Tr?nh Cong S?n
(28 thang 2 n?m 1939 ? 1 thang 4 n?m 2001) la m?t nam
nh?c s?
ng??i Vi?t Nam
. Ong đ??c coi la m?t trong nh?ng nh?c s? l?n nh?t c?a
Tan nh?c
va n?m trong danh sach
nh?ng ngh? s? am nh?c Vi?t Nam co l??ng đ?a ban ch?y nh?t
. Hi?n nay ch?a co th?ng ke chinh xac v? s? tac ph?m đ? l?i c?a ong (??c đoan con s? khong d??i 600 ca khuc).
[1]
Tuy nhien s? ca khuc c?a ong đ??c bi?t đ?n r?ng rai la 236 ca khuc (c? l?i va nh?c). Nh?c c?a Tr?nh Cong S?n đ??c nhi?u ca s? th? hi?n, nh?ng thanh cong h?n c? la
Khanh Ly
, danh ca g?n li?n ten tu?i v?i hang tr?m ca khuc c?a ong va th? h? sau la
H?ng Nhung
. Ngoai ra, ong con đ??c xem la m?t
nha th?
, m?t
h?a s?
, m?t
di?n vien
va m?t
ca s?
(ong t?ng bi?u di?n m?t s? bai hat do chinh minh sang tac). Ong t?ng la H?i vien H?i Am nh?c TP H? Chi Minh, h?i vien H?i Nh?c s? Vi?t Nam, nguyen Pho T?ng bien t?p ph? san Th? Gi?i Am Nh?c (H?i Nh?c s? Vi?t Nam).
Tr?nh Cong S?n sinh n?m 1939, nh?ng co ngu?n noi sinh n?m 1940.
[2]
Ong nguyen quan ? lang
Minh H??ng
, xa V?nh Tri, huy?n
H??ng Tra
, t?nh
Th?a Thien.
[3]
nh?ng sinh t?i xa L?c Giao (nay la ph??ng Th?ng Nh?t,
Ban Me Thu?t
, t?nh
đ?k L?k
. Gia đinh cha m? ong đ?u g?c ? Th?a Thien (Hu?) nh?ng l?p nghi?p t?i Darlac (đ?k L?k), gia đinh v? buon ban lam ?n t?i Hu?. M? ong tr??c 1958 co m?t c?a hang l?n t?i đ??ng Phan B?i Chau, nh?ng v? sau vi buon ban l? nen ph?i đong c?a ? nha lo cho cac con ?n h?c. đ?a ch? ? Hu? ong t?ng ? la 11/3 đ??ng Nguy?n Tr??ng T?, Hu?. Ong co hai em trai va n?m em gai. Cha ong la ong Tr?nh Xuan Thanh, la ng??i co t? t??ng ch?ng Phap, đa t?ng đi tu vi ch?ng Phap,
[4]
m?t luc Tr?nh Cong S?n 16 tu?i. M? ong la ba Le Th? Qu?nh, m?t n?m 1991.
[5]
Gia đinh ong theo đ?o Ph?t.
[6]
Ong l?n len t?i
Hu?
; luc nh? ong theo h?c cac tr??ng Lycee Francais (nay la tr??ng ti?u h?c Le L?i),
Tr??ng Pellerin Hu?
(h?c l?p 6-9) va Institut de la Providence (
Tr??ng Thien H?u
) t?i Hu?, đ? tu tai 1 nh?ng tr??t tu tai 2. Ong vao
Sai Gon
h?c l?i l?p 12, theo h?c ban
tri?t h?c
tr??ng Tay
Lycee Jean Jacques Rousseau
(nay la Tr??ng Trung h?c ph? thong Le Quy đon). N?m 1957, luc đang h?c ? Sai Gon, ong v? Hu? th?m nha, ong b? m?t tai n?n khi đang t?p vo
judo
v?i ng??i em trai Tr?nh Quang Ha,
[7]
ong b? th??ng n?ng ? ng?c, suyt ch?t va ph?i n?m li?t gi??ng g?n hai n?m t?i Hu?. Do b? tai n?n tren, ong ph?i ? nha đi?u tr? su?t 2 n?m, nen khong t?t nghi?p đ??c tu tai đ? nh?. Th?i gian n?m b?nh, ong đ?c nhi?u sach v? tri?t h?c, v?n h?c, tim hi?u
dan ca
. Ong t?ng th? l?: "
Khi r?i kh?i gi??ng b?nh, trong toi đa co m?t ni?m đam me khac ? am nh?c. Noi nh? v?y hinh nh? khong chinh xac, co th? nh?ng đi?u m? ??c, khat khao đo đa ?n ch?a t? trong ph?n sau kin c?a ti?m th?c b?ng đ??c đanh th?c, tr?i d?y
".
N?m 1961, vi mu?n tranh thi hanh
ngh?a v? quan s?
nen ong theo h?c nganh Tam ly giao d?c tr? em t?i tr??ng
S? ph?m Quy Nh?n
(1962-1964). Sau khi t?t nghi?p 1964, ong đi d?y t?i m?t tr??ng ti?u h?c, Tr??ng S? h?c B?o An, ?
B?o L?c
,
Lam đ?ng
t? 1964-1967.
