Li
bijhe et l' solea
u
li vint eyet l' solo
, c' est ene
fave do vi vi tins
k' a sti scrite pol prumi cop pa
Ezope
.
C' est l' fave limero 298 do
rindjmint des faves da Aarne et Thompson
.
Elle a sti relite on gros sieke pal Soce Fonetike Eternacionale po-z enimadji toplin des lingaedjes totava l’ Daegne.
[1]
C' est l'
bijhe
et l'
solea
ki s' dispetronet po vey ki ck' est l' pus foirt des deus. I vont fe ene
wadjeure
po s' disparti.
I voeynut en ome ki rote so on tchmin, ravotyi dins ene sore di caban (on paltot sins mantches). Vocial leu wadjeure: li ci ki parvenre a dismoussi l' voyaedjeu, c' est lu / leye k' are l' plouma.
Li bijhe shofele tant k' ele pout, mins, a fwait ki l' ome est discatchi pa shofla, a fwait k' i rhaetche si mantea apres lu, tantea ki l' bijhe fwait berwete.
Li solea n' a k' a lure di ses pus foirts po ki l' roteu, ki cmince a souwer sonkenaiwe, rissaetche si mousmint. Cou ki dene li victwere a l' asse do djou.
C' est ene fave ki mostere k' i n' fat nen todi ataker a foice po-z ariver a ses sames. I fat motoit tuzer a-z adierci s' cop d' ene manire dilerece.
On poreut eto rmete li fave a
spot
walon ki dit:
c' est l' pus malen k' atrape l' ote
.
Ene ote manire di dire li morale:
- Li solea esteut ben l' pus foirt et il a mostre insi a vint k' i vat bramint mia esse dous come del
lame
ki d' esse araedji.
[2]
On pinse doco al modeye da
Jean de Lafontaine
, ki l' tite, c' est ≪
Phoebus et Boree
≫.
Li fave aveut sti rprins dins les
Faves
da
Leyon Bernus
avou come tite ≪L' Vint eiet l' Solia≫.
Loukiz a :
Mwaisse modeye Bernus
(so
Wikisourd
)
Ces-ci ont sti fwaits a parti d' on court tecse e frances (120 mots) avou l' same d' esse eredjistres po-z esse oyaves et lijhaves sol ≪
Djazant atlasse endjolike des lingaedjes di France et d' pattava
≫.
modeyes e walon rashiowes so on tecse e rfondou
[
candji
|
candji l’?code wiki
]
- pa ene djin neye-native d' on lon-payis, dimorant apres Lidje
modeye e walon rashiowes so on tecse e-n on rfondant walon
[
candji
|
candji l’?code wiki
]
Oyoz lu
- Li bijhe eyet l’ solea s' bretent, tchaeconk acertinant k’ il esteut l’ pus foirt, cwand il ont veyou l’ voyaedjeu avanci, ewalpe e s’ paltot.
- I s’ ont metou dacoird kel ci k’ arivreut l’ prumi a fe oister s’ paltot a voyaedjeu sereut rmetou come li pus foirt.
- Adon l’ bijhe s’ a metou a shofler di tote foice. Mins dpus k’ ele shofleve, dipus kel voyaedjeu sereve si paltot atou d’ lu et, al difen, li bijhe a rnonci a lyi fe oister.
- Ca fwait kel solea a-st a atake a rlure et apres on moumint, li voyaedjeu, restchafe, a oiste s’ paltot.
- C’ est insi kel bijhe a dvou rconoxhe kel solea esteut l’ pus foirt di zels deus.
modeyes e walon rashiowes so on tecse sicrit avou l' accint do Mitan
[
candji
|
candji l’?code wiki
]
- Ci modeye cial
(lijhave e rfondou so
Wikisourd
) a sti scrite avou l'
accint
d'
Nameur
(
walon do Mitan
).
- On temoen d'
Vireu-Molen
fijha eto on ratounaedje, mins k' esteut ene miete francijhi, par a coron.
- Oyoz lu, avou l' mwaisse accint, foirt rifrancijhi
- Ci modeye cial
(lijhave e rfondou so
Wikisourd
)
modeyes e walon rashiowes so on tecse sicrit avou l' accint del Basse Ardene
[
candji
|
candji l’?code wiki
]
C' est don en
accint
do
walon d' Nonne
.
- Oyoz lu avou l' mwaisse accint
- Li bijhe et l’ solea estent ki s’ margayent po sawe ki cki, des deus, esteut l’ pus foirt. Mins c’ cop la, la k’ i veyet on tchminad k' ariveve pyim piam, dins on bea nou tchod paltot. Ladsu, i s' metet dacoird po couci: li ci ki parvenreut l' prumi a lyi haper s' mantea, ca sreut lu ki sreut rwaiti come li pus foirt.
- Adon, la k' li bijhe si mete a shofler tant k' ele pout. Mins non pus, pus ck' ele shofleve, pus cki l' roteu s' racafuleve dins s' grand paltot. Ca fwait k' elle a laixhi ouve.
- A c' moumint la, la ki l' solea s' mete a lure come cwand i lut des cwate costes. Et c' est ki: apres ene hapeye, la ki l' pormoenneu a sti reschandi, et il a tire s' mantea.
- Ca fwait ki l' bijhe a ben dvou rconoxhe ki l' solea esteut l' pus foirt di zels deus.
modeyes e walon rashiowes so on tecse sicrit avou en accint do payis d' Lidje
[
candji
|
candji l’?code wiki
]
C' est don en
accint
do
walon do Levant
.
