Amsterdam
is 'n gemeente en stad in de provincie
Noord-'Olland
. De gemeente ei 918.000 inweuners, de stad 896.000.
Amsterdam (
Jiddisch
ok we
Mokum
) is d'n offisjelen oodstad van
Nederland
. ’t Is een van de steeen in de
Randstad
. De stad leit an de
mond
van d'n
Amstel
en an 't
IJ
. De
Amsterdamse aeven
is via ’t
Noordzeekanaol
verbonden mie de
Noordzee
. In de Gouwe Eeuwe was Amsterdam ien van de belangriekste steden van de waereld.
Op 24 maerte 2022 ging
Weesp
op in de hemeente Amsterdam. De gemeente is onderverdeeld in verschillende stadsdeelen die-an weer onderverdeeld bin in
buurten
en
wieken
.
Stadshezicht
bewerk
Kenmerk'nd voe den Amsterdamse binn'nstad, zelfs voe 'n Nederlanse stad, zien de waeterwehen. Neffen 't
Ie
en den
Amstel
, wiran a de stad zen naem te dank'n ei, zien der de Heernhracht, de Prinsehracht en de
Keizershracht
, die an in een rienge om de ouste binn'nstad lihhen. De oodhrachen worn wee mie dwarshrachen verbon'n. Vee mensen maekn een tochje deur de hrachen.
'n Aore bekende Amsterdamse plekke is d'n Dam, wiraon 't
Paleis op de Dam
, de Nieuwe Kerke en
Madame Tussaud
staene, saemen mie 't momenemt voe de hevaln in de
Twidde Waereldoorlog
. Aore bekende heboun zien de Beurs van Berlahe en de vele hrachenuzen. Ok 'n in 't oohe spriengend hebouw is den
Amsterdam Arena
, tuushaevene van
Ajax
. In de jaeren '70 is Amsterdam-Zuudoost 'ebouwd. Ier sto vee gallerieflats, aol worre die de leste jaeren wel vervange deur geweune huuzen. Een nieuw uutbreidingswiek van de stad is IJburg, dat is 'ebouw in het IJmeer.
Amsterdam is wereldwied bekend as libaraole stad, vanwehe de Rosse Buurte (Wallen) en de vrie verkriegbaere softdrugs. Vanwehe onger meer geweld tehen homo's en Joden, veelal deu allochtone daoders ao dit imaogo we een flienke deuk op'eloope.
Gemeenteraed
bewerk
De gemeenteraed sins 2002:
[1]
| Zetelverdieling
|
| Partij
|
2022
|
2018
|
2014
|
2010
|
2006
|
2002
|
| PvdA
|
9
|
5
|
10
|
15
|
20
|
15
|
| GL
|
8
|
10
|
6
|
7
|
7
|
6
|
| D66
|
7
|
8
|
14
|
7
|
2
|
3
|
| VVD
|
5
|
6
|
6
|
8
|
8
|
9
|
| BIJ1
|
3
|
1
|
|
|
|
|
| PvdD
|
3
|
3
|
1
|
1
|
|
|
| Volt
|
2
|
|
|
|
|
|
| SP
|
2
|
3
|
6
|
3
|
6
|
4
|
| JA21
|
2
|
|
|
|
|
|
| DENK
|
2
|
3
|
|
|
|
|
| CDA
|
1
|
1
|
1
|
2
|
2
|
4
|
| FVD
|
1
|
3
|
|
|
|
|
| Partij van de Ouderen
|
|
1
|
1
|
|
|
|
| CU
|
|
1
|
|
|
|
|
| Red Amsterdam
|
|
|
|
1
|
|
|
| Trots op Nederland
|
|
|
|
1
|
|
|
| Leefbaar Amsterdam '92
|
|
|
|
|
|
2
|
| Amsterdam Anders/De Groenen
|
|
|
|
|
|
1
|
| Mokum Mobiel '99
|
|
|
|
|
|
1
|
| Totael
|
45
|
45
|
45
|
45
|
45
|
45
|
| Opkomst
|
47%
|
52%
|
50%
|
53%
|
53%
|
48%
|
Burgemeesters
bewerk
Dit is 'n lieste mee burgemeesters sins 1808:
[2]
| Ambtsperiode
|
Naem burgemeester
|
Partij of strooming
|
Biezonderheen
|
| 1808 - 1810
|
Jan Wolters van de Poll
|
|
Franse tied, 'enoemd deu konienk
Lodewiek Napoleon
|
| 1811 - 1813
|
Willem Joseph van Brienen van de Groote Lindt
|
|
Franse tied
|
|
verscheie burgemeesters
|
|
|
| 1813 - 1824
|
Pieter Alexander van Boetzelaer
|
reheriengs'ezind
|
|
| 1813 - 1824
