Бозор Собир, ки аз соли 1994 дар Амрико ба сар мебурд, р?зи 27 май ба То?икистон баргашт. Ин дафъа бозгашти шоир ба Ватан бо мусоидати ?укумат сурат гирифт ва ?ро р?зи 30 май раиси?ум?ури То?икистон Эмомал? Ра?мон дар ?асри Миллат ба ?узур пазируфт. Бозори Собир нахустин мусо?ибаи муфассали матбуотиаш баъди ин бозгашти пурсарусадоро бо Радиои Озод?
ан?ом дод. Нахуст аз Бозор Собир дар хусуси на?ша?ои баъдиаш дар То?икистон пурсидем.




Бозор Собир: На?ша?ои минбаъдаи ман мушаххасан маълум нест. Вале чун бо адабиёт сару кор дорем, ?атман минбаъд ?ам кори мо аз ?амин иборат хо?ад буд. Масалан, шаб?ои назм, вох?ри?о бо хонандагон, ало?амандони шеъру шоир?, ма?лиси назм дар Итти?одияи нависандагон ташкил мекунем. Шояд дар ягон но?ия?о ?ам ма?лиси назм доир кунем. Дигар ягон на?шаи мушаххасе надорам.

Озод?: Фикр мекунед, чаро бозгашти Шумо ин ?адар сарусадое дар ?омеа ва матбуот ба миён овард?

Бозор Собир: Он ?ангома аст. ?айр аз ?ангома чизе нест. Бадо?атан дар фурудго? ман чанд сухан гуфтам, ?амон мавриди ?ангомаи матбуот шуд. Дар асл чизе нест. Ман ташаккур гуфтам, ки маро даъват карданд. Чандон интизор набудам. Ман аз ин даъвати расм? бисёр мамнуну миннатдорам. Ман дигар ч? гуфтам, ки боиси сарусадо шуд?

Озод?: Он ки назаратонро та?йир додед, дар сафар?ои ?абл? бо раиси?ум?ур вонах?рдеду ин дафъа, ки даъват карданд, омадед. ≪?избу ?аракат?ои нодаркор≫ гуфтед…


Бозор Собир: Аввалан, бо раиси?ум?ур вох?рдан дар ихтиёри ман нест, дар ихтиёри раиси?ум?ур аст. Сониян, ман ?е? назарамро та?йир надодам. Ман ?амонам ки будам. Заррае та?йир наёфтаам. ?укумат, ки даъват кард, мег?янд, тамом, ин ба ?укумат фур?хта шуд. ?ангомаю ш?ру валвала мекунанд. ?укумат ?укумати бегона нест, ?укумати худамон аст. Даъват кард, бо дилу ?он ман инро ?абул кардам. Ин ?е? мавриди ба?с надорад. ?избу созмону матбуоти бе?удаву ифрот?, во?еан, ба мо даркор нест. Масалан, як штати Америка, ки аз То?икистон калон аст, якто р?знома дорад. ?ар штат як р?знома дорад. Барои То?икистон, ки баробари як штати Америка намешавад, сад?о р?зномаи нодаркор, ифрот?, ?ангоматалабу ?ангома?? лозим аст?

Озод?: Дар он сафар дар с??бат бо "Миллат" гуфта будед, ки ?изби на?зати исломиро бояд баст...

Бозор Собир: Дар он сафар буд, дар ин сафар хо?ад шуд. ?оло ?ам мег?ям. Аз ин а?идаам заррае барнагаштаам.

Озод?: ?оло ва аз ин ба баъд ?ойго?и худро дар ?омеа ч? гуна мебинед? Оё ба фаъолият?ои сиёс? ?амро? хо?ед шуд ё сирфан маш?ули э?одиёт хо?ед гашт?

Бозор Собир: Адабиёт худаш сиёсат аст. Адабиёти аз сиёсат берунро ман намедонам. Ман сиёсатмадор нестам. Вале дар зимни адабиёт ?о-?о, го?-го?е як ?арф?ои сиёс? ?ам хо?ам зад. ?амин ?адар, зиёд не.

Озод?: ?амин тур масли?ате ?ам буд, ки шумо дигар тан?о бо э?оди шеър маш?ул шавед...

