Srocki Bolesław Maciej, pseud. i krypt.: B.S., Bolesław, Pan Bolesław (1893?1954), publicysta, działacz ruchu zetowego, wychowawca młodzie?y, poseł do sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Ur. 24 III w folwarku Otal??ka (pow. grojecki). Był synem Władysława, dzier?awcy maj?tku, i Stefanii z Gierszow, ksi?gowej.

Trudna sytuacja materialna rodziny, ?mier? matki (1908) i kalectwo wywołane gru?lic? ko?ci (przy niskim wzro?cie miał nieproporcjonalnie długie r?ce i utykał na jedn? nog?) opo?niały nauk? S-ego. Wcze?nie zmuszony był do utrzymywania si? z korepetycji. Od wrze?nia 1909 uczył si? w szkole realnej Witolda Wroblewskiego (po?niejsze Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego) w Warszawie. W r.n. wst?pił do Zwi?zku Polskiej Młodzie?y Socjalistycznej. W l.n. podj?ł działalno?? w Organizacji Młodzie?y Narodowej (OMN) Szkoł ?rednich i w Zwi?zku Młodzie?y Polskiej ≪Przyszło??≫ (≪Pet≫), powi?zanych ze Zwi?zkiem Młodzie?y Polskiej (ZMP ≪Zet≫). W czerwcu 1914 otrzymał ?wiadectwo dojrzało?ci. W czasie pierwszej wojny ?wiatowej pracował jako nauczyciel w Warszawie, a w l. 1917?19 był pomocnikiem biurowym w Biurze Pracy Społecznej przy Tow. Popierania Pracy Społecznej. Formalnie nie pełni?c ?adnych funkcji kierowniczych w ruchu zetowym, faktycznie kierował sprawami uczniowskimi w OMN, a w l. 1914?21 był tak?e wspołredaktorem organu Sekcji Koronnej OMN Szkoł ?rednich ?Dla Polski” i organu OMN Szkoł Wy?szych ?Miesi?cznik Młodzie?y Polskiej”. Tu umie?cił w r. 1917 artykuł pt. Rewolucja rosyjska i jej wpływ na bieg sprawy polskiej.

Po przył?czeniu Chełmszczyzny do Ukrainy na mocy traktatu brzeskiego (9 II 1918) wspołorganizował S. ≪Stra? Kresow?≫ (od r. 1920 Tow. Stra?y Kresowej) i wyjechał do Chełma, gdzie jeszcze w tym miesi?cu został sekretarzem redakcji, a nast?pnie redaktorem naczelnym pierwszego pisma ≪Stra?y≫ ? tygodnika ?Głos Ziemi Chełmskiej”. W lipcu 1919 wrocił do Warszawy po przeniesieniu tu centrali ≪Stra?y≫ i został w niej kierownikiem Wydz. Prasowo-Wydawniczego. Na zje?dzie instruktorow ≪Stra?y≫ w Warszawie (16?17 IX t.r.) opowiedział si? za popieraniem narodowo?ci ≪kresowych≫ w celu osłabienia Rosji oraz za utworzeniem z Litwy, Białorusi i Ukrainy b?d? osobnych pa?stw, b?d? autonomicznych prowincji w granicach Polski. Obj?ł tak?e redakcj? miesi?cznika ?Wschod Polski” (wydawanego od grudnia) i nast?pnie był wspołzało?ycielem pism ≪Stra?y≫ m.in. w Wilnie, Grodnie, Białymstoku, Brze?ciu nad Bugiem, Włodzimierzu Woły?skim, Łucku i Kamie?cu Podolskim. Odt?d przez wiele lat był doradc? Zdzisława Lechnickiego, prezesa Komitetu Wykonawczego ≪Stra?y≫, ktoremu przygotowywał wyst?pienia polityczne. W sierpniu 1919 wybrany został w skład trzyosobowego Komitetu Centralnego (KC) ≪Zetu≫, i w krytycznym momencie wojny polsko-sowieckiej w poł. r. 1920 wraz z Lechnickim oraz Stefanem Szwedowskim wchodził w skład jego ekspozytury na teren ewentualnej okupacji. W r.n. opublikował broszur? Akcja przeciwko Stra?y Kresowej w prasie i w Sejmie (W.). Nale?ał do inicjatorow zało?enia (grudzie? 1921) Inst. Bada? Spraw Narodowo?ciowych (IBSN). Był tak?e członkiem pierwszego zarz?du Inst. do Badania Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej, działaj?cego w l. 1922?7. Od listopada 1922 do stycznia 1924 studiował polonistyk? na Wydz. Filozoficznym Uniw. Warsz. Od pa?dziernika 1923 do lutego 1928 pracował jako urz?dnik administracyjny w drukarni Piotra Ambroziewicza i Leona Nowaka w Warszawie. W styczniu 1924 został wybrany do KC Zwi?zku Patriotycznego (stanowi?cego kontynuacj? ≪Zetu≫, funkcj? t? sprawował do czerwca 1926 i znow w l. 1928, 1935?6) i obj?ł redakcj? pisma ?Sprawy Polskie” (R. 1: 1924) oraz kierownictwo referatu młodzie?y akademickiej (czyli funkcj? ł?cznika do KC ≪Zetu≫). Od r. 1924 działał w Zwi?zku Obrony Kresow Zachodnich (ZOKZ) i pocz?tkowo wchodził do Zarz?du Okr?gu Warszawa. M.in. wygłosił 1 II 1926 wykład radiowy z okazji Tygodnia Obrony Kresow Zachodnich.

