Η ιστορ?α του Τ?που, απ? την πρ?τη του μορφ? και εμφ?νιση μ?χρι σ?μερα, συνυπ?ρχει και συμβαδ?ζει με την εξ?λιξη του ανθρ?που. Η αν?γκη τη? πληροφ?ρηση? και τη? επικοινων?α? αποτελε? μ?α απ? τι? πρωταρχικ?? αν?γκε? του ανθρ?πινου ε?δου?, βασικ? στοιχε?ο και ?ναυσμα τη? εξ?λιξη? τη? συνε?δησ?? του, του φυσιολογικο? δηλαδ? εκε?νου μηχανισμο? ανταν?κλαση? του περιγ?ρου, που οδ?γησε στη μετ?πειτα αν?πτυξ? του και τη διαφοροπο?ησε απ? τη μον?πλευρη εξ?λιξη των ζ?ων.

Απ? τι? πρ?τε? οργανωμ?νε? ανθρ?πινε? κοινων?ε? επινο?θηκαν δι?φοροι τρ?ποι επικοινων?α? και μεταφορ?? μηνυμ?των και γνωστοπο?ηση? ειδ?σεων, πρωτ?γονε? μορφ?? Μ?σων Μαζικ?? Ενημ?ρωση? και Επικοινων?α?. Απ? τι? φρυκτωρ?ε? των αρχα?ων, τι? φωτι?? στου? λ?φου?, που αν?γγειλαν στι? Μυκ?νε? την πτ?ση τη? Τρο?α?, μ?χρι το Φειδιππ?δη, τον πρ?το Μαραθωνοδρ?μο, που ?τρεξε για ν’ αναγγε?λει στου? Αθηνα?ου? τη ν?κη του? επ? των Περσ?ν, ?λοι οι λαο? απ? την πρ?τη του? εμφ?νιση, επιν?ησαν ?να σ?στημα επικοινων?α? και γνωστοπο?ηση? ειδ?σεων και ταυτ?χρονα τι? πρ?τε?, προφορικ?? αρχικ? και γραπτ?? ?να β?μα αργ?τερα, εφημερ?δε?.

Στην ελληνικ? πραγματικ?τητα η λ?ξη εφημερ?δα, με την ?ννοια του τακτικο? ενημερωτικο? εντ?που, συναντ?ται για πρ?τη φορ? στην ιστοριογραφ?α του Μεγ?λου Αλεξ?νδρου. Κατ? τη δι?ρκεια τη? 12χρονη? εκστρατε?α? του στην Ασ?α ο Μακεδ?να? βασιλι?? ε?χε οργαν?σει την υπηρεσ?α εκε?νη, που ετο?μαζε καθημεριν? τι? Βασ?λειε? Εφημερ?δε?, το ενημερωτικ? ?ντυπο για τι? πολεμικ?? επιχειρ?σει?, τα οικονομικ? και ?λλα σημαντικ? γεγον?τα. Η Εφημερ?δα τη? Κυβερν?σεω?, θα μπορο?σαμε να πο?με, τη? εποχ?? εκε?νη?, μ?α επ?σημη και λεπτομερ?? καταγραφ? επισ?μων πρ?ξεων, αλλ? και καθημεριν?ν γεγον?των τη? ζω?? του βασιλι? και του κρ?του? του Αλ?ξανδρου. Στην υπ?λοιπη Ελλ?δα, στην Αθ?να και σε ?λλε? π?λει?, μετ? του? κ?ρυκε?, που μετ?διδαν προφορικ? τι? επ?σημε? ειδ?σει?, δημ?σιοι γραφι?δε? ετο?μαζαν τα Δημ?σια Γρ?μματα ? Υπομν?ματα, ?που γιν?ταν η καθημεριν? συγκ?ντρωση και καταγραφ? ?λων των σημαντικ?ν ειδ?σεων. Στην αρχα?α Ρ?μη απ? το 48 π.Χ. και με εντολ? του Ιο?λιου Κα?σαρα και μ?χρι την πτ?ση τη? Ρωμα?κ?? Αυτοκρατορ?α? (476 μ.Χ.) κυκλοφορο?σαν τα acta diurna ? acta senatus, τα οπο?α περιε?χαν ειδ?σει? για επ?σημε? πολιτικ?? πρ?ξει? και δι?φορε? ?λλε? πληροφορ?ε?. Οι Βαβυλ?νιοι κατ?γραφαν κ?θε μ?ρα τα γεγον?τα τη? δημ?σια? ζω?? σε π?λινε? πλ?κε?, ?πω? και οι Κρ?τε?, εν? εφημερ?δε? κρατο?σαν ακ?μη οι βασιλι?δε? τη? Περσ?α?, τη? Αιγ?πτου και ?λλων ανατολικ?ν χωρ?ν, ?πω? τη? Κ?να?, ?που το 713 μ.Χ. κυκλοφ?ρησε στη Σαγκ?η η πρ?τη τυπωμ?νη εφημερ?δα με ξ?λινα στοιχε?α. Οι Κιν?ζοι ε?ναι οι πρ?τοι τυπογρ?φοι, γιατ? γν?ριζαν τα κινητ? στοιχε?α και την πρ?σα απ? τον 5ο αι?να μ.Χ. Στην αρχα?α ελληνικ? λογοτεχν?α επ?ση? αναφ?ρεται και κ?ποιο ιστορικ? ?ργο με τον τ?τλο Εφημερ?? Τρωικο? Πολ?μου, που αποδ?δεται σε κ?ποιον Κρητικ? με το ?νομα Δ?κτυ.

Η πορε?α αν?πτυξη? και αν?δου τη? ευρωπα?κ?? ειδησεογραφ?α? και εφημεριδογραφ?α? ξεκιν? στι? χ?ρε? τη? Δυτικ?? Ευρ?πη? του? τελευτα?ου? αι?νε? ζω?? του Βυζαντ?ου, λ?γο πριν την ανακ?λυψη τη? Αμερικ?? και την ανατολ?, μ?σα απ? το σκοτ?δι του Μεσα?ωνα, του ζωοφ?ρου ?λιου τη? Αναγ?ννηση?. ?δη απ? το 13ο αι?να κυκλοφορο?σαν στι? βορειο-ιταλικ??, φλαμανδικ?? και γερμανικ?? π?λει? οι πρ?τε? χειρ?γραφε? εφημερ?δε?, φ?λλα χωρ?? σταθερ? περιοδικ?τητα, που εξυπηρετο?σαν τι? αν?γκε? πληροφ?ρηση? του επιχειρηματικο? κυρ?ω? κ?σμου και απ? το τ?λο? του 15ου αι?να ξεκιν? η κυκλοφορ?α μικρ?σχημων φυλλαδ?ων, κ?ποιε? φορ?? εικονογραφημ?νων, που διηγο?νται κ?ποιο σημαντικ? γεγον??. Λ?γο αργ?τερα εμφαν?στηκαν τα canards, που διηγο?νται, μ?σω κειμ?νου ? εικ?νων, υπερφυσικ? γεγον?τα, εγκλ?ματα και καταστροφ?? με προφαν? στ?χο τον εντυπωσιασμ?. Την ?δια εποχ? κυκλοφορο?ν τα πρ?τα αλμαν?κ και τον 16ο αι?να εμφαν?στηκαν και οι γνωστο? λ?βελλοι, με περιεχ?μενο καταρχ?? θρησκευτικ?, ?πειτα πολιτικ? και ?ντονα πολεμικ? ?φο?, που κινητοπο?ησε τη λογοκρισ?α. Η τελειοπο?ηση τη? τυπογραφικ?? τ?χνη? απ? τον Ιω?ννη Γουτεμβ?ργιο (1440) διευρ?νει τι? περιορισμ?νε? μ?χρι τ?τε δυνατ?τητε? ανατ?πωση? βιβλ?ων και κ?θε ?λλου ε?δου? εγγρ?φου σε απερι?ριστα πλ?ον αντ?τυπα. Η πορε?α τη? σ?γχρονη? ειδησεογραφ?α? ωστ?σο ξεκιν? τον 17ο αι?να, την εποχ? που κυκλοφ?ρησαν οι πρ?τε? εφημερ?δε? που ανταποκρ?νονταν στην αν?γκη τη? πραγματικ?? ενημ?ρωση?, διαμορφ?νοντα? τα βασικ? χαρακτηριστικ? τη? σ?γχρονη? ειδησεογραφ?α?. Η πρ?τη ευρωπα?κ? εφημερ?δα κυκλοφ?ρησε το 1605 στην Αμβ?ρσα και ?ταν διμηνια?α, εν? ω? πρ?τη ημερ?σια εφημερ?δα στην Ευρ?πη φ?ρεται η Leipzier Zeitung, που κυκλοφ?ρησε στη Γερμαν?α το 1660. Η πρ?τη ημερ?σια εφημερ?δα τη? Αγγλ?α? ?ταν η Daily Courant με πρ?τη εμφ?νιση το 1702, εν? στη Γαλλ?α το πρ?το ημερ?σιο φ?λλο εμφαν?ζεται το 1777 και στι? Η.Π.Α. το 1784. Την ?δια εποχ? που κ?νουν δειλ? την εμφ?νιση του? στι? ανθηρ?? ελληνικ?? παροικ?ε? του εξωτερικο? οι πρ?τε? ελληνικ?? εφημερ?δε?, μακρι? απ? τη μητροπολιτικ? Ελλ?δα, που στ?ναζε κ?τω απ? το ζυγ? του Οθωμανο? δυν?στη και τριακ?σια χρ?νια μετ? την ?κδοση του πρ?του ελληνικο? βιβλ?ου.

Εισαγωγ?

Το Μ?ιο του 1453 η πτ?ση τη? Κωνσταντινο?πολη? στα στρατε?ματα του Μω?μεθ Β? του Πορθητ? και στα χ?ρια των Οθωμαν?ν Το?ρκων και η ολοκληρωτικ? υποδο?λωση τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α?, που η ?λωση τη? Π?λη? επισφρ?γισε, σηματοδοτε? το τ?λο? τη? ελληνικ?? εποχ?? και βυθ?ζει ολ?κληρη σχεδ?ν τη νοτιοανατολικ? Ευρ?πη στο χ?ο? μια? φρικτ?? δουλε?α?. Οι δ?ο αι?νε? που ακολο?θησαν ε?ναι ?σω? οι πιο σκοτεινο? τη? ελληνικ?? ιστορ?α?. Η πρωτ?γνωρη βαρβαρ?τητα των ν?ων κατακτητ?ν, που προσπαθο?σαν να εδραι?σουν την κυριαρχ?α του? στι? χ?ρε? που ε?χαν καταλ?βει, αλλ? και οι ληστρικ?? επιδρομ?? γειτονικ?ν λα?ν επιφ?ρουν ?να πραγματικ? ξερ?ζωμα των ελληνικ?ν πληθυσμ?ν απ? του? προαι?νιου? τ?που? διαβ?ωσ?? του?, αρχικ? προ? τα ορειν? μ?ρη των επαρχι?ν, σε περιοχ?? ?που οι Το?ρκοι δε φτ?νουν και αργ?τερα προ? τι? ελε?θερε? και διαρκ?? αναπτυσσ?μενε? χ?ρε? τη? Δυτικ?? Ευρ?πη?.

