Mevcut bilgilere gore Ber?elune’nin (Barselona) ilk sakinleri ?berler’dir. ?ehir milattan once 237’de Kartacalı Hamilcar Barca’nın eline gecmi? ve onun ?erefine Barcino adını almı?tır. Araplar Romalılar’ın kullandıkları Barsinona adını onceleri Ber?inune, daha sonra da Ber?ilune ?eklinde telaffuz etmi?lerdir. Kartacalılar’dan sonra Romalılar’ın, milattan sonra 415’te de Vizigotlar’ın hakimiyeti altına giren ?ehrin muslumanlar tarafından fethedildi?i tarih ihtilaflıdır. Bir rivayette 95 (714) yılından once, bir di?erinde 96 (715) yılında ele gecirildi?i soylenirken Makkari’nin nakletti?i bir ba?ka rivayette ise 105 (723) yılı ima edilmektedir. Bu farklı rivayetleri de?erlendirerek 95’ten once veya bu yıl icinde Musa b. Nusayr kumandasındaki ?slam ordusunun ?ehre yakla?tı?ı, 96’da ise fethin gercekle?ti?i sonucuna varmak mumkundur. Yapılan anla?mayla ?ehir halkına can ve mal emniyeti tanınıp dinlerini muhafaza etmelerine izin verilmi?tir.

Ber?elune’nin idari merkez durumundaki Kurtuba’ya uzak, buna kar?ılık Frank ?mparatorlu?u’nun topraklarına yakın olu?u, bolgeyi tekrar ele gecirmek isteyen Franklar ve de?i?ik sebeplerle merkezi idareye kar?ı ayaklanma niyeti ta?ıyan musluman asiler icin uygun bir ortam te?kil etmi?tir. Oyle anla?ılıyor ki ?ehir ilk fethinden bir sure sonra yeniden Franklar’ın eline gecmi?, ancak 723’te ikinci defa fethedilmi?tir. Daha sonra I. Hi?am’ın (788-796) ilk yıllarında, taht yuzunden ayaklanan Hi?am’ın karde?i Suleyman’ın o?lu Matruh Ber?elune’yi once bir isyan merkezi haline getirdi, sonra da merkezi idareden ayırdı. Bu duruma ancak 791’de son verilebildi. Hi?am’ın yerine gecen o?lu I. Hakem (796-822), saltanat doneminin onemli bir kısmını Endulus’un muhtelif bolgelerinde ortaya cıkan ce?itli ayaklanmalarla u?ra?arak gecirdi. Bu isyanlar dolayısıyla Endulus sınırlarının korunması zorla?ınca ?arlman’ın o?lu Louis kumandasındaki Franklar 801’de Ber?elune yoresini istila ettiler ve merkezi Ber?elune olmak uzere bolgeyi “Marca Hispanica” (?spanya sınırı) adını verdikleri sınır bolgesi haline getirdiler. ?ehir daha sonra 888’den itibaren de ba?ımsız Katalonya Kontlu?u’nun (Barselona Kontlu?u) merkezi oldu. Muslumanlar Ber?elune’yi geri almak icin bazı seferler duzenlediler ve 814’te Frank savunmasını a?ır bir yenilgiye u?rattılarsa da ?ehri zaptedemediler. 828 ve 856’da iki ku?atma daha gercekle?tirildi ve ikincisinde ?ehir nufusunun yarıya yakın kısmını te?kil eden yahudilerin de deste?iyle Tarrace Kalesi ele gecirildi. Bundan sonra 911’e kadar Endulus’un icine du?tu?u ic ceki?meler sebebiyle Ber?elune uzerine kayda de?er bir sefer duzenlenemedi. Aynı yıl yukarı sınır bolgesinde (es-Sa?ru’l-a‘la) ya?ayan ?spanyol asıllı Beni Tavil kabilesi Ber?elune uzerine yurudu ve Tarrace vadisinde bulunan bir hıristiyan birli?ini bozguna u?rattı, fakat ?ehre giremedi. Bundan sonra ancak Endulus Emevi halifeli?inin sonlarına do?ru 984’te hacib (ba?vezir) ?bn Ebu Amir el-Mansur tarafından fetihten ziyade ganimet temini ve gozda?ı verme gayesiyle bir sefer daha duzenlendi ve ?ehir 985’te ele gecirildi. Ancak 987’de Kont I. Borell tarafından geri alındı ve Endulus Emevi halifeli?inin 1031’de yıkılı?ı bir anlamda muslumanların Ber?elune uzerindeki emellerinin de sonu oldu. Bundan sonra Ber?elune Endulus icin ciddi bir tehdit olu?turmaya ba?ladı. Aragon Kralicesi Petronilla ile Ber?elune Kontu IV. Ramon Berenguer’in evlenmesiyle Aragon topraklarına katılan Ber?elune, Endulus’un kuzeyinde ve do?usundaki bircok ?ehir, kale ve adanın muslumanların elinden cıkmasına zemin hazırladı.

Ber?elune XII. yuzyıldan itibaren onemli bir ticaret merkezi haline geldi. Bu donemde Kuzey Afrika’daki Berberi hanedanlıkları, ozellikle Abdulvadiler (Zeyyaniler) Ber?elune ile ticari ve askeri ili?ki kurdular. Abdulvadi Hukumdarı Ya?murasan 1250 yılında ?ehre bir elci gonderdi. Bu cercevede bircok Ber?eluneli asker ve tuccar Zeyyani topraklarında, bircok Zeyyani tuccar da Ber?elune topraklarında faaliyet gosterdi. 1276’da Aragon Krallı?ı’yla Abdulvadiler arasında yapılan bir anla?ma, 1277’de elci ?bn Beridi’nin Ber?elune’yi ziyareti sırasında resmen kabul edildi. Bu anla?manın ne ?artlar ihtiva etti?i tam olarak bilinmemekte ise de Abdulvadiler’in Aragon Krallı?ı’na verecekleri haracla ilgili oldu?u anla?ılmaktadır.

1492’de Gırnata’nın du?mesi uzerine butunuyle hıristiyan egemenli?i altına giren Endulus’te ba?latılan zorla hıristiyanla?tırma politikasına kar?ı cıktıkları icin surgun edilen muslumanların (Moriscolar) bir kısmı Ber?elune’ye getirilmi?ler ve buradan deniz yoluyla Kuzey Afrika’ya gonderilmi?lerdir. Bu muslumanlar arasında Ber?elune’ye yerle?enler de olmu?, fakat bunlar daha sonra Engizisyon zulmune maruz kalmı?lardır.

Gunumuzde Madrid’den sonra ?spanya’nın ikinci buyuk ?ehri olan Barcelona, Akdeniz’e ula?an Llobregat ve Besos ırmakları arasında yayıldı?ı gibi Tibidabo ile Montjuich tepelerinin yamaclarına do?ru da tırmanarak geni? bir alanı kaplar. Metalurji, otomobil, dokuma, kimya sanayii ve liman faaliyetinin cok geli?mi? oldu?u Barcelona’nın 1986’daki nufusu 1.756.905 idi.

Bu madde TDV ?slam Ansiklopedisi’nin 1992 yılında ?stanbul’da basılan 5. cildinde, 521-522 numaralı sayfalarda yer almı?tır. Matbu nushayı pdf dosyası olarak indirmek icin tıklayınız.