Deze pagina is, aangezien deze ook bedoeld is voor niet-West-Vlamingen, uitzonderlijk in het
Nederlands
geschreven.
Dit blad bevat een oude, gearchiveerde versie van de
spelliengsregels zoals ze nu gebezigd wordn
ip de West-Vlamse wikipedia.
Ge zou best ier nietn nie me an verandern, moa ge meugt olsan je klap doen ip 't discuusjeblad van de meest recente versie. 't Is ook meuglik dat den tekst ierounder geschreevn is in nen oudern variant van de uddige regels.
Inleiding
Klik hier voor een
samenvatting van het SV 1.1a
.
Dit is het resultaat van de ervaring en evolutie van de Wikipedia schrijvers. We weten dat niet elke West-Vlaming zich 100% zal vinden in deze regels, gezien de regionale verschillen, maar dit is dusver het best denkbare compromis. We zouden het dan ook heel sterk apprecieren als je op jouw pagina's deze spelling als leidraad gebruikt. Kijk zeker ook es naar de
regels inzake spelling
op de West-Vlaamse Wikipedia.
Standaardvlaams 1.1a
Het West-Vlaams is geen eenheidstaal maar wel een dialectgeschakeerd taalcontinuum. De bedoeling van het
Standaardvlaams
, kortweg
SV
, is een compromis te zijn over de spelling van de verschillende typisch West-Vlaamse klanken over de streekvarianten heen om zodoende de uniforme schrijftaal te worden voor West-Vlaams schrijvende auteurs. Die uniforme schrijftaal is nodig. Ze is nodig enerzijds opdat onze West-Vlaamse teksten voldoende ernstig zouden worden genomen en anderzijds om een referentie te worden voor alle West-Vlamingen die zich schriftelijk in hun eigen taal wensen uit te drukken.
Dit voorstel behandelt uitsluitend de spelling van het West-Vlaams en doet geen uitspraken die betrekking hebben op de verschillen qua woordenschat en qua vorm zoals vervoegingen, meervoudsvorming en verkleinwoorden. Zie ons
Taalportaal
voor artikels over West-Vlaamse woordenschat, grammatica en woordenlijsten.
Het SV is geen resultaat van een academische studie. Het werd ontwikkeld op basis van de vele voorstellen van de auteurs van deze West-Vlaamse Wikipedia die allen een opmerkelijk scherp ontwikkeld taalgevoel hebben. Hierdoor zouden de regels voor elke West-Vlaming gemakkelijk herkenbaar en toepasbaar moeten zijn.
De afspraken zijn ondergebracht in drie regelgroepen:
- afspraken die de verhouding met het AN regelen
- afspraken over de spelling van streekonafhankelijke West-Vlaamse klanken
- afspraken over de spelling van streekafhankelijke West-Vlaams klanken
Dit Standaardvlaams is nog jong en wil verder groeien.
Gebruik de
discuusjepagina
voor al uw reacties.
Toepassing SV
Alle auteurs op deze Wikipedia worden verzocht de hier vermelde regels zoveel mogelijk op hun pagina's toe te passen voor zover die geen streektaal-template bevatten (zoals in
Brugge
bijvoorbeeld). Maar zelfs op de streektaaleigen pagina's is het aan te bevelen met de SV-regels rekening te houden.
Gebruikte afkortingen:
- WV = West-Vlams: de verzameling van de
gesproken
dialecten in het West-Vlaamse taalgebied
- SV = Standaardvlaams: de hier beschreven
schrijftaal (spelling)
voor alle West-Vlamingen
- AN = Algemeen Nederlands: de
officiele
spreek- en schrijftaal voor alle Nederlandstaligen
Historiek Spelling
De historiek is belangrijk om te begrijpen waarom wij tot de huidige spelling gekomen zijn.
Wijzigingen t.o.v. SV V1.1
Regelgroep 1 - Verhoudingen met AN
Toepassing AN-regels
Dit SV-voorstel is geen volledige grammatica van a tot z.
Enkel de afwijkingen en probleemgevallen t.o.v. het AN passeren de revue.
Het AN is van toepassing op alles wat niet in het SV wordt beschreven
zoals
- vervoeging van werkwoorden en de d/t-regel
- open & gesloten lettergrepen
- uitspraak van de meeste medeklinkers
- hoofdlettergebruik
- schrijfwijze van afkortingen en vreemde woorden
Over deze onderwerpen zul je in het SV niets terugvinden. Bijgevolg volgen we dan het AN.