Η φυγ? - μεταν?στευση των Ελλ?νων προ? τι? χ?ρε? τη? Δυτικ?? Ευρ?πη? ε?χε ξεκιν?σει πολ? πριν το 1453 και το τραγικ? τ?λο? του Βυζαντ?ου. Οι Οθωμανο? Το?ρκοι απ? την πρ?τη του? εμφ?νιση στα ανατολικ? σ?νορα του Βυζαντινο? κρ?του? κιν?θηκαν απειλητικ? εναντ?ον τη? εξασθενημ?νη? πλ?ον Αυτοκρατορ?α?, δ?νοντα? τη? κα?ρια χτυπ?ματα, με αποτ?λεσμα, την τελευτα?α πεντηκονταετ?α τη? ζω?? τη?, να περιορ?σουν την ?κτασ? τη? σε ?να μικρ? μ?νο μικρ? κομμ?τι στι? δυτικ?? ακτ?? του Ε?ξεινου Π?ντου, γ?ρω απ? την Κωνσταντινο?πολη. Ταυτ?χρονα η ολιγ?χρονη κατοχ? τη? Μακεδον?α? και τη? Ηπε?ρου απ? του? Σ?ρβου? του Στ?φανου Δουσ?ν (1331 και μ?χρι τη Μ?χη του Κοσσυφοπεδ?ου- 1389) δ?νει τι? πρ?τε? αφορμ?? στι? περιοχ?? αυτ?? για τη φυγ? και μετοικεσ?α των Ελλ?νων.

Απ? τ?τε και καθ’ ?λη τη δι?ρκεια τη? Τουρκοκρατ?α? μεγ?λο? αριθμ?? εγγρ?μματων Ελλ?νων, λογ?ων και ?λλων, μην αντ?χοντα? τη σωματικ? και ψυχικ? λεηλασ?α των Το?ρκων, εγκαταλε?πει την Ελλ?δα και εγκαθ?σταται στι? χ?ρε? τη? ελε?θερη?, δυτικ?? Ευρ?πη?, μεταφ?ροντα? μαζ? του? την πολιτιστικ? κληρονομι? και το πνε?μα των προγ?νων του? και δημιουργ?ντα? εκε? περ?φημα ελληνικ? τυπογραφε?α, φ?ρου? παιδε?α? και διασ?στε? του ελληνικο? πνε?ματο? και τη? ελληνικ?? λογοτεχν?α?. Οι πολιτιστικ?? ανταλλαγ?? γ?νονται εντον?τερε? μετ? το 1600, ?ταν οι εμπορικ?? ανταλλαγ?? τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α? με τη Δ?ση περνο?ν αποκλειστικ? στα χ?ρια των εμπειρ?τερων στι? εμπορικ?? συναλλαγ?? Ελλ?νων, δ?νοντα? του? ?τσι την ευκαιρ?α τη? γνωριμ?α? με την Ευρ?πη και το ευρωπα?κ? πνε?μα του Διαφωτισμο?, που γυρ?ζοντα? μεταφ?ρουν και στι? ιδια?τερε? πατρ?δε? του?. Το εμπ?ριο ?γινε αφορμ? δραστ?ριοι ?λληνε?, Μακεδ?νε? και ?λλοι, να περνο?ν τα σ?νορα, να εγκαθ?στανται κ?ποιοι περιοδικ? και ?λλοι μ?νιμα στι? χ?ρε? τη? Ευρ?πη?, δημιουργ?ντα? εκε? δραστ?ριε? και πλο?σιε? ελληνικ?? παροικ?ε?, ?που δεν ?κμασε μ?νο το ελληνικ?, επιχειρηματικ? δαιμ?νιο. Το ελληνικ? πνε?μα, δραστ?ριο π?ντα, παρακολουθε? τι? ευρωπα?κ?? εξελ?ξει? και μεταφ?ρει τα επιτε?γματα τη? ν?α?, ελε?θερη? σκ?ψη? στη σκλαβωμ?νη Ελλ?δα, προετοιμ?ζοντα? το ?δαφο? για την υλοπο?ηση του π?ντα ζωντανο? ονε?ρου: τη? επαν?σταση? και τη? αν?σταση? του Γ?νου?.

Στι? ελληνικ?? παροικ?ε? του εξωτερικο? ?γινε πρ?ξη και το ?νειρο τη? πρ?τη? ελληνικ?? εφημερ?δα?. Με πολλ?? απαγορε?σει? απ? τι? επ?σημε? κυβερν?σει? και χωρ?? να ?χουν ποτ? επ?σημο δικα?ωμα εισ?δου στο Οθωμανικ? κρ?το?, τα πρ?τα ελληνικ? φ?λλα ?καναν μ?α σ?ντομη, μα σημαντικ? αρχ? στην ιστορ?α του ελληνικο? Τ?που κι ?γιναν οι μεταφορε?? τη? ευρωπα?κ?? πραγματικ?τητα? και των ιδε?ν του Διαφωτισμο? και τη? Γαλλικ?? Επαν?σταση? στον απανταχο? ελληνισμ?.

Απ? τι? πρ?τε? προσπ?θειε? του Γεωργ?ου Βενδ?τη στην εφημερ?δα των Μαρκ?δων Πο?λιου (1784-1790)

Οι πρ?τε? προσπ?θειε? για τη δημιουργ?α ελλην?φωνη? εφημερ?δα?, π?ντα εκτ?? των συν?ρων τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α?, ξεκ?νησαν στα τ?λη του 18ου αι?να και ε?ναι σ?γχρονε? με την εποχ? τη? Γαλλικ?? Επαν?σταση? και τη? ?νθιση? των ιδε?ν του Ευρωπα?κο? Διαφωτισμο?. Η ?κδοση εν?? ελληνικο? ενημερωτικο? φυλλαδ?ου, μ?σω του οπο?ου θα διακινο?νταν και θα γ?νονταν γνωστ? στον υπ?δουλο ελληνισμ?, εκτ?? των απλ?ν ειδ?σεων και τα μην?ματα τη? Γαλλικ?? Επαν?σταση? και τη? ελε?θερη? Ευρ?πη?, ?ταν ?να ακ?μη β?μα για την αναγκα?α αφ?πνιση του γ?νου?, πριν την ?ναρξη του αγ?να για την αποτ?ναξη του τουρκικο? ζυγο?. Ακ?μη κι αν θεωρηθε? ?τι η ανατολ? του ελληνικο? Τ?που ?ρχεται καθυστερημ?να εν σχ?σει με τι? εφημερ?δε? ?λλων Ευρωπα?κ?ν κρατ?ν, που κυκλοφορο?σαν ?δη τακτικ? απ? τι? αρχ?? του 17ου αι?να, το γεγον?? αυτ? οφε?λεται ?χι στην ?λλειψη των κατ?λληλων ανθρ?πων ? των κατ?λληλων ιδε?ν, αλλ? στι? ιδια?τερε? συνθ?κε? που επικρατο?σαν την εποχ? εκε?νη στη νοτιοανατολικ? Ευρ?πη και στην Ελλ?δα ειδικ?τερα και σε καμ?α περ?πτωση δεν υποβ?θμισε την εκδοτικ? δραστηρι?τητα των Ελλ?νων, τ?σο στι? επ?μενε? δεκαετ?ε?, ?σο και στην περ?οδο του αγ?να και αμ?σω? μετ?.

Τ?σο κατ? τη δι?ρκεια τη? ρωμα?κ?? κυριαρχ?α?, ?σο και κατ? τη χιλιετ?α τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α?, δε διασ?ζεται καμ?α μαρτυρ?α για τη δημιουργ?α και κυκλοφορ?α ενημερωτικ?ν εντ?πων στον ελλαδικ? χ?ρο. Η ελληνικ? εκδοτικ? δραστηρι?τητα κατ? του? χρ?νου? του Βυζαντ?ου αναλ?νεται στην αναπαραγωγ? χειρ?γραφων βιβλ?ων, αντιγραφ?? αρχα?ων και ν?ων ?ργων, μ?α εργασ?α κοπιαστικ?, χρονοβ?ρα και ιδια?τερα δαπανηρ?, που καθιστ? το βιβλ?ο προσ?ν μ?νο των υψηλ? ισταμ?νων τ?ξεων. Οι πρ?τε? προσπ?θειε? δημιουργ?α? ελληνικ?ν ενημερωτικ?ν εντ?πων καρποφ?ρησαν στη Βι?ννη, το πολυπληθ?στερο και πλ?ον δυναμικ? κ?ντρο του ελληνισμο? τη? διασπορ?? και το πιο σημαντικ? και παραγωγικ? κ?ντρο ?κδοση? ελληνικ?ν βιβλ?ων, μετ? τη Βενετ?α, τρει? ολ?κληρου? αι?νε? μετ? την πτ?ση τη? Π?λη?. Στην αυστριακ? πρωτε?ουσα συγκροτ?θηκαν απ? τα μ?σα του 18ου αι?να δ?ο ιδια?τερα δραστ?ριε? ελληνικ?? κοιν?τητε?, εν? μ?α σειρ? προνομ?ων, που ε?χαν εκχωρηθε? στου? ?λληνε? με δι?φορα αυτοκρατορικ? διατ?γματα, του? ?δωσαν τη δυνατ?τητα να συμμετ?σχουν με ποικ?λου? τρ?που? σε πλε?στου? τομε?? τη? ζω?? τη? Αυτοκρατορ?α?. Στη Βι?ννη δεν ιδρ?θηκαν τυπογραφε?α ελληνικ?? ιδιοκτησ?α?, ?πω? στη Βενετ?α συν?βη. Αναπτ?χθηκαν ?μω? ελληνικ?? εκδοτικ?? επιχειρ?σει? με ?ντονη δραστηρι?τητα, ιδια?τερα μετ? το δι?ταγμα του αυτοκρ?τορα Ιωσ?φ Β?, που επ?τρεπε την ελε?θερη κυκλοφορ?α βιβλ?ων στα εδ?φη τη? αυτοκρατορ?α? του.

