Handikapo
(anka?
miskapablo
, a?
alikapableco
) estas kondi?o de
homoj
kaj
bestoj
, kiuj havas ian fizikan a? mensan, psikosocian difekton kiu malhelpas iajn normajn agadojn, a? plenan, efektivan kaj egalecan agadon kun aliaj personoj. Tiel, oni povas suferi pro fizika malkapablo, sensa malkapablo, pensa malkapablo,
intelekta malkapablo
,
mensa malsano
, kaj variaj aliaj
malsanoj
. Pri
homaj rajtoj
de homoj kiuj suferas pro malkapablo,
Konvencio pri la rajtoj de handikapitoj
estas adoptita la 13-an de decembro 2006.
La malkapablo ne estas malsano. Ofte ?ia ka?zo estas malsano, do oni ofte nomas tiun malsanon malkapablo. Anka? en
militoj
a?
akcidentoj
povas oni malkapabli?i. Neniu estas sekurigita pri sia kapableco. La malkapablo estas relativa; la interago de la kondi?o kaj la medio determinas ?in. Anka? la tempopaso kaj la respektiva a?o povas rezulti en malbapablo.
En la grupoj de prahomoj ?iu laboris tiun laboron, kiun li povis. La komunumo plej ver?ajne helpis anka? tiujn, kiuj povas helpi tre malmulte a? neniom. Tio dependis de la diversaj kulturoj, epokoj, resursa disponeblo ktp.
En la posta historio, kiu povis ellerni iun metion, tiu laboris. Estas anka? ekzemploj, ke anka? armeestroj batalis blinde (ekzemple
Jan ?i?ka
), a? mute kaj paralizite je unu latero (
Pa?lo Kinizsi
). La
diskriminacio
estis kutima. En
Romio
la surduloj povis heredigi nur per
testamento
. La malkapabluloj facile glitis el la societo; anka? se iu ne esti?is
almozulo
, tiu povis anka? tre malfacile ekigi rilatojn.
Pro kredo je justa mondo oni kredis, ke la malkapabluloj estas pli kulpaj, ol la kapabluloj. Anka? la le?oj helpis tiun kredon, ?ar ?i ofte punis per amputado. Se ili ne estu pli kulpaj, ili suferus senkulpe; do oni ne povus esti (false) sincera, ke li estas imuna al la malkapabloj. La plej malkapabloj eki?is en
bataloj
.
Iuj
sklavoj
estis handikapigitaj el puno a? el alia kialo. En la malnova epoko oni laborigis la blindajn sklavojn en sekmuelejoj. En la
mezepoko
kaj en la malnova novepoko iuj sklavoj de la
sultano
estis
e?nukoj
surdigitaj en la frua infana?o. La ?irka?a?o de la sultano havis memstaran signolingvon. Nur la
sultano
rajtis havi tiujn sklavojn; aliaj turkoj uzis mutulojn. En diversaj epokoj oni e? kastris e?nukojn, por ke ili zorgu senkomplike la virinojn de la
haremo
; tio estas alia specifa malkapablo, kio okazis foje anka? en milito a? akcidento. En pli specifaj epokoj, oni kastris e? infanajn
kantistojn
, por ke ili konservu sian infanan vo?tonon (vidu artikolon
castrato
).
Oni eninstitucias la malkapablulojn ekde 1600. La unua institucio estis
la Salpetriere
. En iuj landoj multaj malkapabluloj vivas en grandaj institucioj, kie oni ne respektas ilian a?tonomecon, kaj ofte uzas diversajn formojn de perforto. Tio faras la integradon malebla, kiun pravigas nenio. La internaciaj kontraktoj pri homaj rajtoj malpermesas tiujn institutojn.
Evoluo de la percepto de la malkapablo
[
redakti
|
redakti fonton
]
La malkapablo estas homa reala?o kiu estis perceptita diference en diversaj historiaj periodoj kaj civilizacioj. La bildo plej komuna la?longe de la 20-a jarcento estis rilata al fizika kondi?o konsiderata kiel difektita rilate al la ?enerala normo ?e individuo a? ties grupo. La termino, originita post la
Dua mondmilito
, referencas al la individua funkciado kaj inkludas
fizikajn miskapablojn
, sensajn miskapablojn, kognajn miskapablojn,
intelektajn malkapablojn
,
psikajn malsanojn
kaj variajn tipojn de kronikaj malsanoj.
