Skearnegoutum - Dit jier is it 25 jier lyn dat de Nije Fryske Bibel ferskynde. In moaie oanlieding foar it Nederlands Bijbel-genootschap (NBG) om dat sneon 8 novimber feestlik te betinken. Ien fan de sprekkers is Coby de Boer-Bergstra ?t Skearnegoutum, dy?t fjirtjin jier lang tsjerklik wurker wie yn Britswert en Wiuwert. Op de byienkomst sil De Boer yngean op de betsjutting fan de Fryske Bibel foar it Fryske tsjerkefolk.

It is 3 jannewaris 1915 as d?mny Wumkes op in sneintemoarn de tsjerkeried fan Tsjom meidielt dat er de tsjinst yn it Frysk h?lde sil. As er efkes letter de groet en de bemoediging yn it Frysk ?tsprutsen hat, giet in gemeentelid stean. It is Geartsje Visser, dy?t de letter histoarysk wurden wurden ?tsprekt: ,,Wy hawwe hjir komeedzje yn ?e tsjerke. Se is noch net ?tsprutsen of se stapt de bank ?t en ferlit de tsjerke. ,,It moast foar de helsdoarren weiskuord wurde, om it Frysk troch de tsjerkedoarren te krijen??, fertelt Coby de Boer-Bergstra. ,,Ein njoggentjinde, begjin tweintichste ieu kaam der lykwols d?dlik mear each foar de eigen identiteit. Mar guon wiene dy tiidsgeast al fier foar?t. Sa kaam der yn 1854 al in Fryske oersetting fan it Matheusevangeelje ?t fan de h?n fan ds Joast Halbertsma (1789-1869-red.). Gerben Colmjon (1828-1884-red.) folge yn 1879 mei de oersetting fan it evangeelje fan Lukas. Ek bestiene der doe al eigentiidske Fryske oersettings fan wat psalmen. Mar de oprjochting fan it Kristlik Frysk Selskip yn 1908 foarme in bys?nder wichtige ympuls foar it Frysk yn tsjerke, hoe muoisum de oprjochting fan it selsskip ek gie.??

Foar in soad minsken is de Wumkesbibel in begryp. Yn 1943 kaam it m?nske boekwurk ?t, midden yn ?e oarloch. ,,Dat wie oars noch net sa maklik??, fertelt Coby de Boer, ,,de D?tsers wegeren om papier te leverjen, mar lokkich hie ?tjouwerij Jongbloed noch gen?ch papier lizzen en koe it printsjen fan de oersetting fan dr G.A. Wumkes en Eeltsje Boates Folkertsma gewoan trochgean. De presintaasje fan dy bibel waard in yndrukwekkend barren. Der kamen sa?n soad minsken op of, dat se net iens yn de Grutte tsjerke fan Ljouwert - mei 2500 plakken - h?lden wurde koene. Yn s?n hasten binne der doe noch minsken yn in oare tsjerke ?nderbrocht.??

,,De Fryske oersetting fan it belangrykste boek fan ?e wr?ldliteratuer hat it Frysk op in heger plan brocht??, ornearret De Boer. ,,Shakespeare wie al yn it Frysk oerset en ek oare heechsteande wurken. Mar dat wiene d?dlik boeken foar de elite. De bibel is lykwols foar Jan en alleman ornearre. De Fryske oersetting fan de bibel makke d?dlik dat it Frysk oeral foar br?kt wurde kin, foar fleurige, mar ek foar earnstige en djipsinnige saken.??

Tiden feroarje. Benammen de taal fan de Wumkesbibel wie op in stuit net mear fan dizze tiid en der kaam mear ferlet fan in eigentiidske Fryske Bibel. It NBG koe kieze: of de gr?ntekst foarop stelle en dy sa wurdlik mooglik werjaan of kieze foar in oersetting dy?t ticht by de minsken stiet. It genoatskip keas foar de twadde opsje en de ?tjefte fan de Nije Fryske Bibel wie it risseltaat. Daliks kaam der krityk; op de aard fan de oersetting en de wurdkar. Sa soe de hantearre taal net altyd Frysk gen?ch w?ze: der waard ?achter? br?kt ynstee fan ?efter?, ?pryster? ynstee fan ?preester?. As reaksje op de Nije Fryske Bibel waard yn 1994 De Fjouwer Evangeeljes ?tj?n. Dochs is de Nije Fryske Bibel al dy 25 jier yntins br?kt en it docht bliken dat er noch altyd ?by de tiid? is.