Στα τ?λη του 18ου αι?να και μετ? την απ?φαση τη? αυστριακ?? διο?κηση? να επιτρ?ψει την ?κδοση εφημερ?δων ≪ει? ?λα? τα? γλ?σσα? των εθνοτ?των που διαμ?νουν ει? τα? καισαροβασιλικ?? χ?ρα?≫, αρχ?ζουν να υποβ?λλονται προ? την αυστριακ? κυβ?ρνηση αλλεπ?λληλε? αιτ?σει? χορ?γηση? ?δεια? για τη δημιουργ?α ελληνικ?? εφημερ?δα?. Τελικ? το 1784 η ?δεια δ?νεται στο Ζακυνθιν? λ?γιο, εκδ?τη και τυπογρ?φο Γε?ργιο Βενδ?τη, ο οπο?ο? εκδ?δει και κυκλοφορε? τον Ιο?νιο του 1784 την πρ?τη ελληνικ? εφημερ?δα. Η εξαιρετικ? μικρ? δι?ρκεια ζω?? του πρ?του αυτο? ελλην?φωνου δημοσιογραφικο? εντ?που και οι ιδια?τερε? συνθ?κε?, που οδ?γησαν στη διακοπ? τη? κυκλοφορ?α? του, συνετ?λεσαν ?στε σ?μερα καν?να φ?λλο του να μην ?χει διασωθε?. Τα μ?να γνωστ? στοιχε?α που υπ?ρχουν για την εφημερ?δα του Βενδ?τη ε?ναι ο χρ?νο? κυκλοφορ?α? τη? (Ιο?νιο? - Ιο?λιο? 1784), ο τ?πο? ?κδοση? τη? και τα στοιχε?α του εκδ?τη τη?. Γνωρ?ζουμε επ?ση? ?τι τυπων?ταν στο τυπογραφε?ο του Baumeister, ?να απ? τα μεγαλ?τερα τυπογραφε?α τη? Βι?ννη?, σημαντικ? κ?ντρο παραγωγ?? ελληνικ?ν βιβλ?ων, ?που ο Βενδ?τη? εργαζ?ταν τ?τε ω? επιμελητ?? των ελληνικ?ν εκδ?σεων και ?ταν μ?λλον εβδομαδια?α. ?ρα στου? δ?ο μ?νε? τη? ζω?? τη? πρ?πει να κυκλοφ?ρησαν συνολικ? οχτ? φ?λλα. Καμ?α ?λλη πληροφορ?α σχετικ? με τον τ?τλο, τα περιεχ?μενα ? του? τρ?που? και τι? περιοχ?? δι?δοση? τη? δεν ?χει διασωθε?, εκτ?? απ? τη μαρτυρ?α του Αυστριακο? ιστορικο? J.H. Faber, ο οπο?ο? το 1790 αναφ?ρει ?τι: ≪Η ελληνικ? εφημερ?δα, που ?ρχισε να εκδ?δεται στη Βι?ννη, απαγορε?θηκε απ? το Σουλτ?νο, γιατ? επ?γαινε στην Κωνσταντινο?πολη και ?ρχισαν να τη διαβ?ζουν και οι ?διοι οι Το?ρκοι, πρ?γμα που αντ?βαινε προ? τον ν?μο του Μω?μεθ≫. Αν και η δι?ρκεια ζω?? τη? ?ταν μ?λι? δ?ο μ?νε?, φα?νεται πω? ε?χε αποκτ?σει ?να πολυπληθ?? αναγνωστικ? κοιν?, γεγον?? που συνετ?λεσε, ?στε να συνεχιστο?ν με ακ?μα μεγαλ?τερη ?νταση οι εκδοτικ?? προσπ?θειε? των Ελλ?νων για τη δημιουργ?α εν?? ελληνικο? ειδησεογραφικο? εντ?που.

Η κυκλοφορ?α τη? πρ?τη? αυτ?? ελληνικ?? εφημερ?δα? ?μω?, αν και ικανοπο?ησε του? ?λληνε?, δυσαρ?στησε την τουρκικ? κυβ?ρνηση, η οπο?α με δι?βημα του βεζ?ρη Χαμ?τ Πασ? προ? τον πρεσβευτ? τη? Αυστρ?α? στην Κωνσταντινο?πολη βαρ?νο von Herbert - Rathkeal και αγνο?ντα? την παραπ?νω απ?φαση σχετικ?? ελευθεροτυπ?α?, ζ?τησε απ? την αυστριακ? κυβ?ρνηση και π?τυχε την πα?ση τη? ?κδοση? τη?, αφο? η Υψηλ? Π?λη ε?χε ω? αρχ? τη? ≪... να κρατ? τον λα?ν ει? ?γνοιαν, να αποτρ?πη την προσοχ?ν του απ? τα? κρατικ?? υποθ?σει? και να του αποκρ?πτη παν ?,τι συζητε?ται εν Ευρ?πη δι? το Τουρκικ?ν Κρ?το?, δι? του? κυρι?ρχου? του και δι? του? επισημοτ?ρου? υπουργο?? του≫.

Μετ? απ? εκε?νη την πρ?τη προσπ?θεια, αποτυχημ?νη μεν ω? προ? την δι?ρκεια ζω?? τη?, επιτυχημ?νη ?μω? ω? προ? την αρχ? που ?κανε και το ?ναυσμα που ?δωσε για μ?α δυναμικ? συν?χεια, οι αιτ?σει? για την ?δεια ?κδοση? ελληνικ?? εφημερ?δα? στην αυστριακ? πρωτε?ουσα υποβ?λλονται και απορρ?πτονται η μ?α μετ? την ?λλη. Τελικ?, π?ντε χρ?νια αργ?τερα, τον Ιανου?ριο του 1789 εγκρ?νεται η α?τηση, που ε?χε υποβ?λλει ο Δημ?τριο? Θεοχαρ?δη?, η τρ?τη υποβληθε?σα απ? τον ?διο α?τηση μ?σα σε δι?στημα εν?? ?του?. Στην επ?σημη εφημερ?δα τη? αυστριακ?? πρωτε?ουσα?, τη Wiener Zeitung, δημοσιε?εται σχετικ? αγγελ?α προ? ?λου? του? ενδιαφερ?μενου?. Η ?ναρξη τη? εκδ?σεω?, ?πω? η αγγελ?α διευκριν?ζει, ελπ?ζεται να πραγματοποιηθε? μ?σα στον Ιο?λιο του 1789, μα ακ?μη και ?να χρ?νο μετ?, πιθαν?ν λ?γω ?λλειψη? ικανο? αριθμο? συνδρομητ?ν ? ?λλων αγν?στων σε μα? προβλημ?των, καμ?α ελληνικ? εφημερ?δα δεν κυκλοφορο?σε στη Βι?ννη.

Στι? 27 Ιουν?ου 1790 υποβ?λλει α?τηση ο Πο?λιο? -? Publius, ?πω? προτιμο?σε να τον αποκαλο?ν- Μαρκ?δη? Πο?λιου απ? τη Σι?τιστα τη? Μακεδον?α?, πρ?ην κρατικ?? υπ?λληλο? και αυστριακ?? πολ?τη?. Εν?μιση χρ?νο πριν ο αδερφ?? του Γε?ργιο?, ?μπορο? στο επ?γγελμα, ε?χε υποβ?λλει στην αυστριακ? κυβ?ρνηση δ?ο ?τυχε? αιτ?σει? για τη δημιουργ?α ελλην?φωνη? εφημερ?δα?. Τ?ρα ο αδερφ?? του ζητ? την ?δεια ?κδοση? εφημερ?δα? στη ελληνικ?, ιλλυρικ? (= σερβικ?) και γερμανικ? γλ?σσα. Η α?τηση του γ?νεται δεκτ? και αφο? ο Δημ?τριο? Θεοχαρ?δη?, που ε?χε ακ?μα τη σχετικ? ?δεια και α? μην ε?χε εκδ?σει ποτ? την εφημερ?δα που προαν?γγειλε, παραιτε?ται γραπτ?? και μετ? απ? συμφων?α απ? αυτ? το δικα?ωμα. Κ?τω απ? αυτ?? τι? συνθ?κε? οι αυστριακ?? αρχ?? εκδ?δουν στι? 15 Οκτωβρ?ου του 1790 την απ?φαση με την οπο?α χορηγε?ται στον Πο?λιο Μαρκ?δη Πο?λιου απ? τη Σι?τιστα τη? Μακεδον?α? η ?δεια ?κδοση? ?χι μ?α?, αλλ? τρι?ν εφημερ?δων στην ελληνικ?, ιλλυρικ? και γερμανικ? γλ?σσα.