Motivatie: wij zijn allemaal Nederlandstaligen, en elke Nederlandstalige die hier langskomt zal onze teksten in de eerste plaats volgens de AN-regels trachten te lezen. Volg dus zoveel mogelijk de spellingsregels van het AN. Doe dit ook bij leenwoorden
[1]
. Schrijf dus
computer, New York, Windows 98, website, shampoo, yoghurt
en niet een of andere fonetisch gespelde variant. Elke lezer zal die vreemde woorden meteen herkennen en correct uitspreken.
Algemene Spellingsregel
Veel West-Vlaamse woorden zijn etymologisch
[2]
verwant met hun AN-tegenhangers maar bevatten een of meerdere klanken die afwijken van hun Nederlandse variant. De algemene regel is dat we
in het SV de West-Vlaamse uitspraak volgen
.
SV: meur (muur), veugel (vogel), peird (paard)
SV: joenk (jong), puppe (pop), rienk (ring)
Dit is de algemene regel. De meer specifieke regels die nu volgen, krijgen voorrang.
Eigennamen
Worden
wel
op z'n West-Vlaams geschreven:
geografische namen, geschiedkundige periodes en gebeurtenissen
.
SV: Olland, Iengeland, Aspengouw, de Roonberg (de Rodenberg)
SV: de Verlichtienge, de Fransche Revolusje
Worden
niet
verwestvlaamst:
persoonsnamen, merknamen
.
SV: Julius Caesar, Karel de Stoute, Vauban, Johan Vande Lanotte
SV: Honda, Hommelbier
Artikelnamen in Wikipedia
Als de titel van een artikel in Wikipedia een eigennaam is, volgt men de officiele normale spelling.
Regelgroep 2 - Streekonafhankelijk West-Vlaams
Glottisslag
Wanneer aan de eind-n een
explosieve medeklinker (b, d, k, p, t)
voorafgaat, wordt die medeklinker in het West-Vlaams geheel of gedeeltelijk door een
nasale stoot
vervangen, de fameuze
glottisslag
. Na die medeklinker schrijven we een
apostrof
.
SV: krabb'n (krabben), rebb'n (ribben), schubb'n (schubben)
SV: boad'n (baden), ond'n (honden), tyd'n (tijden), zend'n (zenden)
SV: drukk'n (drukken), klienk'n (klinken), werk'n (werken)
SV: kremp'n (krimpen), loop'n (lopen), pupp'n (poppen)
SV: buut'n (buiten), vicht'n (vechten)
Het
apostrof
vervangt evenwel ook de stomme e. Daarom zijn de regels rond
Finale -en
van toepassing.
Finale -en
De
doffe e
voor de eind-n wordt in het West-Vlaams nooit uitgesproken.
In het SV schrijven we die dus niet.
SV: moak'n (maken), noamn (namen), volgn (volgen), ziengn (zingen)
Let op:
- Door het wegvallen van de doffe e wordt de vorige lettergreep gesloten
[3]
.
Om foutieve uitspraak te vermijden, wordt een
lange klinker
in de vorige lettergreep er
dubbel
geschreven.
SV: bluuvn (blijven), eet'n (eten), geneezn (genezen), loop'n (lopen)
- Een eventuele
dubbele medeklinker
blijft dubbel.
SV: mussche (mus), pupp'n (poppen), sperrn (sparren), tusschn (tussen)
SV: kommn (komen), leggn (leggen), visschn (vissen), zeggn (zeggen)
- Als de
grondvorm
[4]
eindigt op -n
dan raden we aan om enkel de doffe e door een apostrof te vervangen.
SV: binn'n (binnen), weun'n (wonen), winn'n (winnen)
- De
nd-combinatie
wordt vaak als
n
uitgesproken.
We raden toch aan om de
nd
consequent te schrijven, maar dan wel met glottisslag.
SV: ond'n (honden), vind'n (vinden), zend'n (zenden)
AN-aa
Schrijf
oa
waar het AN een lange aa heeft.
Uitspraak:
- als
oa
geen tweeklank is dan komt de uitspraak overeen met de o in kop maar dan lang uitgesproken
- als
oa
een diftong
[5]
is dan wordt die kort uitgesproken (mwot ↔ moat, vwodder ↔ voader).
SV: nen broavn oane (een brave haan), e roare toale (een rare taal)
AN-ei
De AN-ei in woorden als
klein, geit
spellen we als
e
(indien open
[6]
) of
ee
(indien gesloten
[3]
).
SV: e klene gete (een kleine geit), nen oud'n eek (een oude eik)
Zie ook
diftongering van ee
.
AN-g, AN-ch
In het West-Vlaams worden AN-g en AN-ch consequent als h uitgesproken.
