Klasik Turk muzi?i

Klasik Turk muzi?i, klasik Turk musıkisi, Osmanlı'daki adıyla musıki veya gunumuzde kullanılan adıyla Turk sanat muzi?i; Turk kulturune has makamlı bir muzik turu. Klasik batı muzi?i ve Hint muzi?i ile beraber dunya uzerinde sureklilik ve gelenek olu?turma bakımından mevcut birkac klasik muzikten birisi olarak kabul edilir.

Etimolojisi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bu terimdeki "Turk" ve "klasik" kelimeleri, cumhuriyet doneminde Osmanlı Devleti 'nden suregelen muzi?e kar?ı batı muzi?i taraftarlarınca ileri surulen bazı iddialara cevap vermek icin turetilmi?tir. Bu iddialardan en onemlisi Osmanlı muzi?inin Turklerin de?il, Bizans ve ?ran muzi?i kaynaklı oldu?una dair olan tezdir. Huseyin Sadeddin Arel ve Rauf Yekta gibi batılı muzik cevrelerince de saygın gorulen kimi muzikologlar, bu iddiaları belge ve bilgilerle curutmu?lerdi. ^{[
kaynak belirtilmeli
]} Cumhuriyet doneminde bu muzik gelene?i genellikle goz ardı edilmi?, hatta 2 Kasım 1934-6 Eylul 1936 tarihleri arasında verilen emir ile devlet radyosunda calınması yasaklandı. Bu yasa?ın politik sebeplerle ^[1] veya Turk Halk Muzi?inin yaygınla?tırılması maksadıyla ^[2] konuldu?u du?unulmekle birlikte sonuc olarak Klasik Turk muzi?ini modern yontemlerle o?reten konservatuvarlar ancak 1970'li yıllarda kurulabildi.

Klasik Turk muzi?inin adlandırılması konusunda goru? ayrılıkları vardır. Osmanlı doneminde bu muzi?e sadece "musıki" denmekteydi. Nitekim bu geleneksel muzi?i, Cinucen Tanrıkorur gibi "Osmanlı muzi?i" olarak adlandıranlar ^{[
kaynak belirtilmeli
]} oldu?u gibi, ona "Geleneksel Turk muzi?i" adını verenler de vardır.

Tarihi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Osmanlı Halep 'inde Musluman ve Hıristiyanlardan mute?ekkil bir muzik grubu, 1794. Sırasıyla tef , tambur , ney , kemence ve nekkare calan muzisyenler gorulmektedir.

Klasik Turk muzi?i tarihsel acıdan altı doneme ayrılabilir: olu?um donemi , donu?um donemi , klasik donem , son klasik donem , romantik donem ve reformist donem . 10. yuzyılda ya?amı? olan Farabi ’den Timurlenk ’in oldu?u 1405’e kadar gecen sure, Turk muzi?inin nazari (teorik) yonleriyle acıklandı?ı ve yazıya aktarılmaya ba?landı?ı olu?um donemi ni kapsamaktadır. Bu donemin sonlarına do?ru, cok me?hur bir ustat olan Abdulkadir Meragi , bir sonraki evre nin tohumlarını atmı?, Turk muzi?ine yeni bir yon vermi?tir. Bunu takiben, 16. yuzyılın ba?ından Yavuz Sultan Selim ’in tahta cıktı?ı 1512’ye de?in; anlatılageldi?i ?ekilde, Turk muzi?inin ses perdeleri ve makamları uzerinde birtakım nazari de?i?iklikler yapılmı?tır. Bu donem, Diyar-ı Rum 'un ve Balkanlar’ın uzerinde Mevlevihanelerin yapıldı?ı, ?stanbul ’un fethedildi?i, Bizans ?mparatorlu?u kalıntıları arasına Enderun saray okulunun kuruldu?u, kokle?ti?i ve Orta Asya'dan Ali ?ir Nevai , Huseyin Baykara , Ali Ku?cu , ?adi gibi Bilim adamlarının ?stanbul'a cezbedildi?i bir donu?um donemi , keza bir nevi Ronesans olarak gorulmektedir.