[8]
N?m 1967, do co l?nh đi?u đ?ng giao vien ph?i nh?p ng?, Tr?nh Cong S?n tim cach tr?n linh, tr? v? Sai Gon. Ong ? cung m?t s? sinh vien tr?n linh khac đa co m?t trong nh?ng c?n nha ti?n ch? ? khu đ?t r?ng sau tr??ng đ?i h?c V?n khoa. Ong g?p l?i Khanh Ly, kh?i đ?u hat t?i Quan V?n n?m trong khuon vien tr??ng V?n Khoa, sau đo ong va Khanh Ly tr? nen n?i ti?ng. Khi ti?ng hat c?a Tr?nh Cong S?n c?t len trong cac gi?ng đ??ng đ?i h?c ? Sai Gon va Hu?, v?i nh?ng “Ca khuc Da vang”, đa t?o nen m?t hi?n t??ng đ?c bi?t trong xa h?i. Chinh quy?n
Nguy?n V?n Thi?u
ngay đo đa ph?i ra l?nh c?m m?t s? ca khuc va b?ng nh?c c?a Tr?nh Cong S?n.
[9]
Ong cang tr? nen n?i ti?ng. Ong v? Hu? đ? tranh bao chi.
L?u Kim C??ng
, m?t đ?i ta khong quan mi?n Nam Vi?t Nam đa giup đ? ong trong th?i gian nay. N?m 1968, nh?c s? Tr?nh Cong S?n đa g?p
quan nhan mi?n B?c
trong
Tr?n M?u Than t?i Hu?
. Sau tr?n M?u than ? Hu?, ong vao Sai Gon v?i s? tr? giup c?a L?u Kim C??ng. Sau khi L?u Kim C??ng ch?t n?m 1968, ong vi?t bai “
Cho m?t ng??i v?a n?m xu?ng
” đ? tri an.
Vao nh?ng n?m 1970, ong đa tham gia phong trao T? quy?t v?i
Ngo Kha
, Tr?n Vi?t Ng?c, Le Kh?c C?m, Chu S?n va Thai Ng?c San.
[10]
Ong lam giao vien t?i Th?a Thien Hu? n?m 1973-1974.
[11]
Tr?a ngay 30 thang 4 n?m 1975, ong len đai phat thanh Sai Gon hat bai "N?i vong tay l?n". C?ng chinh ong la ng??i tr?a ngay 30/4 đa đ?ng len phat bi?u tr?c ti?p tren đai phat thanh Sai Gon sau l?i tuyen b? đ?u hang c?a T?ng th?ng D??ng V?n Minh. Trong bai phat bi?u, ong keu g?i ng??i dan mi?n Nam ?ng h? Chinh ph? Cach m?ng lam th?i mi?n Nam Vi?t Nam.
[12]
Sau 30 thang 4 n?m 1975, thay vi theo gia đinh ong di c? sang M?, ong ? l?i Vi?t Nam, v? Hu?, ph?i đi h?c t?p c?i t?o trong 2 n?m. Sau th?i gian h?c t?p chinh tr?, ong quay l?i va lam vi?c t?i H?i Am nh?c Thanh ph? H? Chi Minh, t?p chi Song nh?c. Ong co quan h? than thi?t v?i C?u Bi th? Thanh ?y
Vo V?n Ki?t
.
[13]
N?m 1978, ong Vo V?n Ki?t gi?i thi?u ong v?i H?i lien hi?p v?n h?c ngh? thu?t TP HCM, nh?n ong vao bien ch? chinh th?c. T? đo, Tr?nh Cong S?n đ??c t?o đi?u ki?n hoa nh?p v?i đ?i s?ng ngh? s?, l?y l?i ni?m c?m h?ng sang tac.
[14]
T? đ?u th?p nien 1980, Tr?nh Cong S?n b?t đ?u sang tac l?i. Ong t?ng la H?i vien H?i Am nh?c TP H? Chi Minh, h?i vien
H?i Nh?c s? Vi?t Nam
, nguyen Pho T?ng bien t?p ph? san Th? Gi?i Am Nh?c (H?i Nh?c s? Vi?t Nam). Ong ? t?i c?n nha s? 47C Ph?m Ng?c Th?ch, TP H? Chi Minh. Sau đ?t ?m n?ng n?m 2001, ong qua đ?i ngay 1 thang 4 n?m 2001. Nguyen nhan cai ch?t la s? gan, suy th?n, ti?u đ??ng, xu?t huy?t tieu hoa, viem ph?i r?t n?ng.
[15]
Su?t đ?i, Tr?nh Cong S?n co nhi?u
m?i tinh
nh?ng khong chinh th?c
k?t hon
v?i ai, va c?ng ch?a chinh th?c cong nh?n la co con.
Tr?nh Cong S?n khong co v?, nh?ng ong co nh?ng m?i tinh đ?p va lang m?n khong ch? v?i nh?ng ph? n? ?