Η ≪Εφημερ??≫ των Μαρκ?δων Πο?λιου

Στι? 16 Οκτωβρ?ου του 1790, μ?α μ?λι? μ?ρα μετ? την ?κδοση τη? περιπ?θητη? ?δεια?, που ?δινε στον Πο?λιο Μαρκ?δη Πο?λιου την ?δεια ?κδοση? και κυκλοφορ?α? ελληνικ?? εφημερ?δα?, κυκλοφορε? στη Βι?ννη η ΕΙΔΗΣΙΣ, ?να λυτ? μον?φυλλο ?ντυπο, μικρο? σχ?ματο?, τυπωμ?νο κι απ? τι? δυο ?ψει? του φ?λλου και με τον τ?τλο ΕΙΔΗΣΙΣ στην κορυφ? τη? πρ?τη? σελ?δα?, που αναγγ?λλει την προετοιμασ?α και προσεχ? κυκλοφορ?α του ν?ου εντ?που. Το αρκετ? εκτεταμ?νο κε?μενο του, γραμμ?νο στην ελληνικ? γλ?σσα, δεν ε?ναι απλ? αγγελ?α ? απλ? δελτ?ο προεγγραφ?? συνδρομητ?ν, αλλ? μ?α πατριωτικ? διακ?ρυξη υπ?ρ τη? Ελλ?δα? -?που το ?νομα τη?, ?που αναφ?ρεται, αναγρ?φεται με κεφαλα?α- και ταυτ?χρονα μ?α διακ?ρυξη των αρχ?ν και των πεποιθ?σεων των εκπροσ?πων του Νεοελληνικο? Διαφωτισμο?, απ? του? οπο?ου? εμπνε?στηκαν στο ?ργο του? και βο?θησαν στη δι?δοση των ιδε?ν του? οι Μαρκ?δε? Πο?λιου. Ταυτ?χρονα επισημα?νουν την επιτακτικ? αν?γκη δημιουργ?α? μ?α? ελληνικ?? εφημερ?δα? ≪τη? οπο?α? η δι?γησι?, ?πω? χαρακτηριστικ? διευκριν?ζει, θ?λει ε?ναι μ?α εκλογ? αξιοδιηγ?των πραγμ?των ?χι μ?νο πολεμικ?ν, αλλ? και πολιτικ?ν και μ?λιστα οικονομικ?ν. Τουτ?στι εκε?νων ?που ποτε μεν ει? ετο?την π?τε δε ει? ?λλην Επαρχ?αν, ? ει? ?λλην Δεσποτε?αν και τ?πον τη? ευρ?πη?, ? και ?λλο μ?ρο? του κ?σμου συμβα?νουν≫. Το κε?μενο τη? ΕΙΔΗΣΙΣ πληροφορε? ακ?μη του? αναγν?στε? ?τι η εν λ?γω εφημερ?δα θα κυκλοφορ?σει ≪ει? την απλ?ν ρωμα?ικην μαζ? με ?λλην ξεχωριστ?ν ει? την σκλαβουνοσ?ρβικην γλ?σσαν, και ?χει να εκδ?δεται καθεμ?α απ? αυτ?? δ?ο φορα?? εκ?στη εβδομ?δα, τουτ?στι τη τρ?τη και παρασκευ?≫. Αισθητ? ε?ναι η απουσ?α απ? το κε?μενο μ?α? συγκεκριμ?νη? ημερομην?α? ?κδοση? του ν?ου φ?λλου, αλλ? και οποιασδ?ποτε αναφορ?? στου? εκδ?τε? του, ?πω? και στου? συντ?κτε? του παρ?ντο? κειμ?νου, για το οπο?ο το μ?νο διευκρινιστικ? στοιχε?ο ε?ναι η τοπο-ημερομην?α στο τ?λο? ?≪Βι?ννη 16. Οκτωμβρ?ου 1790≫- Ωστ?σο ω? χ?ρο? πληρωμ?? των συνδρομ?ν αναφ?ρεται το τυπογραφε?ο του Baumeister στη Βι?ννη, ?πω? και στην αγγελ?α του Θεοχαρ?δη και εκε? ?που τυπ?θηκε το 1784 η πρ?τη ελληνικ? εφημερ?δα του Γεωργ?ου Βενδ?τη. Το κε?μενο τη? ΕΙΔΗΣΙΣ κλε?νει με τη διευκρ?νιση ?τι για του? συνδρομητ?? εντ?? τη? οθωμανικ?? επικρ?τεια? θα κυκλοφορε? μ?α ειδικ? ?κδοση ≪ει? την οπο?αν το κεφ?λαιον περ? των ει? εκε?να τα μ?ρη συμβαιν?ντων θ?λει αποσιωποιηθ?≫ για να αποφευχθε?, ?πω? διευκριν?ζει, κ?θε α?τιο ≪σκανδαλοποι?α?≫. Πιθαν? ε?ναι παρ?μοιο φυλλ?διο να ε?χε εκδοθε? και στη σερβικ? γλ?σσα, αφο? γ?νεται αναφορ? και για τη σερβικ? εφημερ?δα. Το κε?μενο, γραμμ?νο σε απλ?, ελληνικ? γλ?σσα, φανερ?νει συντ?κτε? χωρ?? ιδια?τερη εξ?σκηση στο γραπτ? λ?γο και στοχε?ει κυρ?ω? στο να συγκιν?σει του? αναγν?στε?, παρ? να του? πε?σει με τη δειν?τητα των λ?γων και των επιχειρημ?των του?. Απ? το μον?φυλλο τη? ΕΙΔΗΣΙΣ, που ?ταν ?γνωστο μ?χρι τι? αρχ?? του 20ου αι?να, διασ?ζεται σ?μερα μ?νο ?να αντ?γραφο, ≪δεμ?νο≫ στην αρχ? του πρ?του τ?μου τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ, που φυλ?σσεται στη Βιβλιοθ?κη τη? Ρουμανικ?? Ακαδημ?α?.

Η υπ?σχεση των ανων?μων -αν και πιθαν?? γνωστ?ν στου? ?λληνε? τη? Βι?ννη?- συντακτ?ν τη? ΕΙΔΗΣΙΣ πα?ρνει σ?ρκα και οστ? δ?ο μ?νε? αργ?τερα. Στι? 31 Δεκεμβρ?ου του 1790 κυκλοφορε? στην αυστριακ? πρωτε?ουσα απ? του? Σιατιστινο?? αδελφο?? Πο?λιο και Γε?ργιο Μαρκ?δη Πο?λιου και το τυπογραφε?ο του Baumeister, το πρ?το φ?λλο τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ, τη? πρ?τη? ελληνικ?? εφημερ?δα? που ?χει διασωθε?. Η πρ?τη τη? εμφ?νιση, την παραμον? τη? Πρωτοχρονι?? του 1791, ?γινε με ?να απλ? δ?φυλλο μικρο? σχ?ματο? -22 επ? 17 εκατ. περ?που- στο μ?γεθο? που ?βγαιναν τ?τε και πολλ?? ?λλε? ευρωπα?κ?? εφημερ?δε?, με δ?ο στ?λε? κε?μενο αν? σελ?δα, χωρ?? τ?τλο και χωρ?? ον?ματα εκδοτ?ν ? συνεργατ?ν. Στην κορυφ? τη? πρ?τη? σελ?δα? ξεχωρ?ζει ο α?ξων αριθμ?? του φ?λλου και αμ?σω? μετ? την επιβλητικ? εικ?να που ακολουθε? στη θ?ση του τ?τλου, σημει?νονται με μεγ?λα γρ?μματα ο τ?πο? ?κδοση? και η ημερομην?α. Την ειδησεογραφ?α τη? πρ?τη? σελ?δα? καλ?πτει εξ ολοκλ?ρου το μ?νυμα των εκδοτ?ν προ? Τω Φιλαναγν?στη και την υπ?λοιπη ?λη τη? απαρτ?ζουν μικρ?? ειδ?σει? απ? δι?φορα μ?ρη τη? Ευρ?πη?.

Το πρωτοσ?λιδο κ?ριο ?ρθρο του πρ?του φ?λλου ε?ναι ουσιαστικ? μ?α ανακο?νωση των εκδοτ?ν τη? ν?α? εφημερ?δα? προ? του? αναγν?στε?. Μ?α παρουσ?αση του φ?λλου του? και των δυσκολι?ν του εγχειρ?ματο? που αναλαμβ?νουν. Δεν περι?χει προγραμματικ?? εξαγγελ?ε?, καθ?? αυτ?? ?ταν ?δη γνωστ??. Περιορ?ζεται απλ?? να υπογραμμ?σει τι? δυσκολ?ε? τη? ?κδοση? μ?α? εφημερ?δα? και να ζητ?σει την επιε?κεια και τη βο?θεια των αναγνωστ?ν. Η προσπ?θεια του?, ?πω? διευκριν?ζουν, δεν αποβλ?πει στο κ?ρδο?, αφο? περισσ?τερε?, διευκριν?ζουν, θα ε?ναι οι ζημ?ε? παρ? τα κ?ρδη, αλλ? στην επιθυμ?α να προσφ?ρουν στο ?θνο? την ≪προ πολλο? επιθυμηθε?σαν≫ εφημερ?δα του. Το ?φο? του ?ρθρου θυμ?ζει ?ντονα το κε?μενο τη? ΕΙΔΗΣΙΣ, γεγον?? που επιβεβαι?νει την απ? αρχ?? υποψ?α ?τι οι συντ?κτε? των δ?ο κειμ?νων ?ταν τα ?δια ?τομα.

Αυτ? ?μω? που κυριαρχε? στην κορυφ? τη? πρ?τη? σελ?δα? τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ ε?ναι η εντυπωσιακ? εικ?να, αντ? τ?τλου, που καλ?πτει το μισ? σχεδ?ν φ?λλο. Σ’ αυτ?ν κεντρικ? μορφ?, καθισμ?νη σ’ ?να θρ?νο απ? σ?ννεφα, ε?ναι μ?α γυνα?κα με αρχαιοελληνικ? αμφ?εση και περικεφαλα?α, σαν τη θε? Αθην?, η οπο?α, απλ?νει το δεξ? τη? χ?ρι για να π?ρει ?να βιβλ?ο ? μ?α δ?σμη φ?λλων, που τη? προσφ?ρει ?να μικρ?, ευτραφ?? αγορ?κι, απ? την πρ?τη σελ?δα του οπο?ου ξεχωρ?ζει με κεφαλα?α και σε τρει? σειρ?? η λ?ξη: ΕΦΗ/ΜΕ/ΡΙΣ. Αυτ? ε?ναι το ν?ο επ?τευγμα που προσφ?ρουν στην πατρ?δα, που συμβολ?ζει η γυναικε?α αυτ? μορφ?, δυσαν?λογα μεγ?λη μπροστ? στο μικρ? αγ?ρι, τα παιδι? τη?. Αριστερ?, στο β?θο? μια? πεδι?δα?, διακρ?νονται δ?ο ψηλ? βουν?, π?σω απ? τα οπο?α ξεπροβ?λλει ?να? λαμπρ?? ?λιο?, ο ?λιο? του Διαφωτισμο? και π?νω απ? αυτ? μ?α ιπτ?μενη μορφ?, προσωποπο?ηση τη? Φ?μη?, με σ?λπιγγα στα χε?λη, που αναγγ?λλει στον κ?σμο το χαρμ?συνο μ?νυμα. Στο ?λλο ?κρο, π?σω απ? το θρ?νο τη? γυνα?κα?, μ?α βρ?ση απ’ ?που αναβλ?ζει γ?ργαρο νερ? και π?νω τη? μ?α κυψ?λη γεμ?τη δραστ?ριε? και εργατικ?? μ?λισσε?, που πετο?ν τριγ?ρω για να συλλ?ξουν το ν?κταρ απ? τα ?νθη, τι? ειδ?σει?, που θα προσφ?ρουν στου? αναγν?στε?.

Ο συμβολικ?? αυτ?? π?νακα?, ?κφραση των αισθημ?των των δημιουργ?ν τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ για την πατρ?δα και του ρ?λου, που το φ?λλο του? ?θελαν να πα?ξει στην αφ?πνιση των Ελλ?νων, πριν το μεγ?λο ξεσηκωμ? και την αναγ?ννηση του ?θνου? ?γινε ?μβλημα και τ?τλο? για ?λα τα τε?χη -105 συνολικ?- του πρ?του χρ?νου και μ?νο απ? το 1792 και μετ?, ?ταν το σχ?μα τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ ?γινε μικρ?τερο, αντικαθ?σταται απ? δι?φορα ?λλα τυπογραφικ? κοσμ?ματα.

Το ?νομα των εκδοτ?ν ωστ?σο δεν αναφ?ρεται πουθεν? και σε καν?να απ? τα πρ?τα φ?λλα τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ. Απ? το φ?λλο τη? 24η? Ιανουαρ?ου μ?νο και σε ?λα τα υπ?λοιπα φ?λλα του πρ?του ?του?, στο υποσ?λιδο τη? τελευτα?α? σελ?δα? αναγρ?φεται στα γερμανικ? και στα ελληνικ? η διε?θυνση του τυπογραφε?ου του Baumeister. Το ?νομα των εκδοτ?ν αναφ?ρεται για πρ?τη φορ? στο φ?λλο τη? 9η? Ιουν?ου 1791, σε μ?α μικρ? ανακο?νωση στην τελευτα?α σελ?δα τη? εφημερ?δα?, ?που παρακαλο?νται οι συνδρομητ?? να ανανε?σουν τη συνδρομ? του? για το ερχ?μενο ?μισυ του χρ?νου και ζητε?ται ≪να γρ?ψουν ? αμ?σω? ει? την εδ? π?στιαν καθ?? η επιγραφ? ει? το τ?λο? τη? εφημερ?δα? φα?νεται, ? ει? ημ?? του? ιδ?ου? υπ? την υπογραφ?ν Μαρκ?δε? Πο?λιου…≫.