[1]
Kontraste, la bildo devena el la respekto al la
homaj rajtoj
a? socialaj modeloj enkondukas la studon de la interagado inter malkapabla persono kaj ties medio; ?efe la rolo kaj tasko de socio estas difini, okazigi a? subteno la diskapablon ene de tiu socio, inkludante sintenojn kaj normojn de
alireblo
kiu helpu la minoritaton kiu estas mar?enita al stato en kiu ?i jam ne plu estos tia.
[2]
La
evoluo
de la socio pliboni?is ekde la
1980-aj jaroj
kaj tial oni disvolvigis socialajn modelojn sociales de diskapabloj kiuj aldonas novajn rigardojn al la termino kaj al la koncepto. Por ekzemplo, jam oni distingas inter persono kun diskapablo a? malkapablo (en la senco ke tiu posedas pliigitan kapablon objektive pli malgranda a? malutila ol tiu de la avera?o) kaj persono kun kapabloj diferencaj de la avera?aj kaj kio ?kvankam sen avanta?o a? diskonveno? ofte estas konsiderata problemo pro la tendenca sinteno de la socio a? la fakto ke la normoj estas bazitaj sur avera?aj karakteroj.
[3]
Tiuj kulturaj ?an?oj siavice ebligis ?an?ojn en la kompreno de kelkaj fizikaj karakteroj kiuj iam estis konsiderataj kiel diskapabloj. En la
1960-aj jaroj
, por ekzemplo, la
maldekstramanuloj
(livuloj) estis rigarditaj kiel personoj kun anomalio, estis ofte devigitaj skribi a? man?i uzante la dekstran manon, kaj e? foje oni punis ilin se ili ne kapablis a? simple ne volis fari tion. En la
1980-aj jaroj
en plej parto de landoj oni akceptis tiun kvaliton kiel fizika karaktero kaj tute ne kiel anomalio, miskapablo ktp. Tamen se determinataj iloj, kiel
tondiloj
a?
korktiriloj
estas normale fabrikataj por personoj
dekstramanaj
, liva persono perceptos sin kiel persono kun diskapablo, ?ar tiu estas nekapabla realigi kelkajn agojn kaj bezonas helpon de aliaj personoj, pro kio perdas
a?tonomecon
.
[4]
En la aktuala socio estas tendenco adapti la medion kaj partikulare la publikajn spacojn al la necesoj de la personoj kun diskapabloj, por eviti la socian ekskludon, ?ar diskapablo a? malkapablo estas perceptata kiel tio, dum la persono estas nekapabla interagadi per si mem kun sia propra medio.
[5]
La
Internacia Klasigo de la Funkciado, de la Diskapablo kaj de la Sano
(IKF) de la
Monda Organiza?o pri Sano
, distingas inter la funkcioj de la korpo (?u fiziologia a? psikologia, kaj vido) kaj la strukturoj de la korpo (anatomiaj organoj, okulo kaj rilataj strukturoj). La malfortigo en strukturo a? la korpa funkcio estas difinita kiel partopreno de la anomalio, de la difekto, de la perdo a? de alia grava devojigo de kelkaj normoj ?enerale akceptataj de la popoloj, kiuj povas fluktui je iu limdato. La aktiveco estas difinita kiel la plenumo de tasko a? agado.
[6]
La IKF listigas 9 ampleksajn areojn de la funkciado kiuj povas esti tu?itaj:
- Lernado kaj aplikado de sciaro
- ?eneralaj taskoj kaj postuloj
- Komunikado
- Movkapablo
- Memzorgado
- Hejma vivo
- Interagado kaj interpersonaj rilatoj
- Gravaj areoj de la vivo
- Vivo de la
komunumo
, kaj socia kaj civitana
La enkonduko al IKF indikas, ke varia?o de modeloj konceptaj estis proponita por kompreni kaj klarigi la diskapablon kaj la funkciadon, kiun ?i klopodas integrigi. Estas du modeloj vidi la diskapablon. La sociala modelo kaj la medicina modelo.
