Мэркатарава праекцыя сьвету м?ж 85°Пд ? 85°Пн. Зьвярн?це ?вагу на пара?нальныя памеры Грэнлянды? й Афрык?.
Мэркатарава праекцыя з паказьн?кам
скажэньня Тысо
.
Мапа сьвету Мэркатара 1569 року (
Nova et Aucta Orbis Terrae Descriptio ad Usum Navigantium Emendate Accommodata
) з шыротам? ад 66°Пд ад 80°Пн.
Мэркатарава праекцыя
?
картаграф?чная праекцыя
, вынайдзеная
флямандзк?м
географам ? картографам
Герардам Мэркатарам
у 1569 року. Дзякуючы свайму прадста?леньню по?начы зьверху, по?дня зьн?зу ? захаваньню напрамка? ? абрыса? праекцыя Мэркатара стала базавай мапай у
нав?гацы?
. Яна не пазба?леная х?ба?: чым далей ад экватару да палюсо?, тым больш расьцягнутыя на ёй аб’екты. З гэтай прычыны так?я тэрыторы?, як
Грэнляндыя
,
Антарктыда
,
Канада
?
Расея
выглядаюць нашмат большым?, чым аб’екты каля экватару, напрыклад Цэнтральная Афрыка.
?снуе некальк? падобных мапа? пачатку XVI стагодзьдзя, напрыклад нямецкага
пол?мата
Эргарда Эцля?ба
(
d
)
, створаныя дзеля ?дакладненьня ягоных к?шэнных
сонечных гадз?ньн?ка?
. Аднак з уваг? на геамэтрыю тых гадз?ньн?ка? мапы хутчэй был? заснаваныя на вядомай у той час цэнтральнацыл?ндрычнай праекцы?, прыватным выпадку
гнаман?чнай праекцы?
.
У 1537 року партугальск? матэматык ? касмограф
Пэдру Нун?ш
прапанава? ?дэю стварэньня марскога атлясу зь некальк?х буйнамаштабных аркуша? у цыл?ндрычнай ро?наадлегласнай праекцы? для выкарыстаньня ?
мараплаваньн?
. Кал? б ягоная ?дэя была рэал?заваная, дык была б набл?жанай да Мэркатаравай праекцы?.
У 1569 Гергард Крэмэр, больш вядомы як Герард Мэркатар, надрукава? вял?кую
плян?сфэрную
мапу з васемнаццац? аркуша? агульным памерам 202×124 см. Ён назва? яе
Nova et Aucta Orbis Terrae Descriptio ad Usum Navigantium Emendata
: ≪Новае ? дапо?ненае ап?саньне Зямл?, прыстасаванае для марапла?ца?≫. Назва, а таксама падрабязнае тлумачэньне карыстаньня праекцыяй, пададзенае разам з мапай, сьведчыць пра тое, што Мэркатар дакладна ?сьведамля?, зь якой мэтай ? для каго ён вынайша? праекцыю. Мэркатар н?дзе не тлумачы?, як?м чынам ён дайшо? да свайго вынаходн?цтва. Наконт гэтага ?снуюць розныя г?потэзы, але пэ?на адно: у стварэньн? сваёй праекцы? Мэркатару дапамагло сябро?ства з Пэдру Нун?шам ? ягоным?
ляксадромным?
(
d
)
табл?цам?.
Зья?леньне Мэркатаравай праекцы? стала прарывам у марской картаграф?? XVI стагодзьдзя ? нават апярэдз?ла свой час, бо тагачасныя ?нструмэнты яшчэ не дазвалял? прымян?ць яе ? мараходзтве. Зам?нал? дзьве асно?ныя праблемы: немагчымасьць вызначыць да?гату на моры з адэкватнай дакладнасьцю ? карыстаньне не геаграф?чным? напрамкам?, а
магн?тным сх?леньнем
. Тольк? ? сярэдз?не XVIII стагодзьдзя пасьля вынаходн?цтва
марскога храномэтра
? вывучэньня прасторавага разьмеркаваньня магн?тнага сх?леньня Мэркатарава праекцыя ?вайшла ? шырок? ?жытак у мараходзтве.
Тым ня меней, мапы ? Мэркатаравай праекцы? пачал? зья?ляцца з канца XVI стагодзьдзя, але тольк? ? XIX стагодзьдз? мапы на ягонай аснове стал? пераважаць у сьвеце. А з распа?сюджаньнем так?х мапа? пачалася крытыка з боку картографа? за непрапарцыйнае выя?леньне вял?к?х абшара? ? неверагоднага выя?леньня палярных рэг?ёна?. З канца XIX стагодзьдзя пачынаюць стварацца альтэрнаты?ныя мапы, аднак новы штуршок праекцы? Мэркатара дала Сусьветнае павуц?ньне ? форме
вэб-Мэркатара
(
d
)
.
У наш час Мэркатарава праекцыя выкарысто?ваецца ? марск?х табл?цах, шматл?к?х мапах сьвету й картаграф?чных ?нтэрнэт-сэрв?сах. Камэрцыйныя атлясы практычны не выкарысто?ваюць яе, а насьценныя мапы сустракаюцца ? мностве розных праекцый. Большасьць анляйнавых картаграф?чных сайта? карыстаюцца выключна Мэркатаравай праекцыяй. Гало?ным выняткам зья?ляецца тольк?
Google Maps
.
Як ? ва ?с?х цыл?ндрычных праекцыях,
паралел?
?
