Eind 2020 zagen astronomen een groot rotsblok, een soort miniplaneetje, waarvan ze vermoedden dat het in exact dezelfde baan om de zon beweegt als de aarde. Dat vermoeden is nu bevestigd door een team internationale astronomen aan de hand van berekeningen aan de baan van het rotsblok. Het rotsblok kreeg eerder al de naam 2020 XL ₅ en beweegt miljoenen kilometers voor de aarde uit.

Kosmische rotsblokken heten planetoiden en zijn meestal restanten van de formatie van het zonnestelsel. Planetoiden die in dezelfde baan als een planeet cirkelen met dezelfde snelheid (dus zonder te botsen), noemen astronomen trojanen.

In 2010 vonden astronomen al een kleine aardse trojaan. Met 2020 XL ₅ heeft de aarde er een tweede bij. De nieuwe trojaan is mogelijk een kandidaat om te bezoeken tijdens toekomstige ruimtemissies, schreven de onderzoekers.

Trojanen in het zonnestelsel komen meestal uit de planetoidegordel. Dat is een regio tjokvol planetoiden ergens tussen de baan van buurplaneet Mars en Jupiter. Af en toe knikkert Jupiter met zijn zwaartekracht een rotsblok uit de gordel. Wanneer zo'n rotsblok de baan van een planeet passeert, kan een planeet dat rotsblok gevangen nemen in zijn baan.

Op veilige afstand

Dat gevangen nemen gebeurt wanneer de planetoide in een van de vijf lagrangepunten van een planeet terechtkomt. Dat zijn plekken in de ruimte waar dat rotsblok precies met de planeet meebeweegt om de zon. Twee lagrangepunten, L4 en L5, liggen op de baan van de planeet: een ervoor en een erachter. De driehoek tussen zon, planeet en L4 (of L5) is precies gelijkzijdig. In die twee punten kunnen planeten meerdere trojanen vangen. Mars heeft een trojaan voor zich uitlopen en negen erachteraan. Jupiter heeft zowel voor als achter een zwerm van duizenden trojanen. De zwerm die voor de planeet uit beweegt, wordt ook wel het Griekse kamp genoemd. Die erachteraan beweegt het Trojaanse.

De eerste aardse trojaan werd ontdekt in 2010 met NASA’s ruimtetelescoop WISE. Die trojaan kreeg de naam 2010 TK ₇ en heeft een diameter van zo’n driehonderd meter en beweegt ongeveer tachtig miljoen kilometer voor de aarde uit.

In december 2020 zagen astronomen nog een planetoide in de baan van de aarde met de Pan-Starrs telescopen op Hawai. Door een tekort aan waarnemingen bleef het echter onduidelijk of het om een tweede aardse trojaan ging.

Nu bestudeerde het team astronomen de baan van het rotsblok met archiefdata van 2012 tot en met 2019 en ze deden nieuwe observaties in 2021. Ze publiceerden hun resultaten deze week in blad Nature Communications . Ze concludeerden dat het rotsblok als een echte trojaan nog minimaal vierduizend jaar de aarde vergezelt. ?Het rotsblok verdwijnt vanzelf weer uit het lagrangepunt, omdat de kleine massa van de aarde het punt instabiel maakt”, zegt Simon Portegies Zwart. Hij is hoogleraar sterdynamica aan de Universiteit Leiden. ?Jupiter is veel zwaarder dan de aarde. Daar blijven Trojanen miljarden jaren hangen.”

?Knap gevonden”, reageert Vincent Icke, hoogleraar theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden en niet bij de studie betrokken. ?Wanneer we trojanen van Jupiter bestuderen kijken we met de zon mee. Om de aardse trojanen te zien, kijken we juist een beetje tegen de zon in. Dat maakt aardse trojanen lastig te vinden.”

Planetoiden zijn interessant om te bezoeken

?De samenstelling van de aardse trojaan is niet bijzonder”, zegt Icke. De trojaan bestaat vooral uit koolstof, blijkt uit een kleuranalyse. ?Dat komt vaker voor in de planetoidengordel.”

De nieuwe aardse trojaan is met een diameter van 1,8 kilometer groter dan de aardse trojaan die in 2010 gevonden is. Dat maakt het een makkelijker doelwit om naartoe te reizen, schrijven de onderzoekers. Het zou niet de eerste keer zijn dat wetenschappers een sonde laten landen op een planetoide. In 2018 bezocht de Japanse ruimtesonde Hayabusa2 de planetoide Ryugu om samples terug te brengen naar de aarde.

?Planetoiden zijn interessant om te bezoeken, omdat deze restanten van de vorming van de planeten iets kunnen onthullen over de ontstaansgeschiedenis van het zonnestelsel”, zegt hoogleraar astronomie Carsten Dominik van de Universiteit van Amsterdam en evenmin bij de studie betrokken. ?Daarnaast is het mogelijk interessant om er zeldzame grondstoffen te halen. Dat klinkt misschien futuristisch, maar we hebben nog vierduizend jaar de tijd om dat te realiseren.” Icke ziet dat niet snel gebeuren: ?Het blijft makkelijker om hier op aarde atoom voor atoom een grondstof op de bouwen dan om naar een ander hemellichaam toe te reizen en daar mijnbouw te beginnen.”