beheer en sy mindere familielede het oor die ander stede regeer en aan hom heffings betaal. Die hoogtepunt van die staat se mag was tydens die bewind van Wladimir die Grote (980-1015) en
Jaroslaf die Wyse
(1019?1054). Albei heersers het die stelselmatige uitbreiding van Kief-Roes voortgesit wat onder Oleg begin is.
Wladimir was die prins van Nowgorod toe sy pa, Swjatoslaf I, in 972 sterf. Hy moes in 976 na Skandinawie vlug nadat sy halfbroer, Jaropolk, sy ander broer, Oleg, vermoor en beheer oor Kief-Roes geneem het. In Skandinawie het ’n familielid van hom, graaf Hakon Sigurdsson, die heerser van
Noorwee
, hom gehelp om ’n Wiking-leer op die been te bring en Nowgorod en Kief van Jaropolk af te vat.
[96]
Wladimir se merkwaardigste prestasie as prins van Kief was die
kerstening
van Kief-Roes, ’n proses wat in 988 begin het.
Volgens die
Primere Kronieke
het Wladimir, nadat hy besluit het om ’n nuwe geloof te aanvaar in die plek van die tradisionele
Slawiese afbeeldaanbidding
, van sy beste raadgewers en vegters na verskillende dele van Europa gestuur. Hulle het die Christene van die Weste, die
Jode
en die
Moslems
besoek voordat hulle eindelik in Konstantinopel aangekom het. Hulle het
Islam
verwerp omdat dit die verbruik van
alkohol
verbied het,
Judaisme
omdat hul god toegelaat het dat sy uitverkore volk hul land verloor en die Roomse kerk omdat dit vervelig was. Maar in Konstantinopel is hulle verstom deur die skoonheid van die
Hagia Sophia
-katedraal en die liturgiese dienste wat daar gehou is. Terug by die huis het hulle Wladimir oortuig die
Bisantynse liturgie
is die beste keuse. Wladimir het Konstantinopel daarna besoek en ’n huwelik gereel met Anna, suster van die Bisantynse keiser,
Basilius II
.
[97]
Wladimir se keuse van die Oosterse Christendom kon ook gewees het vanwee sy sterk persoonlike band met Konstantinopel, wat die Swartsee en dus handel aan Kief se belangrikste handelsroete, die
Dnieperrivier
, oorheers het. Lojaliteit teenoor die Oostelike kerk het politieke, kulturele en godsdienstige langtermyngevolge gehad. Die kerk het ’n liturgie gehad wat ook in die
Cyrilliese skrif
geskryf was en ’n korpus geskrifte wat uit Grieks vir die Slawiers vertaal is. Dit het die bekering van die Oos-Slawiers tot die Christendom vergemaklik en hulle bekend gestel aan elementere Griekse
filosofie
,
wetenskap
en
geskiedenis
sonder die nodigheid om
Grieks
te leer.
[98]
In teenstelling moes opgevoede mense in die
Middeleeuse
Wes-
en
Sentraal-Europa
Latyn
leer. Omdat hulle dit nie hoef te gedoen het nie, was die Oos-Slawiers vry om hul eie letterkunde en kuns te ontwikkel. Na die
Groot Skisma
van 1054 het die Roes-kerk aanvanklik gemeenskap met beide die
Rooms-Katolieke Kerk
en die
Oosters-Ortodokse Kerk
behou, maar saam met die ander Oosterse kerke eindelik van Rome afgeskei om die Oosterse Ortodoksie te volg.
Jaroslaf, bekend as "die Wyse", was in ’n magstryd met sy broers gewikkel. Hy was die seun van Wladimir die Grote en onderheerser van Nowgorod toe sy pa in 1015 sterf. Daarna het sy oudste oorlewende broer,
Swjatopolk die Vervloekte
, drie van sy ander broers vermoor en die mag in Kief oorgeneem. Jaroslav, met die steun van die inwoners van Nowgorod en die hulp van Wiking-huursoldate, het Swjatopolk verslaan en in
1019
grootprins van Kief geword.
[99]
Hy het egter eers in
1036
die onbetwiste mag in Kief-Roes gehad.
Nes Wladimir was Jaroslaf gretig om betrekkinge met die res van Europa te verbeter, veral met die Bisantynse Ryk. Sy kleindogter, Efpraksia, die dogter van sy seun
Wsewolod
, was getroud met die Romeinse keiser, Hendrik IV. Jaroslaf het ook huwelike vir sy suster en drie dogters gereel met die konings van
Pole
,
Frankryk
,
Hongarye
en
Noorwee
. Hy het die eerste Oos-Slawiese regskode,
Roesskaja Prawda
afgekondig; die Sint Sofia-katedraal in Kief en in Nowgorod laat bou, die plaaslike geestelikes en kloosterlewe ondersteun en na bewering Kief-Roes se skoolstelsel begin.