мэрыдыяны
? Мэркатара простыя ? пэрпэндыкулярныя адна адной. Каб гэтага дасягнуць, непазьбежнае расьцягваньне захаду-?сходу на мапе, якое павял?чваецца з павел?чэньнем адлегласьц? ад
экватару
, дапо?ненае ? Мэркатаравай праекцы? адпаведным расьцягваньнем по?начы-по?дню так?м чынам, каб у кожным пункце маштаб з захаду на ?сход бы? прапарцыйны маштабу з по?начы на по?дзень; так?м чынам дасягаецца
ра?накутная праекцыя
. Так?я праекцы? захо?ваюць куты ? любым пункце мапы.
Пакольк? расьцягваньне ? Мэркатаравай мапе ?зрастае з узрастаньнем шыраты, на ёй скажаюцца памеры геаграф?чных аб’екта? далей ад экватару ? ствараецца скажонае ?я?леньне пра агульную геамэтрыю Зямл?. На шыротах больш за 70° на по?нач ? по?дзень Мэркатарава праекцыя практычна бескарысная, бо на палюсох
л?нейны маштаб
(
d
)
станов?цца бясконца вял?к?м. На такой мапе
палярныя рэг?ёны
немагчыма адлюстраваць цалкам.
Мапы ? Мэркатаравай праекцы? найлепш пасуюць для мараходнай
нав?гацы?
, бо ?се л?н?? з пастаянным
пеленгам
(альбо
ляксадромы
) на ёй прывязаныя да простых л?н?я?. Дзякуючы гэтаму курсы ? румбы лёгка вызначаць з дапамогай
ружы вятро?
ц?
транспартыру
, а к?рунк? лёгка зьмяшчаць па мапе з дапамогай, напрыклад, звычайных
л?неек
(
d
)
.
Мэркатараву праекцыю часта блытаюць з цэнтральнацыл?ндрычнай, якая атрымл?ваецца пры разгортваньн? сфэры ? цыл?ндар уздо?ж радыяльных простых л?н?я?, як быццам бы ад цэнтру Зямл?. Абедзьве гэтыя праекцы? павял?чваюць скажэньне ад экватара да палюсо?, аднак варта ?х адрозьн?ваць.
Прапорцы? ?я?нага ? сапра?днага памера?
Ва ?с?х
картаграф?чных праекцыях
форма ц? памеры адрозьн?ваюцца ад сапра?днага выгляду зямной паверхн?. Мэркатарава праекцыя расьцягвае тэрыторы? па меры аддаленьня ад
экватара
.
Прыклады:
- Грэнляндыя
здаецца ро?най памерам з
Афрыкай
, але насамрэч плошча Афрык? ? 14 разо? большая.
- Аляска
здаецца ро?най памерам з
А?страл?яй
, але насамрэч А?страл?я большая ? 4,5 разы.
- Аляска выглядае на мапе прыкладна ро?най
Бразыл??
, але насамрэч Бразыл?я ? 5 разо? большая за Аляску.
Нягледзячы на так?я скажэньн? тэрыторыя?, Мэркатарава праекцыя прынамс? ? XIX?XX стагодзьдзях была самай распа?сюджанай у картографа?. У сучасных атлясах часьцей за ?сё выкарысто?ваюцца цыл?ндрычная ц?
ро?навял?кая
(
d
)
праекцы?. Мэркатарава праекцыя працягвае акты?на выкарысто?вацца для адлюстраваньня тэрыторыя? каля экватару, дзе скажэньн? м?н?мальныя.
Л?н?я румбу (с?н?м) у пара?наньн? з дугой вял?кага кругу (чырвоным) ад Л?сабону да Гаваны. Уверсе: артаграф?чная праекцыя. Ун?зе: Мэркатарава праекцыя.
Мэркатарава праекцыя была створаная для выкарыстаньня ? мараходзтве, пакольк? мае ?н?кальную асабл?васьць паказваць любы к?рунак з пастаянным пеленгам як просты адц?нак. Так? к?рунак, ц?
румб
(у матэматыцы ?
ляксадрома
), найбольш выгадны ? мараходзтве, бо карабл? могуць рухацца ? адным к?рунку па компасе, а на так?х малых адлегласьцях, пара?нальных з радыюсам Зямл?, розьн?цу м?ж румбам ? тэхн?чна найкарацейшым курсам можна адк?нуць. А нават для да?жэйшых адлегласьця? часам дзеля зручнасьц? лепей скарыстацца пастаянным пеленгам. Як адзначы? сам Мэркатар, на так?м курсе карабель можа ? ня дойдзе найкарацейшым шляхам, але пэ?на дойдзе. Каб трымацца румба, маракам было дастаткова проста пастаянна ?сьц? адным курсам, ведаць каардынаты месца? адбыцьця ? прыбыцьця ? мець мапу ? Мэркатаравай праекцы? з гэтым? двума каардынатам?.
Большасьць анляйнавых картаграф?чных служба? (
Bing Maps
,
Google Maps
,
Mapbox
,
MapQuest
,
OpenStreetMap
,
Yahoo! Maps
ды ?ншыя) карыстаюцца адменай Мэркатаравай праекцы? пад назвай
Вэб-Мэркатар
ц? Вэб-Мэркатар Google. У малых маштабах, несумненна, скажэньне будзе значным, аднак карыстальн?ка? ?нтэракты?ных мапа? звычайна больш ц?кав?ць набл?жэньне да маштабу пэ?най мясцовасьц?, дзе скажэньне м?зэрна малое.
Нарматы?ны кантроль
|
|---|
| М?жнародныя
| |
|---|
| Нацыянальныя
| |
|---|
| ?ншыя
| |
|---|
