Płaszcz wojskowy płk. Stanisława Gli?skiego
(Muzeum Czynu Powsta?czego, nr inw. MCP-2475)
????????? W 2016 r. zbiory Muzeum Czynu Powsta?czego wzbogaciły si? o płaszcz oficerski Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie po powsta?cu ?l?skim, płk. Stanisławie Gli?skim. Nabycie tej cennej pami?tki było mo?liwe dzi?ki zabiegom byłego kierownika Muzeum Czynu Powsta?czego, a obecnie Profesora Uniwersytetu Opolskiego dra hab. Aleksandra Wo?nego oraz władzom Wojewodztwa Opolskiego, ktore przyznały na ten cel specjaln? dotacj?.
Stanisław Gli?ski
urodził si? w 1900 r. Warszawie, w rodzinie pochodz?cej z kresow wschodnich, jako jedno z sze?ciorga dzieci Jana i Eugenii z Amirowiczow. Był jeszcze uczniem warszawskiego gimnazjum im. Mikołaja Reja, kiedy w maju 1915 r. został aresztowany przez władze carskie za działalno?? konspiracyjn? w harcerstwie i wywieziony? w gł?b Rosji. W ko?cu 1915 r. wraz z grupk? warszawskich harcerzy, dzi?ki interwencji członka Dumy, został uwolniony z wi?zienia i został hufcowym w harcerstwie oraz komendantem Polskiej Organizacji Wojskowej w Charkowie. Latem 1918 r. przedostał si? ?do Lwowa, sk?d POW przerzuciła go do Kra?nika, gdzie spotkał ukrywaj?cego si? brata ? Jerzego. W listopadzie uczestniczył w rozbrajaniu Niemcow w Warszawie.
W styczniu 1919 r. otrzymał przydział do 3 Pułku Ułanow Lubelskich, w ktorym słu?ył ju? starszy z braci – Jerzy. Na froncie litewsko-białoruskim walczył w 2 Dywizjonie Strzelcow Konnych. Po powrocie z frontu do Warszawy, jesieni? 1919 r. zdał egzamin dojrzało?ci w Pa?stwowej Szkole dla byłych wojskowych. Zapisał si? na politechnik?, ale rok po?niej przerwał studia i wyjechał ochotniczo na Gorny ?l?sk. Otrzymał przydział do referatu do specjalnych porucze? Dowodztwa Polskiej Organizacji Wojskowej Gornego ?l?ska. W sierpniu 1920 r. uczestniczył w II Powstaniu ?l?skim. Po powstaniu został dowodc? ochrony Wojciecha Korfantego. Pod koniec tego roku pchor. ?Witold Korczak” (pod takim pseudonimem działał na ?l?sku) przeszedł do nowo utworzonego Referatu Destrukcji Dowodztwa Obrony Plebiscytu (nast?pcy POW G?l.). W wojskowych przygotowaniach do III powstania obj?ł dowodzenie oddziałem destrukcyjnym w grupie ?UE”, na czele ktorego uczestniczył w akcji ?Mosty” w nocy z 2 na 3 maja 1921 r., rozpoczynaj?cej ?III powstanie ?l?skie. Dowodzony przez niego oddział wysadził most kolejowy na Osłobodze niedaleko Racławic ?l?skich. W trakcie powsta?czych zmaga? Gli?ski był najmłodszym wiekiem w oddziale, ktorym dowodził. Za udział w powstaniach ?l?skich Stanisław Gli?ski otrzymał Krzy? Orderu Virtuti Militari, Krzy? Niepodległo?ci z Mieczami, Krzy? Walecznych i awans do stopnia podporucznika.
Po Powrocie z Gornego ?l?ska otrzymał przydział słu?bowy do 4 Pułku Strzelcow Konnych. W 1924 r. uko?czył Centraln? Szkoł? Kawalerii w Grudzi?dzu. W latach 1930 ? 32 przebywał we Francji, gdzie wykonywał zadania dla Zarz?du II Sztabu Generalnego WP.? W latach 30-tych rtm. Stanisław Gli?ski zwi?zał si? z broni? pancern?. Został wykładowc?? w Centrum Wyszkolenia Czołgow i Samochodow Pancernych, a potem dyrektorem nauk? w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie. W 1938 r. został skierowany na sta? liniowy do 12 Batalionu Pancernego w Łucku jako zast?pca dowodcy. W sierpniu 1939 r. obj?ł dowodzenie nowo utworzon? w ramach mobilizacji jednostk? – 21 Dywizjonem Pancernym. Zło?ony w ogromnej mierze z rezerwistow, wyposa?ony w czołgi rozpoznawcze TKS, dywizjon został przydzielony do Woły?skiej Brygady Kawalerii.
