Colemerg

(Ji Culemerg hat beralikirin)
Ji bo maneyen din li Colemerg (cudakirin) binere .
Colemerg
Hakkari
Bajare Colemerge
Colemêrg li ser nexşeya Tirkiye nîşan dide
Colemêrg
Colemerg
Colemêrg li ser nexşeya Bakurê Kurdistanê nîşan dide
Colemêrg
Colemerg
Colemêrg li ser nexşeya Hekarî nîşan dide
Colemêrg
Colemerg
Koordinat: 37°34′38″Bk 43°44′12″Rh  /  37.57722°Bk 43.73667°Rh  / 37.57722; 43.73667
Welat Bakure Kurdistane
Dewlet Tirkiye
Parezgeh Hekari
Serbajar Colemerg
Hejmara nahiyeyan 3 nahiye
Hejmara bajarokan 2 bajarok
Hejmara gundan 33 gund
Qada ruerde
 ? Gi?ti 2.237 km 2 (864 sq mi)
Bilindahi
1.750 m (5740 ft)
Nifus
  ( 2020 )
280.514
 ?  Berbelavi 37,3/km 2 (97/sq mi)
 ? Serbajar
 ( 2008 )
60.891
Koda postaye
30000
Koda telefone (+90) 438
Map
biguhere Belge

Colemerg (1928: ???? ??? / Tcheulemerque ; 1946: Hakkari ; bi  tirki : Hakkari ) nave navce u bajareki, di parezgeha Hekariye de ye. Colemerg di nav sinoren Komara Tirkiyeye de ye.

Bi Colemerge gelek cara Colemerg ji te gotin. Hem Colemerg u hem ji Hekari naven gelek diroki ne. Colemerg nave bajar u navenda Hekariye buye, le bele Hekari nave mirgehe buye ku li gelek hereman dicebe. Herem u bajaren giredaye bi we mirgehe re ewe ne: ?ikeftan , ?iwelan , Masero , Siwartan , Kemerburc , ?ino (Colemerg), Cal , Sindi , Erto?i , Teyara Jer u Teyara Jor , Hemidiye ( Xo?ab ), Gever ( Bajergeh - Duz ), Oramar , ?emsdinan , Elke (Beytu?ebab), ?atax , Mikis , Wan , Karcikan , Norduz , Ebaxa , Mehmudiye (Saray), Xavasor , Arcak , Timar u Esporkan Erdi? , Bergiri , Duzespi , Ele?girt , Menapert , Selmas (Selemast) u Surmeli . Sinoren Hekariye carcar li wan heremee bas le hatiye kiri kemtir bun.

Nav [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Nave Hekariye ji gotina hekkar te ya ku di sedsala dehan de nave e?irek bu ku li hereme dijiyan. Nave Colemerg nave bajare herema Hekariye ye u di dema memlukiyan de ev nav hatiye gotin. Nav, bi zimane ermeniyan "Ilmar" u bi zimane suryaniyan ji "Gularmak" e.

Dirok [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

?erefname dibeje damezrener u bav u bapire miren Hekariye ?emsedin buye. Hekari li bin deste mire mezin e kurdan Selahedin Eyubi de buye. Pa?i Melik Kamile Eyubi , li sala 1218an a zayini, Hekari ketiye bin deste Melik Adili .

Yekmin mire we binemale ku ?erfname bas le dike Yezdan ?ere (ku bi erebi Izedin ?er te gotin), ku kelata Wane li hember Teymuri Lengi li sala 1387an a zayini ye girtin.

Di navbenda sala 1460 u 1465an a zayini de Qere Qoyunliyan Hekari dagir kirin u miren Hekariye li hikum existen u mireti dane malbata kurden donbuli . Bi gotina Ensiklopediya islame , dombuliyan, bi harikariya Aqqoyunliyan , keleha Baye li ?emsdinan li gel be?ek Hekariye girtine bin deste xwe.

Hinek teciren asuriyen Hekariye ciwab dane yek li zelamen binemala miren Hekariye bi nave Mir Esededine Cengzerin , ku hezek ji kurdan berhev kiribu u cubu xizmeta hakime Misre. Mir Esededin vegeriya Hekariye u mireti bi ?er li Donbuliyan wergirt u carek di miretiya bav u bapira bi dest ina. Ewe binemale pa?i hingi nave ?embo girte xwe.

Li dewre Teymur Lengi Diyarbekir girti, ewi kesek bi nave Qere Osman kire mire Hekariye. Nikitine li we baweriye ye ku ewi Qere Osmani li gel kice kurdeke li binamala miren Hekariye dawet kir u bu sebeba serkevta we binemale.

Li dewre ?ah Ismaile I (yeke), seroken ?embo (mire Hekariye) li keleha Baye li ?emsdinan, dijin u hikum dikirin.