Vi?t Nam
ma ? c?
ngo?i qu?c
. Theo l?i c?a ng??i em gai Hoang Di?u, ly do l?n nh?t ong khong k?t hon la: "
Anh S?n luon ng?i lam phi?n ng??i s? ? cung phong v?i minh, b?i anh c?c k? it ?n va it ng? va co gi? gi?c lam vi?c ch?ng gi?ng ai. Anh th??ng xuyen th?c d?y gi?a khuya khi ngh? ra đ??c y nao đo va ng?i vi?t l?i ho?c v? đ?n sang. B?i v?y ma khi l?n đ?u tien co y đ?nh c??i v? - m?t Vi?t ki?u Phap (sau thang ? Phap, sau thang ? Vi?t Nam), anh đa co nh?ng d? đ?nh r?t ro rang: Anh va ch? s? co hai c?n phong n?m c?nh nhau ch? khong ph?i luc nao c?ng ? chung phong đ? co th? gi? đ??c s? rieng t? c?n thi?t.
" Va r?i, vi nhi?u ly do, m?i duyen ?y khong thanh.
[16]
M?i tinh đ?u c?a Tr?nh Cong S?n t?ng danh tinh c?m v?i co gai Ngo V? Bich Di?m nh?ng tinh c?m ?y khong thanh. Tinh c?m nay la nguyen nhan ong sang tac bai
Di?m X?a
. N?m 1962, do g?p kho kh?n v? kinh t?, gia đinh Tr?nh Cong S?n ph?i gia t? c?n nha ? đ??ng Phan B?i Chau (Hu?) đ? thue m?t c?n h? ? đ?u c?u Phu Cam. Hang ngay, Tr?nh Cong S?n đ?ng tren l?u ng?m cac co n? sinh qua c?u, d?c theo đ??ng Nguy?n Tr??ng T? đ?n tr??ng đ?ng Khanh. Trong nh?ng ngay thang rong ch?i ?y, Tr?nh Cong S?n đem long yeu th??ng Ngo V? Bich Di?m, con gai c?a th?y Ngo đ?c Khanh (ng??i Ha N?i).
Sau đo ong yeu co Ngo V? Dao Anh (ng??i trong m?ng c?a ong t? n?m 1964 đ?n n?m 1967
[17]
); em ru?t c?a ba Ngo V? Bich Di?m. Ong vi?t h?n 300 b?c th? cho ba Dao Anh. Ngay 25/3/1967, Tr?nh Cong S?n ch? đ?ng chia tay v?i Dao Anh. Ong vi?t trong th?: “Anh xin c?m ?n b?n n?m rong ra nang niu tinh yeu đo. C?ng xin c?m ?n nh?ng bu?i đ?i ch? th?t d?u dang khong bao gi? con co đ??c.”. Sau khi chia tay, Dao Anh sang M? l?p gia đinh va v?n gi? lien l?c v?i ong
[18]
N?m 1989, t? 27 thang n?m đ?n 26 thang sau, Tr?nh Cong S?n, vao tu?i 50, đ??c H?i Ng??i Vi?t Nam t?i Phap m?i qua Phap. T?i đay ong l?n đ?u g?p l?i ng??i yeu c? Dao Anh.
Ong co m?t tinh b?n đ?p v?i ca s?
Khanh Ly
.
[19]
Ong co m?t m?i tinh v?i m?t co gai
Nh?t B?n
ten la Michiko Yoshii lam lu?n v?n cao h?c t?i Phap v? am nh?c Tr?nh Cong S?n. Hai ng??i c?ng t?ng ti?n xa đ?n m?t k? ho?ch đam c??i, nh?ng c?ng khong thanh.
[20]
[16]
M?i tinh sau đo c?a ong la v?i ca s?
H?ng Nhung
[21]
. G?p Tr?nh Cong S?n luc h?n 20 tu?i khi vao Sai Gon, H?ng Nhung đa tr? thanh nang th? luc cu?i đ?i v? nh?c s? tai hoa va đ??c ong vi?t t?ng 3 bai hat: B?ng b?ng ?i, B?ng khong la B?ng, Thu? B?ng la ng??i. Nh?ng n?m cu?i cung c?a cu?c đ?i, ni?m say me l?n nh?t, Tr?nh Cong S?n g?n nh? danh h?t cho ca s? H?ng Nhung ma theo ong la
"M?t ng??i qua g?n g?i khong bi?t ph?i g?i la ai!"
... V?i H?ng Nhung, tam h?n Tr?nh g?n nh? tr? l?i, khi?n b??c chan ong tr? nen b?i r?i, ng?p ng?ng v?i bu?i h?n ban đ?u.
[22]
M?t ng??i khac c?ng t? Ha N?i k? l?i tinh c?m c?a co danh cho Tr?nh Cong S?n va c?a Tr?nh danh cho co l?n đ?u g?p m?t:
"L?n đ?u tien đ?ng tr??c nhau, c? toi va anh S?n đ?u run. Toi run vi qua tr? va S?n run vi anh qua... gia!"
[22]
Hoang Anh, m?t ng??i đ??c cho la ng??i yeu c?a Tr?nh Cong S?n noi v? tinh yeu đ?i v?i ong:
"Hi?n toi v?n đ? ?nh t??ng nh? Tr?nh Cong S?n trong phong ng?, nh?ng ch?ng toi khong bao gi? th?c m?c, ma luon ton tr?ng th? gi?i rieng c?a toi"'.
[23]
Tinh yeu c?a Tr?nh Cong S?n danh cho nhi?u ph? n? tr?, đ?p va n?i ti?ng, h? yeu ong say đ?m, khi ong m?t co ng??i con xin gia đinh cho đ??c
đ? tang
ong, nh?ng ong khong s?ng kh?ng khit v?i m?t ph? n? nao.