1 wrze?nia 1939 r. dowodzony przez mjr. Stanisława Gli?skiego dywizjon rozpocz?ł działania wojenne od bitwy pod Mokr?, walcz?c z 4 niemieck? Dywizj? Pancern? z XVI Korpusu Pancernego. Skuteczne ataki uniemo?liwiał brak broni przeciwpancernej. 6 wrze?nia? mjr. Stanisław Gli?ski, aby rozpozna? sytuacj? własn? i nieprzyjaciela, udał si? na przedpole wraz z kierowc?, jednym strzelcem i kwatermistrzem Woły?skiej Brygady Kawalerii mjr. dypl. Stanisławem Koszutskim (rownie? byłym powsta?cem ?l?skim ? kadetem z Korpusu Kadetow nr 2 w Modlinie). Tam zniszczyli placowk? niemieck? bior?c do niewoli jej dowodc?. Po otrzymaniu wiadomo?ci o wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski? mjr. Gli?ski przekroczył wraz ze swoj? jednostk? 21 wrze?nia granic? z W?grami, gdzie został internowany. Po przedostaniu si? do Francji walczył w 1940 r. pod rozkazami ppłk. dypl. Stanisława Maczka. Uczestniczył w walkach w rej. Vertuze ? Avize, Champaubert i Montgivroux, podczas ktorych omal nie dostał si? do niewoli. Ocalał ? jak napisał potem ? ?dzi?ki brawurze motocyklisty, opatrzno?ci i determinacji, aby ?ywym nie wpa?? w r?ce niemieckie”. Po kl?sce Francji przedostał si? do Anglii.
W 1942 r. odkomenderowano go na Bliski Wschod. Z dniem 2 czerwca 1942 r. obj?ł w Palestynie dowodztwo 1 Batalionu Czołgow. Po kolejnych reorganizacjach stworzono ????Pułk 4 Pancerny, ktory pod dowodztwem Stanisława Gli?skiego poprowadzony został do walki we Włoszech m. in. Pod Monte Cassino ? od maja 1944 r. w cało?ci wspierał w Gardzieli działania piechoty atakuj?cej klasztor i gor?. W walkach o Ankon? został ci??ko ranny. Po zako?czeniu wojny nie wrocił do Polski ? w latach 1947-49 był wykładowc? taktyki broni pancernej w polskiej Wy?szej Szkole Wojennej w Szkocji, w 1964 r. osiedlił si? na Tasmanii i utrzymał si? z przyznanej renty angielskiego podporucznika. Utrzymywał kontakt z towarzyszami broni rozsianymi po całym ?wiecie. Po ci??kiej chorobie zmarł 26 lutego 1994 r.
Zgodnie z własnym ?yczeniem, by jego prochy spocz?ły tam, gdzie tradycja pułkowa Pułku 4 Pancernego, Stanisław Gli?ski pochowany został na opolskim cmentarzu na Połwsi, poniewa? w Opolu stacjonowała 5 Brygada Pancerna ?Skorpion”, ktora przej?ła tradycj? dowodzonej przeze? pod Monte Cassino jednostki. W ten sposob te? historia zatoczyła koło: w 1921 roku Stanisław Gli?ski walczył w III powstaniu na opolskiej ziemi i w niej został pochowany.
Opis płaszcza:
Płaszcz oficerski typu brytyjskiego, dwurz?dowy, z grubego sukna koloru khaki,
z podszewk? w kolorze br?zowym. Zapinany na dwie strony na 2 rz?dy po 3 du?e guziki metalowe z wytłoczonym orłem w koronie, sygnowane na odwrocie ?BUTTONS LIMITED BIRMINGHAM”. Z boku dwie uko?ne kieszenie wpuszczane z klapkami oraz z lewego boku rozci?cie z wewn?trzn? klapk? do szabli. Z tyłu ?ci?gni?ty p?tem zapinanym na trzy małe guziki z wytłoczonym orłem w koronie, sygnowane na odwrocie ?BUTTONS LIMITED BIRMINGHAM”, poni?ej pionowe rozci?cie zapinane na takie same dwa małe guziki. ?????????? Na naramiennikach dystynkcje pułkownika (dwie belki i trzy gwiazdki), wykonane z metalu. Przy wszyciu r?kawow połokr?głe naszywki ?POLAND” (białe litery na czerwonym tle), poni?ej na lewym r?kawie naszywka Pułku 4 Pancernego (od 1944 r. 2 Brygady Pancernej) ?w kształcie odwroconej tarczy z wizerunkiem uskrzydlonego ramienia z mieczem, umieszczonego nad czerwon? belk?.
Długo?? całkowita 140 cm, szeroko?? w ramionach 50 cm.