Ihlabathi
yindawo eyiplanethi yesithathu ukusuka
elangeni
kwaye kukuphela kweplanethi eyaziwa njenge
nobomikuyo
. Ihlabathi eli
leenzeka kwisithuba sezigidigidi ezi4.5 billion zeminyaka eyadlulayo
.
[1]
lelinye leeplanethi ezine
ezinamatye
ngaphakathi kwi
solar
izinto ezijikeleze ilanga
. Ezinye zazo zii
Mercury
,
iVenus
, kunye ne
Mars
.
Ubunzima obukhulu
mass
belanga benza okokuba ihlabathi lili
jikeleze ngokwesazinge
, kanye oku kobunzima behlabathi xa busenza okokuba
inyanga
ilijikeleze . Nehlabathi ngokunjalo liyazijikikelezela, ngoko ke iindawo ngeendawo zijonge ngaselangeni ngamaxesha ahlukeneyo. Ihlabathi lijikeleza
ilanga
kanye (kube kanye ngo"
year
") qho kwisithuba esingangamawaka ama-365¼ lijikeleza oko (kanye ngo"
suku
").
Inyanga ijikeleza umhlaba qho kwiintsuku ezimalunga nama-27⅓, kwaye ibanokukhanya okuvela elangeni. Njengokuba ihlabathi lijikelelza ilanga kwangelo xesha linye, ukutshintsha kokukhanya kwenyanga kuthatha iintsuku ezimalunga nama-29½ ukuba itshintshe ebumnyameni iye ekukhanyeni okuqaqambileyo isuke apho iphindele ebumnyameni kwakhona. Kulapho ke kwavela khona lo mbono we
nyanga
. Kodwa ke ngoku iinyanga ezininzi zineentsuku ezingama-30 okanye ama-31 zitsho zikulungele ukwenza unyaka.
ihlabathi kukuphela kwe
planethi
kwinkqubo yethu yezinto ezijikeleza ilanga
enobumanzi
obuninzi na
amanzi
.
[2]
Malunga nama71
%
zomhlaba zogqunywe
ngeelwandle
. Ngenxa yesi sizathu, maxa wambi kuthiwa y
iplanethi eluhlaza okwesibhakabhaka
.
Template:Refn
Ngenxa yamanzi ayo, ihlabathi lilikhaya lezigidi zeentlobo ze
izityalo
nezi
lwanyana
.
[3]
[4]
Izinto eziphila emHlabeni ziyitshinsthe kwaphela umphezulu nembonakalo yomhlaba. umzekelo, early
cyanobacteria
changed the
air
and gave it
I-oxygen
. The living part of the Earth's surface is called the "
biosphere
".
[5]
.
Ihlabathi yinxalenye yee
planethi
ezisibhozo kwakunye nenxalenye yamawakawaka ezinto ezincinane ezizulazula zijikeleza
ilanga
njenge
nkqubo yokujikeleza kwezinto ezingqonge ilanga
. Inkqubo yokujikeleza kwezinto ezingqonge ilanga ihamba nge
Ngalo yeOrion
ye
Milky Way
Galaxy
ngoku, kwaye oku kuyakwenzeka isithuba seminyaka eli-10,000.
[6]
Ihlabathi ngokubanzi
Template:Liguqula
kude le kw
ilanga
(lo mgama ubizwa ngokuba yi"
Astronomical Unit
"). Umhlaba uhamba ngendlela yawo ngesantya
esikumyinge
wama 30 km or 19 mi ngomzuzwana.
[7]
Umhlaba ujika kuyo yonke le ndlela malunga ne-365¼ yamathuba athatyathwa lilanga ngelo xesha ke uMhlaba wona uchitha uyihamba yonke loo ndlela ujikeleza
ilanga
.
[8]
Ukuze kubekho usuku olude kunezinye qho ngonyaka,
usuku olongezelelweyo
lubakho qho kwiminyaka emine. kuthiwe ke lo nyaka yi"
leap year
".
Inyanga
ijikeleza umHlaba kumgama
ongumyinge
we 400,000 kilometers (250,000 mi). It is locked to Earth, so that it always has the same half facing the Earth; the other half is called the "
Dark Side of the Moon
". It takes about 27⅓ days for the Moon to go all the way around the Earth but, because the Earth is moving around the Sun at the same time, it takes about 29½ days for the Moon to go from dark to bright to dark again. This is where the word "
month
" came from, even though most months now have 30 or 31 days