Ekde la
Renesanco
regis la medicina modelo. En tiu modelo la malkapabloj estas kiel malsanoj resanigeblaj mankoj de homoj. ?i difinas la malkapablon kiel mankon, ekzemple la blindulo ne vidas. Oni pensis, ke oni devas kompati la malsanajn malkapablulojn, kaj estas bona
virto
helpi ilin. ?i gvidis al izolado de malkapabluloj, do la kapabluloj renkontas ilin tre malmulte, do ili timas, mokas a? evitas la malkapablojn kaj ilin. Tiel ?i helpas neniun kontra? anta?ju?oj, kiuj diras ekzemple, ke la mutuloj estus anka? intelekte malkapablaj. Tiu modelo kondukis al fondado kaj fundado de grandaj institutoj por malkapabluloj. Anka? tiuj malkapabluloj, kiuj restis hejme, estas konsideritaj, ke ili ne povas decidi, kaj la socio traktis ilin kiel infanoj.
La sociala modelo ekis ekde de la
1970-aj jaroj
en Usono. ?i montras la relativecon de malkapabloj. Oni diras, ke ili ne ekas, a? ne ekas nur el la mankaj kapabloj, sed anka? el la sociaj kaj mediaj malhelpoj, kiuj malhelpas la socian vivon de la malkapabluloj. ?i ne volas sanigi la malkapablulojn, sed aligi la
socion
kaj
medion
, ke ili ne malhelpu la malkapablulojn. ?i konstruas fizikajn (ekzemple rampojn) kaj informokomunikantajn helpilojn (ekzemple signolingvon) kontra? malhelpoj kiuj estas troveblaj en la medio. ?i uzas anka? la modernan te?nikon, ekzemple parolantajn ilojn. ?i gvidas la malkapablulojn el la institutoj kaj izoleco, kaj batalas kontra? anta?ju?oj, timo, moko, kaj evitado. ?i anka? traktas la malkapablojn
jure
, kaj konstituas, ke anka? la malkapabluloj devas havi ?iujn jurajn rajtojn, kiujn la kapabluloj havas.
Ne estas internacia interkonsento, pri kiuj kondi?oj estas malkapabloj, kiuj ne kaj kiuj depende. Tamen oni plimulte konsideras tiujn:
Ofte la surduloj kaj bone funkciantaj a?tistoj eldiras, ke ili ne sentas sin malkapablaj malgra? de iliaj komunikadaj problemoj. La surduloj difinas sin kiel lingva malplimulto.
Iuj kondi?oj enhavas pliajn malkapablojn; tiaj estas ekzemple la
surdblindeco
. Tiuj kondi?oj signifante diferencas el iliaj faktoroj, do ili estas praktike aliaj tipoj.
Ne konsideras ilin kien kunsortanoj la malkapabluloj kiuj havas aliajn specojn de malkapablo. Nur surduloj kaj blinduloj rekonas similecon de iliaj malkapabloj.
La
vidmalkapablo
signifikas tre malbonan vidadon. Plejfoje ?i estas mezurita per la vidakreco. Foje anka? la ne vidado de la spaco povas ?in karakterizi. En iuj kazoj oni vidas tre malmultan
kolorojn
, a? la vidkampo estas tre malgranda.
[7]
Povas esti, ke la
okuloj
vidas tre malsame. Plejofte la okuloj povas helpi sin, a? la vidado estas korektebla per
okulvitroj
a? kontaktlensoj. La vidmalkapablo estas tre malpli korektebla, anka? per la plej bonaj iloj. Iuj perturboj de vidado estas portempaj, sed la vidmalkapablo estas konstanta, a? malboniganta. Iuj malsanoj a?
drogoj
povas portempe perturbi la vidadon.
[8]
[9]
La mezurunuo de vidakreco estas la viso. Oni povas kalkuli ?in per V = d/D, kie d estas la distanco de la subjekto kaj tabulo, kaj D estas la distanco, el kiu la subjekto povas vidi la plej malgrandan figuron en 5 minuto de angulo.
[10]
La viso mezurita kun nearmita okulo estas la nepurigita viso.
[11]
Se la pli bone vidanta okulo per okulvitro korektite havas maksimume 33% vison, temas pri vidmalkapablo. Oni nomas la vidmalkapablon parta, se la viso estas 10-33%; sub tio la vidmalkapablo estas blindeco. La limoj ne estas rigidaj, anka? la aliaj faktoroj estas konsideritaj. Ekzemple se la subjekto povas vidi nur 5% de normala vidkampo, li estas konsiderita blinda. Oni ne konsideras, se la subjekto ne povas a?eti okulvitron. En tiu kazoj povas helporganizoj helpi. En la kortikala blindeco la subjekto ne vidas konscience.
