Para ere sone: XX - XIX - XVIII - XVII - XVI - XV - XIV - XIII - XII - XI - X - IX - VIII - VII - VI - V - IV - III - II - I

Era jone: I - II - III - IV - V - VI - VII - VIII - IX - X - XI - XII - XIII - XIV - XV - XVI - XVII - XVIII - XIX - XX - XXI

Nga Shekulli XIX

Ngjarje [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

• 1807 Perurimi i vepres " Fjale mbi origjinen, doket dhe gjendjen aktuale te Kombit Shqiptar ", nga Engjell Mashi .
• 1836 Perurimi i vepres " Kenget e Milosaos " te Jeronim de Rades .
• 1856 Perurimi i studios se pare fotografike ne Shkoder , nen drejtimin e Pjeter Marubit .
• 1874 E Para shfaqje teatrore, " Dasma e Lunxherise " realizuar ne Gjirokaster , nen drejtimin e Koto Hoxhit .
• 1878 E Para bande muzikore realizuar ne Shkoder , nen drejtimin e Xhovani Kanale .
• 1879 Botimi ne Aleksandri i permbledhjes folklorike " Beleta shqiptare " me autor Thimi Mitkoja .

• 1883 Portret vajze e re shkodrane, realizuar nga piktori Kole Idromenoja . Ky portret, ne pikture, perfaqeson kalimin nga paraqitja e jashtme e tipareve konkrete ne zberthimin psikologjik dhe shoqeror te personazhit.
• 1883 -1887 Daljen e organit mujor “Fiamuri i Arberit” qe filloi te botohej ne Kalabri , ne te folmen e arberesheve te Kalabrise dhe italisht, nen drejtimin e Jeronim de Rades ?.
• 1884 -1885 Revista mujore Drita dhe me me vone “Dituria”. Kjo reviste botohej ne Stamboll me nismen e Sami Frasherit dhe Naim Frasherit .
• 1886 Botimi i poemes " Bageti e Bujqesi ", Naim Frasheri .
• 1887 Hapja e shkolle se pare laike per vajza. Mesonjetorja e Korces .
• 1888 “Shqiptari” ( Bukuresht , 1888-1903), nen drejtimin e Nikolla Nacos .
• 1897 “Shqiperia” ( Bukuresht , 1897-1898), nen drejtimin e Visar Dodanit dhe Jorgji Meksit , si organ i shoqerise “Dituria”;
• 1897 “Albania” ( Bruksel e me vone ne Londer , 1897-1909), nga Faik Konica .
• 1897 "Kalendari kombiar” ( Sofje , 1897-1915), qe botohej si organ i shoqerise “Deshire”, ne fillim nen drejtimin e Kristo Luarasit e Kosta J. Trebickes dhe me pastaj te Mithat Frasherit (Lumo Skendos).
• 1899 Lindja e Shoqerise “Bashkimi”, nen drejtimin e Preng Doci , Gjergj Fishta .

Shpikje, zbulime, zhvillime [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Ne fillim te shekullit XIX, John Dalton sugjeroi teorine moderne atomike, bazuar ne idene origjinale te Demokritit te grimcave individuale te quajtura atome.

Charles Darwin ne 1854, punoi rreth botimit te artikullit “Origjinen e specieve”. Si John Herschel ashtu edhe William Whewell sistemuan metodologjine: ky i fundit sajoi termin shkencetar. Kur Charles Darwin botoi “Origjinen e specieve” ai krijoi evolucionin si shpjegimin mbizoterues te kompleksitetit biologjik. Teoria e tij e perzgjedhjes natyrore siguroi nje shpjegim natyror se si specie u krijuan, por kjo fitoi vetem nje pranim te gjere nje shekull me vone.

Ligjet e ruajtjes se energjise, ruajtja e momentit dhe ruajtja e mases sugjeruan nje univers shume te qendrueshem ku mund te kishte pak humbje te burimeve. Me ardhjen e motorit te avullit dhe revolucionit industrial, megjithate, kishte nje kuptim me te madh se te gjitha format e energjise te percaktuara nga Njutoni Isaac Newton nuk ishin po aq te dobishme; ata nuk kishin te njejten cilesi te energjise. Ky realizim coi ne zhvillimin e ligjeve te termodinamikes, ne te cilen cilesia e energjise kumulative e universit shihet si vazhdimisht ne renie: entropia e universit rritet me kalimin e kohes.

Teoria elektromagnetike u krijua gjithashtu ne shekullin e 19-te, dhe ngriti pyetje te reja te cilat nuk mund te zgjidheshin me lehtesi duke perdorur kuadrin e Njutonit. Fenomenet qe do te lejonin dekonstruktimin e atomit u zbuluan ne dekaden e fundit te shekullit te 19-te: zbulimi i rrezeve X frymezoi zbulimin e radioaktivitetit. Ne vitin e ardhshem erdhi zbulimi i grimcave te pare subatomike, elektronit ^[1]

Referimet [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Njerez te shquar [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]