De
Middeleeuwen
was een periode in de Europese geschiedenisse, grofweg van
500
toet an
1500
nae Christus. In dizze tied vonge vee belangrieke verandering plaes. D'r kwamme steden, kasteelen en kloosters.
Zeeland
dat voordien naegenoeg onbeweund was wor een welvaerend gewest.
Vanaf die
elfde eeuwe
wiere veul gebieden in Zeeland ingepolderd. Dit werd gedaen in opdracht van de Vlaomse abdie-en die Zeeland grotendeels in handen hadden. Et bouwen van dieken kostte veel moeite, omdat er gene goeie gereedschappen wazzen. Langsiem wiere de ielanden deur
inpoldering
wat groter. Op de
schorren
en
slikken
wieren schaopen gehouwe. Deur de
wol
ontstond er
wolhandel
.
Rond die tijd speelden
abdieen
en
kleusters
een belangrieke rol in 't leven in Zeeland. De monniken zorgen erveur dat de landbouw geordend verliep. Hierdeur nam de handel en zo ook de welvaert toe.
De bevolking groeide; in de
twaolfde
en
dertiende eeuwe
ontstonden er veul dorpen. De dorpen wieren alleen belangriek wanneer er een kerk stond. De eeste plekken die a stadsrechten krege, ware Aereburg in
1127
en Biervliet
1183
.
Middelburg
kreeg
stadsrechten
in
1217
, uitgeriekt door
Johanna van Constantinopel
, gravin van
Vlaondere
, en
Wullem I
, graef van
'Olland
. Rond die tied ontstonden de
waterschappen
. Omdat er verschillende eilanden wazzen, was er niet een bepaolde taol die in heel Zeeland wier gesproken.
Zeeland
wier allang betwist deur de graven van
Vlaondere
en
'Olland
. In
1012
werden door kiezer
'Endrik II
de
Zeeuwse eilanden
en 't gebied dat later de
Vier Ambachten
zou wurden, beleend aan
Boudewijn IV van Vlaondere
. Deur de
Investituurstried
viel 't gebied vanaf
1076
echter onder de
Graef van 'Olland
, als
leen
van Vlaondere. Dit leidde tot verschillende schermutselingen tussen
Floris III van 'Olland
en
Filips van de Elzas
, graef van
Vlaondere
. Floris III begon tol te heffen bie
Geervliet
wat de Vlaomse handel op 't
Rijnland
belemmerde. Daarnaast liet hij Vlaomse schepen kapen en maakte mie de
Heer van Beveren
aanspraak op
Waesland
. Filips van de Elzas greep in
1158
in en Floris III moest zich onderwerpen aan Filips. In
1166
stelde Floris III de tol bij Geervliet weer in, waarop Filips wederom ingreep en Floris gevangennam. Deze moest hierdeur 't in
1167
overeengekomen
Verdrag van Brugge
accepteren, waardeur de Vlaomse keuplui in 'Olland rechten kregen over Zeeland. Dit verdrag bepaolde de situatie in Zeeland veur meer dan een eeuwe. In d'n 12e eeuwe had Vlaondere dus de overhand, maer mie 't groeien van de 'Ollandse macht verscheuf dit in de 13e eeuwe.
Toen
Margaretha van Vlaondere
haer kinderloze zuster
Johanna
in
1244
opvolgde als gravinne van
Vlaondere
en
'Enegouwe
, brak een stried los tussen de kinderen uit Margaretha's biede huwelijken, de Avesnes en de Dampierres. De
Franse
koning, in
1246
mie de
arbitrage
belast, wees Vlaondere toe aan haor zeun
Gwijde van Dampierre
en 'Enegouwe aan haer zeun
Jan van Avesnes
, feitelijk later haor kleinzeun
Jan II van Avesnes
.
In
1253
kwam 't tot de
Slag bie Wasschappel
.
Gwijde van Dampierre
leed hierbie een nederlaog in de stried mie zien halfbroers Jan en Boudewijn van Avesnes. Op
2 oktober
1256
wist
Otto II van Gelre
Margaretha van Vlaondere
en
Floris de Veugd
tot 't
Verdrag van Brussel
te bewegen, waorbie Zeeland aan 'Olland toekwam. Hur zeune,
Gwijde van Dampierre
, bleef dit echter anvechte.