In die eeue sedert die staat se stigting het Rjoerik se afstammelinge beheer oor Kief-Roes gedeel. Die prinslike opvolging het van ouer broer na jonger broer gegaan en van oom na broerskind, sowel as van vader na seun. Junior lede van die dinastie het gewoonlik hul amptelike loopbaan as die heerser van ’n kleiner distrik begin en dan gevorder tot belangriker prinsdomme, en daarna meegeding om die troon van Kief.
Agteruitgang en verbrokkeling
[
wysig
|
wysig bron
]
Die geleidelike verval van Kief-Roes het in die 11de eeu begin, na die dood van Jaroslaf die Wyse. Die posisie van die grootprins van Kief het verswak weens die toenemende invloed van streeksclans.
’n Ongewone opvolgingstelsel het bestaan waardeur die mag na die oudste lid van die regerende dinastie gegaan het en nie van vader na seun nie. In die meeste gevalle was dit na die oudste oorlewende broer van die heerser, en dit het gelei tot konstante haat en wedywering binne die familie. Broers het mekaar dikwels vermoor om die mag te bekom en dit het ’n hoogtepunt bereik onder die seuns van Jaroslaf die Wyse. Drie van sy seuns het die een na die ander in Kief regeer:
Isjaslaf I
,
Swjatoslaf II
en
Wsewolod I
. Laasgenoemde is opgevolg deur Isjaslaf I se seun,
Swjatopolk II
. Hy was nie baie gewild nie en was in ’n voortdurende stryd gewikkel met sy neef,
Wladimir Monomach
, seun van Wsewolod I.
Toe Swjatopolk II in
1113
sterf, het die bevolking van Kief in opstand gekom en Wladimir Monomach genooi om oor die hoofstad te regeer. Hy is geesdriftig ontvang en het tot met sy dood in
1125
geheers. Hy het hervormings ingevoer met die doel om sosiale spanning in die hoofstad te kanaliseer. Onder sy bewind het Kief-Roes ’n laaste bloeityd beleef.
Die agteruitgang van Kief-Roes se belangrikste handelsvennoot, Konstantinopel, het ’n belangrike rol gespeel in die staat se verval. Kief-Roes se profyt het opgedroog en Kief het ongewild geword. Die laaste heerser wat ’n verenigde staat kon handhaaf, was Walidimir Monomach se oudste seun,
Mstislaf die Grote
, wat sy pa in 1125 opgevolg het. Na sy dood in
1132
het Kief-Roes vinnig agteruitgegaan. Die volgende heerser, Mstislaf se broer,
Jaropolk II
, se bewind is gekenmerk deur konflik met die opkomende
Republiek Nowgorod
.
In 1169, terwyl groot interne konflik in Kief-Roes geheers het, het
Andrei Bogoljoebski
van
Wladimir
Kief verwoes. Dit het die beeld van Kief verander en was ’n weerspieeling van die verbrokkeling van Kief-Roes.
[100]
Teen die einde van die
12de eeu
het die staat nog verder verdeel in rofweg 12 verskillende prinsdomme.
[101]
Die
Kruistogte
het ’n verskuiwing van Europa se handelsroetes meegebring en dit het die verval van Kief-Roes verder verhaas. In 1204 het die magte van die Vierde Kruistog Konstantinopel verwoes en die Dnjeper-handelsroete onbelangrik gemaak.
[9]
Ander stede soos Nowgorod,
Tsjernigof
,
Rjazan
en
Polotsk
het later ontwikkel.
In die noorde het die Republiek Nowgorod vooruitgegaan omdat dit handelsroetes van die
Wolga
na die
Oossee
beheer het. Terwyl Kief-Roes agteruitgegaan het, het Nowgorod al hoe onafhankliker geraak. ’n Plaaslike
oligargie
het oor Nowgorod geheers; groot besluite is geneem deur ’n stadsraad, wat ’n prins as die stad se militere leier gekies het. In 1136 het Nowgorod teen Kief in opstand gekom en onafhanklik geword.
As ’n onafhanklike stadsrepubliek met die naam "Lord Nowgorod die Grote" het dit sy kommersiele belange wes en noord verskuif; na die Oossee en die yler bevolkte woudstreke onderskeidelik.
In 1169 het Nowgorod sy eie aartsbiskop gekry: ’n teken van groter belangrikheid en politieke onafhanklikheid. Hoewel Nowgorod het ’n groot mate van selfregering geniet het, het dit steeds noue bande met Kief-Roes gehad.