Για πολλ? χρ?νια η ακριβ?? ημερομην?α ?κδοση? του πρ?του φ?λλου τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ παρ?μενε ?γνωστη και μ?λι? το 1928 ο ?λληνα? λ?γιο? Δημοσθ?νη? Ρο?σσο?, καθηγητ?? του Πανεπιστημ?ου του Βουκουρεστ?ου, ανακ?λυψε στη Βιβλιοθ?κη τη? Ρουμανικ?? Ακαδημ?α? πλ?ρη σειρ? του πρ?του ?του? κυκλοφορ?α?, η οπο?α περιελ?μβανε και το πρ?το φ?λλο τη? 31η?/12/1790, ?πω? και το κε?μενο τη? ΕΙΔΗΣΙΣ.

Απ? το 1792 και ?πειτα

Με το πρ?το φ?λλο του 1792 η ΕΦΗΜΕΡΙΣ αλλ?ζει μορφ? και μ?γεθο?, που γ?νεται πλ?ον μικρ?τερο, αλλ? με περισσ?τερε? σελ?δε? και με μικρ?τερα τυπογραφικ? στοιχε?α, ?ρα και με περισσ?τερη ?λη. Στι? σελ?δε? του ?του? δ?νεται πλ?ον συνεχ?? αρ?θμηση, για να μπορο?ν ?λα τα φ?λλα εν?? χρ?νου να δ?νονται σε ?ναν ενια?ο τ?μο, και στο πρ?το φ?λλο του 1792 προτ?σσεται φ?λλο τ?τλου, που θα χρησιμε?σει ω? εξ?φυλλο στον τ?μο των εφημερ?δων του ?του?. Και π?λι κυκλοφορε? χωρ?? τ?τλο, αλλ? και χωρ?? τον συμβολικ? π?νακα του 1791, που αντικαθ?σταται πλ?ον απ? δι?φορα τυπογραφικ? κοσμ?ματα. Ο τ?τλο? ΕΦΗΜΕΡΙΣ υπ?ρχει μ?νο στο εξ?φυλλο του ?του? μαζ? με την επεξ?γηση: ≪…ε?τ' ουν, ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ των κατ? τον ενεστ?τα χρ?νον αξιολογωτ?ρων, ναι μην, και ακριβεστ?ρων παγκοσμ?ων συμβεβηκ?των, ?περ φιλοπ?νω? και εμμελ??, δ?κην μελ?σση?, απανταχ?θεν συλλεξ?μενοι, χ?ριν τη? επωφελο?? των πολλ?ν περ? τα ν?α περιεργ?α? φιλοφρ?νω? εκδ?δομεν≫. Οι αλλαγ?? αυτ?? ε?χαν προαναγγελθε? στου? αναγν?στε? με μ?α δ?φυλλη ανακο?νωση, που κυκλοφ?ρησε μαζ? με το τελευτα?ο φ?λλο του 1791, στο οπο?ο οι εκδ?τε? Μαρκ?δε? Πο?λιου, ενυπ?γραφα πλ?ον, πληροφορο?ν του? αναγν?στε? του? για τι? αλλαγ?? στην ?κδοση, που θα ξεκιν?σουν απ? το πρ?το φ?λλο του ν?ου ?του?. Σκοπ?? ?λων αυτ?ν των βελτι?σεων, ?πω? στο δ?φυλλο αυτ? τον?ζουν, ε?ναι η αν?γκη συνεχο?? καλυτ?ρευση? τη? εφημερ?δα? του?, για να μην απογοητε?σουν του? αναγν?στε? και να αποκτ?σουν και πολλο?? καινο?ργιου?. Με αυτ? τη μορφ? συνεχ?στηκε η κυκλοφορ?α τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ μ?χρι και τον τελευτα?ο χρ?νο τη? ?κδοση? τη? το 1797.

Απ? το 1792 και μετ? η ΕΦΗΜΕΡΙΣ πα?ει να ε?ναι το ισχν? φ?λλο των ελαχ?στων ειδ?σεων του 1791, αλλ? αποκτ? με τη ν?α τη? μορφ? κ?ρο? και δυναμικ?, που πηγ?ζει και απ? τα πρ?σωπα των εκδοτ?ν τη?, που ?ταν σεβαστ? πρ?σωπα αν?μεσα στου? ?λληνε? τη? Βι?ννη?. Και οι δ?ο αδερφο? Πο?λιου ?ταν αυστριακο? πολ?τε? και ?ταν το 1792 ο ιδιοκτ?τη? και διευθυντ?? του τυπογραφε?ου Baumeister προσλ?φθηκε στα αν?κτορα ω? παιδαγωγ?? των πριγκ?πων, το τυπογραφε?ο περι?λθε στα χ?ρια του?, αν και δεν απ?κτησαν ποτ? δικ? του? προν?μιο ιδιοκτησ?α?. Ωστ?σο το γεγον?? αυτ? του? επιτρ?πει να χειρ?ζονται πλ?ον με ?νεση δι?φορε? εκδ?σει?, που οι ?διοι επιθυμο?σαν, ?πω? και την ?κδοση τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ.

Στο εξ?φυλλο του 1793 αναφ?ρεται πλ?ον και το ?νομα των εκδοτ?ν τη? και απ? το φ?λλο τη? 1η? Φεβρουαρ?ου το κοιν? τυπογραφικ? κ?σμημα τη? πρ?τη? σελ?δα? αντικαθ?σταται απ? μ?α ν?α συμβολικ? παρ?σταση που γ?νεται και το ν?ο τη? ?μβλημα.

Η παρ?σταση αυτ? εικον?ζει στο μ?σον ?να ογκ?δε? β?θρο και γ?ρω του τρει? μορφ??: τη Φ?μη, με ανοιχτ?? φτερο?γε? και δ?ο σ?λπιγγε? στα χ?ρια, που διαδ?δει παντο? ?σα συμβα?νουν στην οικουμ?νη, τη θε? Αθην?, θε? τη? σοφ?α? και τη? μ?θηση?, ?σω? και προσωποπο?ηση τη? Ελλ?δα? και τον φτερωτ? Ερμ?, τον αγγελιοφ?ρο και θε? του εμπορ?ου. Στη μεγ?λη στεν?μακρη β?ση του β?θρου ε?ναι χαραγμ?νη με λευκ? γρ?μματα σε μα?ρο φ?ντο η λ?ξη ΕΦΗΜΕΡΙΣ. Κ?τω απ? την ?λη παρ?σταση τοποθετο?νταν η ημερομην?α και ο αυξ. αριθμ?? του φυλλαδ?ου. Το ?μβλημα αυτ? διατηρ?θηκε και σε ?λα τα υπ?λοιπα φ?λλα τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ μ?χρι την τελικ? διακοπ? τη? ?κδοση? τη?.

Στο κε?μενο τη? ΕΙΔΗΣΙΣ οι ?γνωστοι τ?τε συντ?κτε? διευκριν?ζουν πω? για του? συνδρομητ?? εντ?? τη? Οθωμανικ?? επικρ?τεια?, θα κυκλοφορε? μ?α ειδικ? ?κδοση τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ για την αποφυγ? κ?θε αιτ?ου ≪σκανδαλοποι?α?≫ με την απ?λειψη ειδ?σεων και κ?θε λογ?? δημοσιευμ?των, που μπορε? να ενοχλο?σαν την Υψηλ? Π?λη. Ωστ?σο το εγχε?ρημα αυτ? δεν ε?ναι γνωστ? αν πραγματοποι?θηκε, καθ??, π?ρα απ? την παραπ?νω διευκρ?νιση, δεν ?χει σωθε? καν?να ?λλο στοιχε?ο που να αναφ?ρει την ?παρξη μ?α? τ?τοια? δ?δυμη? ?κδοση?, ο?τε τα μ?χρι σ?μερα σωζ?μενα φ?λλα διευκριν?ζουν κ?τι τ?τοιο.

Η Εφημερ?? και ο Ρ?γα? Φερα?ο?

?να? απ? του? θερμ?τερου? συνεργ?τε? και υποστηρικτ?? των Μαρκ?δων Πο?λιου και τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ ?ταν, απ? τον πρ?το ?δη χρ?νο τη? κυκλοφορ?α? τη?, ο Ρ?γα? Φερα?ο?. Ο φλογερ?? πατρι?τη? απ? το Βελεστ?νο τη? Θεσσαλ?α?, οραματιστ?? τη? ελε?θερη? βαλκανικ?? ομοσπονδ?α?, γν?ρισε του? Σιατιστινο?? αδελφο?? το 1790, ?ταν μετ?βη για πρ?τη φορ? στη Βι?ννη απ? το Βουκουρ?στι, ω? διερμην?α? και γραμματικ?? του Μεγ?λου Σερδ?ρη τη? Βλαχ?α? και μετ?πειτα βαρ?νου de Langenfeld Χριστ?δουλου Κιρλι?νου. Στην αυστριακ? πρωτε?ουσα, κατ? εκε?νο το πρ?το του ταξ?δι με το βαρ?νο και τη συνοδε?α του, ο Ρ?γα? θα παραμε?νει ω? τα τ?λη του Ιανουαρ?ου του 1791 και εκε? θα τυπ?σει τα δ?ο πρ?τα βιβλ?α του, Σχολε?ον ντελικ?των εραστ?ν και Φυσικ?? απ?νθισμα, αναγγ?λλοντα? ταυτ?χρονα και την προετοιμασ?α εν?? τρ?του. Το πρ?το στο τυπογραφε?ο του Baumeister την ?δια εποχ?, που οι Μαρκ?δε? Πο?λιου ετο?μαζαν εκε? το πρ?το φ?λλο τη? εφημερ?δα? του?.

Η δρ?ση του Ρ?γα συμπ?πτει χρονικ? με την περ?οδο του Νεοελληνικο? Διαφωτισμο?, τ?τε που σε ?λη την ελε?θερη Ευρ?πη λαμβ?νει χ?ρα μ?α γιγαντια?α εκστρατε?α απ? ?λληνε? απ?δημου? και φωτισμ?νου? φιλ?λληνε?, για την αφ?πνιση και το διαφωτισμ? του ελληνισμο?, απαρα?τητη προεργασ?α πριν το μεγ?λο ξεσηκωμ? για την αποτ?ναξη του τουρκικο? ζυγο?. Απ? το πνε?μα αυτ? επηρε?ζεται κι ο Ρ?γα?. Πεπεισμ?νο?, ?πω? ο Κορα?? και ο ?γιο? Κοσμ?? ο Αιτωλ??, ?τι η ελευθερ?α θα ?ρθει με την πνευματικ? αν?ψωση των υποδο?λων, ενδιαφ?ρεται πριν απ’ ?λα για την πνευματικ? καλλι?ργεια των Ελλ?νων, γρ?φοντα? και ο ?διο? βιβλ?α και μεταφρ?ζοντα? στην ελληνικ? πολλ? ξ?να ?ργα. Η εκδοτικ? του δραστηρι?τητα ξεκιν?ει κατ? αυτ? το πρ?το του ταξ?δι στη Βι?ννη το 1790, σε ?να απ? τα σημαντικ?τερα και παραγωγικ?τερα κ?ντρα ?κδοση? ελληνικ?ν βιβλ?ων, καθ’ ?λη τη δι?ρκεια τη? τουρκοκρατ?α?.

