Vojislav ?e?elj privremeno je pu?ten na slobodu zbog medicinskog tretmana. Pripadnici i simpatizeri Srpske radikalne stranke do?ekuju ga kao heroja.

Naravno, SRS nije ?to je nekad bila. Dok je ?e?elj bio u Haagu, stranku su napustili Aleksandar Vu?i? i Tomislav Nikoli? , dana?nje vođe Srbije. Godine 1993, SRS je imao 70.000 ?lanova u Republici Srpskoj, a danas su zastupljeni jedino u vojvođanskoj skup?tini.

Slijedi hronologija uspona i pada Srpske radikalne stranke.

Period 1980-1991 

Po?etkom 1990-ih, na ?elu s  Vojislavom ?e?eljem kao predsjednikom osnovana je prva politi?ka (nacionalisti?ka) organizacija ? Srpski slobodarski pokret (SPP). 

SPP se ve? 14. marta 1990, sa svojih 540 ?lanova, priklju?io nekim ?lanovima Srpske narodne obnove (SNO), stranke osnovane u januaru 1990, na ?ijem ?elu je bio Mirko Jovi? , pa je tako osnovana nova organizacija poznata pod nazivom Srpski pokret obnove (SPO), ?to su ?etni?ke novine nazvale po?etkom novog srpskog ustanka. 

No, to savezni?tvo nije bilo dugog vijeka. Jedan dio rukovodstva je 5. juna 1990. godine Vuka Dra?kovi?a  razrije?io predsjedni?kih funkcija, a 18. juna 1990, frakcija na ?elu s Vojislavom ?e?eljem odlu?ila je da osnuje novu organizaciju - Srpski ?etni?ki pokret (S?P) . 

Program Srpskog ?etni?kog pokreta govori o istoj ?elji za ujedinjenjem svih Srba u jednu dr?avu i o istom tipu rje?enja kakvo su zagovarali srpski intelektualci okupljeni oko Srpskog kulturnog kluba u poznim 1930-im godinama, odnosno stvaranje, u nacionalnom smislu, ?to homogenije dr?ave putem protjerivanja nacionalnih manjina , prije svega Albanaca. Tako je 18. septembra 1990. ponovo osnovan Srpski kulturni klub.

Na svom drugom sastanku, odr?anom 20. septembra 1990, Srpski kulturni klub je donio jednoglasnu odluku o kolektivnom pristupanju Srpskom ?etni?kom pokretu.

U augustu 1990, Srpski ?etni?ki pokret nije uspio da se registrira kao politi?ka stranka, po?to su vlasti odbile njegovu prijavu. To je zna?ilo da nije mogla da u?estvuje na prvim vi?estrana?kim parlamentarnim izborima u decembru 1990. Uprkos tome, Vojislav ?e?elj ?e na predsjedni?kim izvorima nastupiti kao nezavisni kandidat i, kako je sam rekao, kao predstavnik srpskih ?etnika . 

Programska izjava Vojislava ?e?elja za vrijeme predsjedni?kih izbora u decembru 1990, “Velika Srbija”, br. 7, 1990, objavljeno u Srpskom ?etni?kom pokretu , str. 220.:

“Monitor: Kakav je Va? koncept budu?nosti ove zemlje?

Vojislav ?e?elj : Mi se nadamo da Jugoslavija ne?e opstati, da ?emo Jugoslaviji vrlo brzo sagledati definitivni kraj. Jedna je od varijanti da se na ovim prostorima stvore tri nezavisne dr?ave: Velika Srbija, mala Slovenija i jo? manja Hrvatska . Druga, mogu?a, varijanta je da ?emo mi Srbi posti?i sporazum s Talijanima, da ?e se o?iveti Londonski pakt iz 1915. godine i da ?e se srpskotalijanska granica postaviti na liniji Karlobag-Ogulin-Karlovac-Virovitica.” 

Dana 23. februara 1991. u Kragujevcu, Srpski ?etni?ki pokret i ve?ina lokalnih odbora Narodne radikalne stranke ujedinili su se u Srpsku radikalnu stranku (SRS), koja je tvrdila da je nasljednica Radikalne stranke koju je 1881. osnovao Nikola Pa?i? (?lan 1 Statuta ove partije). 