W r. 1926 uczestniczył S. w utworzeniu przez zetowcow nale??cych do obozu majowego Zwi?zku Naprawy Rzeczypospolitej (ZNR), ktoremu prezesował Lechnicki. Był członkiem Rady Naczelnej i wiceprzewodnicz?cym Komisji Prasowej, uwa?anym za ≪szar? eminencj?≫ centralnego organu prasowego ZNR ? pisma ?Przełom”, gdzie ogłosił kilka artykułow programowych, w tym artykuł wst?pny pt. Moment przełomu w nr 1 (z 30 V 1926), ostro krytykuj?cy sejm i ≪sejmowładztwo≫. Z ramienia ZNR został w marcu 1928 posłem do Sejmu RP z listy pa?stwowej nr 1 (BBWR) i był członkiem sejmowych komisji: ochrony pracy i emigracyjnej; na plenarnych posiedzeniach sejmu głosu nie zabierał. Kiedy w czerwcu 1928 ZNR i Partia Pracy utworzyły Zjednoczenie Pracy Wsi i Miast (ZPWiM), wszedł do jego Zarz?du Głownego (ZG), obejmuj?c nast?pnie w grudniu 1929 funkcj? skarbnika. T.r. dokooptowany do ZG Zwi?zku Seniorow OMN i Zwi?zku Polskiej Młodzie?y Demokratycznej (ZPMD) Szkoł Wy?szych RP, pozostawał w składzie tego ciała do wybuchu wojny, b?d?c m.in. jego ł?cznikiem z ZPMD Szkoł Wy?szych RP. Jednocze?nie od t.r. wchodził do komisji przedstawiaj?cej kandydatow do odznacze? spo?rod członkow OMN, działaj?cej przy Głownej Komisji Odznaczeniowej, a od r. 1930 ? przy Komitecie Krzy?a i Medalu Niepodległo?ci. Po rozwi?zaniu sejmu (1930) działał w Głownym Komitecie Wyborczym ZPWiM przed nast?pnymi wyborami, po czym wyjechał do Poznania, gdzie od stycznia 1931 kierował Wydz. Prasowo-Wydawniczym ZOKZ (od r. 1934 ? Polski Zwi?zek Zachodni ). Pomagał przy redagowaniu tamtejszego periodyku zetowego ?Przemiany” i reprezentował seniorow na cotygodniowych zebraniach koła zetowego. Publikował w ?Stra?nicy Zachodniej”, m.in. w r. 1933 ogłosił artykuł Polska i Niemcy po wojnie ?wiatowej (nr 1/2, specjalny, pt. ?Problem niemiecki na ziemiach zachodnich”). Od pa?dziernika 1934 do marca 1936 był przewodnicz?cym Zarz?du Okr?gu Pozna? PZZ. Uczestniczył tak?e w akcji odczytowej PZZ i wspołpracował z pismami ?Front Zachodni” oraz ?Morze i Kolonie”, najcz??ciej podpisuj?c swoje artykuły krypt. B.S. Działał tak?e w Radzie Organizacyjnej Polakow z Zagranicy; m.in. wchodził w skład komisji redakcyjnej jej organu ?Polacy Zagranic?” (1930) i zarz?du Tow. Przyjacioł Muzeum Polonii Zagranicznej (1931). Był rownie? czynny w utworzonym w r. 1934 ≪?wiatpolu≫ ? ?wiatowym Zwi?zku Polakow z Zagranicy. Na II Zje?dzie Zwi?zku Seniorow OMN i ZPMD (w czerwcu 1934 w Warszawie) wygłosił referat pt. Nasza młodzie?. W listopadzie 1936 na Zje?dzie Uczestnikow Ruchu Niepodległo?ciowego ZMP, zwołanym w Warszawie z okazji 50-rocznicy ≪Zetu≫, wyst?pił z referatem Rola historyczna ≪ZETU≫ (w: ?W pi??dziesi?t? rocznic? powstania ≪ZETU≫”, W. 1937). Kiedy w r. 1936, na miejsce organu ZNR ?Przełom”, powołano pismo ?Narod i Pa?stwo”, S. wystarał si? o ?rodki finansowe na jego wydawanie i obj?wszy stanowisko redaktora naczelnego, postawił je na wysokim poziomie. W artykułach Furiat i jego ataki (nr 39) oraz Człowiek, ktory prawdy nie szanuje (nr 40) ostro zaatakował tu Stanisława Cata-Mackiewicza, gdy ten w wile?skim ?Słowie” wyst?pił z oskar?eniami przeciw woj. ?l?skiemu Michałowi Gra?y?skiemu. S. gruntownie zorientowany w bie??cej polityce, przy tym miło?nik literatury i dobry stylista, sam jednak pisywał mało; pogl?dy swe upowszechniał za po?rednictwem innych wspołpracownikow pisma. Od kwietnia 1936 był jednocze?nie zast?pc? sekretarza generalnego oraz kierownikiem działu wydawniczego IBSN.