|
Jan Brouwer Joachimszoon
|
|
|
| 1813 - 1828
|
David Willem Elias
|
conservaetief
|
vanof 1824 allien burgemeester
|
| 1814 - 1816
|
Paul Ivan Hogguer
|
|
|
| 1816 - 1824
|
Gerrit Blaauw
|
|
|
| 1821 - 1824
|
Andries Adolf Deutz van Assendelft
|
reheriengs'ezind
|
|
|
weer een burgemeester
|
|
|
| 1828 - 1836
|
Frederik van de Poll
|
reheriengs'ezind-conservaetief
|
|
| 1836 - 1842
|
Willem Daniel Cramer
|
|
|
| 1842 - 1849
|
Pieter Huidekoper
|
|
|
| 1850 - 1853
|
Gerlach Cornelis Joannes van Reenen
|
conservaetief
|
|
| 1853 - 1853
|
Hendrik Provo Kluit
|
liberaol
|
|
| 1854 - 1854
|
Johannes van Iddekinge
|
|
waernemend
|
| 1855 - 1858
|
Cornelis Hendrik Boudewijn Boot
|
conservaetief-liberaol
|
|
| 1858 - 1866
|
Jan Messchert van Vollenhoven
|
conservaetief
|
|
| 1866 - 1868
|
Cornelis Fock
|
liberaol
|
|
| 1868 - 1880
|
Cornelis den Tex
|
liberaol
|
|
| 1880 - 1891
|
Gijsbert van Tienhoven
|
liberaol
|
|
| 1891 - 1901
|
Sjoerd Vening Meinesz
|
liberaol
|
|
| 1901 - 1910
|
Wilhelmus Frederik van Leeuwen
|
liberaol
|
|
| 1910 - 1915
|
Antonie Roell
|
liberaol
|
|
| 1915 - 1921
|
Jan Willem Tellegen
|
Vrijzinnig-Democraotische Bond
(VDB)
|
|
| 1921 - 1941
|
Willem de Vlugt
|
ARP
|
|
| 1941 - 1945
|
Edward Voute
|
liberaol
|
lid van
Germaensche SS in Nederland
, na d'n
oorlog
veroordeeld
|
| 1945 - 1946
|
Feike de Boer
|
Liberaole Staetspartij
(LSP)
|
|
| 1946 - 1956
|
Arnold Jan d'Ailly
|
PvdA
|
|
| 1957 - 1967
|
Gijs van Hall
|
PvdA
|
|
| 1967 - 1977
|
Ivo Samkalden
|
PvdA
|
|
| 1977 - 1983
|
Wim Polak
|
PvdA
|
|
| 1983 - 1994
|
Ed van Thijn
|
PvdA
|
|
| 1994 - 2001
|
Schelto Patijn
|
PvdA
|
|
| 2001 - 2010
|
Job Cohen
|
PvdA
|
|
| 2010 - 2010
|
Lodewijk Asscher
|
PvdA
|
waernemend
|
| 2010 - 2017
|
Eberhard van der Laan
|
PvdA
|
overleje in 2017
|
| 2017 - 2018
|
Jozias van Aartsen
|
VVD
|
waernemend
|
| 2018 - noe
|
Femke Halsema
|
GL
|
|
Bekende inweuners
bewerk
- Abraham Jacob van der Aa
, letterkundige
- Jan van Aartsen
, politicus
- Ahmed Aboutaleb
, politicus (wetouwer)
- Ina Adema
, politicus
- Els Borst
, politicus
- Sharon Dijksma
, politicus (wetouwer)
- Piet Hein Donner
, jurist en politicus
- Willem Drees
, politicus (premier)
- Louis van Gaal
, voebaltrainer
- Wim van Gelder (CDA)
, politicus
- Glennis Grace
, zangeres
- Meindert Hobbema
, kunstschilder
- Abraham Kuyper
, predikant, journalist en politicus (premier)
- Ahmed Marcouch
, politicus (raedslid)
- Annabel Nanninga
, politicus (raedslid)
- Jan Paternotte
, politicus (raedslid)
- Raymond de Roon
, politicus
- Annie M.G. Schmidt
, schriefster
- Sylvana Simons
, presentatrice en politicus (raedslid)
- Joop den Uyl
, politicus (premier, wetouwer)
- Henk Vonhoff
, politicus
- Loes Vonhoff-Luijendijk
, politicus (raedslid)
- Hans Wiegel
, politicus
- Bob Wttewaall van Stoetwegen
, politicus
- Dilan Ye?ilgoz
, politicus (raedslid)
Lienks nae buten
bewerk
-
Amsterdamse hrachen
-
't Paleis op d'n Dam, 'ebouwd as staduus van Amsterdam
-
De Stopera, het tehenwoordihe staduus van Amsterdam
-
Uutbreidingsplan van de stad in 1935