D'
amfibieen
(Amphibia) vormn e
klasse
van koudbloedige
beestn
. De noame amfibie komt van 't Grieks ?μφ?-βιο?
amphi-bios
, wat da "dubbel-levend" wil zeggn. Da verwyst noa de leevnswyze van amfibieen: ze kunn zowel in 't woater of ip 't land overleevn.
D' amfibieen bestoan uut de
puutn en paddn
(Anura), de
salamanders
(Caudata) en de wormsalamanders (Gymnophiona). In totoal zyn der e stik of 7000 beschreevn soortn.
Amfibieen zoun a peu pres 350 miljoen joar geleen ountstoan zyn uut bepoalde
vissn
. D' oudste gevoundn amfibieen zyn Elginerpeton in
Schotland
en Ichthyostega in
Groenland
. Loater kreegn d' amfibieen e groddere diversiteit en evolueerdn ze tout al de vele soortn die nu bestoan.
Puutn hen e bree kop en nekke, grote uutpulend' oogn, gin steirt en e vochtig vel me vele kliern. Z' oasmn zowel deur primitieve loungen of deur hunder vel die styf dinne is. Z' hen twi korte voorpootn en twi sterk gespierde, lange achterpootn die dienn vo verre te kunn spriengn en goed te kunn zwemmn. Der bestoan ook soortn die zwemvliezn hen tusschn hunder teens. Salamanders hen e lank en fyntig lyf, korte potjes en e lange steirt en ze moakn krounkelende bewegiengn. Wormsalamanders trekkn ip grote worms en z' hen dus gin pootn. Ze leevn allemolle oundergrounds of in woater en zyn doarom zeldn te zien.
Lik de reptieln zyn amfibieen koudbloedige beestn. Hunder lyftemperateure is dus nie constant, mor ofhankelik van d' omgeviengstemperateure. Ze kunn doarom nie zo goed functioneern os 't te koud is. Vele amfibieen die in koelere gebiedn leevn zoekn beschutte plekkn in de
wienter
en houdn e
wientersloap
, dikwils ook ounder woater. In styf warme streekn houdn vele soortn juste in de zomer e rustperiode, deur hunder in te groavn in de bodem of in 't slyk.
Amfibieen moen juste lik reptieln regelmoatig vervelln, moa ze doen da meestal 's nachts.
Puutn zyn over 't algemeen landbeestn, moa vor hunder voortplantienge zyn ze van woater ofhankelik. Binst de poarienge grypt 't vintje 't wuvetje stevig vaste tout da z' achter enigte doagn puterek ofzet in 't woater. Da wordt deur 't vintje bevrucht me zyn sperma. Die poargrepe by amfibieen wordt amplexus genoemd. 't Vintje is meestal klinder en zit vanboovn. Puterek is e verzoamelienge van eitjes die e gelatineus, gleddig, deurzichtig omhulsel hen. Achter enigte doagn of weekn kommn de larvn deruut, dikkoptjes genoemd.
By salamanders ist er meestal sproake van inwendige bevruchtienge. Achter e bepoald ritueel zet 't vintje een hoptje zoadcelln (spermatofoor) of by 't wuvetje in de eileider of in de cloacaholte. By landsalamanders lik de
viersalamander
ountwikkeln de larvn hunder redelik verre in 't lyf van de moeder. In moarte wordn de larvn uutgeduwd in buspoeltjes of beeksjes.