In die noordooste het Slawiers van die Kiefse streek die gebied betrek wat later bekend sou word as die
Grootvorstedom Moskou
. Die stad
Rostof
, die oudste sentrum in die noordooste, is eers deur
Soezdal
verdring en daarna deur
Wladimir
, wat die hoofstad van
Wladimir-Soezdal
geword het. Die gekombineerde prinsdom het in die laat 12de eeu ’n groot mag in Kief-Roes geword. In 1169 het prins Andrei Bogoljoebski van Wladimir-Soezdal die titel grootprins, dus hoofheerser, oorgeneem nadat hy Kief verwoes het. Hy het sy jonger broer aangestel om oor Kief te regeer. In 1299, net voor die inval van die
Mongoolse Ryk
, het die aartsbiskop van Kief na Wladimir-Soezdal geskuif.
Die staat se finale verval was weens die druk van die Mongoolse binnedringing van Kief-Roes, waardeur dit in kleiner prinsdomme verdeel het wat heffings aan die
Goue Horde
betaal het (die sogenaamde Tartaarse Juk). In die laat
15de eeu
het Moskouse grootprinse begin om voormalige Kiefse gebiede oor te neem en hulself te verklaar tot die enigste wettige opvolgers van die Kiefse prinsdom.
Ook Nowgorod en
Pskof
in die noorde is eindelik deur Moskou oorgeneem.
Die nuwe kultuur wat in Kief-Roes ontstaan het, dateer van die kerstening van die Oos-Slawiers in 989, toe die prinsdomme onder die invloedsfeer gekom het van die
Bisantynse Ryk
, een van die gevorderdste kulture van die tyd.
Wladimir die Grote
se keuse van godsdiens het dus die daaropvolgende ontwikkeling van die Roeskultuur bepaal.
Bewyse van die bestaan van geskrewe letterkunde in Kief-Roes is gevind op
argeologiese
terreine en in verskeie dokumente.
[103]
Cyrillus en Methodius
het die eerste Slawiese alfabet, die
Glagolitiese alfabet
, in die tweede helfte van die 9de eeu geskep. Dit is gebruik vir die eerste vertalings van kerkboeke vir die Slawiese bevolkings van Morawie en Pannonie. Die
Cyrilliese alfabet
het later in die Eerste Bulgaarse Koninkryk ontstaan uit
Griekse
,
Latynse
en Glagolitiese letters. Die geriefliker alfabet het die Glagolitiese alfabet vervang en die enigste skrif van die
Suid-
en Oos-Slawiers geword.
Die kerstening van Kief-Roes het gelei tot die vinnige ontwikkeling van die skryfkultuur. Volke wat die Oosterse Christendom aangehang het, het in hul eie taal aanbid en dit het gunstige toestande geskep vir skryf in plaaslike tale.
Basgeskrifte wat op plekke soos
Nowgorod
,
Twer
,
Smolensk
en
Pskof
gevind is, getuig daarvan dat gewone mense geletterd was. Van die geskrifte wat gevind is, sluit in briewe, memorandums, oefeninge, ensovoorts. Die skrif is dus nie net vir boeke en amptelike dokumente gebruik nie, maar ook vir alledaagse bedrywighede. Gewone stedelinge het verder talle rekords gelaat teen die mure van kerke in
Kief
, Nowgorod, Smolensk,
Wladimir
en ander stede.
Die oudste boek wat bewaar gebly het, is die
Nowgorodse Kodeks
uit die eerste kwart van die 11de eeu. Dit is in 2000 in Nowgorod ontdek. Die boek bestaan uit houttablette wat met
was
bedek is. Die laaste, basiese teks bevat onder meer
Psalm
75 en 76; daarom word dit ook soms die
Nowgorodse Psalmboek
genoem. Die vorige, versteekte tekste bevat vreemde boodskappe wat steeds ondersoek word.
Die meeste geskrifte van voor die Mongoolse Inval is in verskeie brande en invalle vernietig en verbrand. Dele het egter bewaar gebly. Die oudste daarvan is die
Ostromir-evangelie
, wat in 1057 deur deken Gregori geskryf is, en twee bloemlesings van prins
Swjatoslaf II
uit 1073 en 1076. Die boeke getuig van vernuf en die gehalte van handgeskrewe boeke wat reeds in die 11de eeu bestaan het.
Boeke is aanvanklik in kloosters saamgestel. In die 12de eeu het groot stede kopieerders gehad namate die bevolking meer geletterd geraak het en die monnike nie meer in die vraag kon voorsien nie. Baie prinse het mense gehad wat boeke gekopieer het.
By kloosters en katedrale is spesiale werkwinkels aangebied vir kopieerders. Die plekke het ook permanente skrywers gehad wat nie net boeke gekopieer het nie, maar ook jaarverslae geskryf en buitelandse boeke vertaal het. Daar was ook in die 11de eeu al biblioteke in kloosters en katedrale.
Om die Roesvolk se geletterdheid te verhoog het prins Wladimir die Grote die eerste skole gestig. In Nowgorod is talle basgeskrifte ontdek wat deur gewone stedelinge geskryf is; ook kunsartikels met inskripsies is ontdek.
