Ermenistan ve Azerbaycan arasında, Kafkasya'nın guneyindeki Da?lık Karaba? bolgesinde Pazar gunu ba?layan catı?malar suruyor.

Catı?maların olce?i ve kapsamı, son yıllardaki kucuk caplı catı?malardan cok daha buyuk. Bu sefer tanklar, a?ır toplar, fuzeler ve insansız hava aracları da kullanılıyor.

?ki taraftan siviller ve Ermeni sava?cılardan olenlerin sayısı 100'u a?tı.

Azerbaycan olen askerlerinin sayısını acıklamıyor fakat onun da en azından aynı seviyede olaca?ını tahmin edebiliriz.

Catı?malar, Azerbaycan askerlerinin Ermenistan i?galindeki topraklarını geri alma giri?imi gibi gozukuyor.

Karaba?'daki Ermeni gucler Sovyetler Birli?i'nin coku?unden sonra bolgeyi i?gal etmi?, 1992-4 yılları arasında yuz binlerce Azeri bu bolgeleri terk etmek zorunda kalmı?tı.

Catı?malar gergin bir yılın ardından geldi: Diplomatik cıkmaz ve sava?cı soylemin yanı sıra Temmuz ayında da kısa sureli bir catı?ma ya?anmı?tı.

Tehlikeler neler?

Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki onceki catı?malar genelde birkac gun surerdi. ?u anki catı?manın yo?unlu?u ise bunu birkac gunde durdurmanın mumkun olmayabilece?ini gosteriyor.

Da?lık Karaba?'daki yerle?im yerleri bu catı?mada, 1990'lardan sonra ilk defa bombardımana maruz kaldı.

?ki taraf da daha uzun bir catı?maya hazırlanıyor gibi gozukuyor. Azerbaycan Ermenistan'la yeni bir muzakereye ba?lamak istemiyor.

Onceki catı?malara kıyasla Turkiye'nin deste?i daha fazla.

Esas tehlike bunun dı? guclerin de dahil olaca?ı ve daha geni? bolgesel bir sava?a yol acma ihtimali bulunan uzun bir catı?maya donulmesi.

Turkiye'nin rolu ne?

Turkiye geleneksel olarak kilit jeo-stratejik partneri Azerbaycan'a moral ve diplomatik destek sunuyor.

?ki ulkenin savunma yetkilileri Temmuz'daki catı?maların ardından arttı, ortak askeri tatbikatlar yapıldı.

Pazar gunu catı?malar ba?ladıktan sonra Turkiye Azerbaycan'a ko?ulsuz destek sundu. Azerbaycan'a bazı askeri imkanlar sa?lıyor gibi gozukuyor. Turkiye'nin geli?tirdi?i insansız hava aracı teknolojisinin kullanıldı?ından pek ?uphe edilmiyor.

Erivan, Turkiye'yi bir SU-25 sava? uca?ını du?urmekle sucladı. Turkiye iddiayı reddetti. Daha once de boyle suclamalar yapılmı? ve iddiaların asılsız oldu?u anla?ılmı?tı.

Ote yandan Turkiye'nin Suriye'deki paralı askerleri sava?mak icin Azerbaycan'a goturdu?une dair henuz teyit edilmemi? iddialar var. (BBC Turkce'ye konu?an ust duzey bir Turk guvenlik yetkilisi, Suriyeli sava?cılarla ilgili iddiaların "Ermenistan'ın propagandası oldu?unu" soylemi?ti. Dı?i?leri Bakanlı?ı Sozcusu Hami Aksoy da, iddialar icin "Asılsız ithamlar" demi?ti.)

Rusya'nın rolu nedir?

Rusya bu catı?mada birden fazla, bazıları da birbiriyle celi?en rollere sahip.

Moskova ikili ili?kiler ve Kolektif Guvenlik Anla?ması Orgutu uzerinden Ermenistan'a guvenlik garantisi veriyor fakat bu, uluslararası toplum tarafından Azerbaycan'ın parcası olarak tanınan Da?lık Karaba?'ı kapsamıyor.

Rusya bir yandan iki tarafa da silah satarken di?er yandan Minsk Grubu'nun e? ba?kanı olarak cozume aracılık ediyor.

Rusya ate?kes ca?rısında bulundu fakat onceki buyuk catı?maların aksine iki tarafın askeri veya siyasi liderleriyle bir araya gelmedi.

Moskova'nın Ermenistan'da 2018 sonrası iktidara gelen Nikol Pa?inyan ile sorunlu bir ili?kisi var.

?uphesiz ki Ermenistan bu catı?mayla olabildi?ince kendisi ba?a cıkmak isteyecektir.

Rusya 1990'larda Da?lık Karaba?'a barı? gucu gonderememi?ti.

Ermenistan, Moskova'dan yardım istemesi durumunda bunun kar?ılı?ında bazı tavizler vermek zorunda kalaca?ından ?upheleniyor ve bu nedenle Rusya'dan destek isteme fikrine ihtiyat ile yakla?ıyor.

Catı?manın Da?lık-Karaba? ve cevresinde sınırlı kalması durumunda Rusya'nın tarafsızlı?ını koruma iste?i, acık bir ?ekilde mudahale etme ihtimalini azaltır.

Fakat catı?ma uzar ve Turkiye de giderek artan ?ekilde dahil olursa, bu durum Rusya'nın nufuz alanındaki, ayrıcalıklı cıkarlarının bulundu?u bu bolgedeki baskın guc olma durumunu sonlandırma ihtimalini tehlikeye ataca?ı icin mudahaleye davet cıkarır.

Uluslararası toplum nasıl tepki verdi?

Turkiye dı?ında tum kuresel ve bolgesel gucler itidal ca?rısı yaptı.

?ran, Gurcistan ve Katar arabuluculuk teklif etti.

BM Guvenlik Konseyi'nin 29 Eylul'deki oturumu, sorunun cozumu icin Minsk Grubu'nu i?aret etti.

Fransa, Rusya ve ABD'nin e? ba?kanlık etti?i bu yapı, Avrupa Guvenlik ve ??birli?i Te?kilatı ?emsiyesi altında iki ulke arasında arabuluculuk yapıyor.

Fakat bu soruna yeterli uluslararası ilgi cekmek zor olabilir.

Catı?malar pandemi nedeniyle kuresel sıkıntıların ya?andı?ı ve ABD secimlerinin yakla?tı?ı bir donemde ba?ladı.

Ayrıca geleneksel olarak, bir ate?kes imzalanınca bolgede ya?ananlar gundemden du?uyor.

Bundan sonra neler olabilir?

Azerbaycan'ın onemli buyuklukte topra?ını ele gecirmesi veya Ermenistan'ın Azeri askerlerini puskurtmesi gibi hızlı ve konsolide askeri zaferler bir ate?kese zemin hazırlayabilir. Fakat bu durumda, kaybeden taraf hangisi olursa ic siyasette istikrarsızlık ya?ayabilir.

Catı?ma ne kadar uzun surerse, ve/veya taraflardan biri yeniliyor gibi gozukurse Rusya veya Turkiye'nin onunde daha fazla mudahil olma konusunda verilmesi gereken zor kararlar olacak.

Laurence Broers, Conciliation Resources adlı bir barı? in?ası orgutunun Kafkasya program direktorudur. Ermenistan ve Azerbaycan: Bir Du?manlı?ı Anatomisi kitabının yazarıdır.