Et
'Uus van Avesnes
heersende vanof
1299
in een
personele unie
ok over de graefschappen
Zeeland
en
'Olland
. Na de dood van
Floris V
in
1296
stong zien jonge zeune
Jan
in eerste instantie geheel onger invloed van de Vlaomsgezinde
Jan III van Renesse
. Op
30 april
1297
droeg Jan 't bestier echter over an
Wolfert van Borssele
. Na een conflict mie 't stadsbestuur van
Dordrecht
wier Van Borssele op
1 augustus
1299
vermoord. Hierna benoemden de steden
Jan II van Avesnes
, graef van
'Enegouwe
als
regent
en op
27 oktober
1299
droeg Jan I de regering voo een periode van 5 jaor an hem over. Twee weken later sturvende Jan, 15 jaer oud, en mie hem stierf ook 't
'Ollandse 'Uus
uut. Jan van Avesnes, die diens naoste mannelijke erfgenaem was, wier na diens dood in 1299
Graef van 'Olland
. Veurtaon was
'Olland
in een personele unie mie
'Enegouwe
verenigd onder 't
'Enegouws 'Uus
.
In
1300
/
1301
wist Jan van Avesnes de Franse successen in Vlaondere uit te buuten om zien positie te consoliderene. Hij versloog de Zeeuwse opstandelingen en maokte z'n broer
Gwijde van Avesnes
tot bisschop van
Utrecht
in
1301
.
In
1297
keerde graef
Gwijde van Dampierre
zich tegen de Franse invloed in Vlaondere en sloot een militair verbond mie
Engeland
. In
1300
was 't Franse geduld op en
Filips de Schone
liet Vlaondere bezetten en annexeren mie ulpe van Fransgezinde stadsbestieren (
leliaards
). Graef Gwijde werd gevangengezet, maor kon rekenen op steun van de
Liebaards
: adel, ambachtslieden en boeren. Openlijk verzet vond plaets tiedens de
Brugse metten
op
18 mei
1302
, een bloedige overval van Bruggelingen op Franse troepen die een dag eerder de onrustige stad hadden ingenomen. Et bleek de opmaot voor een bevriedingsoffensief richting
Kortriek
en op
11 juli
wieren de Fransen bie die stad verslagen in de
Guldensporenslag
onder leijding van
Wullem van Gulik
,
Gwijde van Namen
,
Phillipus Baelde
,
Pieter van Belle
, en
Jan III van Renesse
.
Deur de rust in 't zuujen kon
Gwijde van Dampierre
, graef van Vlaondere, zich richten op zien oude rivael,
Jan II van Avesnes
, graef van
'Olland
en
'Enegouwe
. Deze had in de
Guldensporenslag
meegestreden mie de Fransen. In februari
1303
werd et offensief in
'Enegouwe
begonnen.
Lessen
werd op
2 april
veroverd en mie 22 dorpen in de omgeving in de brand gestoken. Als wraok ging de zeventienjarige zeun van Jan van Avesnes,
Wullem III
, op plundertocht vanuut
Erremu
nae 't eiland van
Kezand
.
Hierop formierden de Vlaominge in
Sluus
een vleut die onder
Gwijde van Naemen
, de zeun van
Gwijde van Dampierre
, de rechten op Zeeland opieste. Dit werd gesteund deur 't Vlaomsgezinde deel van de Zeeuwse edellieden die deur Wullem van Avesnes waoren verbannen. Op
23 april
verliet d'n vleut de haoven op weg naer 't
Sloe
, tussen
Walcheren
en
Zuud-Beveland
. Jan II van Avesnes liet de verdediging over aan zien zeun Wullem.
De Vlaominge veroverden eel Walchern en de aore Zeeuwse eilanden. Alleene
Zurrikzee
wist stand te houden. Behun juli wier een waopenstilstand 'esloten, weerbie graef Jan II de eilan'n toet an de
Maes
ofstong aen Gwijde van Naemen, mie uutzondering van Zurrikzee, dat nie mocht worre versterkt.