Бозор Собир: Акнун ман дигар чандон ?авсалаю нер?и шеърсозиву шеърг?? надорам. Вале корам ?амин аст. Тамоми умр корам ?амин буд ва минбаъд ?ам ?амин тавр идома хо?ад кард каму беш.

Озод?: Дар мусо?ибаатон бо Радиои Озод? гуфта будед, ки адабиёти то?ик акнун ?е? идеоле надорад. Ин идеолро Шумо ч? гуна тасаввур мекунед?


Бозор Собир: ?оло ?ам мег?ям, ки надорад. Дар ?ама ?амъият идеал ?адафи сиёс? аст. Идеали ?амъияти капиталист? чист? Капитализм. Идеали ?амъияти сотсиалист? - сотсиализм. ?ум?ури?ои мисли То?икистон ?ан?з идеали мушаххасе надоранд. ?ама дар?аму бар?ам аст. Феодализм ?ам ?аст, капитализм ?ам ?аст, сотсиализм ?ам ?аст. Коммунист коммунизм месозад. Ч? месозанд ин?о? Надоранд идеал.

Озод?: Пас, ч? бояд идеал бошад барои адабиёти мо?

Бозор Собир: Шахсан ман сотсиалист будам, сотсиалист хо?ам монд. Ман сад дарсад ?онибдори мафкураи коммунист? ?астам. Ва идеали ман ?амин ?аст. Мардуми э?одкор ?оло мушаххасан ?е? идеал надорад. ?ар кас ?ар ч? мег?яд. Як идеале, ки ин?оро дар як ?араён биёрад, нест. Ва?дати милл? идеали оянда нест, кори ?арр?за аст. Ва?дати милл? ?ам кори хуб аст, бе?тарин кор аст. ?оло барои То?икистон ?аминро идеал бигиранд, мешавад.

Озод?: ?арчанд шояд ин суол бароятон нофорам бошад, аммо зиёд дар ?ама ?о садо меди?ад. Бархе аз шоре?он шуморо ба он айбдор мекунанд, ки дар ягон а?ида ва андешаи худ пойдор нестед. Оё ин та?йир?ои пайдарпайро ба ч? вобаста медонед?

Бозор Собир: Ман ягон а?идаамро та?йир надодаам. Ман ?оло ?ам Ленинро аз Исмоили Сомон? боло медонам. Исмоили Сомон? як амир буд, аз вай болотар нест. Коммунизм худаш демократия аст. Демократияи к?чабозории амрикоиро ман ?е? го? демократия намешуморам. Демократияе, ки аз давраи ш?рав? доштем, табобати бепул, мактаби бепул, манзили бепул, ?амон демократия аст. Ин демократияе, ки дар к?чаю бозор ?ар кас ?ар ч? г?яд, ин демократия нест. Инро демагогия мег?янд. Ин барои боз? доштани ма?зи мардум аст. Дигар ?е? чиз нест. ?амон демократияе, ки ман доштам, ?оло ?ам сад дарсад ?онибдори ?амон ?астам. Амрико худаш капиталист? аст, вале маданияташ маданияти пешрафтатарини дунёст. Ман сохтори Амрикоро бад мебинам, вале амрикоиро не. Амрико? д?сти ман аст. Келин?ои ман амрикоианд.

Озод?: Дар бораи муносибат?ои То?икистону Русия ч? а?ида доред? Он бояд имр?з ч? гуна бошад?

Бозор Собир: То?икистон бояд ?амеша бо Русия бошад. ?удо? накунад. ?арчанд ?амин мардикор? ба ман намефорад. Вале ман ?амеша ?онибдори ?аробати бар ба бари То?икистону Русия ?астам. То?икистон бе Русия наметавонад бошад. ?оло дар ?омеаи мо ду ?араён ?аст. Як ?араён мардумро табли? мекунанд, ш?рандоз? мекунанд, ки мо эрон? шавем. Дигараш мег?яд, ки аф?он? шавем. Ин?о ?амааш бе?уда аст. Бояд эрониву аф?он? аз паси То?икистон биёяд. Аз То?икистон ободтар на Аф?онистон аст, на Эрон. Набуд ва нахо?ад шуд. Самти мо фа?ат Русия аст, дигар самт мо надорем.