Het SV behoudt evenwel de AN-spelling.
SV: M'ein genoeg gelachn, me goan nu serieus zyn.
SV: Brugge, Gilwe (Geluwe), vichtig (vijftig), kluchtig
Initiele AN-h
In het West-Vlaams wordt de initiele h nooit uitgesproken.
Het SV volgt deze West-Vlaamse uitspraak.
SV: oane (haan), elegansn (helegans)
SV: 't Euvelland (Heuvelland), Ooglee (Hooglede), 't Oge ('t Hoge, wijk in Kortrijk)
Finale AN-ing
De AN-ing uitgang wordt in het SV altijd
-ieng
of
-ienk
.
SV: koppelienge (koppeling), verbeterienge (verbetering)
SV: keunienk (koning), rienk (ring)
Regelgroep 3 - Streekafhankelijk West-Vlaams
SV-y
Schrijf
y
waar het AN een
ij
heeft.
SV: Myn lief es e schryfster uut Kortryk. Mijn lief is een schrijfster uit Kortrijk.
SV: Zy es by my. Zij is bij mij.
SV: 't Zyn de myne. 't Zijn de mijne.
SV: Dat es van olle tyd'n. Dat is van alle tijden.
SV: Yzer, zudelyk Ijzer, zuidelijk
SV: gy, zy, wyder, gyder, zyder gij (2 ev.), zij (3 ev. vr.), wij, jullie, zij (3 mv.)
SV: lyf, e ryke, wyd, wyk, zwyn lijf, een rijke [vrouw], wijd, wijk, zwijn
SV: kryschn, kyk'n, smyt'n, twyfeln, vryen wenen
(krijsen)
, kijken, smijten, twijfelen, vrijen
SV: brouwery, tovenoary, vry, vryery brouwerij, tovenarij, vrij, vrijerij
Uitzondering:
SV: bie bij (het beestje)
Krijgen ook een
y
:
SV: Yper, Yzegem, klyte Ieper, Izegem, klei
Enkele vervoegingen:
SV: bevryde abdyen, ne vryen vint bevrijde abdijen, een vrije man
SV: kryg'n, ik kryge, gy krygt, gekreeg'n krygen, ik krijg, jij krijgt, gekregen
SV: snyen, ik sny, gy snydt, gesneed'n snijden, ik snijd, jij snijdt, gesneden
SV-ei
Schrijf
ei
waar je een lange Franse e hoort, zoals in het WV voor paard, graag, hebben.
Die ei is in deze context geen tweeklank.
Uitspraak: zoals de Franse e.
SV: Ik ei da peird geirne. (Ik heb dat paard graag.)
SV: Stop ne kee mei bleit'n. (Hou nu es op met wenen.)
In een aantal woorden stelt de ei wel degelijk een tweeklank voor.
SV: eiers (eieren), eigenlik (eigenlijk), gezeid (gezegd)
AN-o
We schrijven
o
(en volgen het AN) voor de typisch streekafhankelijke klank die je hoort in het WV voor
grond, mond
.
Uitspraak: ergens tussen AN-oo en AN-oe.
SV: Die jonge blonde eurn ond ligt up de grond.
AN-ou
We schrijven
ou
(en volgen het AN) voor de typische West-Vlaamse uitspraak voor de AN-ou in
hout, zout
.
Uitspraak: ergens tussen AN-oe en AN-oo.
SV: out, zout, koud, goud
AN-ui
Schrijf
u
(indien open
[6]
) of
uu
(indien gesloten
[3]
) voor de klinker die je hoort in het West-Vlaams voor
buiten, muis
.
Uitspraak: ergens tussen AN-uu en AN-eu.
SV: Myn wuuf bluuft in eur uzeke, ze goat de computer gebruuk'n.
AN: Mijn vrouw blijft in haar huisje, ze gaat de computer gebruiken.
SV: Buut'n loop'n d'r vuuf brune muuzn.
AN: Buiten lopen er vijf bruine muizen.
SV-sch
We schrijven
sch
voor de AN-sch-combinatie ongeacht haar plaats binnen het woord.
De uitspraak is sterk streekafhankelijk: sj, sk, sjk, sch, sjch, s, s' (s met
glottisslag
).
SV: verschil, geschiedenisse
SV: Die schone gast'n droagn lelyke schoen. Die knappe gasten dragen lelijke schoenen.
Bij bepaalde
afleidingen
(meervoudsvorm en bijvoeglijk naamwoord) krijgen sommige West-Vlaamse woorden het sch-achtervoegsel dat we tot 1954 ook in het Nederlands aantroffen. Ook hier schrijven we die klank als
sch
.