[24]
Tai n?ng c?a ong luon lien t?c th?ng hoa, ngoai am nh?c ong con đong phim, h?i h?a.
[25]
Nh?ng ong nhin nh?n cu?c đ?i va danh tinh c?m cho đ?i m?t cach r?t gi?n đ?n v?i khong h? tham v?ng, ong noi m?t cach th?n nhien v? cu?c đ?i:
Cai ch?t ch?ng qua c?ng ch? la m?t s? đua c?t sau cung c?a cu?c s?ng.
Toan b? am nh?c c?a anh đ?p nh? m?t b?c h?a tr?u t??ng h?n la t? th?c. C? nh?c l?n l?i, c? xac l?n h?n th?, nghe lang đang, m? h?, kho phan đ?nh cho đung ngh?a.
Ph?m Duy
,
noi v? nh?c Tr?nh Cong S?n
[26]
Tr?nh Cong S?n b?t đ?u sang tac t? n?m 17 tu?i. Theo ong cho bi?t, ong sang tac hai bai S??ng đem va Sao chi?u đ?u tien vao n?m 17 tu?i. Nh?ng tac ph?m đ??c cong b? đ?u tien c?a ong la
??t mi
, do nha xu?t b?n An Phu phat hanh vao ngay
20 thang 9
n?m
1960
va qua gi?ng ca
Thanh Thuy
.
N?m 1961, v?i m?i tinh v?i Di?m, ong sang tac bai
Di?m X?a
. N?m 1962-1963, trong th?i gian h?c ? Quy Nh?n, ong sang tac m?t s? bai trong đo co
H? Tr?ng
,
Bi?n Nh?
. T? n?m 1964 đ?n n?m 1967,
[29]
khi đang d?y h?c t?i B?o L?c, Lam đ?ng (ten c?: B'Lao) l?y c?m h?ng sang tac t? tinh yeu v?i ng??i trong m?ng c?a ong, Ngo V? Dao Anh, ong sang tac m?t s? bai n?i ti?ng nh?: Con tu?i nao cho em, Ru em t?ng ngon xuan n?ng, Xin tr? n? ng??i, M?a h?ng. Bai hat N?ng Th?y Tinh sang tac n?m 1963 co th? la cho Dao Anh. Nh?ng bu?i chi?u cu?i tu?n, nh?ng ngay ngh? l?, t? B’lao ong đi xe đo v? Sai Gon v?i b?n be. Ghe th? tr?n D’r?n u?ng r??u ben dong Ða Nhim cung h?a s? Ðinh C??ng. Ong c?ng dung nhi?u th?i gian r?nh r?i đ? len Ða L?t v?i Ð?ng Ti?n, Kim Vui, Tr?nh Cung. Nhi?u ca khuc Tr?nh Cong S?n đa ra đ?i th?i gian nay.
[30]
T? cu?i n?m 1966, ten tu?i c?a Tr?nh Cong S?n đ??c nhi?u ng??i bi?t đ?n h?n, t? khi ong cung ca s? Khanh Ly hat t?i
Quan V?n
, m?t quan ca phe đ?n s? d?ng tren bai đ?t c? sau
Tr??ng đ?i h?c V?n khoa Sai Gon
do nhom sinh vien mang ten
Khai Hoa
trong
phong trao ph?c v? thanh nien xa h?i
ch? tr??ng.
[31]
[32]
Trong nh?ng n?m sau đo, nh?c c?a ong đ??c ph? bi?n va đ??c nhi?u
ca s?
trinh di?n, đ?c bi?t la
Khanh Ly
. Ong k?: "
G?p g? ca s? Khanh Ly la m?t may m?n tinh c?, khong ph?i rieng cho toi ma con cho c? Khanh Ly. Luc g?p Khanh Ly đang hat ? đa L?t, luc đo Khanh Ly ch?a n?i ti?ng nh?ng toi nghe qua gi?ng hat th?y phu h?p v?i nh?ng bai hat c?a minh đang vi?t va luc đo toi ch?a tim ra ca s? nao ngoai Khanh Ly. Toi đa m?i Khanh Ly hat va ro rang gi?ng hat c?a Khanh Ly r?t h?p v?i nh?ng bai hat c?a minh. T? luc đo Khanh Ly ch? hat nh?c c?a toi ma khong hat nh?c ng??i khac n?a. đo c?ng la ly do cho phep minh t?p trung vi?t cho gi?ng hat đo va t? đo Khanh Ly khong th? tach r?i nh?ng bai hat c?a toi c?ng nh? nh?ng bai hat c?a toi khong th? thi?u Khanh Ly
", con Khanh Ly k? l?i giai đo?n c? c?c đoi kh? nh?ng đ?y h?nh phuc nh?ng n?m 1960 ?y: "
Th?c s? toi r?t me hat. Khong me hat thi toi khong co đ? can đ?m đ? đi hat v?i anh S?n m??i n?m ma khong co đ?ng xu, c?c b?c nao, ph?i ch?u đoi, ch?u kh?, ch?u ngheo, khong c?n bi?t đ?n ngay mai, khong c?n bi?t t?i ai c?, ma ch? c?m th?y minh th?c la h?nh phuc, c?m th?y minh s?ng khi minh đ??c hat nh?ng tinh khuc c?a Tr?nh Cong S?n
".