Wg historykow ruchu zetowego (Szwedowski, Tadeusz W. Nowacki) wywarł S. wielki wpływ na ukształtowanie ideowe jego uczestnikow, szczegolnie OMN Szkoł ?rednich. Nawoływał do konkretnej pracy i reform w duchu ≪uspołecznienia pa?stwa≫ i ≪upa?stwowienia społecze?stwa≫ (Janusz Rakowski). Abnegat we własnych sprawach ?yciowych, po?wi?cił si? całkowicie działalno?ci organizatorskiej. Prawdopodobnie z powodu ułomno?ci fizycznej trzymał si? w cieniu, unikał zajmowania pierwszoplanowych stanowisk. Przed r. 1939 przygotował i skupił wokoł siebie kadr? ideowych wychowankow.

Podczas kampanii wrze?niowej 1939 r. i obrony Warszawy pracował S. jako referent aprowizacyjny Zarz?du Miejskiego m. st. Warszawy. W czasie okupacji niemieckiej pozostawał pocz?tkowo bez stałej pracy. Od lipca 1941 do pa?dziernika t.r. i ponownie od maja do pa?dziernika 1942 kierował nadzorem w administracji sadu w maj?tku Skorczyce na Lubelszczy?nie. Od stycznia r.n. do wybuchu powstania warszawskiego był delegatem aprowizacyjnym Zarz?du Miejskiego m. st. Warszawy. W marcu 1940 został (po Antonim Wieczorkiewiczu) redaktorem naczelnym konspiracyjnych ?Wiadomo?ci Polskich”, centralnego organu politycznego Komendy Głownej (KG) ZWZ. Funkcj? t? przekazał jesieni? t.r. Witoldowi Gieł?y?skiemu. Nale?ał do wspołpracownikow Wydz. Informacji Biura Informacji i Propagandy KG AK (BIP KG AK). Był tak?e ideowym przywodc? ≪Petu≫, konspiracyjnej organizacji młodzie?owej o charakterze samokształceniowo-wychowawczym, utworzonej (jako kontynuacja dawnego ≪Petu≫) z jego inspiracji na pocz?tku 1940, a kierowanej przez Stanisława Leopolda ≪Rafała≫. Po?redniczył w nawi?zaniu kontaktu z tworc? i kierownikiem Organizacji Małego Sabota?u ≪Wawer≫ Aleksandrem Kami?skim, w wyniku czego ≪Pet≫ wł?czył si? jesieni? 1941 do działalno?ci tej organizacji. Rownie? przy udziale S-ego jesieni? 