?azpianado

?azpianado signifas la rolon de piano en ?azo , aparte la dum la ?azhistorio ekestintaj specialaj ludo- kaj tonmetoteknikojn , kiujn uzas la pianistoj . Piano estis baza parto de ?azo, ekde la komenco. ?ia rolo estas multfaceta, ?ar la muzikilo kunigas melodian kaj harmonian ecojn. Tial ?i anka? estas grava ilo por kompreni ?azajn teorion kaj aran?on por ?azmuzikistoj kaj komponistoj. Kune kun ?azgitaro, vibrafono kaj aliaj klavaraj muzikiloj, piano estas unu el la malmultaj muzikiloj, kiuj povas ludi akordojn en ?azo, kaj ne nur unuopajn notojn, kiel ekzemple saksofono a? trumpeto .

Historio [ redakti | redakti fonton ]

La piano ludas en la historio de la ?azo ekde la komenco gravan rolon, unu el la radikoj de ?azo, ragtimo , estas ?efe pianomuziko, unu el la aliaj, bluso , eniris - trans la ?irka?vojo berelha?zo-piano (kiu poste enbu?i?is en bugio ) - anka? kiel pianomuziko en la historion de ?azo.

Dum kiam la piano komence de la ?azhistorio sin prezentis pli ofte kiel soloinstrumento - la mar?bandoj nature sufi?is sen piano - ?i dumpase de la tempo evoluis pli kaj pli anka? kiel akompano- kaj ensembloinstrumento.

Kiel ero de ?azbando la piano servis en tradicia ?azo ?efe al la generado de ritmo kaj por harmonia diferencigo: ?i duobligis la pulson de kontrabaso (tubjo) kaj gitaro/ban?o. Ekde la svingo la pianistoj cedis pulson kaj bason pli kaj pli al la frapinstrumentistoj kaj la basistoj. Kvankam membro de la ritmogrupo, pianisto en pli granda bando limi?is idealkaze sur tio, en?eti kiel Count Basie unuopajn interpulsajn akordojn kaj prefere aludi ol plene ludi la akordsinsekvojn. Samtempe la pianistoj tamen elpa?is ene de la ensembloj pli ofte kiel samrajtaj soloistoj, kaj la pianludado sin egaligis sekve de tio pli kaj pli al la melodikonduko de la blovinstrumentistoj. ^[1]

Post la svingo-epoko en moderna ?azo multaj pianistoj revenis al prefere ?frapinstrumenta ludmaniero“ kaj sonigis ?siajn instrumentojn klaraj, travideblaj kaj malmolaj.“ ^[2] Aliaflanke ekde Chick Corea pianistoj ree transiris al tio,alproksimi?is al romantisma sonidealo kaj meti ekzemple pli forte je pedalsono .

Jam en la 1940-aj jaroj oni anstata?is la mekanikan pianon en ?azo parte per elektro-mekanikaj instrumentoj. Tiam Earl Hines ludis kaj registris per Storytone -elektronika piano. Fine de la 1950-aj jaroj sekvis muzikistoj kiel Ray Charles kaj Sun Ra kaj preparis la grundon por la uzo de elektronika piano : Joe Zawinul eksperimentis per la sonkoloroj de diversaj klavarinstrumentoj: Por ? Mercy, Mercy, Mercy “ li uzis Wurlitzer-Piano , dum kiam li sonregistris ?Country Preacher“ kun Fender Rhodes , per kiu li generis frapinstrumentecan sonon. ^[3] Postsekve aparte en rok?azo elektronaj pianoj, sinteziloj kaj aliaj muzikklavaroj pliampleksigis la sonbildon; nun la piano estas unu el multaj klavarinstrumentoj en ?azo.

?iu ?azstilo ekestinta dum la lastaj 100 jaroj kaj ?iu vera novigo de la ?azpiano distingi?as per tio, ke ?i anka? en pli malfruaj evoluoj estas pli malpli uzataj. ^[4] Per tio la ?azpiano estas la?stile simile varia kiel ?azo entute.