[33]
N?m 1967 ong xu?t b?n t?p Ca khuc Da Vang, v?i ch? đ? la n?i khao khat cu?c s?ng hoa binh va yen lanh cho nh?ng than ph?n dan ngheo, v?i nh?n bai nh?: Ngay Dai Tren Que H??ng, Ng??i Con Gai Vi?t Nam, đ?i Bac Ru đem, Toi S? đi Th?m, Ng? đi Con, đi Tim Que H??ng, Gia Tai C?a M?. N?m 1968, ong xu?t b?n t?p Kinh Vi?t Nam, la ti?ng c?u kinh mang tinh t? c?a m?t dan t?c khat khao hoa binh. Nh?ng ca khuc trong t?p “kinh ca” nay: N?i vong tay l?n, Ch? nhin que h??ng sang choi, Ta th?y gi đem nay hay D?ng l?i ng??i d?ng l?i nha. ?n ph?m "Ta ph?i th?y m?t tr?i" c?a tac gi? Tr?nh Cong S?n, sach do nha xu?t b?n Nhan B?n ?n hanh n?m 1970, bao g?m 11 bai hat.
M?t s? bai hat c?a Tr?nh Cong S?n đa đ?n v?i cong chung
Nh?t B?n
n?m
1970
nh? "
Di?m x?a
" (do Khanh Ly bi?u di?n b?ng c?
ti?ng Nh?t
va
ti?ng Vi?t
),
"Ca dao M?"
,
"Ng? đi con"
. Rieng bai
Ng? đi con
đa phat hanh tren hai tri?u
đ?a than
. Vi l?i l? trong nhi?u bai hat c?a ong co tinh ch?t ph?n chi?n, nha c?m quy?n
Vi?t Nam C?ng hoa
đa c?m l?u hanh vai tac ph?m c?a ong.
[34]
Theo tac gi? Ban Mai, trong cu?n "Tr?nh Cong S?n - v?t chan da trang"
[35]
, nhi?u ca khuc c?a ong co thong đi?p ph?n chi?n b? c? hai ben
Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa
va
Vi?t Nam C?ng hoa
c?m l?u hanh
[36]
M?t tr?n Dan t?c Gi?i phong mi?n Nam Vi?t Nam
c?ng khong tan thanh thai đ? ph?n chi?n c?a ong ma h? xem la mang tinh "ch? hoa, ?y m?", lam n?n long nh?ng ng??i đang đ?u tranh ch?ng xam l??c va th?ng nh?t đ?t n??c. Theo tac gi? Ban Mai, trong cu?n "Tr?nh Cong S?n ? v?t chan
da trang
",
Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa
thi co nh?ng ng??i phe phan ong vi coi ong la "thi?u l?p tr??ng chinh tr?",
[37]
co nh?ng ng??i c?c đoan đoi sau khi ti?n v?
Sai Gon
s? "x? t?" ong.
[38]
Tr?a ngay 30 thang 4 n?m 1975, ong len
đai phat thanh Sai Gon
hat bai
"N?i vong tay l?n"
. C?ng chinh ong la ng??i
tr?a ngay 30/4
đa đ?ng len phat bi?u tr?c ti?p tren đai phat thanh Sai Gon sau l?i tuyen b? đ?u hang c?a T?ng th?ng
D??ng V?n Minh
. Trong bai phat bi?u, ong keu g?i ng??i dan mi?n Nam ?ng h? Chinh ph? Cach m?ng lam th?i mi?n Nam Vi?t Nam:
[39]
- "
Hom nay la ngay m? ??c c?a t?t c? chung ta... Ngay ma chung ta gi?i phong hoan toan đ?t n??c Vi?t Nam nay... Nh?ng đi?u m? ??c c?a cac b?n b?y lau la
đ?c l?p
,
t? do
, va
th?ng nh?t
thi hom nay chung ta đa đ?t đ??c t?t c? k?t qu? đo... Hom nay toi yeu c?u cac v?n ngh? s? cach m?ng mi?n Nam Vi?t Nam, cac b?n tr? va Chinh ph? Cach m?ng lam th?i xem nh?ng k? ra đi la nh?ng k? ph?n b?i đ?t n??c... Chinh ph? Cach m?ng lam th?i đ?n đay v?i thai đ? hoa gi?i, t?t đ?p. Chung ta khong co ly do gi đ? s? hai ma ra đi c?. đay la c? h?i duy nh?t va đ?p đ? nh?t đ? đ?t n??c Vi?t Nam đ??c th?ng nh?t va đ?c l?p. Th?ng nh?t va đ?c l?p la nh?ng đi?u chung ta m? ??c su?t m?y ch?c n?m nay. Toi xin t?t c? cac b?n, than h?u va c?ng nh? nh?ng ng??i ch?a quen c?a toi xin ? l?i va k?t h?p ch?t ch? v?i ?y ban Cach m?ng lam th?i đ? gop ti?ng noi xay d?ng mi?n Nam Vi?t Nam nay...