La
a?dmalkapablo
estas difekto de la
a?dsento
. ?i estas mezurita en la frekvencoj de parolo, sed ?i povas etendi al aliaj frekvencoj. ?ia mezuruno estas la
decibelo
, kaj oni mezuras ?in po orele. ?i povas esti unu a? bilaterala. La malgranda kaj unulaterala difekto de a?do ne estas malkapablo. La a?dmalkapablo estas
malfacila a?do
, se ?i estas 30-90 decibeloj ?e amba?
oreloj
,
[12]
kaj
surdeco
, se ?i estas pli severa ol 90 decibeloj.
[13]
La pleja surdulo havas restecan a?dkapablon en la malaltaj frekvencoj, per kiuj ili ne povas kompreni paroladon. La a?dmalkapablo povas havi multajn ka?zojn. ?i povas eki per malsanoj, ekzemple
morbilo
,
meningito
,
[14]
mumpso
, a?
sifiliso
[15]
. La genetikaj kialoj povas esti sindromaj a? nesindromaj. La plej konata sindromo kiu ka?zas surdecon estas la
sindromo de Usher
. ?i povas esti sekvo de granda bruo,
[16]
a? venas kun la maljuni?o.
[17]
Aliaj ka?zoj estas
drogoj
,
[18]
ekzemple la
alkoholismo
de patrino dum la
gravedo
; aliaj ?emia?oj,
[19]
a? tra?matoj.
[20]
La
movmalkapablo
estas fiziologa malkapablo, kiun oni povas malfacile trakti kiel unuecan kategorion, ?ar la efiko de la malsanoj al la movoj kaj movorganoj ne samas. Al la movkapabloj efikas anka? la amplekso kaj la graveco de la difektoj.
La? Christoph Leyendecker estas iu movmalkapabla, se liaj movorganaj a? aliaj difektoj, a? kronika malsano limigas liajn eblojn por konduto, ke li povas nur restrikte partopreni en sociaj interagadoj. Schonberger diferencas du aspektojn de la movigmalkapablo:
La korpa aspekto estas la konsekvenco de la difektoj de la movorganoj. Tie apartenas la perturboj de la movigado, kiel la
bifida spino
, a? la
muskolopatio
, kaj la korpaj difektoj, kiel la perturboj de la
sangocirkulado
, la
re?matismo
, la
epilepsio
, kaj la
hemofilio
. Tiaj estas anka? la malsanoj de la
skeleto
, kaj la difektoj de la
artikoloj
.
Tradicie la malkapablaj infanoj lernas je sanpedagogiaj internulejoj,
institucioj
. Ili lernas ne nur la kutiman lernostudaron, sed anka? te?nikojn, kiuj povas helpi ilin memstare vivi. Ofte tiuj te?nikoj estas preferitaj al la kutima lernado, ekzemple estas pli grava la parolkapablo ol la landa lingvo mem. Tiuj institucioj estas la? la specoj. En iuj lernejoj la malkapablaj infanoj povas lerni kun kapablaj infanoj, sed ne ?iam estas sufi?a la fakosciado de normalaj
instruistoj
. Se ili povas bone fari, tio povas helpi eduki la intelektularon de la malkapabluloj. Inverse kunvivado kun malkapabluloj povas ri?igi la vivosperton de "kapablaj" infanoj.
La malkapabluloj trovas tre malfacile laborpostenojn, kaj vivas foje je
subvencioj
donitaj de la lando a? de aliaj institucioj, a? laboras ?e specialaj laborejoj kiujn subtenas la
?tato
; do ili avera?e estas tre malri?aj. Oni povus helpi ilin en integritaj laborejoj kunordigitaj per internaciaj normoj.
La
Internaciaj Rulse?ulaj kaj Amputulaj Sportoj
, a? en angla
International Wheelchair and Amputee Sports (IWAS) World Games
(a?
IWAS World Games
, tio estas
IWAS Mondaj Ludoj
a? IRAS) estas mult-sporta konkurenco por atletoj kun miskapablo, kiu la? la iama nomo de
International Stoke Mandeville Games
a?
Internaciaj Ludoj Stoke Mandeville
estis la anta?a?o de la
Paralimpiko
. Tiu konkurenco estis iam konata kiel
World Wheelchair and Amputee Games
a?
Mondaj Rulse?ulaj kaj Amputulaj Ludoj
, la
Stoke Mandeville Wheelchair Games
a?