1942 wychowankowie ≪Petu≫ (m.in. Andrzej Romocki ≪Morro≫, Stanisław Huskowski ≪Ali≫, Jerzy Zborowski ≪Jeremi≫, Bronisław Pietraszewicz ≪Lot≫, Andrzej Łukoski ≪Blondyn≫) przeszli do nowo utworzonych Grup Szturmowych Szarych Szeregow, a sama organizacja ≪Pet≫ została w maju 1943 rozwi?zana. Aresztowany 1 VIII t.r. wraz ze wszystkimi mieszka?cami domu przy ul. Ro?anej 56 i osadzony na Pawiaku, 5 (lub 6) IX 1943 został zwolniony. Brał nast?pnie udział w szkoleniu ideowym ?ołnierzy harcerskiego baonu Kierownictwa Dywersji AK ≪Parasol≫, dok?d trafiła wi?kszo?? jego wychowankow z konspiracyjnego ≪Petu≫. Wchodził rownie? do Rady Wychowawczej przy Kwaterze Głownej Szarych Szeregow, powołanej w marcu 1944. Jednocze?nie wspołorganizował konspiracyjny PZZ, utworzony w marcu 1943 (kolejne krypt. Zachod ? Kopalnia ? Studnia), i wszedł w skład jego Rady Naczelnej (by? mo?e, tak?e ? Prezydium Rady Naczelnej), przewodniczył Radzie Naukowej oraz miał wykłady o stosunkach polsko-niemieckich na kursach dla pełnomocnikow i emisariuszy PZZ wysyłanych do Rzeszy Niemieckiej. W r. 1943 ukazała si? jego broszura Polska i Niemcy. Wczoraj, dzi?, jutro (Co ka?dy Polak dzisiaj o Polsce i Niemczech wiedzie? powinien) , wydana w Warszawie przez redakcj? wydawnictw PZZ, ktor? tak?e S. prowadził (wg niektorych ?rodeł wspołautorami broszury byli Szwedowski, Leon Stachowiak). Nale?ał rownie? do Rady Organizacyjnej konspiracyjnego Polskiego Zwi?zku Połnocnego, tworzonego pod patronatem PZZ i maj?cego sta? si? tymczasowym przedstawicielstwem społecze?stwa polskiego Prus Wschodnich. Prace tej organizacji nie wyszły poza stadium koncepcyjne. W czasie powstania warszawskiego 1944 r. był zast?pc? redaktora naczelnego centralnego organu prasowego AK ?Biuletynu Informacyjnego” (A. Kami?skiego); odpowiadał za stron? polityczn? pisma i uczestniczył wraz z Kami?skim w codziennych odprawach u szefa BIP KG AK płk. Jana Rzepeckiego. Po kapitulacji oddziałow powsta?czych wydostał si? z Warszawy wraz z ludno?ci? cywiln? do Milanowka, a nast?pnie dotarł do Krakowa, gdzie kontynuował działalno?? konspiracyjn? w ramach Wydz. Informacji BIP KG AK do rozwi?zania tej organizacji w styczniu 1945.