Ewe binemale heta niva sedsalen 19an zayini li Hekari u Elbake hikum ye kiri. Mire here dawiye we binemale Nurula Beg buye, ku pa?i zortir basa wi te kirin. Nurula Beg pa?i biraye xwe dibe Mire Hekariye u paytexte xwe li Colemerge diguhere Elbake .

Nurula Beg yek li biheztirin hevkar u yekgirtiyen Mir Bedirxan Bege Botane buye. Bi gotina misiyoneren emriki, li wi dewri, pe?i Mir Bedirxan Bege Botane miren Hekariye gelek li miren Botane bi heztir bune.

Kronolojiya bajer [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

BZ (Beri zayine)

PZ (Pi?ti zayine)

Erdnigari u sinoren bajer [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Bajar di nav parelelen 36° 57´ u 37° 48´ bakur u meridyenen 42° 10´ u 44° 50´ rojhilat de ye. Sinoren bajer li bakur bi Wane, li rojava bi ?ernex u Serte ve, li ba?ur bi Dihoke ve u li rojhilat ji bi Wirme ve te giredan.

Taybetiyen erda bajer [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Pivana erda hereme 9.521 km² ye . Piraniya erda hereme ji ciyayan pek te. (87,6%), de?t (2,1%), plato ji (10,3%) ne. Ji ber ciyabuna hereme candini kem te candin. Tene u guz en heri pir in ku li hereme ten candin. Li geliyen hereme, birinc, kunci u feki ji te candin.

Avhewa [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Li hereme du cureyen avhewaye hene. Ber bi aliye ciya ve avhewayeke sar, re?ahi u li deveren geliyan ji avhewayeke Behra Spi serdest e. Herem zivistanan pir sar u direj , havinan ji henik derbas dibe.

Ciyayen hereme [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Re?ko (Geliye ?in 4.135 m), Durek (4.060 m), Maunsel (3.850 m), Gelyano (3.650 m), Gare (3.460 m, Geveroke (3.356 m), Termo (3.275 m), Baredalo (3.250 m) u Ciyaye Re? (3.630 m).

De?t u zozan [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

De?ta Gewere (li dora Ceme Nihele ye (175 km²), de?t 1.900 m ji behre bilind e. Geliye Xabur (di navbera ciyaye Termo u Tanin de ye.), Geliye Avaroba?in (di navbera ciyaye Cilo u Sat de ye). Geliye Zabe li dora ceme Zabe ye.rexe cele ve geleki zomet heyi.ew zomada ek ji zomet li ser gunde dize kanikil u ?ivi?k in..Geliya ?emzinan ji li rojhilata bajere Colemerge ye. Zozana Kanimahan 'e li dora gunde Carqela ye.

Cem u gol [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Li ser ciyayen Cilo , Sat u Re?ko , golen krater hene. Gola Gelyana li ciyaye Re?ko, di 2.950 m bilindbune de ye. Direjbun u firehbuna gole 300m u 250 m ye. Gola ?in , Seyidxan u Golan ji li ser ciyaye re? in. Hinek gol ji li ser ciyayen Sate ne.

Ji cemen Avaroba?in , ?emzdinan u Hacibege Ceme Zeye Mezin pek te. Ceme Xabure ji ?axek Ceme Dicleye ye. Small text Small text

Babeten heywanan [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Ji ber ku herem pir bi ciya ye, heywanen ku li ser ciya dijen li hereme pirtir peyde dibin. Wek bizin u miyen ciya, hirc (li hela ?emizdina u Cele), ruvi , gur , kero?k , kew u werdek yen heri pirin ku li hereme peyde dibin.

Abori [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Serweten bin erde [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Li hereme madenen bin erde heta nuha ji peyde nebune. Tene asbest li hinek deweran hatiye diten le hin ne hatine bikar anin.

Li hereme isal madene cinko,sifir hatin ditin.Li gori gotinan ev madenen madenen heri mezinin nav Tırkiye da.

Ciyen turistik u gere [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Hekkari ji ali tabiat u ciyayan ve pir dewlemend e. Loma ji kesen ku hildikshin ser ciya u spora ciyati ye dikin, her sal ten hereme u ve spore dikin. Herem ji bo necira heywanen kovi ji musaid e.