Ci prumi tecse cial est edjistre a
Lidje minme
.
- Oyoz lu avou l' mwaisse accint
- Li bijhe et l' solo s' kerlent : tchaeke acertineve k' il esteut l' pus foirt, cwand il ont veyou on voyaedjeu rafule e s' mantea.
- I s' ont metou dacoird ki l' ci k' arivreut l' prumi a lyi fe bodji s' mantea sereut louki come li pus foirt.
- Adon l' bijhe s' a metou a shofler di s' pus roed mins, a pus ck' ele shofleve, a pus cki l' voyaedjeu ressereve si mantea sor lu. Al fen do conte, li bijhe rinonca a lyi fe bodji.
- Adonpwis, li solo ataca a rlure et, moens po d' tins pus tard, li voyaedjeu, restchafe, bodja s' mantea.
- C' est adon ki l' bijhe diva ricnoxhe ki l' solea esteut l' pus foirt di leus deus.
Ci-vola, avou l' accint d'
Sere
- Oyoz lu avou l' mwaisse accint
- Li bijhe et l' solo fjhent margaye, tchaeconk acertinant k' il esteut l' pus foirt, cwand il ont veyou on voyaedjeu ki s' avancive, ewalpe e s' paltot.
- ll ont toume dacoird ki l' prumi ki lyi freut bodji s' paltot, sereut louki come li ci k' est l' pus foirt.
- Adon, li bijhe s' a metou a shofler a bouxhi tot djus, mins pus ele sohfleve, pus li voyaedjeu sereve si paltot d' pres, et al fen do conte, li bijhe a-st abandne l' ideye di lyi fe rsaetchi fou.
- Adon, l' solo a-st atake a lure et, apres on moumint, li voyaedjeu, restchafe, a oiste s' paltot.
- Don, li bijhe a dvou ricnoxhe ki l' solo esteut l' pus foirt inte di zels deus.
Ey avou l' accint del
Viye Sam
- Oyoz lu
- Li bijhe et l' solo si khagnent, tchaeconk acertinant sey li pus foirt, adon k' on voyaedjeu s' avancive, ben ravotyi divins s' mantea.
- I toumit dacoird po diclarer li pus foirt li ci ki sereut l' prumi a dhaler li voyaedjeu di s' mantea.
- Adon, li bijhe s' enonda po shofler di totes ses foices. Mins pus s' shofleve-t ele, pus s' li voyaedjeu si ressereve-t i e s' mantea et po nde fini, li bijhe rinonca.
- C' est adon ki l' solo ataca a lure et i n' fala nen lontins po ki l' voyaedjeu, ben reschandi, leyaxhe toumer s' mantea.
- Insi, li bijhe admeta ki l' solo esteut li pus foirt des deus.
modeyes e walon rashiowes so on tecse sicrit avou en accint do payis d' Tchalerwe
[
candji
|
candji l’?code wiki
]
C' est don en
accint
do
walon do Coutchant
.
- Oyoz lu avou l' mwaisse accint
- El bijhe eyet l’ solea es bretent: tchake d’ inte yeusses afrankixheut k’ il esteut l’ pus foirt, cwand i l ont veyou on voyaedjeu ki s’ avancive, efardule dins s’ frake.
- Il ont tcheu dacoird k’ el ci k’ arivreut l’ prumi a fe rsaetchi s’ frake a voyaedjeu sereut rwaiti come el pus foirt.
- Adon, el bijhe s’ a metou a shofler di tote es foice. Mins pus ele shofleve, pus el voyaedjeu sereve es frake atou d’ lu, eyet po fini, el bijhe a rnonci a lyi fe rsaetchi.
- Adon, el solea a cominci a rlure eyet a dbout d’ on moumint, el voyaedjeu, restchafe, a rsaetchi s’ frake.
- Adon, el bijhe a dvou rconoxhe k’ el solea esteut l’ pus foirt des deus!
Fwait pa ene cope, li feme vinant d' apres
Vervi
, l' ome del
Basse Ardene
mins k' a boute dins l'
Coutchant walon
.
- El bijhe et l’ solea s’ margayent, tchaeconk sotnant k’ il esteve li pus foirt, cwand il ont veyou on voyaedjeu ki vneut, ewalpe dins s’ mantea. I ont toume dacoird ki l’ ci ki arivreut l’ prumi a lyi fe rsaetchi s’ mantea sereut waiti come li pus foirt.
- Alorse, el bijhe s’ a metou a shofler di tote si foice, mins pus ele shofleut, pus l’ voyaedjeu rissereve si mantea atou d’ lu. Et, po fini, li bijhe n’ a nen volou lyi fe rsaetchi.
- Alorse, li solea a cminci a lure, et apres on bon moumint, li voyaedjeu a rsaetchi s’ mantea. Adon l’ bijhe a dvou admete k’ el solea esteut l’ pus foirt des deus.
[3]
On ratournaedje e-n amazir
Commons
- ↑
Philippe Boula de Mareuil
et
Lucien Mahin
,
Atlas linguistique sonore de la Gallo-Romania : focus sur le wallon
, papi a parexhe benrade.
- ↑
Djazant atlasse endjolike des lingaedjes di France et d' pattava
, mape del Beldjike, pont Nameur 3;
aschoutave vaici
- ↑
tecse rifondou a parti d' on papiscrit avou ortografeye espontaneye da Francis Caramin, as
scoles di Bive
.