Evl?r o zaman muzey? cevrilir ki, ic?risind? ya?amı? insanlar tarixd? yeni s?hif?l?r acmı?, t?z? cı?ır salmı? olurlar. Omurl?ri gordukl?ri n?h?ng i?l?rl?, boyuk ?m?ll?rl? m?nalanır, yaratdıqları il? yalnız oz adlarını ?ohr?tl?ndirmir, h?m d? m?nsub olduqları xalqı bir boy da ucalda bilirl?r. Do?ma xalqını, v?t?nini dunyada tanıtdıqca, yuks?ltdikc? ozl?ri d? ?b?diyy?t qazanırlar.

Xalqı ucun is? onların xatir?sin? ehtiram h?m d? m?n?vi borca cevrilir. Ev muzeyl?ri bu ehtiramın bir numun?sidir. Bu gun bel? unvanlardan birind? - Qara Qarayevin ev muzeyind?yik...

Yubileyl?rl? ?lam?tdar olan bu ild? - Cumhuriyy?t ilind? onun da yuz ya?ı tamam oldu. Gork?mli b?st?kar Qara Qarayevin 100 illik yubileyi t?kc? oz v?t?nind?, do?ma m?ml?k?tind? deyil, dunyanın bir cox olk?l?rind? geni? ??kild? qeyd edilir. Yubiley ilinin daha bir unudulmaz t?dbiri is? Qara Qarayevin ev muzeyinin acılı?ı oldu. Acılı? m?rasimind? m?d?niyy?t naziri ?bulf?s Qarayev, Ba? nazirin muavini ?li ?hm?dov, B?st?karlar ?ttifaqının s?dri Fir?ngiz ?lizad?, Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru F?rhad B?d?lb?yli, xalq yazıcısı Anar v? bir cox ictimai xadiml?r i?tirak etdil?r.

M?d?niyy?t naziri bildirdi: "Qara Qarayevin ev muzeyi yox idi. O, bir nec? yerd? ya?ayıb yaradıb. Qara Qarayev burada g?ncliyini, t?l?b?lik ill?rini kecirib, ilk ?s?rl?rini yaradıb. Buna gor? d? muzey olaraq bu ev secilib”.

Bakı ??h?rinin m?rk?zi kuc?l?rind?n biri - Nizami 47... B?st?karın ilk evi, ilk unvanı... O, 1918-1946-cı ill?rd? ail?si il? birlikd? bu evd? ya?adı. M??hur Qarayevl?r n?slinin ?ziz-x?l?f ovladı kimi boyuyub boya-ba?a catdı. U?aq ya?larında musiqi sevdasına du?du. G?l?c?kl? ba?lı ilk x?yallarını bu do?ma evd? qurdu.

1926-cı ild? ilk d?f? bu evd?n cıxıb Az?rbaycan Dovl?t Konservatoriyası yanında musiqi m?kt?bin? getdi. 1930-cu ild?n Az?rbaycan Dovl?t Konservatoriyası yanında musiqi texnikumunda professor Georgi ?aroyevin fortepiano sinfinin t?l?b?si oldu. 1935-ci ild?n is? Az?rbaycan Dovl?t Konservatoriyasında Leopold Rudolfdan b?st?karlıq, Uzeyir Hacıb?ylid?n az?rbaycan xalq musiqisinin ?saslarından d?rs aldı. Musiqi sah?sind? yeni bilikl?r qazandı, sevdiyi s?n?ti daha muk?mm?l oyr?nm?y? calı?dı. O ill?rd? h?r gun q?lbini cu?layan sevincl?, s?ad?tl? bu ev? qayıtdı. Burada ilk musiqi ?s?rl?rini yazdı. 1938-ci ild? P.?.Caykovski adına Moskva Dovl?t Konservatoriyasında b?st?karlıq sinfinin t?l?b?si olmaq ucun ittifaq m?rk?zin? getdi. 1946-cı il?d?k yenid?n Moskva Dovl?t Konservatoriyasında b?st?karlıq sinfind? oxudu, Dmitri ?ostakovicin t?l?b?si oldu. Moskvada davam ed?n t?l?b?lik ill?rind? h?r g?li?i il? bu evd?kil?ri sevindirdi.

Bakıya qayıtdı. Yen? onun ucun cox ?ziz olan bu ev Qara Qarayevin yazdı?ı yeni ?s?rl?rin ?ahidi oldu...

