Harvardlı orta ?srl?r mut?x?ssisi, tarixci v? arxeoloq Michael McCormick hesab edir ki, 536-cı il Yer uzund? insan ya?ayı?ı ucun ?n pis ill?rd?n biri olub, b?lk? d? ?n pisi.

"Science" d?rgisind? d?rc edilmi? m?qal?sind? alim iddia edib ki, h?min ild? mu?mmalı duman Avropa, Yaxın ??rq v? Asiyanın bir hiss?sini 18 ay mudd?tin? - gec? v? gunduz - qaranlı?a q?rq edib.

N?tic?d?, 536-cı ild? yayda orta temperatur 1.5C-2.5C d?r?c? a?a?ı du?ub - bu is? , oz novb?sind?, son 2300 illik tarixd? ?n soyuq onilliy? s?b?b olub.

H?min ilin yayında Cind? qar ya?ıb, tarlalarda m?hsul m?hv olub, insanlar aclıq c?kib.

?rland salnam?l?rind? 536-539-cu ill?r "cor?k qıtlı?ı ill?ri" kimi qeyd olunub.

541-ci ild? Roma imperiyasının Misird? yerl???n Pelusium limanında bubon taunu epidemiyası ba?layıb.

N?tic?d?, Roma ?mperiyasının ??rq hiss?sind? ?halinin 30-50 faizi qırılıb, h?min epidemiya Roma ?mperiyasının suqutunu da tezl??dirib, McCormick deyir.

Gor?s?n, bu da?ıdıcı hadis?l?r? t?kan ver?n n? olub?

Qaranlıq saat

Tarixcil?r? m?lumdur ki, 6-cı ?srin ortaları Avropa tarixind? Qaranlıq Ca? deyil?n dovr olub.

Lakin "buna n? s?b?b olub" sualı uzun mudd?t cavabsız qalıb.

?ndi Harvard Universitetinin t?dqiqatcıları ??vecr?d?ki buzlaqdan goturulmu? buz parcasının yuks?k d?r?c?d? d?qiq analizini kecir?r?k h?min sualın cavabını tapıblar.

536-cı ilin yazına aid olan buz numun?sind? iki mikroskopik vulkanik ?u?? z?rr?cikl?ri a?kar edilib.

Bu tapıntı aliml?r? guman etm?y? ?sas verib ki, h?min ild? ?slandiyada v? ya ola bilsin ki, ?imali Amerikada vulkan puskurub v? bunun n?tic?sind? vulkandan cıxan koz v? kul Yerin ?imal yarımkur?sini buruyub.

Aliml?r hesab edirl?r ki, vulkanın puskurm?si n?tic?sind? yaranan dumanı kul?kl?r butun Avropaya, sonradan is? Asiyaya da yayıb.

Daha iki guclu vulkan puskurtusu 540 v? 547-ci ill?rd? ba? verib.

Canlanma

T?krar-t?krar ba? ver?n vulkan puskurm?l?rinin ardınca v?ba epidemiyaları Avropanı bir ?sr mudd?tin? - y?ni 640-cı il?d?k davam etmi? iqtisadi bohrana salıb.

640-cı il? aid olan buzun t?hlili gost?rib ki, h?min ild? Orta ?srl?r dovrunun iqtisadiyyatı yenid?n canlanma?a ba?layıb.

T?dqiqatcılar buz numun?sind? atmosfer qur?u?unun s?viyy?sinin k?skin artdı?ını mu?yy?n edibl?r.

Bu is? oz novb?sind?, 500-ci ill?rd? t?n?zzul? u?ramı? gumu? istehsalının yenid?n artma?a ba?ladı?ından x?b?r verir.

Atmosferd? qur?u?un s?viyy?sinin novb?ti yuks?li?i Orta ?srl?r iqtisadiyyatında gumu?un ?h?miyy?tinin artdı?ı 660-cı il? t?saduf edib.

Oklahoma Universitetind?n Orta ?srl?r v? Roma ?mperiyası dovrunun tarixcisi Kyle Harper deyir ki, t?bii f?lak?tl?rin v? insan f?aliyy?tinin buzlaqlarda h?kk olunmu? izl?ri tarixi hadis?l?rin s?b?bl?ri bar?d? bilikl?ri geni?l?ndirir.

"Roma ?mperiyasının suqutuna v? Orta ?srl?r dovrunun iqtisadi bohranına insan f?aliyy?tinin v? t?bii f?lak?tl?rin nec? t?sir etdiyi daha aydın olur", - Kyle Harper qeyd edib.

Bel?likl?, buzlaqlarda donub qalmı? informasiya Q?rb sivilizasiyasının ?n qaranlıq dovrl?rin? i?ıq salma?a kom?k edir.