[103]
Met Kief-Roes se bekering tot die Christendom het letterkunde geleidelik ontstaan wat nou verband met godsdiens gehou het. Vertaalde werke het toegeneem. Die Kiefse metropolitaan Ilarion het tussen omstreeks 1037 en 1050 die
Preek oor Reg en Grasie
geskryf.
[104]
Die werk het ’n groot invloed op die latere letterkunde van Kief-Roes gehad wat beide styl en inhoud betref.
[105]
Nog ’n uitstekende skrywer en historikus was
Nestor die Kroniekskrywer
van die
Kiefse Klooster van die Grotte
. Sy boeke sluit in lewensbeskrywings van prinse
Boris en Gleb
en sint Theodosius van die Grotte. Hy is veral beroemd as skrywer van die
Primere Kronieke
, oor die oorsprong en geskiedenis van Kief-Roes. Sy bronne sluit in vroeere (nou verlore) Slawiese kronieke, Bisantynse annale, inheemse legendes, verskeie Griekse godsdiensgeskrifte, Roes-Bisantynse verdrae en mondelinge vertellings.
Wladimir Monomach
was ook ’n uitstekende skrywer. Sy
Riglyne
, wat hy vir sy kinders geskryf het, beeld hom uit as ’n regverdige heerser. Hy skryf ook oor die behoefte aan sterk prinslike mag, eenheid in die afwering van nomadiese invalle, ensovoorts. Dit is ’n sekulere werk en is gevul met beeltenisse en voorbeelde uit die lewe.
Die kwessie van prinslike mag in die lewe van die staat, die pligte wat dit behels en die inwerkingstelling daarvan het een van die hooftemas van letterkunde geword. Die idee was belangrik dat ’n groot prinslike mag noodsaaklik is vir ’n suksesvolle veldtog teen vyande van buite en strydighede van binne. Hierdie idees word behandel in een van die beste werke van die 12de tot 13de eeu, deur Daniil Zatotsjnik. Dit bestaan uit twee dele:
Die Woord
en
Die Gebed
. Hy was ’n ondersteuner van sterk prinslike mag en skryf met humor en sarkasme oor die treurige werklikheid om hom.
[106]
Die Verhaal van Igor se Veldtog
(ook bekend as
Die Gedig van Igor se Spook
) van die einde van die 12de eeu, deur ’n onbekende skrywer, beklee ’n spesiale plek in die letterkunde van Kief-Roes. Dit vertel die verhaal van ’n onsuksesvolle veldtog in 1185 deur prins Igor Swjatoslawitsj van Nowgorod-Sewersk teen die Koemane van die
Donrivierstreek
. Die beskrywing van die veldtog laat die skrywer dink aan die lot van die Roes. Hy beskou die prinse se vetes as die rede vir die mislukking van die veldtog en vir rampe in Kief-Roes. Dit weerspieel die tipiese eienskappe van die Slawiese letterkunde van die tyd: Daar is ’n lewendige verband met die historiese werklikheid, burgerskap en patriotisme.
Tot aan die einde van die 10de eeu was daar geen groot steenstrukture in Kief-Roes nie, maar daar was ’n ryk kultuur van houtgeboue ? van die style het later die steengeboue beinvloed. Na die bekering tot die Christendom is begin met die oprig van steenkerke, geskoei op die
argitektuur
van die Bisantynse Ryk. Bisantyne argitekte is na Kief-Roes laat kom om hul vaardighede te deel.
Die groot kerke wat na 988 gebou is, was die eerste voorbeelde van monumentale argitektuur in die Oos-Slawiese state. Die eerste steenkerk in Kief-Roes was die
Kerk van die Tiendes
in Kief, wat tussen 989 en 996 gebou is.
[107]
Dit is laat bou deur Wladimir die Grote, wat ’n tiende van sy inkomste en eiendom uitgesit het vir die bou en onderhoud van die kerk, vandaar die naam. Dit is in 1240 verwoes tydens die beleg van Kief deur die
Mongoolse
magte van
Batoe Khan
. Die kerk is in die middel van die 19de eeu herbou, maar weer in 1928 deur die
Sowjetregering
verwoes.
[107]
Die
Sint Sofia-katedraal
in Kief, wat in die 11de eeu gebou is, is een van die belangrikste argitektoniese strukture van die tyd. Dit was aanvanklik ’n
vyfskip
-kruiskoepelkerk en aan drie kante omring deur ’n tweeverdiepinggalery. Dit is genoem na die
Hagia Sophia
("Heilige Wysheid") in
Konstantinopel
(en dus nie ’n spesifieke heilige nie) en is hoofsaaklik deur bouers van die stad gebou. Met die eeuwisseling van die 17de/18de eeu is dit herbou in die styl van die Oekraiense barok. Dit is vandag deel van ’n
Unesco
-
werelderfenisgebied
.