Απ? την πρ?τη μ?ρα τη? ?φιξη? του και καθ’ ?λη τη δι?ρκεια τη? εκε? παραμον?? του, η παρουσ?α του Ρ?γα στου? πολυμελε?? ελληνικο?? κ?κλου? τη? αυστριακ?? πρωτε?ουσα?, ?ταν π?ντα κ?τι το ξεχωριστ?. Ο γραμματικ?? με την αρχοντικ? εμφ?νιση και την πληθωρικ? ιδιοσυγκρασ?α, ?νθρωπο? των γραμμ?των, γλωσσομαθ?? και εν?μερο? σε ?λα, συν?μιλο? των ανωτ?ρων κ?κλων τη? φαναρι?τικη? κοινων?α? στην Π?λη και στο Βουκουρ?στι, με υψηλ?? και σημαντικ?? γνωριμ?ε? δι?θετε ?λε? τι? απαρα?τητε? προ?ποθ?σει? για να προκαλε? το ενδιαφ?ρον και να εντυπωσι?ζει. Μ?σα σ’ αυτ? το κλ?μα ?γινε η γνωριμ?α και αναπτ?χθηκαν οι σχ?σει? του με του? αδελφο?? Πο?λιου. Γι’ αυτο?? ο δαιμ?νιο? Θεσσαλ?? ?ταν επιπλ?ον κι ?να? υπολογ?σιμο? πελ?τη? του τυπογραφε?ου (που ε?χαν ?δη αρχ?σει να πα?ρνουν στα χ?ρια του? και πριν την οριστικ? αποχ?ρηση του Baumeister). Τ?πωνε βιβλ?α με δικ? του ?ξοδα, αγ?ραζε ελληνικ? και ξ?να ?ντυπα και μπορο?σε, επιστρ?φοντα? στη Βλαχ?α, να συντελ?σει στη δι?δοση τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ, αφο? κατ? την πρ?τη τη? εμφ?νιση το Δεκ?μβριο του 1790 ο Ρ?γα? βρισκ?ταν ακ?μα στη Βι?ννη.

Κατ? το πρ?το του ταξ?δι στην Αυστρ?α ο Ρ?γα? θα παραμε?νει στη Βι?ννη περισσ?τερου? απ? ?ξι μ?νε? (Ιο?νιο? 1790 - Ιανου?ριο? 1791) και θα γνωρ?σει, ?σω? και απ? το πρ?το στ?διο τη? προετοιμασ?α? του?, τα πρ?τα φ?λλα τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ. Στου? βιενν?ζικου? κ?κλου? θα βρεθε? και π?λι π?ντε χρ?νια αργ?τερα, το καλοκα?ρι του 1796 με σκοπ? να εκδ?σει του? χ?ρτε? που ε?χε ετοιμ?σει και να τυπ?σει εκε? τα ν?α βιβλ?α του, αλλ? και το επαναστατικ? υλικ?, που σκ?πευε να μεταφ?ρει στην Ελλ?δα. Κατ? το δι?στημα τη? διαμον?? του στη Βλαχ?α ωστ?σο δεν ε?χε χ?σει την επαφ? του με την ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ. Το αυστριακ? Ταχυδρομε?ο-Πρακτορε?ο Εφημερ?δων, το οπο?ο διακινο?σε ?λα τα ?ντυπα, ε?χε υποκαταστ?ματα ? ειδικ? γραφε?α σε ?λε? τι? πρεσβε?ε?, προξενε?α, υποπροξενε?α κ.α. και στο Βουκουρ?στι δι?μεναν πολλο? συνδρομητ?? τη?. ?να γρ?μμα του Ρ?γα, που βρ?θηκε στα αρχε?α του Προξενικο? Πρακτορε?ου, που διατηρο?σε η Αυστρ?α στο Βουκουρ?στι, αποδεικν?ει την υπ?θεση αυτ?. Το γρ?μμα αυτ?, χωρ?? ?νομα παραλ?πτη, απευθ?νεται προφαν?? σε κ?ποιον υπ?λληλο του Πρακτορε?ου, αρμ?διο για τη διακ?νηση του Τ?που και τι? εγγραφ?? συνδρομητ?ν. Ο Ρ?γα? τον παρακαλε? να μεριμν?σει για την αποστολ? των ≪ελληνικ?ν εφημερ?δων≫ στη διε?θυνση του Μεγ?λου Αρμ?ση Αναστασ?ου, γνωστο? αξιωματο?χου τη? Ηγεμονικ?? Αυλ?? του Βουκουρεστ?ου και να τον πληροφορ?σει π?σα τουρκικ? πι?στρα ?χει το αυστριακ? φιορ?νι, πιθαν?ν για να υπολογ?σουν σε πι?στρα το αντ?τιμο τη? συνδρομ??.

Κατ? το δε?τερο και τελευτα?ο ταξ?δι του στη Βι?ννη τον Α?γουστο του 1796 ο Ρ?γα? β?ζει σε εφαρμογ? το επαναστατικ? του σχ?διο. Οι εκδ?τε? τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ, οι αδελφο? Πο?λιου, ?γιναν πιστο? συνεργ?τε? του, θ?τοντα? στη δι?θεση του το υπερσ?γχρονο, για την εποχ? εκε?νη, τυπογραφε?ο του? και την ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ, τα καταλληλ?τερα μ?σα για τη δι?δοση και προβολ? των ιδε?ν και του ?ργου του. ?χοντα? τη δικ? του? κ?λυψη ο Ρ?γα? και ο πατριωτικ?? κ?κλο? των λογ?ων και των σπουδαστ?ν τη? Βι?ννη? καταστρ?νουν σχ?δια για την ?κδοση εθνοδιαφωτιστικ?ν βιβλ?ων για την αν?ταση και το διαφωτισμ? του σκλαβωμ?νου γ?νου?, αρχ?ζοντα? με τη συλλογικ? μετ?φραση του ?ργου Ν?ο? Αν?χαρσι?. Η ΕΦΗΜΕΡΙΣ του 1797 -και του 1796 πιθαν?τατα- αναγγ?λλει κ?θε τ?σο τα υπ? εκτ?πωση ?ργα του, εν? στο τυπογραφε?ο τη? γιν?ταν και οι σχετικ?? παραγγελ?ε?. Εκε? τυπ?θηκε και η δωδεκ?φυλλη Μεγ?λη Χ?ρτα τη? Ελλ?δο? (1796-1797) (?να απ? τα 17 σωζ?μενα αντ?τυπ? τη? φυλ?σσεται σ?μερα στη Κοβεντ?ρειο Δημοτικ? Βιβλιοθ?κη Κοζ?νη?), το μεγαλει?δε? αυτ? ?ργο του Ρ?γα, καθ?? και τα επαναστατικ? του ποι?ματα και η επαναστατικ? προκ?ρυξη, ?που καλο?σε του? ?λληνε? και του? ?λλου? βαλκανικο?? λαο?? να αποτιν?ξουν τον τουρκικ? ζυγ?. Παρ?λληλα φρ?ντιζε για τη στρατολ?γηση οπαδ?ν για το επαναστατικ? του ?ργο, για την εξε?ρεση οικονομικ?ν π?ρων, την αν?πτυξη συνεργασ?α? με τον αποστ?τη πασ? του Βιδιν?ου Οσμ?ν πασ? Πασβ?ντογλου και την εξασφ?λιση γαλλικ?? βο?θεια?.

Η συνεργασ?α του Ρ?γα με του? Σιατιστινο?? αδελφο?? θα τελει?σει ?δοξα μετ? τη σ?λληψη του απ? τι? αυστριακ?? αρχ?? το Δεκ?μβριο του 1797 στο λιμ?νι τη? Τεργ?στη?, με την κατηγορ?α ?τι στρεφ?ταν εναντ?ον τη? γειτονικ?? και φ?λη? Τουρκ?α?. Το επαναστατικ? ?ντυπο υλικ?, που θα μετ?φερε στην Ελλ?δα κατασχ?θηκε και το καταστροφικ? του? ?ργο ολοκληρ?θηκε με την σ?λληψη των δ?ο αδελφ?ν και την κατ?σχεση ?λου του εντ?που υλικο? που βρ?θηκε στο τυπογραφε?ο του?, σημα?νοντα? το τ?λο? τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ, που θεωρ?θηκε δημοσιογραφικ? ?ργανο των ελληνικ?ν πατριωτικ?ν κ?κλων, ?πω? ?λλωστε ?ταν.

Τα ≪χαμ?να φ?λλα≫ (1795-1796)

Αν και μ?χρι σ?μερα ?χουν διασωθε? και φυλ?σσονται σε δι?φορε? βιβλιοθ?κε? τη? Ελλ?δα? και του εξωτερικο?, πολλ? φ?λλα τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ δεν ?χει διασωθε? καν?να φ?λλο τη? διετ?α? 1795-1796. Η απουσ?α αυτ? ωθε?, κατ? μ?α πρ?τη σκ?ψη, στην πιθαν?τητα προσωριν?? πα?ση? τη? ?κδοση? των αδελφ?ν Πο?λιου, ?σω? λ?γω τη? π?ντα αυστηρ?? αυστριακ?? λογοκρισ?α? ? τουρκικ?ν πι?σεων, ?πω? με την εφημερ?δα του Βενδ?τη συν?βη. Ωστ?σο η ?ποψη αυτ? δε φα?νεται να ευσταθε?.