De uitspraak is eveneens sterk streekafhankelijk (en verschilt soms van de eerder vermelde sch)?: sj, sk, sjk, sch, s, s' (s met
glottisslag
).
SV: minschn, visschn, musschn mensen, vissen, mussen
SV: ne joarlykschn stoet een jaarlijkse stoet
SV: Vlamsche, Spoansche, Iengelsche, Fransche, Duutsche
In hun
grondvorm
(zelfstandig naamwoord enkelvoud) valt dit achtervoegsel achterwege bij mannelijke en onzijdige woorden. Bij vrouwelijke woorden blijft de sch wel behouden.
SV (m)?: mins, vis mens, vis
SV (v)?: e mussche, e Vlamsche, e Spoansche een mus, een Vlaamse [vrouw], een Spaanse [vrouw]
SV (o)?: Vlams, Spoans, Iengels, Frans, Duuts (het) Vlaams, Spaans, Engels, Frans, Duits
Finale -tie
We schrijven
-tie
(en volgen het AN) in woorden zoals informatie, politie.
Uitspraak: sie, se, sje...
SV: informoatie, politie (informatie, politie)
Diftongering ee
Schrijf
e
(indien open
[6]
) of
ee
(indien gesloten
[3]
) wanneer de lange ee een diftong
[5]
is.
Uitspraak: jee.
SV: Renienge, Vormezele, ene, enige, gene, verenigd, klene, zever, ollene (alleen), bete (biet), elegansn (helemaal)
SV: kleen, deelgemeente, gereed, meer (meer), een, zee, wee (weide)
SV: Den eest'n kee est vree de moeite.
Wie geen tweeklank hoort, schrijft die niet.
SV: Renienge, Vormezele, ene, enige, gene, verenigd, klene, zever, ollene (alleen), bete (biet), elegansn (helemaal)
SV: kleen, deelgemeente, gereed, meer (meer), een, zee, wee (weide)
SV: Den eest'n kee est vree de moeite.
De diftongering heeft tot gevolg dat de ee-klank kort wordt uitgesproken:
kleen ↔ kljin, meer ↔ mjir
.
Diftongering oo
Schrijf
o
(indien open
[6]
) of
oo
(indien gesloten
[3]
) wanneer je in de West-Vlaamse oo een tweeklank hoort.
Uitspraak: woo.
SV: grote, schone, oge (oog/hoge), tope (samen), kolemarsjang (kolenhandelaar), zo, vo (voor)
SV: groot, ook, oofd (hoofd), rood, loop'n (lopen), geboorn (geboren)
SV: De moordenoare es uutendelyk ter dood veroordeeld.
Wie die niet hoort, schrijft die niet.
SV: grote, schone, oge (oog/hoge), tope (samen), kolemarsjang (kolenhandelaar), zo, vo (voor)
SV: groot, ook, oofd (hoofd), rood, loop'n (lopen), geboorn (geboren)
SV: De moordenoare es uutendelik ter dood veroordeeld.
De diftongering heeft tot gevolg dat de oo-klank kort wordt uitgesproken:
vorig ↔ vworrig, ook ↔ wok
.
Diftongering oa
Schrijf
oa
wanneer je in de West-Vlaamse oa een tweeklank hoort.
Uitspraak: wa.
SV: moat'n (maten, vrienden)
Wie die niet hoort, schrijft die niet.
SV: moat'n
De diftongering heeft tot gevolg dat de oa-klank kort wordt uitgesproken:
moat'n ↔ mwott'n
.
Afkappingen
Afgekapte woorden mogen
zowel los
geschreven worden maar mogen ook aan het vorige of volgende woord worden
gekleefd
. Als je ze zelfstandig schrijft, plaats dan een
apostrof
op de plaats waar de verdwenen karakters stonden.
SV: Es 'n in 'n of? SV: Esn in nof? AN: Is hij in de tuin?
SV: 'k En peinze 't nie. SV: Ken peinzet nie. AN: Ik denk van niet.
SV: 's Noens wos 'n ier pertank. SV: Snoens wosn ier pertank. AN: Hij was nochtans deze middag hier.
SV: Ja 'k en doe, 'k goa na 't Oge. SV: Jakkendoe, kgoa na Toge. AN: Toch wel, ik na naar het Hoge.
Tekstfragmenten in SV
In de taalkunde worden vaak bijbelfragmenten gekozen om talen te illustreren of onderling te vergelijken. Dit zijn teksten met een gangbare woordenschat die iedereen wel vlug herkent.