[108]
Nadat die Roes hulle bekeer het, het nuwe soorte skilderkuns ?
mosaiek
,
fresko's
en
ikoonskildering
? begin verskyn. Laasgenoemde is streng deur die kerk beheer en het gelei tot ’n lang Bisantynse invloed op die skilderkuns in Kief-Roes.
Die vroegste werke wat bewaar gebly het, is in Kief geskep. Volgens die
Primere Kronieke
is die eerste kerke deur besoekende Griekse meesters versier. Veral die mosaieke en fresko's van die Sint Sofia-katedraal is beroemd. Hulle is in ’n streng en somber styl, wat kenmerkend was van die Bisantynse kuns. Die mosaiekbeelde van
Christus
in die sentrale koepel is veral merkwaardig.
’n Voorbeeld van uitsonderlike sekulere skilderwerk is die muurskilderings van die twee torings van Sint Sofia. Dit beeld jagtonele deur die prinse, sirkuskompetisies, fantasiediere en
-voels
, musikante, hansworse en akrobate uit en verskil van die gewone kerkskilderye. Onder die fresko's van Sint Sofia is twee groepportrette van
Jaroslaf die Wyse
en sy familie.
In die 12de tot 13de eeu het kenmerkende skilderwerk in spesifieke sentrums begin vorm aanneem, veral in Nowgorod en
Wladimir-Soezdal
. Sedert die 12de eeu het ’n spesifieke skilderstyl in Nowgorod ontstaan. In teenstelling met die Kiefse styl, is daar ’n merkbare poging om artistieke tegnieke te vereenvoudig en ikoontipering te verander.
Verskeie fragmente van fresko's en ikone uit die Wladimir-Soezdal van voor die Mongoolse tydperk het behoue gebly. Hieruit blyk volgens geleerdes ’n geleidelike vorming van ’n tipiese Wladimir-Soezdal-skool. Die fresko in die Dimitri-katedraal van die
Oordeelsdag
het die beste bewaar gebly. Dit is deur twee meesters geskep ? Grieks en Russies. Tot die Wladimir-Soezdal-skool behoort verskeie groot ikone uit die einde 12de tot begin 13de eeu. Die oudste een is die
Bogoljoebskaja
ikoon van die
Teotokos
uit die middel van die 12de eeu. Die styl stem baie ooreen met die beroemde Teotokos van Wladimir, wat van Bisantynse oorsprong is.
Bronne getuig van die oorvloed en uiteenlopendheid van Kief-Roes se
volksverhale
. Die
kalender
het ’n groot rol daarin gespeel: sameswerings, towerspreuke en liedere wat ’n integrale deel van die
landboukultuur
was. Rituele folklore het ook ingesluit voorhuwelikse en feesliedere en begrafnisteursange.
Die uitgebreide
Slawiese mitologie
getuig van die heidense
gode
van die antieke Slawiers soos
Dazjbog
,
Weles
en
Peroen
. Deur die jare het die kerk probeer om heidense gebruike uit te roei, maar dit het tot in die 19de en 20ste eeu in die alledaagse lewe behoue gebly. gebruike het mettertyd hul aanvanklike godsdienstige betekenis verloor en uiting gevind in volkspeletjies.
Daar was ook vorme van folklore wat nie met die heidense kultuur verband gehou het nie. Dit het gesegdes, raaisels, verhale en werkliedere ingesluit. Skrywers van letterkunde het dit algemeen in hul werk gebruik. Bekende werke het legendes gebruik oor voorouers, prinslike dinastiee, die stigters van stede en die stryd teen vreemdelinge.
In die 9de eeu het ’n nuwe epiese
genre
sy verskyning gemaak: die
epos
of heldedig, wat die hoogtepunt van mondelinge volkskuns geword het.
[109]
en die gevolg was van ’n groeiende selfbewussyn.
[103]
Bilini
is ’n orale digkuns oor die verlede.
[109]
Die heldedigte was op werklike historiese gebeure geskoei;
[109]
die helde in sommige verhale was werklike mense. So was die prototipe van die epiese
Dobrinja Nikititsj
die oom van Wladimir die Grote en goewerneur van Dobrinja. Sy naam kom oor en oor in antieke Russiese verhale voor.
Die militere wereld het sy eie mondelinge liedere gehad. In
droezjinni
-liedere is prinse en hul oorwinnings vereer. Die prinse se eenhede het hul eie skrywers gehad wat liedjies geskryf het waarin die lof van die prinse en hul vegters besing is.
Folklore het bly uitbrei en na die ontwikkeling van letterkunde ’n belangrike deel van die Russiese kultuur gebly.
Kief-Roes was bekend vir sy meesters van dekoratiewe kuns, wat verskeie tegnieke gebruik het. Dit was veral sigbaar in die
juweliersware
van die tyd. Helder kleure is gebruik en daar was verwysings na mitologiese onderwerpe.
