V?n h?c Cao Ly
[1]
ho?c
V?n h?c Korea
la
thu?t ng?
ph? bi?n đ? mo t? toan b? v?n h?c s? t?i
khu v?c Cao Ly
t? c? đ?i đ?n nay, đoi khi con bao g?m cac c?ng đ?ng
Cao Ly
c? tru t?i h?i ngo?i.
Do th?c tr?ng
phan ly hai mi?n Nam-B?c
sau
Hi?p đ?nh Geneve
, gi?i nghien c?u v?n hoa s? noi chung va v?n h?c s? noi rieng đa ch?p nh?n
Cao Ly
lam danh x?ng chinh th?c khi đ? c?p đ?n khu v?c nay. Do đo,
V?n h?c Cao Ly
[2]
đ??c xac đ?nh la m?t hi?n t??ng chung tren toan
ban đ?o Tri?u Tien
, khong k? gi?i h?n v?
th?i gian
. Trong cac v?n b?n
khoa h?c
Vi?t Nam
, thu?t ng? ph? d?ng th?ng nh?t la
V?n h?c Korea
[3]
.
V?n h?c Cao Ly đ??c cho la xu?t hi?n s?m nh?t t? 1500 n?m tr??c
th? k? XXI
, đ??c kh?i nguyen t?
tin ng??ng
truy?n th?ng va nh?ng truy?n k? dan gian lau đ?i.
V?n h?c c? đi?n Cao Ly đ??c xac đ?nh t? s? ki?n
đi?u ??c C? b?n Nh?t Han
(1910) ng??c v? thai c?, v?i thanh t?u xu?t s?c ch? y?u v?
giai đi?u
ma đ?nh cao la cac th?i đ?i
Tan La
,
Cao Ly
,
Tri?u Tien
. ? v? th? n?m gi?a ba khu v?c
Vi?n đong Nga
,
Trung Hoa
va
Nh?t B?n
, ng??i Cao Ly đa ti?p bi?n m?t cach t? nhien c?
v?n h?c
c?a cac s?c t?c
Man Chau
l?n
h?i đ?o phia đong
, đ?ng th?i tr? thanh m?t trong nh?ng thanh vien quan tr?ng c?a
Han quy?n
t? r?t s?m. Ngoai
v?n h?c
l?u truy?n thi
v?n h?c
vi?t dung song song c?
ch? Han
va
ch? Han
, cung m?t l??ng nh? h?n la
ch? Ph?n
. T? tri?u
Th? Tong đ?i v??ng
tr? đi, s? ti?n b? v??t b?c c?a
k? ngh?
ch?
gi?y
va
?n loat
đa thoi thuc s?c phat tri?n v? bao c?a cac hinh th?c
v?n xuoi
, th?m chi gia t?ng ngoai t?m ki?m soat cac d?ng
v?n ch??ng
b?t h?p phap.