Muzeyl? tanı?lı?a Qara Qarayevi yalnız Az?rbaycanda deyil, butun dunyada m??hurla?dıran, onu XX ?srin gork?mli b?st?karları il? bir sırada tutan ?s?rl?ri bar?d? geni? m?lumatların ?ks etdirildiyi otaqdan ba?layırıq. B?l?dcimiz Qara Qarayevin ev muzeyinin ?ob? mudiri Ziv?r M?mm?dovadır. Deyir: "Bu muzeyin dzaynı avstriyalı Hors t?r?find?n i?l?nib. O, butun janrları r?ngl?r? ayırıb. Muzeyin bu ota?ı Qara Qarayevin ?s?rl?rin? h?sr edilib. ?vv?ll?r iki otaqdan ibar?t olan, sonradan ara divar goturulduyu ucun geni?l?n?n bu otaqda h?m d? t?dbirl?r t??kil edilir”.

Z.M?mm?dova bildirir ki, bu muzeyd? ekspozisiyalar haqqında butun m?lumatlar divarlarda ?ks olunub. B?st?karın ?s?rl?rinin ?sas nusx?l?ri is? divarlardakı r?fl?rd? yerl??dirilib.

Burada ayrı-ayrı gu??l?rd? s?n?tkarın dunya ?ohr?tli ?s?rl?ri - "Yeddi goz?l”, "?ldırımlı yollarla”, "Leyli v? M?cnun”, "Don Kixot” baletl?ri, Covd?t Hacıyevl? birg? b?st?l?diyi "V?t?n”, "Z?riflik” operaları, vokal-simfonik, orkestr ucun yazdı?ı kamera vokal ?s?rl?ri, onların ilk ifacıları haqqında v? dig?r m?lumatlar ?ksini tapıb. Bir gu??d? is? h?min ?s?rl?rin ayrı-ayrı ill?rd? cıxan afi?aları vurulub. Afi?alar Qara Qarayevin ?s?rl?rinin uzun ill?rd?n b?ri Az?rbaycanda v? bir cox olk?l?rin teatrlarında tama?aya qoyuldu?unu t?sdiq edir.

Burada s?sl?n?n, muzey? bir ba?qa ab-hava, ovqat g?tir?n Qara Qarayevin muxt?lif filml?r? - "Uzaq sahill?rd?”, "?nsan m?sk?n salır”, "Onun boyuk ur?yi”, "D?nizi f?th ed?nl?r”, "?sl dost”, "Nizami”, "Bakının i?ıqları”, "Don Kixot” (Rusiya) v? ba?qa ekran ?s?rl?rin? b?st?l?diyi musiqil?rdir.

Muzeyin dig?r ota?ında Qara Qarayevin t?hsil ill?ri, ?m?k f?aliyy?ti il? tanı? olmaq mumkundur. B?st?karın d?rs aldı?ı v? omrunun sonunad?k ehtiramla yad etdiyi mu?lliml?ri - Uzeyir Hacıb?yli, Dmitri ?ostakovic v? ba?qalarının r?sml?ri vurulub. B?st?karın babası ?sg?nd?r b?y Axundov, n?n?si Zuleyxa xanım Bayram?lib?yova, atası ?bulf?z b?y v? anası Sona xanımın, ozunun v? qarda?ının u?aqlıq ill?rinin yadigarı olan r?sml?rin d? xeyli hiss?si bu gu??d?dir.

Bir t?r?fd? d? Qara Qarayevin t?l?b?l?ri - Fir?ngiz ?lizad?, F?rhad B?d?lb?yli, Sevda ?brahimova v? ba?qaları il? c?kilmi? fotolar asılıb. Buradakı Pyotr ?lyic Caykovskinin bustu is? Qara Qarayev? qayınanası Yelezaveta Mixaylovnanın h?diyy?sidir.

B?st?karın ?lyazmalarının ?sl nusx?l?ri d? bu otaqda saxlanılır. Ziv?r M?mm?dova m?lumat verir: "Qara Qarayevin ev muzeyi Muzeyl?r M?rk?zinin filialıdır. Bu muzey yaradılanad?k eksponatlar, el?c? d? Qara Qarayevin ?lyazmaları Muzeyl?r M?rk?zinin fondunda yerl??irdi”.

O, dovrunun butun ali mukafatlarına, f?xri adlarına layiq goruldu. SSR? xalq artisti, Stalin, Lenin mukafatları laureatı, Sosialist ?m?yi Q?hr?manı, Lenin, Oktyabr ?nqilabı v? Qırmızı ?m?k Bayra?ı ordenl?rinin laureatı, SSR? Ali Sovetinin deputatı, AMEA-nın akademiki oldu. H?min mukafatlar - ordenl?r, f?xri adların v?siq?l?ri d? burada numayi? etdirilir.