Coby de Boer preket sels in soad yn ?e provinsje en as it even kin docht se dat yn it Frysk. ,,?Hoe hawwe wy it yn ?e kop krigen om by ?s yn tsjerke in Holl?nske liturgy te fieren?, sei in frou ris tsjin my, doe?t ik in Fryske tsjinst h?lden hie. ?Wy hawwe de boat fan ?e reformaasje mist?, wie myn beskie. Sjoch, hiel wichtich by de reformaasje wie de gedachte dat eltsenien de mooglikheid hawwe moast om de bibel yn syn eigen taal te l?zen. Luther sette de bibel yn it D?tsk oer, en ek yn Holl?n kaam yn dy tiid in steate-oersetting. Mar fan in Fryske oersetting kaam it net, ek al hat Gysbert Japix (1603-1666-red.) wol psalmen oerset. Sa waard de liturgytaal yn de Fryske tsjerken Holl?nsk. En as jo ieuwenlang allinnich mar Nederl?nsk yn tsjerke hearre is it foar guon blykber dreech om dy omkear te meitsjen.??

Coby de Boer kriget oer it generaal allinnich mar positive reaksjes fan it tsjerkefolk. ,,?It komt folle tichterby?, sizze se dan, of ?it rekket my folle mear?. Ut ?ndersyk fan de Fryske Akademy docht ek bliken dat der hieltyd mear minsken binne dy?t in foarkar foar it Frysk hawwe of dy?t it neat ?tmakket yn hokker taal de tsjinst h?lden wurdt. Dy positive of neutrale h?lding hat der ek mei te krijen dat de jongerein minder bel?stige is mei in Nederl?nske tradysje.??

It gebr?k fan Frysk yn ?e tsjerke nimt noch hieltyd ta, ek binne der Fryske wurkferbannen yn Hjel-beam, Sleat, Hantumhuzen, Earnew?ld en Hegebeintum d?r?t yn ?e earetsjinst allinnich noch mar Frysk klinkt.?? Yn de praktyk fan har wurk sjocht Coby de Boer hiel moai hoe?t gemeenten in plak jouwe oan it Frysk. ,,Yn Boazum wolle se yn alle tsjinsten har eigen taal hearre. Oan it begjin en oan it ein fan ?e tsjinst wurdt d?rom altyd in Frysk liet songen.?? Eins soe De Boer it dan earliker fine as se dan by in Fryske tsjinst mei in Nederl?nsk liet begjinne en ?fslute soene. ,,Mar d?r wolle se net oan??, fertelt de ?ld-tsjerklik wurker. Coby de Boer is in grut foarstander fan twataligens yn tsjerke. ,,Frysk en Nederl?nsk wurde hjir beide sprutsen, litte ?s der dan ek soepel gebr?k fan meitsje. It is my noch te folle of...of, ynstee fan en...en.??

De Boer wit wol dat der noch altyd minsken binne dy?t muoite h?lde mei Frysk yn ?e tsjerke. ,,It Frysk leit noch altyd hiel emosjoneel. De memmetaal komt dan foar in soad tichteby, foar guon komt it blykber te tichtby. Miskien hat dat ek noch wol te krijen mei in minderweardichheidskompleks. Soms fine se it ek net ?ferheven? gen?ch, en dat wylst Jezus ek gewoan yn it Aramees, syn eigen folkstaal, spruts.??

,,Ik haw yndertiid les h?n fan ds Altena, in Hollanner, dy?t him der sa oer fernuvere dat der noch sa?n soad Friezen wiene dy?t agearren tsjin it Frysk yn tsjerke. Hy skreau der in artikeltsje oer mei de d?belsinnige slotwurden: ?Of komt het dan al te na??.??

Bernard Smilde gong yn it Reformatorisch Dagblad ek al ris yn op dy emosjonele kant: ,,Uit Handelingen 2 blijkt dat God de mensen op het pinksterfeest wilde aanspreken in hun eigen taal. Natuurlijk konden die mensen daar ook Hebreeuws verstaan, maar God wilde het in hun eigen taal zeggen. Dat is het. Want die taal zegt iets over je kern, over je diepste gevoelens. Daar zit je liefde, maar daar zit ook je verzet. En dat verzet moet de Heilige Geest breken. In je eigen taal??. Coby de Boer kin har d?r wol yn fine: ,,As jo yn jo eigen taal oansprutsen wurde, wurde jo mear in folslein minske. Je wurde dan ommers akseptearre sa?t je binne; je meie jesels w?ze en burgen witte. Dat rymt no krekt mei it heil fan God.??

Neist Coby de Boer komt Haaije Feenstra fan it NBG oan it wurd. Fierders sil dr B. Smilde gear oer de skiednis fan de Nije Fryske Bibel. Ek wurdt der ?t de Fryske bibel l?zen en wurdt der songen ?nder lieding fan Hindrik van der Meer. De gearkomste begjint 8 novimber om 14.30 yn de Kuriostsjerke, Julianaleane 38 yn Ljouwert.