“
|
V?n ch??ng ? n??c ta b?t đ?u phat tri?n t? th?i Thoi Tri Vi?n. Thoi Tri Vi?n t?ng sang n??c đ??ng thi đ? va tr? nen n?i ti?ng, hi?n nay ong đ??c th? ? v?n mi?u. Nh?ng tac ph?m v?n ch??ng ma Thoi Tri Vi?n đ? l?i cho th?y ong r?t thong th?o v? thi phu, nh?ng y ngh?a trong thi phu c?a ong thi khong đ??c tinh t? cho l?m. Tac ph?m "T? l?c v?n th?" cho th?y tai n?ng c?a Thoi Tri Vi?n nh?ng ong đa khong t?ng h?p đ??c cac thu?t ng?. V?n ch??ng c?a Kim Phu Th?c phong phu nh?ng khong r?c r?. Con v?n ch??ng c?a Tr?nh Tri Th??ng xan l?n nh?ng l?i khong đ??c nhi?u ng??i bi?t đ?n. Ly Khue Bao co kh? n?ng gieo v?n nh?ng ong khong g?t hai đ??c nhi?u thanh qu? trong s? nghi?p thi phu. Ly Nhan Lao la ng??i lao luy?n trong v?n ch??ng nh?ng ong l?i khong th? m? r?ng s? nghi?p. Lam Xuan t? m? nh?ng khong đ?t đ??c nhi?u thanh t?u trong s? nghi?p v?n ch??ng. Con v?n ch??ng c?a Gia đinh tuy chinh xac nh?ng l?i khong tho?i mai. Ich Trai lao luy?n trong v?n ch??ng nh?ng khong đ?c s?c. đao ?n b?n tinh on hoa nh?ng thi?u sau s?c. Con v?n ch??ng c?a Ph? ?n thi thu?n tuy va khong co gi đ?c bi?t. Tam Phong thi pho tr??ng va thi?u ki?m ch?. Thi v?n c?a M?c ?n đ??c nhi?u ng??i khen ng?i va ong c?ng đ?t đ??c nhi?u thanh t?u trong s? nghi?p v?n ch??ng. Tuy nhien, M?c ?n co nhi?u t?t x?u va c?u th? nen khong tuan th? đ??c niem lu?t c?a v?n ch??ng n??c Nguyen, nh? th? lam sao co th? sanh v?i đ??ng T?ng ? D??ng Thon va Xuan đinh am t??ng đ?i đ? h?c nh?ng khong bi đ??c M?c ?n. V?n ch??ng c?a Xuan đinh l?i cang t? h?n.
Ninh Thanh thong th?o t? l?c v?n, con Duyen Thanh thi thong th?o v?n khoa. Cao Linh m?t th?i đ??c m?i ng??i kinh n? v? đ?o đ?c va v?n ch??ng. Sau Cao Linh co T? đ?t Thanh, Kim V?nh S?n, Kh??ng T?n S?n, Ly D??ng Thanh, Kim Phuc X??ng va huynh tr??ng toi. Net ch? c?a đ?t Thanh đ?p đ? va r?c r?, đ?t Thanh b?t ch??c but phap c?a Han Thoai Chi va khong ai co th? vi?t đ?p nh? ong; đ?t Thanh t?ng gi? ch?c V?n hanh su?t m?t th?i gian dai. Con V?nh S?n m?i khi đ?c sach đ?u sao chep l?i va qua đo ong h?c đ??c nhi?u ki?u ch?; vi v?y ma net ch? c?a V?nh S?n hung h?n, kh?e kho?n, khong ai co th? đ?ch l?i ong. Tuy nhien, do thi?u ki?m ch? trong tinh cach nen V?nh S?n th??ng gieo v?n sai va nhi?u bai th? c?a ong khong đung cach. Thi v?n c?a T?n S?n tao nha va t? nhien nen ong n?i ti?ng nh?t trong gi?i h?c gi? th?i b?y gi?. Ch? vi?t va thi phu c?a D??ng Thanh t?t c? đ?u đ?p; net ch? c?a D??ng Thanh tinh x?o nh? đ??c mai r?a th?n tr?ng, khong h? co d?u v?t s?a ch?a. Huynh tr??ng toi thi h?c theo but phap th?i Man đ??ng nen net ch? trong thi phu c?a anh l?u loat nh? n??c ch?y, d?u dang nh? may troi. Phuc X??ng co t? ch?t b?m sinh vi tr??ng thanh t? s?m, va ong đa h?c theo phong cach c?a Ban C? nen net ch? c?a Phuc X??ng kha đieu luy?n. Khi bien so?n "Th? T? th?c l?c", chinh Phuc X??ng đa t? chep l?i cac vi?c.
đay la danh tr?ng c?a cac v?n s? n?i ti?ng m?t th?i va t?a sang trong n?n v?n ch??ng n??c ta qua cac th?i đ?i.
|
”
|
?