Od kwietnia 1945 był S. krotko referentem Wydz. Planowania Zarz?du Miejskiego m. st. Warszawy. W czerwcu t.r. przeszedł do pracy w Inst. Bałtyckim, mieszcz?cym si? pocz?tkowo w Toruniu i Bydgoszczy; kierował jego Wydz. Pomorzoznawczym. W listopadzie 1945 został wybrany na wiceprezesa Tow. Przyjacioł Uniw. Mikołaja Kopernika i Młodzie?y Akademickiej w Toruniu, w l. 1945?8 wchodził w skład Rady Naukowej dla Ziem Odzyskanych. Brał udział w zjazdach niemcoznawczych, wieczorach dyskusyjnych na tematy polsko-niemieckie i wygłaszał na nich referaty (np. w lutym 1947 w Osiecznej pod Lesznem przedstawił referat Straty niemieckie i ich skutki dla ?ycia gospodarczego Niemiec ). W lipcu 1948 został sekretarzem generalnym biura Inst. Bałtyckiego (od t.r. w Gda?sku-Sopocie). Nakładem tego Instytutu ukazały si? trzy jego ksi??ki: Głowne liczby nowej Polski (Gd. 1945, anonimowo), Polska i nowe Niemcy (Gd. 1946), Nowa Polska i nowe Niemcy. Szkice i studia (Gd. 1947). Pisywał o sprawach Ziem Odzyskanych do wydawanego przez Instytut ?Jantaru” (m.in. Polska a Bałtyk w przeszło?ci i obecnie , R. 4: 1946 z. 1) oraz do ?Stra?nicy Zachodniej”, organu PZZ. Nakładem PZZ ukazała si? jego ksi??ka Czy Niemcy mog? ?y? w nowych granicach? (P. 1947). Był w l. 1949?50 doradc? i opiekunem Młodzie?owego Klubu Turystycznego Polskiego Tow. Turystyczno-Krajoznawczego ≪Watra≫. Po rozwi?zaniu Inst. Bałtyckiego (1950) był pracownikiem naukowym Morskiego Inst. Technicznego, potem wspołpracował z Inst. Zachodnim w Poznaniu. Zmarł na raka 12 III 1954 w Gda?sku i został pochowany na cmentarzu w Sopocie. Jego symboliczny grob znajduje si? na cmentarzu Pow?zkowskim w Warszawie. Był odznaczony Krzy?em Niepodległo?ci (1931), Złotym Krzy?em Zasługi i Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury; ?adnego z odznacze? nie odebrał, uwa?aj?c te sprawy za nieistotne.

S. pozostawił nie publikowane przekłady z poezji rosyjskiej i francuskiej, oraz wspomnienia m.in. o S. Leopoldzie i Bronisławie Pietraszewiczu (przechowywane w Arch. WIH w Warszawie-Rembertowie, sygn. III/49/57, drugie z nich zostało wydane po ?mierci S-ego na łamach ?Za wolno?? i lud” 1956 nr 8).

S. rodziny nie zało?ył.

Brat S-ego, Stefan, przodownik Policji Pa?stwowej do r. 1939, zmarł w obozie w Niemczech, wywieziony tam po powstaniu warszawskim 1944 r. Siostra S-ego, Władysława, zam??na Dubrowska, była matk? Krystyny Siesickiej (2.v. Wa?niewskiej), członkini Szarych Szeregow, ?ołnierza AK, po?niej autorki powie?ci dla młodzie?y.

Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Red. J. W. Majchrowski przy wspołpracy G. Mazura i K. Stepana, W. 1994; Kunert, Słown. konspiracji warsz., III (fot., bibliogr.); ? Słown. pol. tow. nauk., II cz. 1?3; ? Boruta M., Instytut Bada? Spraw Narodowo?ciowych (1921?1939), ?Przegl. Polonijny” R. 11: 1985 z. 2 s. 73; Broniewski S., Florian Marciniak, naczelnik Szarych Szeregow, W. 1988 (fot. przed s. 113); Długajczyk E., Sanacja ?l?ska 1926?1939, Kat. 1983; Gierowska-Kałłaur J., Stra? Kresowa a Zarz?d Cywilny Ziem Wschodnich, W. 1999; Hass L., Zwi?zek Patriotyczny 1918?1926, ?Kwart. Hist.” R. 85: 1978 nr 4 s. 940?1; Kaczy?ska D., Dzieje grupy ?oliborskiej okupacyjnego ?Petu”, w: Warszawa lat wojny i okupacji 1939?1944, W. 1971 z. 1 s. 332?41, 344?6, 350, 354; Katelbach T., Zet, ?Zesz. Hist.” 1968 z. 13 s. 4, 23, 30; Lewandowska S., Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939?1945, W. 1982; Lusi?ski C., II Rzeczypospolita a Polonia 1922?1939, W. 1998; Nasza walka o szkoł? polsk? 1901?1919, Red. B. Nawroczy?ski, W. 1932; Mroczko M., Zwi?zek Obrony Kresow Zachodnich 1921?1934, P. 1977; Rakowski J., Zetowcy i piłsudczycy, ?Zesz. Hist.” 1981 z. 55 s. 12?14, 36?8, 53, 57, 63; Stachiewicz P., ?Parasol”, W. 1984 (fot. mi?dzy s. 48 a 49); Waingertner P., ?Naprawa” (1926?1939). Z dziejow obozu pomajowego, W. 1999 (mylna data ur. 1890); Wierzbicka M., Problematyka ?Przełomu” w latach 1926?1935, ?Roczn. Hist. Czasopism. Pol.” T. 3: 1963 z. 1 s. 251?4, 275?6, 279; ZET w walce o niepodległo?? i budow? pa?stwa. Szkice i wspomnienia, Red. T. W. Nowacki, W. 1996 (fot. zbiorowa, s. 178); Zwi?zek Polskiej Młodzie?y Demokratycznej w okresie II Rzeczypospolitej i II wojny ?wiatowej, Red. J. Pietrusza, Kr. 1998; ? Grzegorczyk P., Diariusz kultury polskiej, 1945, Kr. 1946; to?, 1947, Kr. 1947; to?, 1947, W. 1949; Instytut Bałtycki redivivus…, Gd. 1947 s. 67?75 (Sprawozdanie z prac i zamierze? w zakresie problematyki gospodarczej pomorskiej w latach 1945 i 1946 S-ego), s. 106; Rzepeccy, Sejm i Senat 1928?33, s. 132 (fot.), s. 137, 204, 207, 212; ? Broniewski S., Całym ?yciem. Szare Szeregi w relacji naczelnika, W. 1993 (fot.); Dokumenty i materiały do historii stosunkow polsko-radzieckich, W. 1961 II; Dorabialska A., Jeszcze jedno ?ycie, W. 1972; Peszczy?ski M., Przyczynki do historii Zet-u akademickiego lat trzydziestych, ?Zesz. Hist.” 1984 z. 69 s. 8?9; Powstanie i pierwsze dziesi?? lat UMK 1945?1956. Wybor ?rodeł, Wyd. H. Duczkowska-Moraczewska, Tor. 1995; W pi??dziesi?t? rocznic? powstania ?ZETU”. Sprawozdanie ze Zjazdu Uczestnikow Ruchu Niepodległo?ciowego Zwi?zku Młodzie?y Polskiej (Młodzie?y Narodowej)…, Oprac. T. Piskorski, W. 1937 s. 64?77, 89, 112, 115, 163; ? ?Dzien. Bałtycki” 1954 nr 64 (nekrolog); ? AAN: Zespoł Tow. Stra?y Kresowej (nie wykorzystane); Arch. Polski Podziemnej 1939?1956 w W.: Teczka osobowa S-ego; Arch. Uniw. Warsz.: sygn. RP?UW (teczka studencka S-ego), nr 14169; B. Jag.: sygn. 8985 III k. 79?80, sygn. Przyb. 247/81; B. Ossol: sygn. 15955/II (S. Szwedowski, Dzieje ruchu Zetowego w Polsce), sygn. 15955/II t. 3 (nota biograf. S-ego); CAW: Akta Krzy?a Niepodległo?ci, t. 66; Inst. Morski w Gd.: Teczka osobowa S-ego.

Andrzej Krzysztof Kunert