Klasik Turk muzi?i; Orta Asya, Selcuklu ve ozellikle Osmanlı uygarlı?ının bir urunu olarak, pek cok milletin muziklerini etkilemi?, onların muzi?ini de kendi potasında eritmi?tir. Bunun bir sonucu olarak, klasik musıki, gerek makam sayısı ve anlayı?ı, gerekse formlar ve usuller bakımından zengin bir muzik turu olmu?tur. Bunun ardından, 15. yuzyılın ba?ından IV. Murat ’ın oldu?u 1640’a dek, do?uya duzenlenen seferler sayesinde, Osmanlı sarayında, Ortado?u’dan getirilen muzik ve sanat adamlarının faaliyet gosterdi?i bir donem ya?anmı?tır. Itri ’den (1640-1712) 1730'a kadarki zaman diliminde, Avrupai Barok ve Rokoko etkilerin Osmanlı sarayına nufuz ederek, zamanının do?u kulturuyle apayrı bir sentez olu?turdu?u klasik donem suregelmi?tir. 1730’dan ?smail Dede Efendi ’nin 1846’daki olumune dek uzanan donem ise son klasik donem olarak adlandırılmaktadır. Tanzimat Fermanı 'nın ilan edildi?i yıllardan (1839) 2. Dunya Sava?ı 'nın sona erdi?i 1945’e kadar suren akım da romantik donem olarak anılmaktadır.

Gunumuzde Klasik Turk muzi?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Turk Sanat Muzi?i ile Klasik Turk muzi?i birbirine yakın kavramlar olmakla birlikte; "Klasik Turk muzi?i", tarihi anlayı? ve gelene?i temsil ederken, Batı muzik terminolojisinden odunc alınmı? "sanat muzi?i" kavramı ise daha cok bu musıkinin Cumhuriyet doneminde aldı?ı modern bir bicimi ifade eder. 20. yuzyılın ortalarından bugune kadar gelen donem ca?da? donem dir. Bu donemin en onemli temsilcilerinden biri Munir Nurettin Selcuk 'tur. Bu donemde kar, beste, a?ır ve yuruk semai gibi formlar arka planda kalırken, modern muzik anlayı?ına uygun kısa sureli, kısa gufteli ve hareketli ?arkı ve fantezi formları Turk Sanat Muzi?i'ne hakim duruma gelmi?tir. Bu anlayı?ın Batı muzi?ini model alması sonucunda, koro ve konser gibi uygulamalar yaygınlık kazanmı?; keman, piyano, klarnet gibi Batılı sazlar da saz heyetlerine girmi?tir. Bu modern anlayı?ı destekleyen unsurlardan birisi de, klasik musıkide en onemli aktarım ve anlayı? aracı olan me?k gelene?inin sekteye u?ramasıdır. Klasik sanatların hepsinde gecerli olan ve talebenin bir ustadın "elinden gecerek" musıkiyi o?renmesi sureci buyuk olcude sona ermi?, yerine modern anlayı?la, nota uzerinden eser o?retilen koro ve dernekler gecmi?tir. Tasavvufi felsefeye, dolayısıyla a?kınlı?a ve tefekkure dayanan klasik musıki anlayı?ı yerine e?lence odaklı bir muzik anlayı?ı yerle?mi?tir. Buna ra?men klasik musıki gelene?ini surduren ve yeni eserler verenler yok de?ildir. Hacı Arif Bey ile ba?ladı?ı ileri surulen modernle?me doneminde klasik uslubu ve anlayı?ı devam ettiren Gulcin Yahya Kacar , Fehmi Tokay , Zeki Arif Ergin ve Ahmet Avni Konuk gibi bestekarlar da yer almı?tır. Gunumuzde de bu anlayı?a ba?lı genc bestekarlar eserler vermektedir.

Turk sanat muzi?i kamu radyo ve televizyonları kadar gazino gibi e?lence mekanlarının da temel tercihini olu?turmu?, bu nedenle kitlelere ticari acıdan da ula?abilmi?tir. Bu evrenin onemli bestecileri arasında Sadettin Kaynak , Bimen ?en , Refik Fersan , Yesari Asım Arsoy ve Avni Anıl sayılabilir. Turk sanat muzi?inin bu bestecilerden ba?ka "piyasa muzi?i" olarak anılan ^{[
kaynak belirtilmeli
]} daha populer bazı onemli bestecileri de vardır. Bunlara ornek olarak Yusuf Nalkesen , ?ekip Ayhan Ozı?ık ve Teoman Alpay verilebilir. Gunumuz TRT repertuvarında 19 bine yakın Turk musikisi eseri bulunmaktadır.