"
[40]
Theo
BBC
, sau khi chi?n tranh k?t thuc, gia đinh ong di c? sang
M?
va ong ph?i đi h?c t?p c?i t?o trong 4 n?m.
[41]
Tuy nhien, theo tac gi? Bui đ?c L?c (m?t ng??i b?n than c?a Tr?nh Cong S?n) thi ong ch? đi lam kinh t? m?i vai n?m ch? khong h? co c?i t?o
[42]
, ngu?n khac thi noi ong đi h?c t?p chinh tr? 2 n?m ? C?n Tien. Theo Nguy?n đ?c Xuan, th?i gian đ?u sau khi k?t thuc chi?n tranh n?m 1975, "
đ?i v?i lanh đ?o thi khong co v?n đ? gi, nh?ng co nhi?u "anh em phong trao" ? Sai Gon khong thich quan đi?m l?p tr??ng chung chung c?a Tr?nh Cong S?n tr??c đay
", ong tr? v? Hu? va "
th?i gian đo m?t s? ph?n t? qua khich theo phong trao "H?ng v? binh" c?a C?ng Hoa Nhan dan Trung Hoa đa kich đ?ng sinh vien treo m?t t?m banderole to t??ng mang dong ch? xanh r?n: "H? b?
Ph?m Duy
-
Hoang Thi Th?
va Tr?nh Cong S?n" tr??c
tr??ng đ?i h?c S? ph?m Hu?
" va "
ti?p theo la cu?c t?a đam lu?n t?i "Tr?nh Cong S?n co cong hay co t?i" t?i H?i V?n ngh? Th?a Thien Hu?. Hom ?y co c?
Tr?n Hoan
, To Nhu?n V?,
Nguy?n Khoa đi?m
,
Hoang Ph? Ng?c T??ng
, Nguy?n đ?c Xuan, Tr?n Vi?t Ng?c va vai ng??i n?a. Co ng??i len an, nh?ng c?ng co ng??i b?o v?. "T?i" c?a nh?c s? Tr?nh Cong S?n la ong đa lam nh?c ph?n chi?n m?t cach chung chung, khong phan bi?t đ??c chi?n tranh xam l??c va chi?n tranh gi?i phong dan t?c trong bai "Gia tai c?a m?" v?i cau "Hai m??i n?m n?i chi?n t?ng ngay". Th?m chi ong con lam nh?c ca ng?i đ?ch trong bai "Cho m?t ng??i n?m xu?ng" th??ng ti?c đ?i ta khong quan Sai Gon L?u Kim C??ng t? tr?n ? ng??i đa t?ng c?u mang ong. Nhi?u ng??i phat bi?u bi?n h? cho Tr?nh Cong S?n: "đung la Tr?nh Cong S?n đa lam nhi?u b?n nh?c ph?n chi?n, anh đ??c m?nh danh la ng??i lam nh?c ph?n chi?n s? 1 th?i ?y gi?ng nh? Bob Dylan, Joan Baez ? ben M?. Tr?nh Cong S?n la m?t nh?c s? t? do, anh theo đu?i ch? ngh?a nhan b?n chung chung khac chung ta. Nh?ng anh lam nh?c trong vung t?m chi?m, ng??i nghe nh?c ph?n chi?n c?a anh la linh C?ng hoa. R?t nhi?u linh c?a Thi?u đa b? ng? vi nghe b?n nh?c Ng??i con gai da vang c?a anh. Ch?ng co ng??i linh cach m?ng nao b? ng? vi nghe nh?c c?a Tr?nh Cong S?n c?. C?ng nh? ngay x?a ben Trung Qu?c, Tr??ng L??ng th?i sao đau ph?i đ? cho quan minh buong ki?m! đau ph?i t? d?ng chinh quy?n Thi?u ra l?nh t?ch thu nh?ng bai hat c?a S?n". Va chinh x?p tai li?u đ?ng l?nh c?a c?u T?ng th?ng
Nguy?n V?n Thi?u
c?m ph? bi?n nh?c Tr?nh Cong S?n, l?nh c?m mang s? 33 ngay 8.2.1969, đa co s?c thuy?t ph?c l?n đ?i v?i nh?ng ng??i tham d? t?a đam. Sau cu?c t?a đam, Tr?nh Cong S?n ph?i vi?t ki?m đi?m. H?i ?y, nh?ng b?n ki?m đi?m noi khong đung v?n đ? th??ng ph?i vi?t l?i. Tr?nh Cong S?n ch?a quen l?i sinh ho?t nay nen r?t chan ch??ng...
" Trong th?i h?u chi?n nay, c? n??c r?t kho kh?n va nh? bao ng??i Vi?t khac, Tr?nh Cong S?n c?ng đ??c đi?u đi lao đ?ng s?n xu?t, khi thi tr?ng khoai lang, luc c?y lua tren nh?ng canh đ?ng đ?y bom đ?n ch?a thao g?.
M?t th?i gian dai sau 1975, nhi?u bai hat c?a ong b? c?m l?u hanh ? t?i
Vi?t Nam
hay b? m?t s? ng??i keu g?i t?y chay ?
h?i ngo?i
. Tuy nhien, Khanh Ly va nhi?u ca s? v?n ti?p t?c hat va phat hanh nh?ng b?ng đ?a v?i ca khuc c?a ong t?i h?i ngo?i.