Rulse?ulaj Ludoj Stoke Mandeville
, la
Stoke Mandeville Games
a?
Ludoj Stoke Mandeville
, la
World Wheelchair Games
a?
Mondaj Rulse?ulaj Ludoj
, kaj en la 1960-aj kaj 1970-aj jaroj estis ofte referencataj kiel la
Wheelchair Olympics
a? Rulse?ula Olimpiko. Tiuj ludoj estis origine okazintaj en
1948
fare de la ne?rologo Sir Ludwig Guttmann, kiu organizis sportan konkurencon por veteranoj de la
Dua Mondmilito
kiuj estis suferintaj vundojn ?e la
mjelo
okazonta en la rehabilitaj instala?oj de la Hospitalo Stoke Mandeville en
Aylesbury
,
Anglio
, kiu okazis samtempe kun la unua post-milita
Somera Olimpiko
okazanta en
Londono
.
La 7an de Junio
1999
, en
Gvatemalurbo
, la ?enerala Asembleo de la
Organiza?o de Amerikaj ?tatoj
aprobis la Interamerikan Konvencion por la Eliminado de ?iuj Formoj de Diskriminacio kontra? Diskapabluloj, kiu establas en sia artikolo 1a ke:
|
| ?
La termino "diskriminacio kontra? diskapabluloj" signifas ?iun distingon, ekskludon a? restrikton bazitan sur diskapablo, anta?a?o de diskapablo, konsekvenco de anta?a diskapablo a? percepto de diskapablo ?u nuntempa ?u pasinta, kiu havas la efikon a? celon malhelpi a? nuligi la agnoskon, ?uon a? plenumo fare de la personoj kiuj suferas diskapablon, de siaj homaj rajroj kaj fundamentaj liberecoj.
[21]
”
|
|
En la
13-a de decembro
2006
, la
Unui?intaj Nacioj
aprobis formale la
Konvencion pri la rajtoj de malkapabluloj
:
|
| ?
Dekomence, la Unui?intaj Nacioj klopodis plibonigi la situacion de la personoj kun diskapabloj kaj faciligi ties vivojn. La intereso de la Unui?intaj Nacioj por la bonfarto kaj la rajtoj de la personoj kun diskapablo havas originojn en siaj fondoprincipoj, kiuj estas bazitaj sur la homaj rajtoj, la fundamentaj liberecoj kaj la egaleco de ?iuj homaj esta?oj.
”
| —
Plenaj partopreno kaj egaleco
[22]
|
|
Tiu estas la unua traktato de la sistemo de homaj rajtoj de la
21-a jarcento
, destinita al la protektado kaj plifortigo de la rajtoj kaj de la egaleco de oportunoj de ?irka? 650 milionoj de personoj kun diskapablo ?irka?kalkulita je tutmonda nivelo. En ?i, oni establas, ke ?iuj homaj esta?oj havas rajtojn respektendajn, kelkaj el kiuj estas la jenaj:
- ?iu homa esta?o havas rajton al la vivo kaj, tiel, ?i naski?as libere kaj estas konsiderata egala al ?iuj aliaj.
- Rajto al la
a?tonomeco
.
- Rajto al la nediskriminacio kaj al la partopreno en la socio.
- Rajto al la egaleco de oportunoj.
- Rajto al la alireblo.
- Rajto al la sekureco de la propra persono.
- Rajto al al agnosko de la personoj jure kaj justice.
- Rajto al la
esprimlibereco
.
- Rajto al la movlibereco.
- Rajto al ?tataneco.
- Rajto al
laboro
kaj al egaleca salajro.
- Rajto al la respekto de la privateco.
- Rajto al geedzeco kaj al fondo de
familio
.
- Rajto al la sano.
- Rajto al ta?ga nivelo de sociala protektado.
- Rajto al la edukado.
- Rajto al digna vivo.
[23]
La landoj subskribintaj de la konvencio devos adopti novajn ?tatajn le?ojn, kaj nuligi malnovajn le?ojn, tiel ke la personoj kun diskapablo, por ekzemplo, havu la samajn rajtojn al la edukado, al la dungita laboro kaj al la kultura vivo.
En
1976
, la
UN
lan?is sian Internacian Jaron por la Personoj kun Diskapabloj por
1981
, kaj poste oni nomis ?in Internacia Jaro de la Personoj kun Diskapabloj. En 1979, Frank Bowe estis la reprezentanto de la personoj kun diskapablo.
