Tri?u Vo Tu?t ( ch? Han : ?毋?; ?- 425 TCN ^[1] ), t?c Tri?u T??ng t? (?襄子) la v? tong ch? th? 9 c?a h? Tri?u, m?t trong L?c khanh c?a n??c T?n d??i th?i Xuan Thu va la t? tien c?a n??c Tri?u sau nay. Trong th?i gian Tri?u Vo Tu?t c?m quy?n, h? Tri?u đa cung hai h? Han, Ng?y tieu di?t h? Tri, l?p ra c?c di?n Ba nha chia T?n va d?n đ?n vi?c thanh l?p c?a ba n??c Han , Ng?y , Tri?u sau nay.

Lanh đ?o h? Tri?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tri?u Vo Tu?t la con th? c?a Tri?u ??ng , t?c Tri?u Gi?n t? , tong ch? th? 8 c?a h? Tri?u, do th? thi?p sinh ra, do v?y ban đ?u ong khong đ??c l?p lam đich t?. Tuy nhien Tri?u Vo Tu?t sieng n?ng ch?m ch?, đ??c cac ch? th?n ?ng h?. Gia th?n T? Khanh khuyen Tri?u ??ng l?p Vo Tu?t lam đich t? n?i ngoi. B?y gi? Tri?u ??ng kh?o tra cac con, Tri?u Vo Tu?t t? ra v??t tr?i h?n h?n anh la Tri?u Ba L?, vi th? Tri?u ??ng b?t đ?u chu y đ?n ong.

Khi Vo Tu?t đ?n tu?i tr??ng thanh, Tri?u ??ng l?i kh?o tra m?t l?n n?a. Vo Tu?t ?ng đ?i r?t troi ch?y. Tri?u ??ng c?m ph?c, l?p t?c ph? Ba L? l?p Vo Tu?t lam con đich.

N?m 476 TCN (S? ky ghi 458 TCN ), Tri?u ??ng b? b?nh n?ng, g?i Tri?u Vo Tu?t đ?n c?n d?n: "Ngay sau co s? nguy bi?n thi nen lanh vao T?n D??ng" . Sau khi Tri?u ??ng ch?t, Vo Tu?t len k? t?p t?c Tri?u T??ng t?.

Di?t n??c đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ch? c?a Tri?u Vo Tu?t la phu nhan c?a vua n??c đ?i , co quan h? than thich v?i h? Tri?u. N?m 458 TCN, Tri?u Vo Tu?t mu?n đanh n??c đ?i nen đa t?i H? ?c S?n (nay ? đong b?c t?nh S?n Tay ), m?i vua đ?i đ?n d? ti?c, vua đ?i đ?ng y. Vo Tu?t đa s?p đ?t b?y mai ph?c, khi vua đ?i đ?n thi trut r??u cho say, nhan đo gi?t ch?t vua đ?i va cac quan đi theo. Sau đo ong đem quan ph?t đ?i, chi?m toan n??c đ?i, sap nh?p n??c nay lanh th? Tri?u th?. Ch? c?a T??ng t? than khoc, keu tr?i, rut tram cai toc ra t? sat.

Ph? vua T?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

K? t? khi Tri?u ??ng qua đ?i, ngoi chinh khanh n??c T?n thu?c v? tong ch? h? Tri la Tuan Dao (t?c Tri Ba Dao). Tuan Dao l?n at T?n Xu?t cong , b? t??c t? t? x?ng ba. N?m 458 TCN , b?n h? Tri, Han, Ng?y, Tri?u t? y l?y đ?t c? c?a h? Ph?m va h? Trung Hang chia nhau lam ?p phong, khong c?n l?nh c?a T?n Xu?t cong . T?n Xu?t cong b?t binh, lien l?c v?i n??c T? va n??c L? c?u vi?n đ? t?n cong 4 nha. Tuy nhien, ngay t?i T? va L?, th?c quy?n c?ng ? trong tay h? đi?n va Tam Hoan nen h? ch? c?ng c? quy?n l?c ma khong mu?n giup vua T?n.