Thanh Hi?n
,
Dung Trai tung tho?i
[4]
, 1499 - 1504
|
V?n h?c hi?n đ?i Cao Ly ban s? b?t nh?p kha ch?m tr??c xu th? m?i, m?t ph?n do s? ki?m ch? c?a
chinh quy?n
Tri?u Tien thu?c Nh?t
, nh?ng m?t ph?n khac vi ch?a co thoi quen ti?p c?n cac hinh th?c
v?n ch??ng
phi
Han quy?n
. Trong th?i k? dai tr??c n?m 1945, v?n h?c Cao Ly h?u nh? t?n t?i d??i d?ng b?t h?p phap va đ??c khich l? b?i tinh th?n ai qu?c, co r?t nhi?u tr? tac ch? co th? l?u hanh ? ben ngoai vung ki?m soat c?a
đ? qu?c Nh?t B?n
. Vao n?m 1919,
Kim đong Nhan
khai tr??ng t?p chi
v?n h?c
Sang t?o
(創造, 創造), m? ra h??ng ph? c?p
v?n ch??ng
hoan toan m?i l?.
Sau khi ach đo h? c?a ng??i
Nh?t B?n
đ??c c?i b? vao n?m 1945,
v?n h?c
Cao Ly b?t g?p m?t cu?c khai phong ng?n ng?i va xich l?i r?t g?n v?i xu th? hoan c?u, t? luc nay đa hoan toan v??t ra kh?i cac hinh th?c truy?n th?ng. Nh?ng s? ki?n
Chi?n tranh Tri?u Tien
va cac h?u qu? tang th??ng c?a no đa khi?n
v?n h?c
Cao Ly t?m th?i ch?ng l?i va tan v? thanh nhi?u h??ng khac bi?t.
- V?n h?c CHDCND Tri?u Tien
- Choe-Wall, Yang Hi (2003).
Vision of a Phoenix
:
The Poems of H? Nans?rh?n
, Ithaca, New York, Cornell University.
ISBN 1-885445-42-3
hc.
- Hyun, Theresa (2003).
Writing Women in Korea: Translation and Feminism in the Early Twentieth Century.
Honolulu: University of Hawaiʻi Press.
ISBN 978-0-8248-2677-2
- Peter H. Lee,
The story of traditional Korean literature
, Cambria, Amherst, New York, 2013, 427 p.
ISBN
978-1-604-97853-7
- Peter H. Lee, (1990).
Modern Korean Literature: An Anthology.
Honolulu: University of Hawaiʻi Press.
ISBN 978-0-8248-1321-5
- Peter H. Lee, (1981).
Anthology of Korean Literature: From Early Times to the Nineteenth Century.
Honolulu: University of Hawaiʻi Press.
ISBN 978-0-8248-0756-6
- Lee, Peter H. (2003).
A History of Korean Literature
, Cambridge University Press
- McCann, David R. (2000).
Early Korean Literature: Selections and Introductions.
New York: Columbia University Press.
ISBN 978-0-231-11947-4
- Pihl, Marshall R (1994).
The Korean Singer of Tales.
Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
ISBN 978-0-674-50564-3
- Young-key Kim-Renaud (dir.),
Creative women of Korea: the fifteenth to the twentieth century
, M.E. Sharpe, Armonk, N.Y., London, 2003, 250 p.
ISBN
0765611899
- Patrick Maurus
et Ch'oe Yun,
La litterature coreenne devant le modernisme et le colonialisme, ou, L'ere des revues
, L'Harmattan, Paris, 2000, 286 p.
ISBN
2747500926
- Patrick Maurus,
Histoire de la litterature coreenne
, editions Ellipse, Paris, 2005, 128 p.
ISBN
2-7298-2422-7
- C? s? d? li?u li?u Khue Ch??ng cac
- KTLIT - V?n h?c hi?n đ?i Cao Ly