Praktiko [ redakti | redakti fonton ]

?azpianistoj donas al la manoj ofte malsamajn rolojn. En la sololudado la maldekstra mano diversmaniere formas la baslinion kaj la akordprogresadojn , la dekstra mano transprenas same varie ?efe la melodilinioj . ?azmuzikado en ensemblo postulas pokaze adekvatan, eventuale ?pareman selekton el ?i tiuj eblecoj. ^[5]

Tradiciaj elementoj de ?azpianado estas detale:

Tiel nomataj unuopaj bas-tonoj , do unuvo?a kondukado de la baso. Same kiel je respektiva kontrabasludado oni preferas la gamnoton de la respektiva akordo; anstata?e povas anka? aperi kvinto a? alia harmoniapartena tono. Unuopaj bas-tonoj de simpla tonselekto, sed ritme ruze lokataj estas karakterizaj ekz. por Oscar Peterson. Speciala kazo estas la pa?anta baso , (angle: walking bass ), tipa en kvarkvarona takto kaj en mezuma svingo-tempo. Por taktotempo eksonas unu tono; inter harmoniapartenaj tonoj pa?as trairaj tonoj ; karakteriza estas ne tro densa legato -artikulacio.
Bastonoj kaj akordoj alterne, la tiel nomata pa?a stilo . En kvarono-takto la bastonoj kutime koincidas kun la taktotempoj 1 kaj 3, la akordoj kun taktotempoj 2 kaj 4. ?i tiu ludmaniero la?as la tradicion de romantisma pianomuziko; ?in realigas tie la maldekstra mano, en ?azo tamen sen dampiloleva pedalo. ^[6] Famas la pa?a pianludado de Art Tatum.
Dektoprenadoj (du tonoj en la vere lar?a distanco de okto plus trito ). ^[7] Unuopaj dektoprenoj povas anstata?i unuopajn bastonojn; nerompitaj kaj rompitaj sinsekvoj da dektoprenadoj, anka? nomataj pa?antaj dektoj a? rulantaj dektoj , bazi?as sur la pa?anta baso kaj estas ofte enmiksataj en la pa?an stilon , ili anstata?as la baso-akordo-akompanadon kaj kaj maldensigas ?in. Jen anka? Art Tatum majstras.
Regule ripetataj a? malregule ensemitaj akordmetado (akordoprenadoj tipaj por la respektiva pianisto a? stilo, ekz. akordmetado la? Bud Powell a? la? Bill Evans). En multaj pianotonmeta?oj la maldekstra mano de Erroll Garner plejparte koncentri?as sur la?mezure pulsantaj akordoprenadoj. ?i kutime ?etas la akordojn malregule kaj ofte perkute, kiel evoluigis ?in la bibopo , kaj se la maldekstra mano akompanas la dekstran kaj se pianisto la soloiston.
Ostinata , do da?rigata akompanfiguroj . Konata ekzemplo estas ? Koln Concert “ de Keith Jarrett.
Unuvo?aj melodilinioj.
Melodilinioj en oktoj. Oktosinsekvoj en la maldekstra mano sonas ekde la ragtimo iomete eluzataj kaj en ?azo ne havas altan gravecon.
?pareme ?is plemane harmonizitaj melodioj ? kvinvo?aj sonoj en la maldekstra mano ne estas maloftaj. Al harmonizitaj melodioj anka? apartenas la dumana blokakordo-stilo , kia ?in popularigis George Shearing .
Karakterizaj, ofte virtuozaj soloaj turnoj ( pontmelodioj ) , dum kiam la akompano silentas ( bre?o ) .

Krom la tonmetaj teknikoj la tonformado estas karakteriza por ?azpianado. ^[8] Kompare kun la klasika pianludado okulfrapas jenaj aparta?oj:

Je la ?azpianado oni klare malpli ofte uzas la dampilolevilon . Dum kiam la pa?a stilo sufi?i?as preska? sen pedalo, por la ludado de baladoj prudenta uzado de maldampa pedalo estas tipa. ^[9]
La legato -artikulacio ne estas tiel klara, la intertonaj ligoj estas pli malstriktaj.
Multaj sonvi?oj efikas kiel dispecigitaj. Unuopaj tonoj povas treege elstari, aparte ritme dis?ovitaj komencaj kaj finaj tonoj. La kapvortoj estas frazigo kaj tempigo .
Aliaj tonoj tamen preska? tute ne sonas kaj funkcias plie kiel sonbre?oj: tiel nomataj fantomaj tonoj .

Dum la sesdekaj kaj sepdekaj jaroj la ?azpianado emancipi?is de la nomitaj tradiciri?aj tonmetaj teknikoj kaj ali?is multrilate al la muzika avangardo . Frazigo kaj tempigo tamen restis plejparte rekoneblaj.

