Tuan T?
(
Ti?ng Trung
: 荀子) (316 TCN ? 237 TCN) la m?t nha
Nho
, nha t? t??ng c?a
Trung Hoa
vao cu?i th?i
Chi?n Qu?c
. Cung v?i
M?nh T?
, ong la m?t trong nh?ng ng??i n?i b?t nh?t trong nh?ng ng??i k? th?a va phat tri?n t? t??ng
Nho gia
c?a
Kh?ng T?
. T? t??ng c?a ong co t?m ?nh h??ng l?n trong vi?c v?n hanh c?a chinh quy?n d??i th?i
nha Han
[1]
, nh?ng co it ?nh h??ng h?n so v?i t? t??ng c?a
M?nh T?
d??i th?i
nha đ??ng
.
[2]
Tuan T? nghien c?u nh?ng nha t? t??ng nh?
Kh?ng T?
,
M?nh T?
,
Trang T?
,
M?c T?
,
Hu? Thi
,
Cong Ton Long
,
Than B?t H?i
.
[3]
Ong co s? d?ng m?t s? thu?t ng? c?a
đ?o giao
, m?c du khong ?ng h? tri?t ly nay.
[4]
Ong la th?y c?a hai nha
Phap gia
n?i ti?ng la
Han Phi
va
Ly T?
.
Tuan T?
, ten la
Hu?ng
, t? la
Khanh,
nen con g?i la
Tuan Hu?ng
hay
Tuan Khanh
, sinh ra ?
n??c Tri?u
vao kho?ng n?m 316 TCN. Ong đ?n
n??c T?
vao n?m 15 tu?i. Ong s?ng va h?c t?p ? đo m?t th?i gian dai. Sau đo, ong qua
n??c S?
vao n?m 286 TCN đ?n n?m 278 TCN. Sau khi S? b? t?n cong va T? gianh l?i kinh đo
Lam Truy
, ong quay l?i T?, đ??c phong la "Li?t đ?i phu". Tuy đ??c ng??i T? h?t s?c kinh n?, đa tr??c sau ba l?n c? lam "t? t?u",
[5]
m?t danh hi?u vinh d? trong cac bu?i qu?c y?n, nh?ng r?t cu?c ch?ng đ??c tr?ng d?ng. Sau khi r?i T? sang
T?n
, ong g?p th?a t??ng
Ph?m Tuy
. Nh?ng vi s? th?ng th?n trong đ?i đap c?a ong trong vi?c khen đi?u hay che đi?u d? c?a T?n ma ong thi?u c? h?i th?c hi?n ly t??ng c?a minh ? đo.
Trong kho?ng n?m 265 TCN đ?n n?m 261 TCN, ong tr? v? Tri?u va t?ng bi?n lu?n phep d?ng binh v?i Lam V? Quan tr??c m?t
Tri?u Hi?u Thanh v??ng
.
[6]
Ti?c la ngay ? que nha ong c?ng khong đ??c tr?ng d?ng. Ong ben quay l?i S?.
Vao n?m 255 TCN,
Xuan Than quan
mang quan đi tieu di?t
n??c L?
, m? mang đ?t S? v? phia b?c. Ong đ??c phong lam huy?n l?nh Lan L?ng trong vung m?i chi?m c?a L?, sau đo đ?nh c? luon ? đay. T?i đay, ong m? tr??ng d?y h?c va vi?t sach, sang l?p ra h?c phai Lan L?ng, t?o d?ng phong khi th? h??ng cho x? nay. Trong s? nh?ng h?c tro c?a ong, co hai ng??i theo tr??ng phai
Phap gia
n?i ti?ng la
Han Phi
va
Ly T?
.
Ong qua đ?i ? Lan L?ng vao kho?ng n?m 237 TCN đ?n n?m 235 TCN, th? 78-80 tu?i.
[5]
Tuy ong c?ng la ng??i theo t? t??ng
Nho gia
, khac v?i t? t??ng c?a Kh?ng T? la dung "nhan" đ? tr? n??c, ong ?ng h? t? t??ng dung "l?" va "hinh" đ? tr? n??c.
[7]
đ?i l?p v?i thuy?t "nhan chi s? tinh b?n thi?n" c?a Kh?ng T?, ban v? "tinh ac", Tuan T? l?i cho r?ng "nhan chi s? tinh b?n ac". H?c thuy?t tinh ac c?a Tuan T? co ngh?a r?ng, con ng??i sinh ra v?n d? la ac, co đ??c thi?n la do qua trinh b?i d??ng, giao d?c ma co. Ong cho r?ng, con ng??i khi sinh ra co đ?y đ? d?c v?ng nh? ham l?i, ham s?c,… N?u nh? con ng??i c? phat tri?n theo d?c v?ng thi m?i quan h? gi?a ng??i va ng??i s? phat sinh ra tranh đ?u va t?o nen m?t xa h?i h?n lo?n, do đo m?i c?n ph?i co "l?" đ? đi?u ch?nh, s?a đ?i b?n tinh ac c?a con ng??i. Tuy nhien, ong l?i tin r?ng ch? co gi?i tinh hoa m?i lam đ??c đi?u nay.