Nh?ng n?m sau 1975, sau th?i gian h?c t?p chinh tr?, ong lam vi?c t?i
H?i Am nh?c
Thanh ph? H? Chi Minh
, t?p chi
Song nh?c
. T? đ?u th?p nien 1980, Tr?nh Cong S?n b?t đ?u sang tac l?i, luc đ?u m?t s? sang tac ong g?i qua cho Khanh Ly va ch? phat hanh t?i h?i ngo?i. Khi b?t đ?u đ??c phep l?u hanh nh?c trong n??c, ong co vi?t m?t s? bai co n?i dung ca ng?i nh?ng ch? tr??ng c?a ch? đ? m?i nh?
Thanh ph? mua xuan
,
Ng?n l?a v?nh c?u Moskva
,
Em ? nong tr??ng em ra bien gi?i
,
Huy?n tho?i M?
... Sau đo nha n??c Vi?t Nam đa n?i l?ng qu?n ly v?n ngh?, ong l?i ti?p t?c đong gop nhi?u b?n nh?c co gia tr?. Cac tac ph?m m?i c?a ong ti?p t?c b? chinh quy?n ch? trich, ki?m duy?t va c?m đoan đ?n m?c ong ph?i bi?u di?n cho b?n be than h?u va nh? h? gop y tr??c khi đem ph? bi?n
[43]
.
T? đ?u
th?p nien 1980
, khi b?t đ?u đ??c phep l?u hanh nh?c trong n??c, ong ti?p t?c vi?t cac bai hat ch? đ? tinh yeu. Ong co vi?t m?t s? bai
nh?c cach m?ng
nh?
"
Em ? nong tr??ng em ra bien gi?i
"
,
"
Huy?n tho?i M?
"
, "
Anh sang M?c T? Khoa
",
[44]
"Ra ch? ngay th?ng nh?t"
[45]
...
Ong c?ng vi?t nh?c cho thi?u nhi (trong t?p nh?c "Cho Con", xu?t b?n n?m 1991
[46]
), nhi?u bai r?t n?i ti?ng nh? "
Em la hoa h?ng nh?
"...
Cu?i đ?i, ong b? b?nh
gan
,
th?n
va
ti?u đ??ng
. Tuy nhien, ong v?n c? g?ng sang tac nh?ng ca khuc m?i trong nh?ng n?m cu?i đ?i minh.
Ong m?t t?i
Thanh ph? H? Chi Minh
vi b?nh ti?u đ??ng luc 12 gi? 45 ngay 1 thang 4 n?m 2001 (t?c ngay 8 thang 3 n?m Tan T?),
[47]
hang ngan ng??i đa đ?n vi?ng tang va "co th? noi, ch?a co nh?c s? nao m?t đi l?i đ??c cong chung th??ng ti?c nh? Tr?nh Cong S?n".
[48]
Ong đ??c an tang t?i Ngh?a trang chua Qu?ng Binh (ph??ng Binh Chi?u - Thanh ph? Th? đ?c). T? đo hang n?m gi?i ham m? đ?u l?y ngay nay lam ngay t??ng ni?m.
[49]
N?m 2001, nha hat Hoa Binh cung Hang phim Ph??ng Nam th?c hi?n đ?i nh?c h?i k? ni?m 100 ngay m?t c?a ong mang ten "Nh? m?t l?i chia tay ". Sau đo la cac liveshow t??ng nh? ong nh? "đem th?n tho?i" (2005) va "R?i l? ru ng??i" (2007)".
N?m 2022, hai b? phim kh?c h?a qua kh? c?a Tr?nh Cong S?n mang ten
Tr?nh Cong S?n
va
Em Va Tr?nh
đ??c cong chi?u t?i Vi?t Nam.
Tr?nh Cong S?n sang tac đ??c kho?ng h?n 600 ca khuc
[50]
, tuy nhien t?i thang 4 n?m 2017 ch? co 77 bai đ??c C?c Ngh? thu?t Bi?u di?n c?p phep.
[51]
nh?ng tac ph?m co ca t? đ?c đao, mang h?i h??ng suy ni?m. Theo Trung tam B?o v? tac quy?n am nh?c Vi?t Nam Chi nhanh phia Nam, nh?c s? Tr?nh Cong S?n v?n la tac gi? đ??c tr? tac quy?n nhi?u nh?t v?i h?n 820 tri?u đ?ng trong n?m 2015 va luon trong top 5 nh?c s? co ti?n tr? tac quy?n cao nh?t
[52]
.
Tuy nhien, co m?t đanh gia kha ph? bi?n cho r?ng ph?n nh?c c?a Tr?nh Cong S?n qua đ?n đi?u v? đ? tai, ch? y?u t?p trung vao tam tr?ng m? h?, m?ng t??ng. đanh gia nay trung kh?p v?i l?i ly gi?i c?a ong v? s? sang tac c?a minh: "
Toi ch? la 1 ten hat rong đi qua mi?n đ?t nay đ? hat len nh?ng linh c?m c?a minh v? nh?ng gi?c m? đ?i h? ?o..."
.
[53]
Hai m?ng đ? tai l?n nh?t trong am nh?c Tr?nh Cong S?n la tinh yeu va than ph?n con ng??i.