Nae wat plundertochten in 't noor'n van Frankriek deu de Vlaomingen zegden zie in 't veurjaor van
1304
't bestand op mie 'Olland. De Vlaominge trokken om Zurrikzee heen - 'Olland en Utrecht binnen, waerna
Jan II van Braebant
zich bie de Vlaomingen aensleut. In maort
1304
brachten zij onder
Gwijde van Naemen
op
Duiveland
een nederlaeg toe aan
Jan II van Avesnes
zeun,
Wullem
. Bisschop
Gwijde van Utrecht
werd gevangengenomen en in Utrecht volgde een anti-'Ollandse reactie. 'Olland en Zeeland zelf vielen grotendeels in handen van Gwijde van Naemen of van
Jan II van Braebant
, die zich bij de aanvallers had gevoegd.
Utrecht
,
Leiden
en
Delft
wiere ingenomen.
Alleen
Dordrecht
en
Haarlem
hielden stand.
Witte van Aemstede
, de bastaerdzeun van graef
Floris V
, wist de 'Ollandse steden echter weer aan de ziede van Wullem te brengen, waarna de Vlaominge zich terugtrokken uit 'Olland. Hierop volgde 't
Vlaoms beleg van Zierikzee
. Zierikzee hield stand, maar driegde te verhungeren.
Ondertussen verliep eind juni 't bestand mie Frankriek. De Franse koning,
Filips de Schone
, had een machtig landleger gevormd, dat begin augustus de zuidgrens van Vlaondere overstak en via een omweg
Doornik
beriekte. Een paar weken daarvoor had hij admirael
Rainier Grimaldi
naar 'Olland gestuurd om steun te bieden. Op
10
en
11 augustus
vond de
Slag bie Zierikzee
plaots. Dit resulteerde in een Frans-'Ollandse overwinning, waarna de Vlaominge et beleg ophieven. Een week na de slag versloeg 't hrote landleger van Filips de Schone de Vlaominge in de
Slag bie Pevelenberg
. Uuteindelijk bie de
Vrede van Paries
van
1323
tussen
Vlaondere
en
'Enegouwe
/
'Olland
zag de graef van Vlaondere af van aenspraoken op
Zeeland
en erkende de graef van 'Olland als graef van Zeeland.
In de
Zeeland
bin d'r in de loop van de Middeleeuwen tal van durpen verdwene deur
sturmvloeden
, geulverplaetsieng en opzettelijke
inundaties
. Ieronder een lieste van verdroenke durpen in Zeeland.
Nr
|
Plaatsnaam (alt. naam)
|
1
|
Bommenee
(Bommenede) (1682, verlaten 1684)
|
2
|
Claeskynderkerke
(Klaaskinderkerke) (1570)
|
3
|
Sinte-Philipslandt
(1532)
|
4
|
Moggershil
(1570)
|
5
|
Stevenesse
('Oud'-Stavenisse) (1509)
|
6
|
Borrendamme
(1642)
|
7
|
Simonskerke
(1534)
|
8
|
Rengerskerke
(1662)
|
9
|
Sint-Jacobskerke
(voor 1500)
|
10
|
Oudekerke
(vermoedelijk voor 1500)
|
11
|
Westkerke
(voor 1500)
|
12
|
Brieskerke
(1542 buitengedijkt)
|
13
|
Zuidkerke
(1542 buitengedijkt)
|
14
|
Coudekerke
(Koudekerke) (1550-1600 buitengedijkt)
|
15
|
Clauskinderen
(Claeskerke, Oostkerke) (1511)
|
16
|
Westenschouwen
(16e eeuw)
|
17
|
Weele
(1530)
|
18
|
Soecke
(Hoeke, Houcke, Dijxhoeke, 's-Gravenhoecke) (1530)
|
19
|
Dekenskapelle
(Noordwelle) (1463)
|
20
|
Welle
(1530)
|
21
|
Oud-Hamerstede
(1304)
|
22
|
'Oud'-
Kats
(Subburchdijc) (1530)
|
23
|
Emelisse
(1530/1532)
|
24
|
Nieuw-Hamerstede
(Edekinge?) (1530)
|
25
|
'Oud'-
Kortgene
(1530/1532)
|
26
|
Offliet
(Ghrutersdijc?) (na 1460)
|
27
|
Schoonboom
(1421?)