N?m 452 TCN , Tri?u Vo Tu?t lien h?p v?i ba h? con l?i kh?i binh ch?ng l?i T?n Xu?t cong. T?n Xu?t cong khong ch?ng n?i, ph?i b? ch?y sang n??c T?. Tuy nhien khi ch?a đi t?i n?i thi m?t gi?a đ??ng. Tri Ba l?p ch?t T?n Chieu cong la T?n Ai cong n?i ngoi. ^[2]

Xung đ?t v?i Tri Ba [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau khi n?m ch?c chinh khanh, Tuan Dao (t?c Tri Ba Dao) t?p trung phat tri?n th? l?c mu?n m?t minh nu?t g?n c? n??c T?n . Tuy nhien do con ba h? Han, Ng?y, Tri?u nen ch?a dam ra tay. ^[3]

N?m 466 TCN , Tuan Dao cung Tri?u Vo Tu?t h?p binh đanh n??c Tr?nh , Tuan Dao nh??ng cho ong lam Tien phong nh?ng ong t? ch?i, tr? quy?n Tien phong cho Tuan Dao. Tuan Dao co y khinh th??ng, che trach Tri?u ??ng thi?u sang su?t m?i l?p Vo Tu?t lam đich t?.

N?m 462 TCN , hai nha m?t l?n n?a đanh Tr?nh, Tri Ba m?i ong u?ng r??u nh?ng Vo Tu?t khong đ?ng y, Tri Ba l?y r??u đ? vao m?t ong. Gia th?n khuyen ong gi?t Tuan Dao đ? r?a nh?c nh?ng ong c? nh?n.

N?m 455 TCN , Tuan Dao dung k? "t?m ?n la dau", gi? m?nh T?n Ai cong , l?y c? đem quan tranh ba, ep ba nha Han, Ng?y, Tri?u c?t 100 d?m đ?t sung cong. Ng?y Cau va Han H? s? Tri Ba, v?i đem s? sach va b?n đ? 100 d?m đ?t dang n?p. Tri?u Vo Tu?t khong ch?p nh?n yeu c?u c?a Tuan Dao, noi: "đ?t đai la c?a ti?n nhan đ? l?i, sao co th? d? dang dang cho ng??i" . Tuan Dao t?c gi?n, ep Han va Ng?y h?p s?c v?i minh đ? đanh Tri?u Vo Tu?t.

N?m 455 TCN, Tri ba d?n trung quan, Han H? d?n h?u quan, Ng?y Cau d?n t? quan cung ti?n đanh Tri?u. Tri?u Vo Tu?t nh? l?i cha d?n, rut v? T?n D??ng c? th? ^[4] . Tri?u Vo Tu?t phong th? ch?c ch?n, Ba h? Tri, Han, Ng?y vay T?n D??ng h?n 1 n?m ch?a h? đ??c. Tuan Dao d?n n??c T?n Th?y ( song Ph?n ) rot vao thanh. N??c ng?p s?p t?i m?t thanh, dan chung ph?i treo len mai nha tranh l?t. Trong thanh h?t l??ng, r?t nguy c?p, ph?i đ?i con cho nhau ?n th?t ^[1] . Trong tinh hinh đo, th? h? c?a Vo Tu?t la Tr??ng M?nh đam ban k? ly gian 2 h? Han, Ng?y v?i h? Tri. Tr??ng M?nh đam nhan ban đem bi m?t treo ra ngoai thanh, đ?n tr?i Han H? va Ng?y Cau phan tich l?i h?i, thuy?t ph?c hai h? ph?n Tri Ba đ? tranh b? di?t trong t??ng lai. Han H? va Ng?y Cau v?n ph?i c?t đ?t cho Tuan Dao đa b?t binh, l?i vi đ?t phong c?a minh c?ng co song ch?y qua nen s? sau nay s? chung c?nh ng? nh? h? Tri?u, nhan đo ben đ?ng tinh ph?n l?i h? Tri.