Στο τελευτα?ο φ?λλο του 1794 η ΕΦΗΜΕΡΙΣ καλε? του? συνδρομητ?? τη?, ?πω? π?ντα στο τ?λο? του χρ?νου συν?θιζε, να ανανε?σουν τη συνδρομ? του? για το ν?ο ?το?, χωρ?? να υπ?ρχει καμ?α αναφορ? σε κ?ποια, πιθαν?ν αναμεν?μενη διακοπ? τη? κυκλοφορ?α? τη?, εν? και στο πρ?το σωζ?μενο φ?λλο του 1797, ?πω? και σε ?λα τα επ?μενα, δε γ?νεται καμ?α μνε?α για τη δ?χρονη απουσ?α τη?. Η σκ?ψη ακ?μη ?τι οι ?διοι οι εκδ?τε? τη? προχ?ρησαν, για δικο?? του? λ?γου?, στην προσωριν? διακοπ? τη? ?κδοση? επ?ση? δεν μπορε? να ε?ναι πιθαν?, αφο? το 1795 η ΕΦΗΜΕΡΙΣ ε?χε ?δη γ?νει μ?α επικερδ?? επιχε?ρηση, με ικαν? αριθμ? συνδρομητ?ν εντ?? και εκτ?? τη? αυστριακ?? αυτοκρατορ?α? και συνεχ?μενη ανοδικ? πορε?α. Μ?α επιχε?ρηση μοναδικ? στο ε?δο? τη?, αφο? οι αδελφο? Πο?λιου ?ταν οι μ?νοι που κατε?χαν το δικα?ωμα ?κδοση? ελληνικ?? εφημερ?δα? στην αυστριακ? επικρ?τεια. Αν σταματο?σαν την ?κδοση τη? για δ?ο ολ?κληρα χρ?νια, η ?δεια θα παραχωρο?νταν ε?κολα σε κ?ποιον ?λλο -οι διεκδικητ?? ?ταν πολλο?- και οι Μαρκ?δε? Πο?λιου δε θα μπορο?σαν ε?κολα να ξαναποκτ?σουν το ?διο δικα?ωμα και να ξαναβγ?λουν την εφημερ?δα του? με την ?δια μορφ?, το ?διο ?νομα και το ?διο ?μβλημα μετ? απ? μ?α τ?τοια, μακρ?χρονη διακοπ?.

Η πιθαν?τερη εξ?γηση που μπορε? να δοθε? σε αυτ?ν την διετ? απουσ?α τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ απ? του? σημερινο?? μελετητ?? ε?ναι απλ? η ?λλειψη τ?χη?, που δε βο?θησε να διασωθο?ν (? ?σω? να μην ?χουν ακ?μα βρεθε?) κ?ποια φ?λλα τη? επ?μαχη? διετ?α?.

Η Σερβικ? ?κδοση? τη? Εφημερ?δο?

Η α?τηση που ε?χε υποβ?λλει ο Πο?λιο? Μαρκ?δη? Πο?λιου το 1790 και η ?δεια που του ε?χε παραχωρ?σει η αυστριακ? κυβ?ρνηση ?καναν λ?γο για τρει? εφημερ?δε? στην ελληνικ?, ιλλυρικ? (= σερβικ?) και γερμανικ? γλ?σσα. Απ? το κε?μενο τη? ΕΙΔΗΣΙΣ μαθα?νουμε πω? η ελλην?φωνη εφημερ?δα θα εκδιδ?ταν ταυτ?χρονα με μ?α δε?τερη ≪ει? την σκλαβουνοσ?ρβικην γλ?σσαν≫. Η επιβεβα?ωση αυτ?? τη? εξαγγελ?α? ?ρθε δ?ο μ?νε? μετ? την κυκλοφορ?α του πρ?του φ?λλου τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ με την ?κδοση μ?α? δε?τερη? εφημερ?δα? στη σερβικ? γλ?σσα.

Πρ?κειται για την πρ?τη σερβικ? εφημερ?δα που ?βγαινε στη Βι?ννη απ? το Μ?ρτιο του 1791 ?ω? τα τ?λη του 1792 με τ?τλο Serbskija Povsedhvhija Novini (= Σερβικ?? Εφημερ?δε?). Το ?νομα των εκδοτ?ν τη? (Markides Pullio) ε?ναι τυπωμ?νο στο εξ?φυλλο του 1792 και αναφ?ρεται αρκετ? συχν? στι? σελ?δε? τη?. Γι’ αυτ? και ε?ναι γνωστ? και σαν Puljine Novine (= Εφημερ?δα Πο?λιου) κι ?τσι την αναφ?ρουν και ?λοι ?σοι ασχολ?θηκαν ? ασχολο?νται μαζ? τη?.

Απ? το πρ?το φ?λλο στι? 14 Μαρτ?ου 1791 και μ?χρι τα τ?λη του 1792, που σταμ?τησε να κυκλοφορε?, η σερβικ? εφημερ?δα κυκλοφορο?σε παρ?λληλα με την ελληνικ?, κ?θε Τρ?τη και Παρασκευ?. Ε?χε το ?διο σχ?μα, τον ?διο αριθμ? σελ?δων, πιθαν?ν και κ?ποιε? ?διε? ειδ?σει? και γενικ? την ?δια εμφ?νιση που ε?χε η ελληνικ? ΕΦΗΜΕΡΙΣ. Τυπων?ταν στη Βι?ννη, στο τυπογραφε?ο του Ιωσ?φ Kurzdoeck που δι?θετε τα απαρα?τητα κυριλλικ? τυπογραφικ? στοιχε?α και ε?χε παρουσι?σει ?να πλ?θο? σερβικ?ν εκδ?σεων για του? ≪ιλλυρικο??≫ πληθυσμο?? τη? Αυστριακ?? Αυτοκρατορ?α?. Εκε? οι Μαρκ?δε? Πο?λιου βρ?καν του? κατ?λληλου? ανθρ?που? να συντ?σσουν και να τυπ?νουν μια εφημερ?δα στην ιλλυρικ? γλ?σσα. Οι ?διοι, εκτ?? απ? την ολικ? ευθ?νη τη? ?κδοσ?? τη?, ?παιζαν πρωτε?οντα ρ?λο και στη σ?νταξη τροφοδοτ?ντα? την ειδησεογραφικ? ?λη απ? τον ευρωπα?κ? Τ?πο και την ελληνικ? εφημερ?δα.

Τον Α?γουστο του 1792 αρχ?ζει να εκδ?δεται στη Βι?ννη και δε?τερη σερβικ? εφημερ?δα με τον τ?τλο Slaveno - Serbskija Vjedomosti και εκδ?τη τη? τον Stefan Novakovic. Η α?τηση που ε?χε υποβ?λλει νωρ?τερα ο Πο?λιο? να ?χει την αποκλειστικ? ?δεια και ευθ?νη ?κδοση? ιλλυρικ?? εφημερ?δα? ε?χε απορριφθε? κι ?τσι στο τ?λο? του 1792 αναγκ?ζεται να σταματ?σει την ?κδοσ? τη?. Στο μεταξ? ε?χε προλ?βει να εκδ?σει, παρ?λληλα με την εφημερ?δα και δ?ο σερβικ? Καλενδ?ρια, ?να για το 1792 κι ?να για το 1793. Τρ?α χρ?νια αργ?τερα, το 1795, θα ξανακ?νει α?τηση για την ?κδοση εφημερ?δα? στην ιλλυρικ? γλ?σσα. Οι αρμ?διε? αυστριακ?? αρχ??, πριν απαντ?σουν στην α?τηση του, κρ?νουν σκ?πιμο να ρωτ?σουν το Novakovic, κ?τοχο αντ?στοιχου προνομ?ου, αν ε?χε ?λθει σε σχετικ? συμφων?α μαζ? του. Μετ? την αρνητικ? απ?ντηση του Novakovic, η α?τηση του Πο?λιου απορρ?πτεται. Τον επ?μενο χρ?νο ο Πο?λιο? ζητ?ει και π?λι την ?δεια να εκδ?σει εφημερ?δα και καλενδ?ρια στη σερβικ? γλ?σσα. Αν και το θ?μα ?φτασε μ?χρι τα αν?τατα κυβερνητικ? κλιμ?κια, τελικ? αποφασ?στηκε να μη χορηγηθε? πλ?ον, ο?τε στον Πο?λιο, ο?τε σε καν?ναν ?λλο, αυτ? η ?δεια. Το προν?μιο αυτ? το ε?χε πλ?ον αποκλειστικ? ο Novakovic.

Οι Μαρκ?δε? Πο?λιου δεν ?ταν οι πρ?τοι ?λληνε? εκδ?τε? που σκ?φτηκαν να στραφο?ν προ? το αναγνωστικ? και ομ?δοξο κοιν? των σλαβικ?ν εθνοτ?των τη? Βαλκανικ??. Απ? το 1759 τυπων?ταν σλαβικ? βιβλ?α στο τυπογραφε?ο των Δημητρ?ου και Π?νου Θεοδοσ?ου στη Βενετ?α. ?ταν μ?α προσπ?θεια δημιουργ?α? εν?? ισχυρο? θεσμο? φιλ?α? και συνεργασ?α? μεταξ? των ομ?θρησκων και υπ?δουλων βαλκανικ?ν λα?ν, ?στε να βοηθ?σουν ο ?να? τον ?λλον, ?ταν φτ?σει η κρ?σιμη ?ρα αποτ?ναξη? του τουρκικο? ζυγο?, που πλ?κωνε ?λα τα βαλκανικ? κρ?τη την εποχ? εκε?νη. Εκτ?? απ? την κοιν? καταγωγ? του? συν?δεε και κ?τι ?λλο, πολ? πιο σημαντικ?. Η κοιν? θρησκε?α. Και ο ?να? με τη βο?θεια του ?λλου θα μπορο?σαν να ελευθερωθο?ν και να δημιουργ?σουν ?χι ?να ενια?ο κρ?το?, αλλ? ?ναν ομ?θρησκο συνασπισμ? κρατ?ν, ?τρωτο σε κ?θε αλλ?θρησκη εισβολ?. Οι ελπ?δε? αυτ?? μπορε? να μην πραγματοποι?θηκαν ποτ?. Η κοιν? θρησκε?α ωστ?σο αποτελε? και σ?μερα ?ναν ισχυρ? συνεκτικ? κρ?κο μεταξ? των βαλκανικ?ν χωρ?ν παρ? τι? ?ποιε? διμερε?? διαφορ?? του?.