La Jardeko de la Diskapabluloj de la UN, inter 1983 kaj 1993, proponis Mondan Agadprogramon pri Diskapabluloj; aktuale, multaj landoj nomumis reprezentantojn kiuj estas diskapabluloj mem. Krome, jam en
1984
la
Unesko
akceptis la
signolingvon
por la edukado de surdaj infanoj kaj junuloj.
[24]
La
Internacia Tago por Egalaj Rajtoj de Handikapuloj
estas celebrata en la
3-a de decembro
de ?iu jaro.
Diskriminacio kontra? malkapabluloj
[
redakti
|
redakti fonton
]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo
Kapablismo
.
Diskriminado
kaj socia
anta?ju?ado
kontra? homoj kun malkapabloj nomi?as
kapablismo
. Kapablismo karakterizas homojn kiel difinitaj per siaj malkapabloj kaj kiel malsuperaj al la nemalkapabluloj.
[25]
Samtempe al tiuj homoj, pro tiu sinteno, iuj perceptitaj kapabloj, lerta?oj, kaj/a? karakteraj trajtoj estas asignitaj a? negitaj. Diskriminado kontra? homoj, kies malkapablo estas psika, anka? pli precize nomi?as
sanpsikismo
aldone al kapablismo.
La kapablismo subtaksas la handikapulojn kaj iliajn kapablojn kontra?e al kapabluloj. ?i kondutas malamike a? paternalisme kontra? ili, kaj ?i pensas, ke ili bezonas kontinuan apogon.
[26]
?i diskriminas kaj subpremas. Stereotipoj estas asociitaj kun diversaj malkapabloj, kiuj atribuas a? depostulas samajn kvalitojn al same malkapablaj homoj. Tiuj stereotipoj siavice servas kiel kialoj de kapablismaj praktikoj kaj influas la sintenojn kaj
konduton
de la socio al anoj de la respektiva grupo.
[27]
La stigmato tu?as la homojn kun malkapabloj, limigante iliajn elektojn kaj ?an?ante iliajn identecojn.
[28]
?i insistas en ?iaj stereotipoj, anka? sciigado ne povas nuligi tiujn. ?i povas esti selektiva, kaj limi?i sin nur unu a? kelkaj tipoj de handikapoj.
[29]
?i similas al
seksismo
,
rasismo
kaj
lingvismo
.
La diversaj sportoj adaptitaj por personoj kun movdiskapablo disvolvi?as ekde la
1950-aj jaroj
, ekzemplo de tio estas la
Paralimpiko
inter kiuj, por ekzemplo,
atletismo
, estas la fako kiu sukcesis adapti la plej parton de siaj subfakoj.
[30]
El 2006 oni organizas konkurencojn e? de ekstremaj sportoj por fizikaj diskapabluloj, kiel de
skateboarding
,
wakeboarding
, rokgrimpado, montara
biciklado
, surfado, moto-x kaj
kanuado
.
[30]
La personoj kun diskapabloj povas senti la
seksan deziron
kaj povas esprimi sian
seksecon
diversmaniere. Ofte ili ne ricevis integran
seksan edukadon
kiu povu helpi la?longe de sia seksa vivo pro la
anta?ju?o
le ili estas senseksaj homoj kaj ne estas sekse aktivaj. Kvankam kelkaj diskapabluloj ja estas
senseksemaj
, estas eraro ?eneraligi kaj akcepti, ke ?iuj diskapabluloj estas senseksemaj. Multaj diskapabluloj ne estas kapablaj plenumi siajn
rajtojn
kiuj ebligus al ili havi intimecon kaj rilatojn.
[31]
[32]
Pri la sekseco de diskapabluloj, ties interrilato kun la diskapableco estas asociata ofte kun la viktimeco, mistraktado kaj pureco.
[33]
Por kazoj de fizikaj diskapabloj kiuj ?an?as la seksan funkciadon de la persono, kiel ekzemple okazas pro la vundo de la
mjelo
, ekzistas variaj solvoj. La suferanta persono povas ?ui sekson helpe de
erotikaj helpiloj
, fizikaj helpoj (kiel modifoj en la lito), adoptante ta?gajn
seksajn sintenojn
a? e? pere de la servo de kvalifikita seksolaboristo.