Vojislav ?e?elj je izabran za predsjednika novostvorene stranke, dobiv?i 489 od ukupno 509 glasova. Program SRS je preuzeo elemente programa ranijih politi?kih partija ?iji je osniva? ili suosniva? bio Vojislav ?e?elj. Glavni cilj bio je “obnavljanje slobodne, nezavisne i demokratske srpske dr?ave na Balkanu koja ?e obuhvatiti cjelokupno srpstvo , sve srpske zemlje, ?to zna?i da ?e u svojim granicama imati, pored sada?nje oktroirane srbijanske federalne jedinice, srpsku Makedoniju, srpsku Crnu Goru, srpsku Bosnu, srpsku Hercegovinu, srpski Dubrovnik, srpsku Dalmaciju, srpsku Liku, srpski Kordun, srpsku Baniju, srpsku Slavoniju i srpsku Baranju”. Stvarni cilj programa je stvaranje Velike Srbije . Iako je izabran termin “obnavljanje”, neke od tih teritorija nikad nisu ni bile dio srpske dr?ave (Lika, Kordun, Banija, Slavonija i Baranja). 

Kako Vojislav ?e?elj nije bio ni za monarhiju ni za dinastiju Karađorđevi?a, na njega se obru?io Mom?ilo đuji? . Optu?en je da sarađuje sa Socijalisti?kom partijom Srbije Slobodana Milo?evi?a i 1998. godine, oduzeta mu je titula vojvode. 

Srpska radikalna stranka se razlikovala od ve?ine politi?kih organizacija u Srbiji po tome ?to je imala ogranke i van granica Republike Srbije u Republici Srpskoj Krajini (na ?ijem ?elu je bio Rade Leskovac ), Republici Srpskoj ( Nikola Popla?en ) i Crnoj Gori ( Drago Bakra? ). SRS je 1993. bio druga najzna?ajnija politi?ka snaga u Republici Srpskoj Krajini. U Republici Srpskoj, SRS je podr?avao Srpsku demokratsku stranku Radovana Karad?i?a u odbrani “srpskog ?ivotnog prostora, srpskih zemalja, srpskog naroda”, iako je nastavio da kritizira na?in na koji ona provodi svoju vlast.

Godine 1993, SRS je imao 70.000 ?lanova u Republici Srpskoj, gdje je jednom mjese?no izdavao list pod nazivom Zapadna Srbija . 

Period 1991-1995 

U prolje?e 1991. godine u Hrvatskoj je do?lo do oru?anih incidenata, ba? u to vrijeme ?e?elj je poslao dobrovoljce i izjavio da 100.000 Hrvata treba da napusti Srbiju , kako bi tu mogle da se nastane srpske izbjeglice iz Hrvatske. Godine 1992. ponavlja taj zahtjev, dodaju?i da Hrvati u Srbiji nisu lojalni. Dana 6. maja 1992. bio je na mitingu u Hrtkovcima, i tom prilikom je nekim hrvatskim ?iteljima zaprije?eno protjerivanjem. 

Izmjeni etni?kog sastava te?ilo se i na Kosovu, putem programiranog naseljavanja Srba i stvaranja srpskih enklava u kojima bi Srbi i Albanci bili potpuno razdvojeni. Prema tvrđenju SRS-a, ukoliko bi se 400.000 Albanaca koji su se naselili na Kosovo tokom Drugog svjetskog rata ? uklju?uju?i i njihove potomke ? protjerali, Srbija bi na njihovo mjesto mogla naseliti 400.000 srpskih izbjeglica iz biv?ih jugoslavenskih republika. 

Govore?i o Bosni i Hercegovini, predsjednik Srpske radikalne stranke je 23. januara 1992. godine izjavio da ?e Bosna i Hercegovina, ukoliko muslimani ne ?ele biti dio te federacije (o.p. Srbije i Srne Gore), morati da se podijeli. U tom slu?aju bi muslimani (Bo?njaci) mogli ra?unati na osamnaest posto teritorije te republike . Ve? u februaru 1992. godine objavio je da su Srpska radikalna stranka i njen Srpski ?etni?ki pokret u stanju pripravnosti i da su spremni za akciju u Bosni i Hercegovini. 

Godine 1993, ocjenjuju?i da je ve?ina “podru?ja od vitalnog zna?aja” za srpski narod oslobođena, SRS se izjasnio za mir u Bosni i Hercegovini i za uspostavljanje novih granica koje bi se poklapale s linijama fronta. Bosna i Hercegovina je trebalo da se podjeli u tri odvojene nezavisne dr?ave. Vojislav ?e?elj je bio uvjeren da Republika Srpska Krajina i Republika Srpska treba da se ujedine u jednu dr?avu koja bi se zvala Zapadna Srbija. 