Озод?: Дар шеър?ое, ки устухонбандии асосии китоби “Хуни ?алам”-ро ташкил додааст, аз ?омеаи сармоядор? ва вижаги?ои он ба таври шадид инти?од кардаед. Аммо ?омеаи имр?зии То?икистон як ?омеаи сармоядорист ва ба ?амин самт ?аракат дорад. Ба назари Шумо зиёиён барои нарм кардани пайомад?ои он ч? на?ш дошта метавонанд?


Бозор Собир: ?омеаи капиталистиву сармоядор? барои мардуми камбизоату камба?ал нест. Ин барои як гур?? мардуми сармоядор аст. Ин ?омеаро аз ?амон р?зе, ки поям ба Америка расид, аз ?амон р?з бад дидам. Ман онро р? ба р? дидам, ки ч? аст? Моро ин ?о бисёр боз? доронданд, бисёр фиреб доданд. Аммо мо р? ба р? дидем, ки чизе нест. Барои як гур??и давлатманд аст, дигар ?е? ?амоате нест. ?амон ?о ?ам мардуми м??то?, нодор, гушна ва бехонавудар пуропур аст. Ман намедонам, ки чанд дарсади мардум бехонаву даранд, аммо таги к?прук, даромадго?и бино?о пур аз мардуми бехонаву дар, яъне бомж аст.
Зиёиёни хуб метавонанд бо масли?ат?ои хуб, пешни?од?ои хуб кор?оеро ан?ом ди?анд. Албатта, зиёиеро, ки ?а?? мераваду ?о?? мешавад, ман зиё? намешуморам. Масалан, шоир меравад, ?о?? мешавад, олим меравад, ?о?? мешавад, профессори донишго? меравад, ?о?? мешавад. Ман ин?оро зиё? намешуморам. ?атто аз ин?о нафратам меояд. К? мондааст он?оро дар донишго?? Бираванд мас?ид, ман ?еч ч? намег?ям. Як де??он ё марди та?водор ?а?? биравад, ман чизе намег?ям. Ин кори ?ст. Зиё? метавонад дар ?ар сохторе, ки ?аст, на?ш дошта бошад, на?ши равшан, ки г?янд, ана ин зиё? аст. Зиё? бояд ?увваи прогрессив? бошад. Аммо ин хел зиёи?ое, ки мо дорем...

Озод?: Бархе суол меди?анд, оё а?ли хонаводаатон, ?амсар, писаронатон ва духтаратон низ ба То?икистон хо?анд баргашт?

Бозор Собир: Акнун он?о муста?ил шуданд. Ман дигар ба он?о ?е? чиз гуфта наметавонам. Шогуна шояд биёяд. Шогуна ?ан?з муста?ил нест. Вале дигаронашон оила?ои муста?ил шуданд. Агар хо?анд, меоянд. Шояд ва бояд биёянд. А?аллан го?-го?е биёянд барои хабаргир?.

Озод?: Он ?о кор доранд?

Бозор Собир: Корашон казо? нест, вале дар он му?ит одат карданд.

Озод?: Шумо ша?рванди Амрико ?астед. Ша?рвандии То?икистонро бар?арор намекунед?


Бозор Собир: ?ан?з ?ам ша?рванди Амрико ?астам. ?ар кас мег?яд, ки ин барои интихобот омадааст, дур?? мег?яд. Ман дар интихобот ?а??и овоз додан надорам. Ман ?а? надорам дар интихобот ?атто гап занам. Дар ин масъала ман комилан бегона ?астам.

Озод?: Чун шумо ша?рванди Амрико ?астед, ин ?о бароятон имтиёз ё нафа?аи арзанда муайян мешавад?

Бозор Собир: Аслан, барои ман имтиёзу нафа?а ?ам даркор нест. Ман аз паи он ?ам нестам. Дар ин бора ман чизе намедонам. То ин р?з, ки ба синни 75 расидам, ман аз ?е? ?о нафа?а нах?рдаам.

Озод?: Дар сафар?ои гузашта гуфта будед, ки бархе аз ?ампешагонатон аз дидори Шумо мегурезанд, то худро зери гап нагузоранд. Ин бор ч? чиз?оеро мушо?ида мекунед? Оё рафтори он?о та?йир кардааст?

Бозор Собир: ?ан?з касеро надидаам. ?аблан, во?еан, мегурехтанд. ?оло намедонам. Ин масъала нест. Касе бо ман вох?рдан мехо?ад, мар?амат. Ч? ?ои шикваю гилаю надомат?