[8]
Tuan T? ch?ng ki?n s? h?n lo?n xung quanh s? s?p đ? c?a
nha Chu
va s? n?i len c?a n??c T?n v?i t? t??ng c?a
Phap gia
la "t?p trung vao s? ki?m soat c?a nha n??c b?ng lu?t phap va hinh ph?t".
[9]
Do v?y, khac v?i cac nha Nho khac, ong cho phep nh?ng lu?t đ? tr?ng ph?t t?n t?i đong vai tro nh?t đ?nh trong vi?c qu?n ly nha n??c.
[10]
Khong gi?ng v?i cac nha
Phap gia
, ong it chu tr?ng đ?n cac lu?t l? chung ma ?ng h? vi?c s? d?ng vi d? c? th? đ? lam hinh m?u.
[8]
Hinh m?u vua va chinh quy?n ly t??ng (quan t?) c?a ong, đ??c h? tr? b?i gi?i tinh hoa, g?n gi?ng v?i M?nh T?, nh?ng khac bi?t ? ch? ong ph?n đ?i vi?c cha truy?n con n?i c?a ch? đ? phong ki?n ma tin r?ng đ?a v? c?a m?t ca nhan trong xa h?i c?n đ??c xac đ?nh b?ng kh? n?ng c?a chinh h?.
[11]
- Tuan T? co quan đi?m ng??c l?i v?i Kh?ng T?. Ong cho r?ng: "Nhan chi s? tinh b?n ac" (B?n tinh con ng??i la ac).
- "Nh?t ti?n nguy?t b?" (Ngay, thang, ti?n b?) - Tuan T? vi?t trong ch??ng Thien Lu?n (
天論
):
Quan t? kinh k? t?i k? gi?, nhi b?t m? k? t?i thien gi?, th? d? nh?t ti?n da
(君子其敬在己者、而不慕其在天者、
是以日進也
), co ngh?a la "Quan t? cung kinh ng??i trong minh, ma khong them mu?n ng??i tren tr?i, thi đ??c ti?n b? hang ngay".
- Dubs, Homer (1927).
The Works of Hsuntze
. London: Arthur Probsthain.
- Knoblock, John (1988).
Xunzi: A Translation and Study of the Complete Works, Books 1-6
.
1
. Stanford, CA: Stanford University Press.
ISBN
978-0804714518
.
- Knoblock, John (1990).
Xunzi: A Translation and Study of the Complete Works, Books 7-16
.
2
. Stanford, CA: Stanford University Press.
ISBN
978-0804717717
.
- Knoblock, John (1994).
Xunzi: A Translation and Study of the Complete Works, Books 17-32
.
3
. Stanford, CA: Stanford University Press.
ISBN
978-0804722988
.
- Knoblock, John; Zhang, Jue (1999).
Xunzi
. 1 & 2. Changsha: Hunan Publishing House.
ISBN
978-7543820869
.
- Watson, Burton (2003).
Xunzi: Basic Writings
. New York: Columbia University Press.
ISBN
978-0231129657
.
- ^
John H. Knoblock. Early China, Vol. 8 (1982?83), p. 29. The Chronology of Xunzi's Works.
https://www.jstor.org/stable/23351544
- ^
de Bary, William Theodore; Bloom, Irene, eds. (1999). Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600. 1. New York: Columbia University Press. pp. 159?160. ISBN 978-0231109390.
- ^
Karyn Lai 2017. p.55. An Introduction to Chinese Philosophy.
https://books.google.com/books?id=3M1WDgAAQBAJ&pg=PA55
- ^
Robins, Dan, "Xunzi", 8. Epistemology, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.),
https://plato.stanford.edu/archives/spr2017/entries/xunzi/
- ^
a
b
佐藤將之.
〈荀子生平事蹟新考〉
. 中國知網. [2017-09-30] (中文(繁體))
- ^
佐藤將之.
《參於天地之治:荀子禮治政治思想的起源與構造》
. 台北: 台大出版中心. 2016. ISBN 9789863501824 (中文(繁體)).
- ^
Han Phi T?, So?n gi? Han Phi, D?ch gi? Phan Ng?c, Nha xu?t b?n v?n h?c, 2001, trang 6
- ^
a
b
Robins, Dan, "Xunzi", 4. Education and Punishment, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.),
https://plato.stanford.edu/archives/spr2017/entries/xunzi/
- ^
de Bary, William Theodore; Bloom, Irene, eds. (1999). Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600. 1. New York: Columbia University Press. pp. 159?160.
ISBN 978-0231109390
- ^
(R. Eno), 2010 p.1. LEGALISM AND HUANG-LAO THOUGHT. Indiana University, Early Chinese Thought [B/E/P374].
http://www.indiana.edu/~p374/Legalism.pdf
L?u tr?
2019-03-21 t?i
Wayback Machine
- ^
Robins, Dan, "Xunzi", 2. The Way of the Sage Kings, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.),
https://plato.stanford.edu/archives/spr2017/entries/xunzi/