Dit is ook gesien in gesnede houtmeubels, huishoudelike gebruiksvoorwerpe, geborduurde materiale en gesnede beenprodukte, wat in
Wes-Europa
bekend was as "die beeldsnykuns van die Roes".
- ↑
Б.Ц.Урланис.
"Рост населения в Европе"
(PDF)
(in Russies). p. 89.
Geargiveer
(PDF)
vanaf die oorspronklike op 5 Augustus 2019.
- ↑
2,0
2,1
2,2
John Channon & Robert Hudson,
Penguin Historical Atlas of Russia
(Penguin, 1995), bl. 16.
- ↑
Kievan Rus
, Encyclopædia Britannica Online.
- ↑
Plokhy, Serhii (2006).
The Origins of the Slavic Nations: Premodern Identities in Russia, Ukraine, and Belarus
(PDF)
. New York: Cambridge University Press. pp. 10?15.
ISBN
978-0-521-86403-9
. Besoek op
27 April
2010
.
- ↑
Kyivan Rus’
, Encyclopedia of Ukraine, vol. 2 (1988), Canadian Institute of Ukrainian Studies.
- ↑
See
Historical map of Kievan Rus' from 980 to 1054
.
- ↑
Bushkovitch, Paul.
A Concise History of Russia.
Cambridge University Press. 2011.
- ↑
Paul Robert Magocsi, Historical Atlas of East Central Europe (1993), bl. 15.
- ↑
9,0
9,1
"Civilization in Eastern Europe Byzantium and Orthodox Europe"
. occawlonline.pearsoned.com. 2000. Geargiveer vanaf
die oorspronklike
op 22 Januarie 2010.
- ↑
(
ru
)
Назаренко А. В.
Глава I
Geargiveer
4 Maart 2016 op
Wayback Machine
//
Древняя Русь на международных путях: Междисциплинарные очерки культурных, торговых, политических связей IX?XII вв.
Geargiveer
31 Januarie 2012 op
Wayback Machine
? М.: Языки русской культуры, 2001. ? c. 40, 42?45, 49?50. ?
ISBN 5-7859-0085-8
.
- ↑
Paul R. Magocsi,
A History of Ukraine
(2010), bl. 56-57.
- ↑
Tolochko, A. P. (1999). "Khimera "Kievskoy Rusi"
".
Rodina
(in Russian) (8): 29?33.
{{
cite journal
}}
: AS1-onderhoud: onerkende taal (
link
)
- ↑
Freeze, Gregory L.:
Russia. A History.
Derde uitgawe. Oxford: Oxford University Press 2009, bl. 1-2 (Kindle-uitgawe)
- ↑
Freeze (2009), bl. 5
- ↑
Gottfried Schramm:
Altrusslands Anfang. Historische Schlusse aus Namen, Wortern und Texten zum 9. und 10. Jahrhundert
. Freiburg im Breisgau: Rombach 2002, bl. 21
- ↑
N. Vanag, B. Grekov, A. Pankratova, S. Piontkowskij:
Istorija SSSR. U?ebnik dlja srednej ?koly
. T.I.: S drevnej?ich vremen do konca XIX v. M. 1936, bl. 17
- ↑
Schramm (2002), bl. 24
- ↑
Schramm (2002), bl. 30
- ↑
Magocsi (2010)
, bl. 55.
- ↑
Magocsi (2010)
, bl. 56.
- ↑
Nicholas V. Riasanovsky, A History of Russia, bl. 23-28 (Oxford Press, 1984).
- ↑
Internet Encyclopedia of Ukraine
Normanist theory
- ↑
The Russian Primary Chronicle
, Encyclopædia Britannica Online;
Russian Primary Chronicle
Geargiveer
30 Mei 2014 op
Wayback Machine
, Selected Text, University of Toronto (besoek op 4 Junie 2013).
- ↑
Riasanovsky, bl. 25.
- ↑
Riasanovsky, bl. 25-27.
- ↑
26,0
26,1
David R. Stone,
A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the war in Chechnya
(2006), bl. 2-3.
- ↑
Simon Franklin and Jonathan Shepherd, The Emergence of Rus 750?1200 (Harlow, Essex: 1996), bl. 38?39.
- ↑
Fadlan, Ibn (2005).
(Richard Frey) Ibn Fadlan's Journey to Russia
. Princeton, NJ: Markus Wiener Publishers.
- ↑
Rusios, quos alio nos nomine Nordmannos apellamus
.
(
pl
)
Henryk Paszkiewicz (2000).
Wzrost pot?gi Moskwy
, s.13, Krakow.
ISBN 83-86956-93-3
- ↑
Gens quaedam est sub aquilonis parte constituta, quam a qualitate corporis Graeci vocant […] Rusios, nos vero a positione loci nominamus Nordmannos
. James Lea Cate.
