Poirt di Klaipeda
Klaip?da
(de:
Memelburg
, pl:
Kłajpeda
) est ene veye di 194.200 dmorants eyet l' mwaisse poirt sol
Mer Baltike
del
Litwaneye
.
Klaipeda est li troejhinme veye do payis apres
Vilnius
eyet
Kaunas
.
Viye veye
hanseyatike
, elle a lontins sti cnoxhowe di s' no en almand,
Memel
; ey esse disputeye inte li royame di Litwaneye eyet les
tchvalis Teutonikes
.
Li
Paye do lak Melno
va ficser l'
frontire
inte li dutcheye di Prusse eyet l' Litwaneye; Klaipeda va dmorer el
Prusse
disk' al disfwaite almande del
prumire guere daegnrece
.
Note: l' ortografeye e
litwanyin
est
Klaip?da
, avou on pont sol
e
.
Klaipeda si trouve a 120 km di
Kalinigrad
et a 290 km di
Vilnius
, la ki l' aiwe di
Niemen
s' egoline dins l'
Mer Baltike
.
Nen lon d' la, sol boird del Baltike, si trovet les stacions balneyaires di
Neringa
eyet
Palanga
, ki les Litwanyins i vont volti.
Klaipeda est loyi pa feri avou l'
Suwede
, li
Daenmatche
eyet l'
Almagne
.
Li plaece est cnoxhowe come peupleye pa des tribus del Baltike ossu timpe ki les prumis siekes di noste ere.
So ene longowe termene di tins li veye apartineut al
Prusse Levantrece
, eyet esse lomeye Memelburg ou Memel, do nom almand di l' aiwe di Niemen.
Li poirt sol
Mer Baltike
fourit fonde e
1252
pazes
Tchvalis Teutonikes
, eyet lome e laten
Castrum Memele
.
E
1254
, Memelburg ricuva les droets del veye di Lubeck.
Li redjon fourit cristianijheye pazes Tchvalis Teutonikes.
E
1422
, li
Paye do lak Melno
ficsa l' frontire inte li Prusse eyet l' Litwaneye; Memelburg esteut do coste del Prusse, eyet l' frontire dimora-st insi disk' e
1919
. Ci fourit ene des frontires e l' Urope ki dmana l' pus d' tins sins candji; on nde caze dins l' prumi vers do vi imne naciona almand
Das Lied der Deutschen
, ki caze del sitindeye des tixhon-cazants:
Von der Maas bis an die Memel
(
di Mouze disk' a l' aiwa di Miemen
).
A parti d'
1474
Memel fourit govierneye pal
Lwe Culm
ki s' aplica azes veyes so tere prussyinne.
E
1525
li veye di Memel, dizo l' moennance da
Albert di Prusse
(Albrecht von Brandenburg-Ansbach-Prussia), adopta l'
Luteranisse
.
Ci fourit l' comince d' ene longowe termene di prosperite pol veye eyet l' poirt, la kel
Dutcheye di Prusse
esteut on
fi
del
Pologne
et pus tard on boket del
Kiminalte Pologne-Litwaneye
.
Li veye frontire sierveut d' poirt pol vijhene Litwaneye, profitant di s' sitouwacion so l' aiwe di
Niemen
Les tins d' prosperite ont fini cwand, inte
1629
eyet
1635
Memel fourit atakeye, edomadjeye eyet ocupeye pal
Suwede
.
Ele fourit rcostrute sacwants cops, eyet 75 ans pus tard bramint des dmorants del veye morent del pesse.
Avou l' ahivaedje di l' estat almand unifyi, e
1871
, Memel divan l' veye li pus a Norouwess di l' Almagne.
E
1919
, Klaipeda fourit metowe dizo l' protectorat des payis d' l' Intente. Apres l'
Paye di Versailles
li teritwere atou d' Memel a sti rsaetchi fou d' l' Almagne eyet divni ene intite otonome, dizo ocupacion pa l' armeye francesse.
Mins, cwand l' armeye litwanyinne, kimandeye pa
Colonel Budrys
ataca e
1923
les tropes francesses ont cwite l' veye, ki fourit anecseye al Litwaneye.
Pus tard, ele rivenre dizo l' mambornance di l' Almagne cwand ele est anecseye li
22 d' mass
1939
, apres les anecsions pa l' Almagne di l'
Otriche
, des
Sudetes
, eyet del
Boheme
et
Moraveya
.
Tins del
deujhinme guere daegnrece
, bramint des dmorants ont fu caze des batreyes, copurade al fen di
1944
eyet e
1945
.
Li veye fourit captureye pal
Rodje Armeye
e djanvi 1945 eyet metowe avou l' Republike Sovietike di Litwaneye.
Bramint des dmorants almands fourit evoyis el
Sibereye
, eyet ls otes tchessis e l' Almagne.