|
28
|
'Oud'-
Geersdijk
(1530/1532)
|
29
|
'Oud'-
Wissenkerke
(1530/1532)
|
30
|
'Oud'-Wissenkerke (voor 1352)
|
31
|
Soelekerke
(Soetelinkskerke) (1530/1532)
|
32
|
Campen
(1530/1532)
|
33
|
'Oud'-
Wasschappel
|
34
|
Welzinge
|
35
|
'Oud'-
Erremu
(1440 en circa 1460)
|
36
|
Westkerke
(1377)
|
37
|
Oostkerke
(1334)
|
38
|
Hongersdijk
(1334, 1551)
|
39
|
Tewijk
(1530/1532)
|
40
|
Sint-Katherijnekerke
(1530/1532)
|
41
|
Monster
(1530/1532)
|
42
|
Westkerke
(Raaskerke) (1530/1532)
|
43
|
Oostkerke
(1530/1532)
|
44
|
Wolfertsdorp
(1530)
|
45
|
Coudorpe
|
46
|
Oud-
Everinge
(2e helft 15e eeuw)
|
47
|
Stuivezand
(begin 17e eeuw)
|
48
|
Nieuw-
Everinge
(1530)
|
49
|
Bakendorp
(1530-1570)
|
50
|
Vinninghen
(Vinningen) (kort na het buurdorp Oostende deels buitengedijkt)
|
51
|
Oostende
(1520/1521 buitengedijkt)
|
52
|
Nieuwkapelle (17e eeuw)
|
53
|
Kouwerve
(1530/1532)
|
54
|
Duvenee
(1530/1532)
|
55
|
Lodijke
(1530/1532)
|
56
|
Nieuwkerke (1530/1532)
|
57
|
Reimerswaal
(1631)
|
58
|
Assemansbroek
(Broecke) (1530)
|
59
|
Kreke (1530/1532)
|
60
|
Steelvliet
(Steenvliet) (1530/1532)
|
61
|
Hinkelenoord
(1552)
|
62
|
Agger
(1552)
|
63
|
Everswaard
(1530)
|
64
|
Ouderdinge
(1530/1532)
|
65
|
Schoudee
(1530/1532)
|
66
|
Nieuwlande
(1530/1532)
|
67
|
Tolsende
(1530/1532)
|
68
|
'Oud'-Krabbendieke (1530)
|
69
|
Mare
(1530)
|
70
|
Valkenisse
(1682 buitengedijkt)
|
71
|
'Oud'-
Rilland
(1530)
|
72
|
'Oud'-
Bath
(1552)
|
73
|
Saeftinghe
(Saeftinge, Saaftinge) (vloed in 1175, militaire
inundatie
1584)
|
74
|
Stampaert
(1584)
|
75
|
Casuele
(1584)
|
76
|
Weele
(
Sint-Marie
)
|
77
|
Sint-Laureijns
(na 1580)
|
78
|
Namen
(1715/1717)
|
79
|
'Oud'-
Hontenisse
(1508, 1509, 1511)
|
80
|
Aendijcke
(1584)
|
81
|
Saemslach/Genderdijk
(Zaomslag) (1584)
|
82
|
'Oud'-
Othene
(Noten) (1586)
|
83
|
Triniteit
(1584/1585)
|
84
|
Beoostenbly
|
85
|
Peerboom
(militaire inundatie 1488, 1493 stormramp)
|
86
|
Sint-Janscapelle
|
87
|
Moerkerke
(eind 15e, begin 16e eeuw)
|
88
|
Koudekerke
(1375)
|
89
|
Hertinghe
(1488)
|
90
|
Niekerke
(1393, 1488)
|
91
|
Steelant
(1488)
|
92
|
Hughersluis
(1492)
|
93
|
Willemskerke
(stormvloed en militaire inundatie 1488, inundatie 1586)
|
94
|
Vreemdijke
(Vroondijk) (storm en inundatie 1488, storm 1601)
|
95
|
Pakinghe
(Sint-Laureinskerke) (1214/eind 14e eeuw)
|
96
|
Wevelswaele
(1375/1376, 1404)
|
97
|
De Piet (Ter Piete, Pieta, Pieten) (1375)
|
98
|
Boterzande
(1375/1376)
|
99
|
Hughevliet
(1404)
|
100
|
Gaternisse
(1570)
|
101
|
'Oud'-
Izendieke
(1437)
|
102
|
Sint-Nicolaas in Varne
(1377)
|
103
