I fjha parteye di l' espedicion antartike bedje da Adrien de Gerlache di ( 1897 - 1899 come deujhinme ofici, sol batea Belgica . Ci fourit les prumis a passer l' ivier e l' Antartike (paski leu batea aveut sti pris dins les glaeces, eyet n' si saveur winner voye k' apres sacwants moes). A boird do batea i gn aveut eto on docteu etazunyin, Frederick Cook . Cook lzes schapa probablumint tertos do scorbute , ene lucon importante k' Amundsen s' ende sovenre po ses espedicions a vni.

E 1903 Amundsen moenna li prumire espedicion ad trivie do Passaedje Norouwess , inte les oceyans Atlantike eyet Pacifike , avou shijh otes djins a boird do batea Gjøa . Il on naivyi pa l' Baiye di Baffin , les schaveyes di Lancaster et Peel , eyet les stroeteures di James Ross eyet stroeteure di Rae , et passer deus iviers esplorant les teres et les glaeces dins cou k' on lome asteure Gjoa Haven, a Nunavut , Canada . So c' tins la Amundsen studia avou l' vicaedje des Netsiliks , po-z aprinde les tecnikes di sorvicaedje dins l' Artike eyet ben rade si moussa a leu manire. Il aprinda d' zels a-z eployi des tchens di sployon.

Tot continouwant a Nonne di l' Iye Victoria , li batea cwita l' Archipel Arktike li 17 d' awousse 1905 , mins s' diva-t i arester po l' ivier, divant d' aler so Nome , sol boird pacifike di l' Alaska . A 800 km did la, a Eagle City , i gn aveut on telegrafe ; Amundsen fijha l' voye (eyet rivni) po-z evoyi on messaedje (payi pa rcuveu) li 5 di decimbe 1905 , come cwe tot aleve ben et k' i dvent ratinde po l' ivier. Il ont-st arive a Nome e 1906 . Come li parfondeu d' naiviaedje ki pa cops n' est k' d' on mete, on pus grand batea n' areut nen polou naivyi so cisse voye la.

Apres li Passaedje Norouwess, Amundsen fijha des plans po-z aler a Pole Nor . Mins cwand il oya e 1909 ki Cook et poy Robert Peary rclament i esse arives, i candja ses plans; ca sreut l' Pole Sud , dabord.

Avou l' batea Fram ( en avant e norvedjin), da Fridtjof Nansen , i naivia vie l' Antartike e 1910 . Li 14 di djanvi , 1911 il ont arive a platea d' glaece di Ross , en ene plaece kinoxhowe dizo l' no di Baye des balinnes . Amundsen i astala si baze, k' i lome Franheim ( li majhone do Fram , do no do batea). C' esteut 60 miles pus pres do pole kel schaveye McMurdo, la k' l' espedicion britanike rivale da Robert Falcon Scott esteut. Mins Scott aveut-st ene voye, dischovrowe pa Ernest Shackleton , do Glaeci d' Beardmore disk' a Platea Antartike , dismetant k' Amundsen diveut froyi s' voye ad trivie des montinnes Trans-Antartikes .

So les moes d' fevri et mass, Amundsen et ses djins ont leyi des depots d' ravitayint a 80°, 81° et 82° Nonne. Coula lyi dna l' apriyesse des condicions d' l' Antartike, eyet d' leu-z ekipmint. Tins d' l' ivier, al baze di Franheim, i s' ont ocupe a-z amidrer leu-z ekipmint, et particulirmint les sployons.

Roald Amundsen kiminca s' rotaedje vie l' pole li 20 d' octobe 1911, avou Olav Bjaaland , Helmer Hanssen , Sverre Hassel , eyet Oscar Wisting ; il ont arive a Pole li 14 di decimbe 1911 , 35 djous dvant Scott; ci-ci trova li tante d' Amundsen eyet ene lete da sinne cwand il ariva-st a pole a s' tou. L' esperyince da Amundsen, si apontiaedje, eyet l' eployaedje des meyeus tchens di sployon fjhit k' l' espedicon da Amundsen a sti sins grandes malajhminces et sins cnoxhe les mehins di l' espedicion da Scott.

Come nole des deus espedicions n' aveut-st avou leye li gros ekipmint d' on telegrafe sins fis , k' a l' epoke areut sti l' seule manire di comuniker a parti do pole, li succes da Amundsen ni fourit anonce k' a 7 di mass 1912 . Amundsen sicrijha on live po raconter l' sipoule do voyaedje, Li Pole Sud: on contaedje di l' espedicion antartike norvedjinne dizo l' "Fram", 1910-1912 .

Ene sipepieuse analijhe des dneyes ramexhneyes dins les djournas d' l' espedicion a permetou d' carciler ki les mimbes di l' espedicion da Amundsen ont-st arive ossu pres ki 200 metes do pont matematike egzake do Pole Sud; ene sifwaite analijhe po l' espedicion da Scott mostere k' il ont sti zels a 450 metes di c' pont matematike la.

E 1918 Amundsen kiminca ene espedicion avou on novea batea, li Maud , po-z esplorer li Passaedje Noress . I n' ariva nen a cou k' i vleut, eyet l' espedicion a fwait berwete. E 1925 , avou Lincoln Ellsworth ayet cwate otes djins, i vola disk' al latitude di 87° 44' nor dins deus avions. Ci fourit l' latitude li pus a Bijhe adjondowe pa en avion a c' moumint la. L' aneye shuvante, Amundsen, Ellsworth eyet en indjenieu ereyonotike italyin, Umberto Nobile , ont fwait l' prumi trevatchaedje di l' Artike avou l' avion Norge ( Norvedje e norvedjin) dessigni pa Nobile. Il ont cwite Spitzbergen li 11 di may , 1926 eyet ariver en Alaska deus djous apres.

Amundsen mora-st e 1928 , dins en accidint d' avion a dzeu di l' Oceyan Artike , tot fjhant ene mission di savtaedje po Nobile, ki si avion shuvant, l' Italia , s' aveut crache. Li coir da Amundsen n' a may siti rtrove.

On a lome e si oneur:

• Li stacion do pole sud Amundsen-Scott (lomeye eto do no di s' riva Scott ).

• Li Mer d' Amundsen , e l' Antartike.

• On ladje cratere sol pole sud del Lune , li cratere Amundsen .

• Li marene norvedjinne loma ene des frigates di cbat Aegis HNoMS Roald Amundsen .

• Tecses da Amundsen sol Pordjet Gutenberg
• The South Pole , ratournaedje di 1912 en ingles da Arthur G. Chater do live da Amundsen.
• Coute biyografeye sol waibe do ministere norvedjin des afwaires etrindjires