Turk muzi?inde enstrumanların onemi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Turk muzi?indeki ba?lıca calgılar; ud , kanun , keman , ney , tanbur , lavta , klasik kemence , rebab , santur , kudum , def ve zildir . Do?aclama bir tur olan gazel icin kullanılan ve calgısal-vokal ayrımına gore ortaya cıkan kategoriye sozel taksim adı verilmektedir.

Osmanlı klasik ve halk musikisinde kullanılan butun telli / saplı calgıların atası olan Kopuz 'un omru 18. yuzyıla kadar devam edebilmi?, 10. ila 16. yuzyıllar arası cok revacta olan ud yerini, l9. yuzyılın sonunda yeniden almak uzere, 17. yuzyıldan itibaren tanbura bırakmı?, tarihi Turk harpı ceng 'le, Turk pan flutu miskal 19. yuzyılda, santur ise 20. yuzyılda artık kullanılmaz olmu?lardır.

Once viola d'amore ?eklinde sinekemanı adı ile Batıdan gelen keman, daha sonra viyola , viyolonsel ve kontrbas ile, onceleri kocekce ve tav?anca adı verilen saray rakslarının e?lik sazı olan kemence ve lavta 20. yuzyılda klasik musikiye de girmi?; ka?ıkla zilli ma?anın halk oyunlarında ya?amasına mukabil, calpara da denen cengi cubu?u , kocekce ve tav?ancalarla birlikte tarihe karı?mı?tır.

Musiki aletleri bilimi demek olan " Organoloji "de calgılar, hangi muzik soz konusu olursa olsun, bu sanatın insanla birlikte do?u?undan bu yana gecirdi?i merhaleler goz onune alınarak, vurmalı calgılar, nefesli calgılar ve telli calgılar sırası icinde incelenmektedir.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Cevher, Hakan (1995). Ali Ufki Bey ve haza mecmua-i saz u soz, Ege Universitesi Doktora Tezi, ?zmir. Cetin, Esra (2021). Cumhuriyet donemi hukumetlerinin kultur politikalarında muzi?in yeri ve onemi (1938-1980). U?ak Universitesi Doktora Tezi, U?ak. Co?kun, Mehmet (2008). Turk muzik kulturune yonelik planlı kalkınma donemi politikaları ve Turk muzi?ine etkileri. Gazi Universitesi Doktora Tezi, Ankara.

^ Unsal Deniz (2007). "TURK MUS?KI ?NKILABI BA?LAMINDA KLAS?K TURK MUS?KIS? CALGILARI" . 9 ?ubat 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 21 ?ubat 2023 .
^ Ozdil, Yılmaz (2022). Anka Ku?u . Sia Kitap. s. 72. ISBN 978-6258129045 .

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Turk Musikisi uzerine ce?itli makaleler 3 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
Safiye Ayla'dan bir gazel 3 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . mp3, 829 kB, 0:00:53 duration
Kani Karaca'nın Mevlid kıraati 3 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . mp3, 1.3 MB, 0:01:28 duration
Kucek Mustafa Dede'nin Beyati Mevlevi Ayini'nin Dorduncu Selamı 3 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . mp3, 793 kB, 0:00:50
Dr.Sava? ?. Barkcin, "Musikimiz Kimin? Anlamsız Bir Soruya Anlamlı Bir Cevap", Hece Dergisi, Yerlilik Ozel Sayısı, Yaz 2010 20 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
,Ali TUTAN, "Turk Musikisi Calgıları" Kı? 2011 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .

[1] Unsal Deniz (2007). "TURK MUS?KI ?NKILABI BA?LAMINDA KLAS?K TURK MUS?KIS? CALGILARI" . 9 ?ubat 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 21 ?ubat 2023 .

[2] Ozdil, Yılmaz (2022). Anka Ku?u . Sia Kitap. s. 72. ISBN 978-6258129045 .

[1]

[2]