N?m 453 TCN , ba h? Tri?u, Han, Ng?y h?p binh đanh up Tuan Dao, cung nhau pha đe phong, thao n??c ng??c vao ch? Tuan Dao, gi?t ch?t Tuan Dao. Ba h? cung nhau chia đ?t c?a h? Tri va n?m quy?n n??c T?n.

V? thich sat c?a D? Nh??ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

D? Nh??ng v?n la ng??i n??c T?n . Tr??c theo h? Ph?m va h? Trung Hang nh?ng đ?u ch? la b?c khach th??ng, khong ai bi?t t?i. H? Ph?m va h? Trung Hang b? di?t, D? Nh??ng t?i th? Tri Dao, đ??c kho?n đai nh? b?c th??ng khach.

Sau khi Tri Dao ch?t, D? Nh??ng mu?n bao thu, l?p m?u gi?t Tri?u Vo Tu?t. Tri?u Vo Tu?t bi?t vi?c ?y nh?ng tha cho D? Nh??ng.

D? Nh??ng khong b? cu?c, t? h?y ho?i dung nhan va gi?ng noi khac đi, gi? lam ?n xin ngoai ch?. Khi Tri?u Vo Tu?t ra ngoai, D? Nh??ng n?p d??i c?u đ?nh th?a c? hanh thich, tuy nhien khi xa gia c?a T??ng t? t?i n?i thi con ng?a c?a T??ng t? b?t ch?t s? hai, Tri?u T??ng t? đoan ngay r?ng đay la D? Nh??ng đang đ?nh hanh thich minh. D? Nh??ng b? b?t. Tri?u Vo Tu?t h?i r?ng: "Tr??c kia ong theo Ph?m th? va Trung Hang th?, ma c? hai h? đo đ?u b? Tri Dao gi?t h?t, đa khong đ?n bao thu Tri Dao ma l?i con vi h?n ma đ?n hanh thich ta" . D? Nh??ng tr? l?i r?ng: "Toi th? Ph?m th? va Trung Hang th?, h? ch? xem toi la h?ng ng??i th??ng nen toi bao đap h? theo l?i ng??i th??ng. Con nh? Tri Ba đ?i đai v?i toi nh? ng??i qu?c s?, nen toi ph?i bao thu theo l?i qu?c s?" . Tri?u T??ng t? nghe v?y bi?t la D? Nh??ng v?n quy?t t?m gi?t minh, khong th? tha đ??c n?a, đanh ph?i cho quan s? bao vay l?i. Tr??c luc ch?t, D? Nh??ng xin ong đ?a ao đang m?c đ? ong đam vao đo cho th?a long bao thu, ch?t kh?i an h?n. Tri?u Vo Tu?t c?m đ?ng nghe theo, D? Nh??ng ben đam vao đo ba l?n r?i đam c? t? v?n. Tri?u Vo Tu?t c?m đ?ng đ?n r?i n??c m?t.

Qua đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tri?u Vo Tu?t th?y anh la Tri?u Ba L? v?n la đich tr??ng ma b? ph?, ben tuan theo tong phap, l?p con Ba L? la Chu lam đich t?, phong lam ? Thanh đ?i quan. Nh?ng Tri?u Chu l?i m?t s?m, Tri?u Vo Tu?t m?i l?p con Chu la Tri?u Hoan lam đich t?.

N?m 425 TCN , Tri?u Vo Tu?t ch?t, con ong la Tri?u Gia đo?t ngoi c?a Tri?u Hoan, t? l?p len k? t?p t?c Tri?u Hoan t?.

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Tri?u Gia
• Tri?u ??ng
• Ba nha chia T?n
• D? Nh??ng
• Tuan Dao

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• S? ky T? Ma Thien , thien
  • Tri?u th? gia , T?n th? gia
• Ph??ng Thi Danh (2001), Nien bi?u l?ch s? Trung Qu?c , Nha xu?t b?n Th? gi?i

Ghi chu [ s?a | s?a ma ngu?n ]