Cand u huner [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Ol u civak [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Nifusa hereme pirani misliman in, ji mezheben ?afi ne. Kem xiristiyan ji li hereme hene. Tirben ku ji aliye gel ve ten ziyaretkirin ji hene. Wek Tirba Gulare? , Ibedullah Nehri (li ?emizdinan)

Xwarenen hereme [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

  • Gulul : Ji mast , birinc , savar yan ji garis cedibe. Dew te kelandin, birinc yan ji bulxur dikeve nave u hinek din ji te kelandin. Ji ser agir te girtin ku heta sar u tir bibe. Run sor dibe u bi ser de te re?andin u serwis dibe.
  • Kepayi (huren dagirti): Hur te percekirin u weki kisen bicuk ten giredan. Birinca bi qime u baharat dikeve nave u li ser agir di ave de te kelandin.
  • Mertoxe : ?eraniyek, ji tuxavk, rune nivishk u arvan te cekirin. Tuxavk u run di tawe de te helandin u arvan bi serde te re?andin. Hinek av dikeve u sar te xwarin. Ji ?una ave ?erbet ji dikeve nave.
  • Doxave : Ev xwarin ji dew cedibe. Nok te tevlikirin. Go?te qimeye weke kofteyen picuk te cekirin u te tevlikirin.
  • Qiris : Mewij, kakile guzan, go?te hesti, kiftik bi hev re ten kelandin u serwis te kirin.

Kincen hereme [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Zilamen hereme ?al u ?apik li xwe dikin. Du babeten ?al u ?apikan li hereme hene (diyaryane yan ji ?irnexyane). Bi ser u ?al ?apik de kefiyek li pi?te te giredan. Elegek ku je re dibejin kerik bi ser de te li xwe kirin. Di bin ?al de derpiyek direj kiras derpe te li xwe kirin. Milen i?likan bi nex?e u je re dibejin lewendi . Li seri bi kefi re desmaleke ku ji re dibejin cemedani ( cefi ) te pecandin. Di nige zilaman de goren ji hiri u rengin u pelaven ku je re dibejin re?ik hene.

Jinen colemergi fistanen heta nigan direj u carna ji cend fistan bi ser hevde li xwe dikin. Bi ser fistan de elegek (bi mil yan ji be mil) ku je re dibejen qutik li xwe dikin. Di seri de ?arpeyek hewre?im yan ji kefiyen re? te pecandin. Carna car?efek ku je re dibejin xizar ji ji aliye jinan ve te lixwekirin.

Bajarok u gunden navceya Colemerge [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

  1. Bajarok:
  1. Gund
Gunden giredayi Colemerge
Gunden navendi Gunden giredayi
Anitos -
Asingiran Berekilk , Kanikez
Balekan Kemute , Zerenisa Jeri , Tenzure , Girbera , Xendek , Malkusan , Zerenisa Jori , Gevkan , Bedan , Navguzan
Baye Jor -
Baze Alantus , ?avute , Tuvi
Betkar Serberan
Bileh Gundik , Navparez , Mavkan , Binev?an , Derzengil , Carkelan
Ceme Bedel Giper
Ceme ?ema?e Mate , Ceme Seravinis 1 , Ceme Seravinis 2 , Dez , Seravinis , Dera Dina , Akos , Suse , Rubarok
Cemkan Ceme Sor , Stoka , Cemkana Jeri , Cemkana Jori
Dere Hergele
Deze Kerisera Jori , Dere?aban , Rez , Kursin , Taxa Nu , Kerisera Jeri , Gilezu
Dize Derave , Gare , Binciya
Evranis Eremyan , Karinc , Xirabe , Hisane
Elkik Gundik
Gezne Guzan , Palanis , Re?ank , Biriman
Goranis Rezan , Singosir
Keletan Sergeli , Ide , Melute , Pirbekir
Kotranis Orite , Pixink , Ilik , Xerdelanis , Xarusan
Kocanis Zawite , Surunis , Kenger , Turkunis
Kehe Baki
Marunis Hare , Kutos , Kehe , Mezraye Marunis
Ni?e Kanisar , Govik , Verkanis
Nispas -
Piran Rezan , Gurgava , Gule , Feqibalyan
Piyanis -
Pirkanis Erdanis , Nepatik , Qesr
Qewal Begir , Qesr , Calebi , Guzik
Rumtik Deramasava , Ceme Hejirki , Benarik , Seryan , Keletan , Ceme Kulkule , Zengil
Sevin Gunjork , Selan , Ispir
?imunis Babanis , Ewqanis
?ivelan ?etinisa Jeri , ?etinisa Jori , Kivil , Musaxan , Babilan , Hotkan
Tale Bedar , Ezizan , Me?kunan , Talane , Bake , Bekur , Rebet , Derav
Walto Davu? , Mibuk , Sirte , Dehi
Xenanis Ceme Alekanan , Xelilan , Bekurupe , Ameran , Guzegavanan , Guvasade , Suman , Xeruzan , Xenanisa Jori
Zereni Kirum

Navdaren bajer [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

E?ir [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Cavkani [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

  1. ^ www.turkstat.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=220

Giredanen derve [ biguhere | cavkaniye biguhere ]