[32]
Kelkaj rajtoj kiujn oni povas atingi en kelkaj landoj per atestilo de diskapablo
[
redakti
|
redakti fonton
]
- Subvencioj por a?eto, remodelado a? adapto de
vehiklo
.
- Permesilo por senpaga a?tohaltigejo.
- Helpoj por la publika
transporto
.
- Reduktado de imposto en produktoj de
higieno
kaj
farmacio
.
- Stipendioj
por edukado.
- Studlokoj speciale rezervitaj en
universitatoj
.
- Rabatoj por distraj kaj ludaj aktivecoj.
- Sansistemaj servoj.
- Rabatoj por longdistancaj veturoj kaj gastigado en
hoteloj
.
- Alireblo al
lo?ejoj
de oficiala protektado rezervitaj por diskapabluloj.
- Anta?a emeritigo por personoj kun diskapabloj superaj al 65%.
Homaro kaj inkluziveco
angle
Humanity & Inclusion
, akronime
HI
, anta?e nomita
Handicap International
, Handikapula Internacio) estas neprofitcela krizhelpa kaj evolukunlabora organiza?o aktiva en ?irka? 60 landoj. ?i estas enga?ita al solidareca kaj inkluziva mondo
[34]
. La organiza?o plibonigas longda?rajn vivkondi?ojn por handikapuloj kaj subtenas tiujn, kiuj bezonas specialan protekton. HI anka? laboras por mondo sen
minoj
kaj
grapolbomboj
kaj por la protekto de civiluloj en
milito
. HI estas kungajninto de la
Nobel-premio pri paco
en 1997.
[35]
- Arditi, A.; Rosenthal, B. (1998). Developing an objective definition of visual impairment. Vision '96: Proceedings of the International Low Vision Conference. Madrid, Spain: ONCE. pp. 331?334.
- Burkhauser, Richard V.; Schmeiser, Maximilian D.; Weathers II, Robert R. (Jan 2012). "The Importance of Anti-Discrimination and Workers' Compensation Laws on the Provision of Workplace Accommodations Following the Onset of a Disability". Industrial & Labor Relations Review 65 (1).
- Darling, Peter (Aug 2007). "Disabilities and the Workplace". Business NH Magazine 24 (8).
- DePoy, Elizabeth; Gilson, Stephen French (2004). Rethinking Disability: Principles for Professional and Social Change. Pacific Grove, CA: Brooks Cole.
ISBN 978-0-534-54929-9
.
- Donovan, Rich (March 1, 2012). "The Global Economics of Disability" (PDF). Return on Disability. Retrieved August 11, 2012.
- Ducy, Elizabeth McAdams; Stough, Laura M.; Clark, M. Carolyn (2012). "Choosing Agency in the Midst of Vulnerability: Using Critical Disability Theory to Examine a Disaster Narrative". In Steinberg, Shirley R.; Cannella, Gaile S. Critical Qualitative Research Reader. New York: Peter Lang.
ISBN 978-1-4331-0688-0
.
- Miles, Albert S (1994). "Brown v. Board of Education and the American with Disabilities Act: Vistas of equal educational opportunities for African Americans". Journal of Negro Education 63 (3).
- Nikora, Linda Waimari; Karapu, Rolinda; Hickey, Huhana; Te Awekotuku, Ngahuia (2004). "Disabled Maori and Disability Support Options" (PDF). Maori & Psychology Research Unit, University of Waikato. Konsultita la 11an de A?gusto, 2012.
- Stough, Laura M. (2009). "The Effects of Disaster on the Mental Health of Individuals With Disabilities". In Neria, Yuval; Galea, Sandro; Norris, Fran H. Mental Health and Disasters. Cambridge University Press.
ISBN 978-1-107-41282-8
.
- Yeo, Rebecca (2005). "Disability, poverty, and the new development agenda" (PDF). Disability Knowledge and Research Programme. Konsultita la 19an de Junio, 2013.
- ↑
La batalla de los discapacitados por sus derechos en el mundo
Alirita en 2021-03-15, En Compromiso RSE.
- ↑
Convencion discapacidad.
Alirita en 2021-03-15.
- ↑
Carmen Moran Brena
La pobreza lleva a la discapacidad y la discapacidad a la pobreza
El Pais
, 12a de Januaro 2012. Alirita la 15an de Marto 2021, issn=1134-6582
- ↑
Personas zurdas y discapacidad
. Arkivita el
la originalo
je 2021-06-26. Alirita 2021-06-26.