Medieval and Historiographical Essays in Honor of James Westfall Thompson
. bl. 482.
The University of Chicago Press, 1938
- ↑
Leo the Deacon, The History of Leo the Deacon: Byzantine Military Expansion in the Tenth Century (Alice-Mary Talbot & Denis Sullivan, reds., 2005),
bl. 193-94
.
- ↑
Schramm (2002), bl. 21-22
- ↑
(
de
)
Die Welt, 11 Desember 2014: Ukraine-Konflikt ? Kiews russische Wurzeln sind ein Mythos. Besoek op 18 Februarie 2020
- ↑
Magocsi (2010)
, bl. 59.
- ↑
Primary Chronicle
Geargiveer
30 Mei 2014 op
Wayback Machine
, bl. 6.
- ↑
Primary Chronicle
Geargiveer
30 Mei 2014 op
Wayback Machine
, bl. 6?7.
- ↑
Magocsi (2010)
, bl. 55, 59?60
- ↑
Thomas McCray,
Russia and the Former Soviet Republics
(2006), bl. 26
- ↑
39,0
39,1
Janet Martin,
"The First East Slavic State"
,
A Companion to Russian History
(Abbott Gleason, ed., 2009), bl. 37
- ↑
40,0
40,1
40,2
Primary Chronicle
Geargiveer
30 Mei 2014 op
Wayback Machine
, bl. 8.
- ↑
Georgije Ostrogorski,
History of the Byzantine State (2002)
, bl. 228; George Majeska,
"Rus' and the Byzantine Empire"
,
A Companion to Russian History
(Abbott Gleason, red., 2009), bl. 51.
- ↑
F. Donald Logan,
The Vikings in History
(2005)
, bl. 172?73.
- ↑
The Life of St. George of Amastris
. David Jenkins,
The Life of St. George of Amastris
Geargiveer
5 Augustus 2019 op
Wayback Machine
(University of Notre Dame Press, 2001), bl. 18.
- ↑
Primary Chronicle
Geargiveer
30 Mei 2014 op
Wayback Machine
, bl. 8; Ostrogorski (2002),
bl. 228
; Majeska (2009),
bl. 51
.
- ↑
45,0
45,1
45,2
45,3
45,4
Majeska (2009),
bl. 52
.
- ↑
46,0
46,1
Dimitri Obolensky,
Byzantium and the Slavs
(1994),
bl. 245
.
- ↑
Martin (1997), bl. 3.
- ↑
Martin (2009),
bl. 37-40
.
- ↑
Primary Chronicle
Geargiveer
30 Mei 2014 op
Wayback Machine
, bl. 8-9.
- ↑
Primary Chronicle
Geargiveer
30 Mei 2014 op
Wayback Machine
, bl. 9.
- ↑
George Vernadsky, Kievan Russia (1976),
bl. 23
.
- ↑
52,0
52,1
Walter Moss, A History of Russia: To 1917 (2005),
bl. 37
.
- ↑
Magocsi (2010),
bl. 96
- ↑
54,0
54,1
Martin (2009),
bl. 47
.
- ↑
Martin (2009)
, bl. 40,47.
- ↑
56,0
56,1
Magocsi (2010),
bl. 62
.
- ↑
57,0
57,1
Magocsi (2010),
bl. 66
.
- ↑
Martin (2003),
bl. 16-19
.
- ↑
Victor Spinei,
The Romanians and the Turkic Nomads North of the Danube Delta from the Tenth to the Mid-Thirteenth Century
(2009),
bl. 47-49
.
- ↑
Peter B. Golden,
Central Asia in World History
(2011),
bl. 63
.
- ↑
Magocsi (2010),
bl. 62-63
.
- ↑
Vernadsky (1976),
bl. 20
.
- ↑
Martin (2003),
bl. 15?16
.
- ↑
Vernadsky (1976),
bl. 24?25
.
- ↑
Spanei (2009),
bl. 62
.
- ↑
John V.A. Fine,
The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century
(1991),
bl. 138-39
.
- ↑
Spanei (2009),
bl. 66, 70
.
- ↑
Vernadsky (1976),
bl. 28
.
- ↑
B.N. Zakhoder (1898?1960).
The Caspian Compilation of Records about Eastern Europe
(
aanlyn weergawe
).
- ↑
Vernadsky (1976),
bl. 32?33
.
- ↑
Gunilla Larsson.
Ship and society: maritime ideology in Late Iron Age Sweden
Uppsala Universitet, Department of Archaeology and Ancient History, 2007
ISBN 9150619152
p 208
- ↑
Cahiers du monde russe et sovietique, Volume 35, Number 4
. Mouton, 1994. (oorspronklik van die Universiteit van Kalifornie)
- ↑
Moss (2005),
bl. 29
.
- ↑
74,0
74,1
Martin (2003),
bl. 17
.
- ↑
75,0
75,1
Magocsi (2010),
bl. 67
.