Qara Qarayev h?yatı cox sevirdi. Y?qin ona gor? b?st?l?rind? olm?z sevginin n?f?si var. Musiqi b?st?l?m?k Qara Qarayevin ?n boyuk i?i, ?n sevimli m???uliyy?tiydi. Omrunun boyuk hiss?sini olm?z ?s?rl?rin? ba?ı?ladı. Ancaq o, h?m d? qay?ıke? ail? ba?cısı, goz?l dost, yax?ı mu?llim idi.

Bir d? ozun?m?xsus maraqları, hobbil?ri var idi. Onlardan biri fotoqraflıq idi. Foto??kill?r c?km?yi cox sevirdi. Muzeyd?ki r?fl?rd?n biri el? bel? d? adlandırılır - B?st?karın hobbil?ri. R?fl?rd? Qara Qarayevin fotoaparatları qoyulub. C?kdiyi foto??kill?r asılıb.

B?st?karın motosikill?r? h?v?si boyuk olub. Burada h?min hobbisi d? ?ksini tapıb.

"Qarayevl?r n?sli” adlandırılan gu??d? bu n?slin tanınmı? ovladlarının r?sml?rin? yer verilib. Muxt?lif sah?l?rd? calı?salar da, f?rqli s?n?t sahibi olsalar da, onları birl??dir?n umumi c?h?tl?r var. Bu m??hur insanların h?r biri Az?rbaycanı cox sevib, onun t?r?qqisi yolunda konuld?n, var-quvv?l?ri il? calı?ıblar.

H?r ba?lan?ıcın bir sonu var. Eksponatlarla olduqca z?ngin olan bu muzey? d? "Qarayevin xatir?sin?” adlı gu?? il? yekun vurulub. Burada b?st?kar haqqında nekroloq, d?fn gunund?n foto??kill?r yer tapıb.

B?st?karın iki ovlad yadigarından biri - qızı Zuleyxa xanım Qarayeva muzey? r?hb?rlik edir. Onun danı?dı?ı xatir?l?r d? bu muyzeyin eksponatları q?d?r maraqlıdır: "M?n bu evd? do?ulmamı?am. Burada m?nd?n ya?ca boyuk olan qarda?ım dunyaya g?lib. Sonralar atamgil ba?qa ev? kocmu?dul?r. Ancaq u?aqlıq ill?rimizd? biz butun bayramları qeyd etm?k ucun bura, n?n?mgil? g?lirdik. O gorduyunuz p?nc?r?nin m?h?cc?rin? soyk?nib ?trafı seyr edirdik. Onda h?l? Daxili ??l?r Nazirliyi qon?uluqdakı binada yerl??mirdi. Orada boyuk cor?k sexi var idi. Bi?iril?n t?z? cor?yin ?trini duyurduq. Arabir ustund? "Cor?k” yazılmı? boyuk ma?ınların g?ldiyini, taxta ye?ikl?r? cor?kl?rin yukl?ndiyini izl?m?k bizim ucun olduqca maraqlı idi. Bu otaqda oynamaq da cox xo?umuza g?lirdi. Stullardan g?mi duz?ldir, oz al?mimizd? dunya s?yah?tin? cıxırdıq...”

Zuleyxa xanım deyir ki, eksponatlar h?ddind?n artıq coxdur: "M?nd? b?zi ??yalar var ki, h?l? bura g?tirm?mi??m. Cunki h?min ??yalar ba?qa olk?d?dir. Onları g?tirdikd?n sonra eksponatlar tamamlanacaq”.

Omrund?n ot?n ill?rin i?ıqlı xatir?l?ri Zuleyxa xanımın uzund? t?b?ssum? donur. Fotoaparatı h?yatı boyu ozun? yolyolda?ı ed?n atasının c?kdiyi h?r ??kill? ba?lı bir hadis? danı?ma?ı du?ur yadına.

Bu da Zuleyxa xanım ucun o ?ziz gunl?rin daha bir unudulmaz m?nz?r?si... Atası evd?dir. Yen? musiqi b?st?l?yir. Anası h?mi??ki kimi Zuleyxa xanımgil? deyir: "Atanız calı?ır, mane olmayın”...

Zohr? F?R?COVA,

A?a?li M?MM?DOV (foto),

"Az?rbaycan”