Li rfondaedje do walon , c' est en ovraedje tecnike sol coir do lingaedje walon ki doet moenner a on cmon scrijhaedje.

Les bouteus so ces tecnikes la ont sti lomes les rfondeus ; l' ortografeye walone k' a shuvou, li rfondou walon .

Mwaisses dneyes sol sudjet [ candji | candji l’?code wiki ]

Dins li rfondowe ortografeye , li lingaedje walon n' est pus rashiou tot notant graficmint l'  accint di tchaeke viyaedje , come e 20inme sieke , dins l' sistinme Feller (ene manire di fe k' a sourdou des ideyes del diyalectolodjeye ).

Li soumint del kimene ortografeye, ci sere purade li tcherpinte istorike des mots. Insi, les mwaisses ideyes do rfondou ont-st aspite purade del novele coxhe del linwince  : li linwe-ehayaedje .

A coste do mwaisse pordjet di rfondaedje UCW / Rantoele , li seu eployi asteure, gn a yeu eto on pordjet diswalpe pa Johan Viroux , prezinte teyoricmint e 1994 , mins ki n' a pont yeu d' shute. E 2006, Chantal Denis sicrijha on roman, Ki ck’ a touwe JFK ? , tot eployant cou k' ele lome ene saye d' ehayi walon do Mitan , foirdji so les minmes atuzes ki li rfondou, mins fok pol Payis d' Nameur . Li minme ortografeye est shuvowe pa les noveas scrijheus do payis d' Nameur, ki n' ont nou walon coinrece dins l' oraye ( Joelle Spierkel , Jean Hamblenne ), dizo l' alomacion ≪walon d' Nameur et d' avar la≫.

Istwere do rfondaedje [ candji | candji l’?code wiki ]

Dins on papi k' il aveut fwait po on raplou el Swisse, mon les Romantches , e 1988 , Jean Germain aveut mostre ki gn aveut yeu, disk' adon, nole saye di rfondaedje e walon. Et dire, tot tuzant tot hot, ki c' esteut kecfeye a caze do sistinme Feller, k' avizeve esse ene unificacion do scrijhaedje totava. Doco apres, dins l' rivuwe ≪Toudi≫, i mostreve kimint k' on pleut fe, tecnicmint, li rfondaedje.

Pus tard, Jean-Luc Fauconnier aveut sti rcweri dins les vis papis, et discovri k' i gn aveut ddja des djins k' avent sohaiti on rfondou walon : Adelin Grignard , Marcel Hicter , et l' fameus papi Baye di 1957, rapexhi pa Djan Djermwin.

Djan-Luk Facni a minme drovou les padjes do Bourdon a Lorint Hendschel po-z espliker l' traeyin.

Loukiz a :

• ( fr ) Istwere do rfondaedje, disk' e 1995
• ( fr ) Papi Fauconnier ecoraedjant li rfondaedje
• Tavloteye rifondaedje di l' UCW
• Tavloteye rifondaedje del Rantoele

Les sames tecnikes do rfondaedje [ candji | candji l’?code wiki ]

• Li rfondaedje ni vout nen candji li prononcaedje des djins. I n' avind kel sicrijhaedje.
• Li rfondaedje asrpouve d' aveur on seul sicrijha po tchaeke mot. Li scrijha ritnou est lome li rfondowe . Les otes sicrijhaedjes, a l' assorlon des accints do walon, sont lomes les disfondowes .
  • Tot relijhant li pus ladje oyowe .
  • Tos s' siervant des betchfessis scrijhas
  • li rile des troes cossounes , va candji li cmincmint do mot po les betchetes r(i)- / (e)r-, ki- u co- / c-, d(i)-, s(i) / (e)s-, et po les mots ki cmincet pa S + cossoune, tch(i)-, et sacwants otes.
  • On-a a warde tenawete des dobes rfondowes .
• On-z a sayi eto di fe do disfaflotaedje . C' est waiti di rsaetchi les faflotes ki vnet des accints et nen do soumint do mot walon. Li same esteut on scrijha avou 15 a 20 faflotes po cint mots, u 5 faflotes po 100 letes.
• Li rfondaedje saye di rprinde des piceures tipikes do walon, minme s' ele vegnnut di ptites coines del Walonreye. Insi, li tchuze possibe des fomes do Coutchant walon avou advanceyes voyales (espiter = sipiter).

Kimint k' les rfondowes sont tchoezeyes [ candji | candji l’?code wiki ]

• Avou on betchfessi scrijha .
• Rile del pus ladje oyowe .
• Rile des rileyes.

Loukiz a : Rile des rileyes

• • rileye des des mots ki s' sicrijhet avou -ui- e frances: i s' rifondet avou -u- ou -u- : nute, brut, cur, ut, Felu , Du .
  • rileye des mots ki s' sicrijhet avou -en- e frances: i s' rifondet avou -in- ; arvierdimint del rileye des mots ki s' sicrijhet avou -an- e frances: i s' rifondet avou -an- . Mins gn a sacwantes sorwalondes .
• Rile del fome li pus tipike .
  • riwalonijheyes fomes:
    • rileye francesse ER+Cossoune : viebe,
    • betchete e- (siconte del betchete rifrancijheye an-): emierder, purade ki anmerder .
  • sorwalondes .

Sacwantes tecnikes especiales di rfondaedje [ candji | candji l’?code wiki ]

• les sorwalondes .
• li rwalonijhaedje .
• li candjmint d' voyale .
• li rfondaedje des nos d' payis .
• li rfondaedje des nos d' plaeces .

Rimetaedje di l' ortografeye do rfondou avou les cenes k' i gn a veut dvant [ candji | candji l’?code wiki ]

• Sacwants ponts k' ont sti rprins do sistinme Feller .
  • On n' sicrit nen l' prononcaedje caze pa l' adeurixhmint des douces cossounes metowes a coron des mots : gade , bibe , shijhe , ouve , viyaedje (prononcis gate , bipe , chiche / sisse , oufe , viyatche / viyetche ).
  • rissaetchaedje di sacwantes halcrosses cossounes : cier , nier , avie , coir , doet (nen cierf , nierf , avies , cwarps , dwegt ).

Hardeyes divintrinnes [ candji | candji l’?code wiki ]

• Tavloteye Rifondaedje del Rantoele
• On ptit racourti so li rfondaedje apres ene emission Wallon-nous e moes d' mass 2006

Hardeyes difoutrinnes [ candji | candji l’?code wiki ]

• Conferince da Lucyin Mahin so li rfondaedje a Nou-Loven e 2002 (so l' Aberteke )
• Mwaisses riles do rfondaedje do walon
• Kesses so li rfondaedje (so " Berdelaedjes ")
• Mots avou des candjmints di rfondaedje