- ↑
Zubillaga del Rio, Ainara
La accesibilidad como elemento del proceso educativo: analisis del modelo de accesibilidad de la Universidad Complutense de Madrid para atender las necesidades educativas de los estudiantes con discapacidad
Alirita la 15an de Marto 2021. 2010-06-07 En eprints.ucm.es
- ↑
Disability and health
Alirita la 2an de majo 2016; 2015 Fact sheet N°352 WHO Media centre, World Health Organization.
- ↑
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2015-11-18. Alirita 2015-11-17.
- ↑
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2013-02-17. Alirita 2015-11-17.
- ↑
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2010-11-10. Alirita 2015-11-17.
- ↑
[1]
- ↑
[2]
- ↑
[3]
- ↑
[4]
- ↑
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2013-03-14. Alirita 2021-06-26.
- ↑
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2010-03-23. Alirita 2021-06-26.
- ↑
(2011 Junio) “Emerging treatments for noise-induced hearing loss”,
Expert opinion on emerging drugs
16
(2),
p. 235?45
.
- ↑
(1979) “Age effect in hearing - a comparative analysis of published threshold data”,
Audiology : official organ of the International Society of Audiology
18
(4),
p. 320?34
.
- ↑
Analgesic Use and the Risk of Hearing Loss in Women
. Oxford Journals: American Journal of EPIDEMIOLOGY (2012-02-29).
- ↑
Tox Town ? Toluene ? Toxic chemicals and environmental health risks where you live and work ? Text Version
. toxtown.nlm.nih.gov. Arkivita el
la originalo
je 2010-06-09. Alirita 2010-06-09.
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2010-06-09. Alirita 2021-06-26.
- ↑
"The World of the Deaf," The Washington Post, 26a de Februaro, 1978, p. G1.
- ↑
Convencion Interamericana para la Eliminacion de todas las Formas de Discriminacion contra las Personas con Discapacidad
- ↑
La ONU y las personas con discapacidad
- ↑
CNDH, Convencion sobre los Derechos de las Personas con Discapacidad y su protocolo facultativo, Mexico, 2015.
- ↑
Resolucion de 18 de febrero de 2019, de la Direccion General de Bellas Artes, por la que se incoa expediente de declaracion de las Lenguas de Signos en Espana como manifestacion representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial.
BOE.es - BOE-A-2019-3386 Alirita en 2021-03-14 En [www.boe.es]
- ↑
Linton, Simi. (1998)
Claiming Disability Knowledge and Identity
,
p. 9
.
- ↑
Linton, Simi. (1998)
Claiming Disability Knowledge and Identity
. Nov-Jorko: New York University Press,
p. 9
.
- ↑
Wullenweber, Ernst; Georg Theunissen, Heinz Muhl. (2006)
Padagogik bei geistigen Behinderungen: ein Handbuch fur Studium und Praxis (Education for intellectual disabilities: A manual for study and practice)
(
germane
),
p. 149
.
ISBN 3-17-018437-7
.
- ↑
Geistige Behinderung - Normtheorien nach Speck und Goffman.
. Heilpaedagogik-info.de. Alirita 2014-05-12.
- ↑
Zuschreibungstheorie nach Speck
alirita en 17a de Januaro 2012
- ↑
30,0
30,1
Patricia Cayuela
La discapacidad no es un impedimento al camino del futuro
Mi Periodico Digital, 17a de marto 2012. Alirita la 25an de novembro 2014
- ↑
(June 2004) “Defining Sexual Health: A Descriptive Overview”,
Archives of Sexual Behavior
33
(3),
p. 189?95
.
doi
:
10.1023/B:ASEB.0000026619.95734.d5
.
- ↑
32,0
32,1
Sex and disability: Sex after spinal cord injury
. Alirita 20a de februaro 2009.
- ↑
Tepper, Mitchell S. (2000). ≪Sexuality and Disability: The Missing Discourse of Pleasure≫. Sexuality and Disability 18 (4): 283-290. doi:10.1023/A:1005698311392.
- ↑
Humanity & Inclusion (3a de Februaro, 2018)
ISPO Partner Handicap International Becomes Humanity and Inclusion
. IPSO. Arkivita el
la originalo
je 2024-02-04. Alirita 16a de Februaro, 2019.
- ↑
Handicap International UK
Handicap International website
. Handicap-international.org.uk. Alirita 2012-03-14.