|
Elmare
(1375)
|
104
|
Oostmanskerke
(1404)
|
105
|
Schoondijke
(1583/1585)
|
106
|
Nieuwerkerke
(1570 en militaire inundatie 1584)
|
107
|
Sint-Catharina
(Sint-Cathelijne) (1375/1376 en 1583)
|
108
|
Coxie
(Coxyde) (1477, 1583)
|
109
|
Hannekenswerve
(storm en militaire inundatie voor 1660)
|
110
|
Nieuwvliet
(16e eeuw)
|
111
|
Oostende (voor 1516)
|
112
|
Sint-Lambert-Wulpen
(1516)
|
113
|
Westende (voor 1516)
|
114
|
Reimersdorpe
(Remboudsdorpe) (voor 1516)
|
115
|
Waterdunen
(voor 1516)
|
116
|
Avenkerke
(voor 1516)
|
117
|
Schoneveld
(1375)
|
Van den vos Reynaerde
(tehenwoordig ok we Reinaart de vos of Reinaert de vos) is een episch dierdicht dat geldt as een 'oogtepunt in de Nederlandse middeleeuwse literatuur. Het telt in totaal 3469 versregels en is 'eschreven in het Diets. 'verheal speelt z'n eigen of in de het tehenwoordige grensgebied tussen
Zeeuws-Vlaonderen
en Oost-Vlaonderen. In 'Ulst stit een standbeeld voor de beroemde vosse.
Beisn een dag an 't hof van keunienk Nobel zyn olle bees'n te plekke, buut'n Reynaert de vos. Reynaert en is gin froai'n en aol d'aere bees'n kloagn dervan. 'n Keunienk wult nem ankloagn en ne zendt Bruun en Tybeert achter Reynaert. Mo 'n dien is vaneigens veel te leep (peis mor an d'uutdrukkienge 't Is e leepn vos) en ne lokt z'in de volle deur diengn te zeggn woa dan ze gin neen en kunn teegn zeggn. Bruun grakt vaste at 'n zeem wult eetn en Tybeert in 't hennekot van e paster at 'n muuzn wult pakkn.
't Is uutendelik de koozn van Reynaert (Grimbeert) die nem kut overtuugn voe mei te goan. At 'n voorn 'n keunienk stoat, wulln ze nem van olles te laste leggn, mo Reynaert zei da Nobel moeste uppassn van Isengryn (Reynaert ze voader), Bruun en Tybeert en dan ze voun 'n troon over te neemn e masse goud han. 't Wos de keunienginne die nem overtuugde voen de drie te stekkn en up te sluutn. Reynaert zevve wos dus vry en gienk zogezeid op bedevoart nao
Rome
.
Belangrieke persoonen uut de Middeleeuwen
[
bewerk
|
brontekst bewerken
]
- Blockmans, W.
en
P. Hoppenbrouwers
(2002):
Eeuwen des onderscheids. Een geschiedenis van middeleeuws Europa
, Amsterdam: Prometheus
- Huizinga, J.
(1919):
Herfsttij der Middeleeuwen
, Groningen: Wolters-Noordhoff
- Jansen, H.P.H.
(1978):
Geschiedenis van de Middeleeuwen
, Utrecht/Antwerpen: Uitgeverij Het Spectrum
- Jones, T. (2004):
Medieval Lives
, Londen: BBC Books
- Sprague de Camp, L.
(1963):
The ancient engineers
, New York, N.Y.: Doubleday
- Tang, F. (2012):
Een kleine geschiedenis van de Middeleeuwen
, Amsterdam: Bert Bakker