Ειδ?σει? & Περιεχ?μενα

Οι ειδ?σει? τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ δημοσιε?ονται χωρ?? τ?τλου?. Στη θ?ση των τ?τλων αναγρ?φεται συν?θω? η π?λη ? η χ?ρα απ’ ?που προ?ρχεται η ε?δηση. Συνεργ?τε? ? συντ?κτε? δεν αναφ?ρονται πουθεν? και σε καν?να απ? τα σωζ?μενα φ?λλα. Πιθαν?ν συντ?κτε? των ειδ?σεων ?ταν οι ?διοι οι εκδ?τε? τη?, που αντλο?σαν θ?ματα απ? τι? ?λλε? ευρωπα?κ?? εφημερ?δε? τη? εποχ??, κυρ?ω? τη Wiener Zeitung, την επ?σημη εφημερ?δα τη? αυστριακ?? πρωτε?ουσα?. Η επ?δραση των ξ?νων αυτ?ν εντ?πων στην ειδησεογραφ?α τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ ε?ναι ιδια?τερα ?ντονη, ακ?μα και στη γλωσσικ? διατ?πωση των ειδ?σεων. Οι συντ?κτε? τη?, που δεν ?ταν δεινο? γν?στε? τη? ελληνικ?? γλ?σσα?, χρησιμοποιο?ν συχν? κατ? τη μετ?φραση, γερμανικ?? λ?ξει? με ελληνικο?? χαρακτ?ρε?, αφο? δεν καταφ?ρνουν να βρουν τι? κατ?λληλε? ελληνικ??. Ειδ?σει? για δι?φορα γεγον?τα εκτ?? Βι?ννη? μ?λλον θα ?στελναν και οι συνδρομητ?? τη?, ανταποκριν?μενοι στην παρ?κληση των Μαρκ?δων Πο?λιου, απ? τα πρ?τα κι?λα? φ?λλα, να του? ενημερ?νουν για δι?φορα αξι?λογα γεγον?τα, που λ?μβαναν χ?ρα στην περιοχ? του?. Αξ?ζει να σημειωθε? ?τι π?ρα απ? τα φ?λλα του πρ?του ?του?, ?που αναγρ?φεται η διε?θυνση του τυπογραφε?ου, απ? το 1792 κι ?πειτα δε γ?νεται καμ?α αναφορ? στου? εκδ?τε? τη?, π?ρα μ?νο στι? συν?θω? εξαμηνια?ε? ειδοποι?σει? αναν?ωση? των συνδρομ?ν, γεγον?? που αποδεικν?ει ?τι οι δημιουργο? τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ ?ταν ?τομα γνωστ? στο αναγνωστικ? κοιν? τη? αυστροουγγρικ?? αυτοκρατορ?α? και των ?λλων ευρωπα?κ?ν κρατ?ν.

Απ? τι? σελ?δε? τη? π?ρασαν ειδ?σει? για τα πολιτικ? και οικονομικ? γεγον?τα του ευρωπα?κο? κ?σμου, ν?α απ? την Ελλ?δα και τα Βαλκ?νια και τα πολεμικ? μ?τωπα, ειδ?σει? για ν?ε? ανακαλ?ψει? και εφευρ?σει?, καινο?ργιε? δημοσιε?σει? ελληνικ?ν βιβλ?ων, ακ?μα και αγγελ?ε? για την ανε?ρεση συζ?γου και κοσμικ? ν?α, αλλ? και διαφημ?σει?, αν και σπ?νιε?. Καλυμμ?να ?λα κ?τω απ? ?να ουδ?τερο ?φο?, τυπικ? αδι?φορο, απ? το φ?βο τη? π?ντα αυστηρ?? αυστριακ?? λογοκρισ?α? και των πι?σεων που οι αυστριακ?? αρχ?? δεχ?ταν απ? την Υψηλ? Π?λη, που επαναλαμβαν?ταν με κ?θε ν?α ευκαιρ?α και αφορμ?. Η ενημ?ρωση των υπηκ?ων τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α? για τα ?σα διαδραματ?ζονταν εκτ?? των συν?ρων τη?, την εποχ? που οι φων?? για ελευθερ?α και ανεξαρτησ?α συνεχ?? αυξ?νονταν, μαζ? με τα επαναστατικ? κιν?ματα, ?ταν ιδια?τερα επικ?νδυνη για την ακεραι?τητα τη? επικρ?τεια? του Σουλτ?νου.

Η ΕΦΗΜΕΡΙΣ ωστ?σο κατ?φερε, ?στω και με αυτ?, την τυπικ? αδι?φορη στ?ση, να προωθ?σει τα μην?ματα τη? για την εθνικ? αφ?πνιση των Ελλ?νων και την προετοιμασ?α για το μεγ?λο και δ?σκολο αγ?να τη? ελληνικ?? ανεξαρτησ?α?. Μ?σα απ? τι? σελ?δε? τη? π?ρασαν τα υψηλ? μην?ματα του Νεοελληνικο? Διαφωτισμο? και οι εμψυχωτικ?? διδαχ?? του Ρ?γα Φερα?ου. Με το δικ? τη? μ?σο, την ενημ?ρωση, ?γινε ?να ακ?μα ?πλο στα χ?ρια των Ελλ?νων. ?σω? και ?να απ? τα πιο αποτελεσματικ?.

Το κ?κνειο ?σμα τη? Εφημερ?δο?

Η ΕΦΗΜΕΡΙΣ σταμ?τησε την κυκλοφορ?α τη? τον Ιανου?ριο του 1798, ?ταν μετ? τη σ?λληψη του Ρ?γα, οι εκδ?τε? τη? συνελ?φθηκαν απ? τι? αυστριακ?? αρχ?? σα συνεργο? του. Επειδ? οι αδερφο? Πο?λιου ?ταν αυστριακο? πολ?τε? δεν παραδ?θηκαν στι? τουρκικ?? αρχ??, ?πω? με το Ρ?γα συν?βη, αλλ? απλ? φυλακ?στηκαν και αργ?τερα εξορ?στηκαν απ? το αυστριακ? ?δαφο?.

Ο Γε?ργιο? Πο?λιο? συνελ?φθη στη Βι?ννη στι? 26 Δεκεμβρ?ου 1797. Κατ? την αν?κριση ο Γε?ργιο?, το ≪κακ?ν εκε?νο αγγε?ον≫, ?πω? τον αποκαλο?σαν οι Αυστριακο?, προσπ?θησε να παραπλαν?σει τι? αρχ?? για το σπουδαι?τερο μ?ρο? του κατηγορητηρ?ου, δηλαδ? τη μυστικ? εκτ?πωση του Θο?ριου και των επαναστατικ?ν προκηρ?ξεων. Στο τ?λο? ?μω? δεν ?ντεξε τι? πι?σει? και αποκ?λυψε τα π?ντα με κ?θε λεπτομ?ρεια. Στι? 6 Ιανουαρ?ου 1798 οι αυστριακ?? αρχ?? κλε?νουν την εφημερ?δα και ?ξι μ?νε? αργ?τερα το τυπογραφε?ο, εν? ο Γε?ργιο? εκτοπ?στηκε στην π?λη Fuerth (Φ?ρτη) στο ?κρο τη? τ?τε αυτοκρατορ?α? τη? Αυστροουγγαρ?α?.

Ο δε Πο?λιο?, που απ? το Δεκ?μβριο του 1796 ε?χε μεταβε? στη Μολδαβ?α προ? π?ληση γαλλικ?ν βιβλ?ων στου? εκε? γαιοκτ?μονε? και ευπατρ?δε?, βιβλ?α που οι βιενν?ζικε? αρχ?? χαρακτ?ρισαν αργ?τερα συγγρ?μματα αθε?στικ? και επαναστατικ?, προκ?λεσε με την παρουσ?α του εκε? την ανησυχ?α του ηγεμ?να τη? Βλαχ?α?, ο οπο?ο? απα?τησε απ? τον πρ?ξενο Μερκ?λιου? την κατ?σχεση των βιβλ?ων και των ?λλων εντ?πων που ο Πο?λιο? μετ?φερε, σε ?να ταξ?δι που ε?χε ουσιαστικ? πολιτικο?? σκοπο??. Ο Πο?λιο? αποτελο?σε το σ?νδεσμο αν?μεσα στο Ρ?γα και το επαναστατικ? δ?κτυο στη Βλαχ?α. Μετ? την κατ?σχεση και το κλε?δωμα των βιβλ?ων και των ?λλων εντ?πων στο αυστριακ? προξενε?ο, ο Πο?λιο? στι? 29 Μαρτ?ου 1798 αναχωρε? απ? το Βουκουρ?στι μαζ? με μ?α ομ?δα Πολων?ν υπ? τι? διαταγ?? του στρατηγο? Ποβ?λα?. Αργ?τερα μπα?νει στην υπηρεσ?α τη? γαλλικ?? εφημερ?δα? ≪Republique≫ με αμοιβ? 300 φρ?γκα το μ?να, αποστ?λλοντα? ανταποκρ?σει? για τα γεγον?τα στη Βλαχ?α, Μολδαβ?α, Κωνσταντινο?πολη, Ελλ?δα και σε ?λη την Ανατολ?. Το 1800 με την ?δρυση τη? ημιαυτ?νομη? ≪Επταν?σου Πολιτε?α?≫ απευθ?νεται προ? τι? αρχ?? και ζητ? ?δεια για ?δρυση τυπογραφε?ου και χαρτοποιε?ου στα Ι?νια νησι?, μ?α ?δεια που ?μω? δεν του δ?θηκε ποτ?.

Μετ? την προδοσ?α στην Τεργ?στη, τι? συλλ?ψει?, τι? ανακρ?σει? και το θ?νατο του Ρ?γα και των συντρ?φων του ο καγκελ?ριο? Thugut με ?γγραφο του στι? 2 Φεβρουαρ?ου 1798 ειδοποιε? τον πρεσβευτ? τη? Αυστρ?α? στην Κωνσταντινο?πολη βαρ?νο von Herbert - Rathkeal και του ζητ? να διαβιβ?σει προ? την Υψηλ? Π?λη ?τι: ≪Επειδ? μεταξ? μ?χρι το?δε συλληφθ?ντων συνεν?χων (του Ρ?γα) ευρ?σκεται ο γνωστ?? ?λλην δημοσιογρ?φο? Πο?λιο? (Γε?ργιο?)…, απηγορε?θει πλ?ον τελε?ω? εκ μ?ρου? των αρχ?ν η εξακολο?θησι? τη? εφημερ?δο? και τοιουτοτρ?πω? εξεπληρ?θει η επανειλλημ?νω? εκφρασθε?σα επιθυμ?α τη? Π?λη?≫.

Αντ?τυπα τη? ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ φυλ?σσονται σ?μερα σε πολλ?? βιβλιοθ?κε? τη? Ελλ?δα? και του εξωτερικο?.

Αν το ?νομα τη? ?μεινε στην ιστορ?α δεν ε?ναι μ?νο γιατ? υπ?ρξε το πρ?το ελληνικ? μ?σο ενημ?ρωση?. Σκοπ?? τη? δεν ?ταν απλ? η ενημ?ρωση, αλλ? κυρ?ω? η αφ?πνιση και ο διαφωτισμ?? του σκλαβωμ?νου γ?νου?, απαρα?τητο?, ?πω? ο Κοσμ?? ο Αιτωλ?? δ?δαξε, πριν την ?ναρξη του αγ?να για την αποτ?ναξη τη? δουλε?α? και του Το?ρκου δυν?στη. Οι ?λληνε? ?πρεπε να μ?θουν για τι ακριβ?? θα πολεμ?σουν. Η ΕΦΗΜΕΡΙΣ στα εφτ? χρ?νια τη? κυκλοφορ?α? τη? διαμ?ρφωσε συνειδ?σει? και συν?βαλε με το δικ? τη? τρ?πο στην προετοιμασ?α του εδ?φου? για το μεγ?λο ξεσηκωμ? και την αν?σταση του Γ?νου?.