Bibliografio [ redakti | redakti fonton ]

Mark Levine, The Jazz Piano Book
Randy Halberstadt, Metaphors For The Musician
Luke Gillespie, Stylistic II/V7/I Voicings For Keyboardists
Hal Galper, Forward Motion
Riccardo Scivales, Jazz Piano: The Left Hand , Bedford Hills, New York, Ekay Music, 2005
David Berkman, "The Jazz Musician's Guide to Creative Practicing"

Referencoj [ redakti | redakti fonton ]

↑ Andre Asriel Jazz; Aspekte und Analysen Berlin 1984 (4. Aufl.), S. 398
↑ Andre Asriel Jazz , S. 399
↑ Vgl. Henry R. Martin, Keith Waters Jazz. The First 100 Years Cengage Learning 2005, S. 349
↑ vgl. Billy Taylor Jazz-Piano Dubucque 1983
↑ ?La piano povu plenumi ?iujn bandopoziciojn. Unuflanke la dekstra mano estas ?efe melodiinstrumento kaj soloisto, la maldekstra mano transprenas tamen bastaskoj a? la akordan akompanon, aliaflanke amba? manoj transprenas unui?inte al 'unu' mano la akordan akompanon.“ (Herbert Wiedemann: Klavier. Improvisation. Klang . Gustav Bosse Verlag, Regensburg 1992, S. 183.)
↑ ?Pa?a piano estu ludata kun malmulta a? neniu pedalo.“ (Dominic Alldis: A Classical Approach to Jazz Piano Improvisation . Hal Leonard Corporation, Milwaukee 2003, ISBN 0-634-05829-0 , S. 129.)
↑ ?10ths became the foundation of popularized piano blues in the 1920’s and also had successful jazz applications.“ (Eric Kriss: Barrelhouse & Boogie Piano . Oak Publications, New York 1974, S. 108.)
↑ La ?stampita tonformado“ apartenas al la ?konstantaj elementoj“ de ?azo. (Arrigo Polillo: Jazz. Geschichte und Personlichkeiten . Wilhelm Goldmann Verlag, Munchen 1981, S. 15.)
↑ ?Use the sustain pedal judiciously, especially when playing ballads.“ (Dominic Alldis: A Classical Approach to Jazz Piano Improvisation . Hal Leonard Corporation, Milwaukee 2003, ISBN 0-634-05829-0 , S. 155.), Komp. anka? Andre Asriel Jazz , S. 398f.

Eksteraj ligiloj [ redakti | redakti fonton ]

?azpianado en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Portalo pri Muziko

[1] Andre Asriel Jazz; Aspekte und Analysen Berlin 1984 (4. Aufl.), S. 398

[2] Andre Asriel Jazz , S. 399

[3] Vgl. Henry R. Martin, Keith Waters Jazz. The First 100 Years Cengage Learning 2005, S. 349

[4] vgl. Billy Taylor Jazz-Piano Dubucque 1983

[5] ?La piano povu plenumi ?iujn bandopoziciojn. Unuflanke la dekstra mano estas ?efe melodiinstrumento kaj soloisto, la maldekstra mano transprenas tamen bastaskoj a? la akordan akompanon, aliaflanke amba? manoj transprenas unui?inte al 'unu' mano la akordan akompanon.“ (Herbert Wiedemann: Klavier. Improvisation. Klang . Gustav Bosse Verlag, Regensburg 1992, S. 183.)

[6] ?Pa?a piano estu ludata kun malmulta a? neniu pedalo.“ (Dominic Alldis: A Classical Approach to Jazz Piano Improvisation . Hal Leonard Corporation, Milwaukee 2003, ISBN 0-634-05829-0 , S. 129.)

[7] ?10ths became the foundation of popularized piano blues in the 1920’s and also had successful jazz applications.“ (Eric Kriss: Barrelhouse & Boogie Piano . Oak Publications, New York 1974, S. 108.)

[8] La ?stampita tonformado“ apartenas al la ?konstantaj elementoj“ de ?azo. (Arrigo Polillo: Jazz. Geschichte und Personlichkeiten . Wilhelm Goldmann Verlag, Munchen 1981, S. 15.)

[9] ?Use the sustain pedal judiciously, especially when playing ballads.“ (Dominic Alldis: A Classical Approach to Jazz Piano Improvisation . Hal Leonard Corporation, Milwaukee 2003, ISBN 0-634-05829-0 , S. 155.), Komp. anka? Andre Asriel Jazz , S. 398f.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]