Tekst 1 (Lc 15, 11-20)
[11] En je [Jezus] begoste te vertelln: D'r wos entwiene die twee zeuns adde.
[12] De joengst'n van die twee zei tot zyn voader: "Voader, gif my myn deel da my toekomt." En je verdeelde ol dat'n ad tusschn zyn zeuns.
[13] Nie lange doarachter zette den joengst'n zeune an mei ol zyn bezittiengn en je gienk na e ver land, wo dat'n 't ol verbuuschde in e wild leevn.
[14] Oet'n 't ol verdoan ad, wos d'r ne groot'n oengersnood in da land en je begoste tekort te komm'n.
[15] Je zochte werk by d'inweuners van da land, en ze zond'n em 't land up om vo de zwyns te goan zorgn.
[16] J'a geirne de schelln willn upeet'n die de zwyns kreegn, moa niemand gof em entwodde.
[17] Ton begost'n em t'overpeinzn en je zei: "'t Werkvolk van myn voader eit eet'n over, en ik vergoa ier van den oenger.
[18] 'k Goa were keern na myn voader en 'k goa teegn em zeggn: Voader, 'k ei misdoane teegn den emel en teegn joe;
[19] 'k benne 't nie weird da je gy my nog joenen zeune noemt, doe mei my tselste lyk mei joe werkvolk.
[20] Ton keerd'n zere were na zyn voader. Zyn voader zag em ol van verre ofkommn. Je kreeg compasje en je liep d'r na toe, je vloog rond zyn nekke en gof em ne pieper.
(Origineel fragment overgenomen uit
http://www.denieuwebijbelvertaling.be
.)
Tekst 2 (Joh 20, 11-18)
[11] Maria stond by 't graf te kryschn. Ze krees en ze boog eur voorover na da graf,
[12] en ze zog doa twee iengeln in witte kleers zitt'n, 'n eerst'n by 't oofd en 'n andern by de voet'n, up de plekke woa dat 't lyk van Jezus a geleegn.
[13] 'Vowuk krys je gy?' vroegn z'an eur. Zy zei: 'Z'ein myn Ere weggenoomn en 'k wete nie na woa dan z'em gebrocht ein.
[14] Achter da ze da gezeid ad, keerde z'eur omme en ze zog Jezus stoan, moa zy wiste nie dat em wos die doa stond.
[15] 'Vowuk krys je gy?' vroeg Jezus an eur. 'Wie zoek je gy?' Maria peinsde dat novenier wos en ze zei: 'Oe je gy em eit weggenoomn, zeg my toen woa da j'em geleid eit, toen keune 'k em goan oaln.'
[16] Jezus zei teegn eur: 'Maria!' Ze keerde eur omme en zei: 'Rabboeni!' (Wuk da wil zeggn 'meester'.)
[17] 'Pak my nie vaste,' zei Jezus. 'Ik benne nog nie upgesteegn na de Voader. Lop na myn broers en zusters en zeg teegn under da'k omoge goa na myn Voader, die ook junder Voader es, na mynen God, die ook junder God es.'
[18] Maria uut Magdala gienk noa de leerliengn en zei teegn under: 'k Ei den Ere geziene!' En ze vertelde olles wuk dat 'n em teegn eur a gezei.
(Origineel fragment overgenomen uit
http://www.denieuwebijbelvertaling.be
.)
Noten
- ↑
Een
leenwoord
is een woord aan een andere taal ontleend.
- ↑
Etymologie
is de studie van de oorsprong van woorden.
- ↑
3,0
3,1
3,2
3,3
3,4
Een
gesloten lettergreep
eindigt op een medeklinker. Een lange klinker in een gesloten lettergreep wordt dubbel geschreven, zoals in
peer, laat
.
- ↑
De
grondvorm
van een zelfstandig naamwoord is het
enkelvoud
, de grondvorm van een werkwoord is de
stam
. De
stam
van een werkwoord is de grondvorm zonder verbuigingsuitgangen en komt in het AN overeen met de eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd. De stam van
geven
bijvoorbeeld is
geef
.
- ↑
5,0
5,1
Een
diftong
is een tweeklank, zoals de ou in koud.
Diftongering
betekent: een tweeklank worden.
- ↑
6,0
6,1
6,2
6,3
Een
open lettergreep
eindigt op een klinker. Een lange klinker in een open lettergreep wordt enkel geschreven. Voorbeeld: v
a
der, sp
e
len.
Reacties
Gebruik de
discuusjepagina
voor alle verdere reacties aub.