- ↑
The Russian Primary Chronicle
, Laurentian Text (Samuel Hazzard Cross, trans., 1930),
bl. 71
- ↑
Moss (2005),
bl. 29?30
.
- ↑
Saints Cyril and Methodius,
[1]
Encyclopædia Britannica
.
- ↑
Primary Chronicle,
bl. 62-63
- ↑
Obolensky (1994),
bl. 244-246
.
- ↑
Magocsi (2010),
bl. 66-67
- ↑
Vernadsky (1976),
bl. 28-31
.
- ↑
Vernadsky (1976),
bl. 22
.
- ↑
John Lind,
Varangians in Europe's Eastern and Northern Periphery
, Ennen & nyt (2004:4).
- ↑
Logan (2005),
bl. 192
.
- ↑
Vernadsky, bl. 22-23
- ↑
Chronicle, bl. 69
- ↑
Chronicle, bl. 71-72
- ↑
89,0
89,1
89,2
Ostrogorski, bl. 277
- ↑
90,0
90,1
Logan, bl. 193.
- ↑
Chronicle, p.72.
- ↑
Chronicle, pp.73-78
- ↑
Spinei, p.93.
- ↑
"Russian Primary Chronicle"
. Geargiveer vanaf
die oorspronklike
op 4 April 2019
. Besoek op
14 September
2018
.
- ↑
"Vladimir I (grand prince of Kiev) ? Encyclopædia Britannica"
(in Engels). Britannica.com. 28 Maart 2014.
Geargiveer
vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2015
. Besoek op
7 Augustus
2014
.
- ↑
Janet Martin, Medieval Russia, 980?1584, (Cambridge, 1995), p. 6-7
- ↑
Franklin, Simon (1992). "Greek in Kievan Rus'
".
Dumbarton Oaks Papers
.
46
: 69?81.
doi
:
10.2307/1291640
.
- ↑
"Yaroslav I (prince of Kiev) ? Encyclopædia Britannica"
(in Engels). Britannica.com. 22 Mei 2014.
Geargiveer
vanaf die oorspronklike op 29 April 2015
. Besoek op
7 Augustus
2014
.
- ↑
Pelenski, Jaroslaw (1987). "The Sack of Kiev of 1169: Its Significance for the Succession to Kievan Rus'
".
Harvard Ukrainian Studies
.
11
: 303?316.
- ↑
Kollmann, Nancy (1990). "Collateral Succession in Kievan Rus".
Harvard Ukrainian Studies
.
14
: 377?387.
- ↑
103,0
103,1
103,2
(
ru
)
Рабинович, Елена Георгиевна; Рабинович, М. Г. (red.) (1986).
Древнерусская одежда IX-XIII вв. ? Древняя одежда народов Восточной Европы: Материалы к историко-этнографическому атласу
. Москва: Наука. pp. 40?111.
- ↑
Introduction to the
full text in original, and in modern Russian translation
Geargiveer
26 Mei 2011 op
Wayback Machine
- ↑
Birnbaum, H.:
Aspects of the Slavic Middle Ages and Slavic Renaissance Culture
(New York: Peter Lang Publishing, 1991) p.150.
- ↑
(
ru
)
Культура Киевской Руси ? Всемирная История в десяти томах
. Vol. 3. Соцэкгиз. 1957. pp. 261?265.
;
- ↑
107,0
107,1
Mariya Lesiv,
The Return of Ancestral Gods: Modern Ukrainian Paganism as an Alternative Vision for a Nation
, (McGill-Queen's University Press, 2013), 105.
- ↑
"Kyiv Pechersk Lavra, St. Sophia Cathedral remain on UNESCO's World Heritage List"
. Interfax-Ukraine. 20 Junie 2013. Geargiveer vanaf
die oorspronklike
op 24 Junie 2013.
- ↑
109,0
109,1
109,2
(
ru
)
Радугин, А. А. (red.) (2001).
Культура Древней Руси ? Культурология: Учебное пособие
. Москва: Центр. p. 304.
- Christian, David,
A History of Russia, Mongolia and Central Asia.
Blackwell, 1999.
- Franklin, Simon en Shepard, Jonathon,
The Emergence of Rus, 750?1200.
(Longman, redakteur Harold Shukman.) Longman, Londen, 1996.
ISBN 0-582-49091-X
- Martin, Janet,
Medieval Russia 980?1584.
Cambridge University Press, Cambridge, 1993.
ISBN 0-521-36832-4
- Obolensky, Dimitri,
The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe 500?1453.
Weidenfeld & Nicolson, Londen, 1971.
ISBN 0-297-00343-7
- Pritsak, Omeljan,
The Origin of Rus'.
Cambridge Mass.: Harvard University Press, 1991.
- Wiki-webtuistes
- Artikels
- Aanlyn-ensiklopediee
- Nota van vertaler