Na tre?em kongresu SRS odr?anom 30. januara 1994, usvojen je novi program . U duhu prethodnog kongresa predlo?en je plan za ujedinjenje “srpskih zemalja”. 

U jesen 1995. godine, kada su teritorije koje su nekoliko godina bile pod kontrolom srpskih vlasti pale pod kontrolu hrvatskih i hrvatsko-bosanskih snaga, Vojislav ?e?elj je optu?io Slobodana Milo?evi?a za izdaju Srba u Republici Srpskoj Krajini i Republici Srpskoj. 

Nakon ponovljenih izbora 1996/7, i uprkos velikom broju glasova, ?e?elj nije postao predsjednik Srbije . No, taj gubitak nadoknađuje ulaskom SRS-a 1998. u koalicijsku vlast s Milo?evi?evim SPS-om i Jugoslavenskom ljevicom. 1999. godine, nakon NATO bombardiranja Srbije, srpske snage se povla?e s Kosova, zbog ?ega ?e?elj na kratko izlazi iz srpske Vlade , pa se vra?a zbog “nacionalnih interesa”. 

Godine 2000. SRS bilje?i katastrofalan rezultat na izborima za Skup?tinu SR Jugoslavije predsjednika SR Jugoslavije, i lokalnu vlast Srbije i iste godine, radikali bilje?e jo? jedan te?ak neuspjeh - osvajaju svega 23 zastupni?ka mjesta na izvanrednim izborima za Skup?tinu Srbije. 

Godine 2003, ?e?elj dobrovoljno odlazi u Haag , nakon ?ega SRS predvodi Tomislav Nikoli? . Iste godine ponavlja se historija događaja 2000 godine, Tomislav Nikoli? na izborima za predsjednika Srbije osvaja prvo mjesto, ali mu pobjeda nije priznata zbog nedovoljnog broja iza?lih bira?a. Iako sada s mnogo ve?im brojem glasova, SRS odlu?uje ostati opozicija vlasti, a u drugom krugu izbora Nikoli? gubi od Borisa Tadi?a . 

Na sljede?im izvanrednim izborima za Skup?tinu Srbije, 21. januara 2007. godine, SRS ponovno osvaja prvo mjesto (81 zastupni?ko mjesto). 8. maja te godine, Tomislav Nikoli? postaje predsjednik Skup?tine Srbije (uz pomo? glasova DSS i SPS). 

Krajem augusta i po?etkom septembra 2008, Skup?tina Srbije trebalo je da ratificira Sporazum o stabilizaciji i pridru?ivanju Srbije s Europskom unijom. Tomislav Nikoli? je najavio da ?e SRS, po?to je srpska Vlada prihvatila amandman SRS na tekst prijedloga Sporazuma kojim se garantira da je Kosovo dio Srbije , glasati za ratificiranje SSP-a. 

No, Centralna domovinska uprava SRS-a, poslije ?e?eljeva naloga, odlu?uje se usprotiviti tome. Zbog toga, 5. septembra, Tomislav Nikoli? podnosi ostavku na du?nost zamjenika predsjednika Srpske radikalne stranke i ?efa zastupni?ke skupine radikala u Skup?tini Srbije.

Uskoro je Nikoli? osnovao zasebnu zastupni?ku skupinu u parlamentu, kojoj je dao ime "Napred Srbijo". Zbog toga, 12. septembra, Nikoli?a Centralna domovinska uprava isklju?uje iz stranke (zajedno s desetak funkcionera koji su pre?li na njegovu stranu). U oktobru je Nikoli?, zajedno s  Aleksandrom Vu?i?em (biv?im generalnim sekretarom SRS), osnovao novu stranku.

Poslije odlaska Nikoli?a, SRS ponovno bilje?i pad popularnosti.

Taj pad popularnosti najbolje se pokazao na redovnim op?im izborima 6. maja 2012. godine. Srpska radikalna stranka, prvi put od svog osnivanja, nije uspjela u?i u parlament (tek ne?to vi?e od 4 posto glasova), dok ni na predsjedni?kim izborima njen kandidat, ?e?eljeva supruga Jadranka ?e?elj , nije uspjela dobiti vi?e od pet posto glasova. 

Danas je SRS zastupljena samo u Skup?tini AP Vojvodine i na lokalnom nivou.

Radiosarajevo.ba