Tinh yeu
la đ? tai l?n va ?nh h??ng nh?t trong cac tac ph?m c?a Tr?nh Cong S?n. Nh?ng b?n tinh ca chi?m đa s? trong danh m?c nh?c ph?m. Kh? n?ng vi?t nh?c tinh c?a Tr?nh Cong S?n t??ng ch?ng khong bi?t mai m?t theo n?m thang, theo th?i đ?i: t?
1958
v?i "??t mi" đa n?i ti?ng cho đ?n th?p nien 1990 ong v?n co nh?ng tinh ca đ??c nhi?u ng??i ?a thich: "
Nh? m?t l?i chia tay
", "Xin tr? n? ng??i"...
Nh?c tinh c?a ong đa s? la nh?c bu?n, th??ng noi len tam tr?ng bu?n ba, co đ?n nh? trong "S??ng đem", "??t mi", nh?ng ca khuc nh?c tinh v?n menh mang n?i bu?n ki?p ng??i nh? "Di?m x?a", "Bi?n nh?", "Tinh xa", "Tinh s?u", "Tinh nh?", "Em con nh? hay em đa quen", "Hoa vang m?y đ?", "C? xot xa đ?a", "G?i ten b?n mua", "M?a h?ng"...
Nh?ng bai hat nay th??ng mang giai đi?u nh? nhang, d? hat, th??ng đ??c vi?t v?i ti?t t?u ch?m, thich h?p v?i đi?u
Slow
,
Blues
hay
Boston
. Ph?n l?i đ??c đanh gia cao nh? đ?m ch?t
th?
, nhi?u chiem nghi?m nh? nh?ng bi?n phap ?n d?, hoan d?... đoi khi pha l?n h?i h??ng sieu th?c, tr?u t??ng.
Nh?c tinh c?a Tr?nh Cong S?n r?t ph? bi?n t?i
Vi?t Nam
va h?i ngo?i. Tuy r?ng khong đ??c gi?i chuyen mon đanh gia cao v? ph?n am nh?c, nh?ng v?i giai đi?u g?n g?i va ca t? co mau tr?u t??ng, y ngh?a sau l?ng, nh?c c?a ong d? dang đi vao long cong chung.
Nh?c v? than ph?n con ng??i
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Tr?nh Cong S?n t?ng noi t? khi con tr? ong đa luon am ?nh b?i cai ch?t nen am nh?c c?a ong mang trong đo m?t s? m?t mat c?a nh?ng s? ph?n con ng??i. Ong c?ng ?nh h??ng b?i
Ph?t giao
c?a ph??ng đong va
ch? ngh?a sieu th?c
c?a ph??ng Tay, nh?c Tr?nh Cong S?n th?m đ??m mau s?c hi?n sinh, bu?n ba c?a cac tac gi? v?n h?c ph??ng Tay th?p nien 60 nh?
Jean Paul Sartre
,
Albert Camus
,... Tieu bi?u la cac ca khuc "Cat b?i", "đem th?y ta la thac đ?", "Chi?c la thu phai", "M?t coi đi v?", "Phoi pha",.... Ben c?nh đo, co nh?ng bai tuy la nh?c bu?n nh?ng co g?i nen t? t??ng
thi?n
nh? "M?t coi đi v?", "Gi?t n??c canh sen".
Khi ten tu?i đ?nh hinh b?ng nh?c tinh, thi vai tro xa h?i c?a Tr?nh Cong S?n l?i g?n li?n v?i m?t lo?i nh?c mang tinh ch?t ch?ng l?i chi?n tranh, keu g?i hoa binh ma ng??i ta th??ng g?i la
nh?c ph?n chi?n
, hay con g?i la
Ca khuc da vang
theo ten cac t?p nh?c c?a ong phat hanh cu?i th?p nien 1960. Nh?ng "ca khuc da vang" th??ng noi len than ph?n c?a nh?ng ng??i dan m?t n??c nh? b? loi keo vao chi?n tranh va n?m trong vong toan tinh, gianh gi?t ?nh h??ng c?a nh?ng n??c l?n (th??ng la khac mau da).
Theo
B?u Ch?
, Tr?nh Cong S?n b?t đ?u sang tac d?ng nh?c nay vao kho?ng n?m 1965 ? 1966, khi chi?n tranh tr? nen ac li?t. N?m 1966, ong cho ra đ?i t?p
Ca khuc Tr?nh Cong S?n
, trong đo co manh nha m?t xu h??ng chinh tr? y?m th?. đ?n n?m 1967, nh?c Tr?nh Cong S?n len đ?n đ?nh cao c?a s? ph?n chi?n b?ng t?p
Ca khuc da vang
.
N?m sau
, ong cho ra ti?p t?p
Kinh Vi?t Nam
. T? n?m 1970 t?i 1972 ong t? ?n hanh đ??c hai t?p nh?c ph?n chi?n la
Ta ph?i th?y m?t tr?i
va
Ph? khuc da vang
.
[54]
Trong cac b?ng nh?c
Hat cho Que h??ng Vi?t Nam
c?a Khanh Ly, nh?ng ca khuc ph?n chi?n đ??c b? tri kheo leo đan xen v?i cac ca khuc tr? tinh. Nh?ng t?p ca khuc v?a k? đ?u đ??c phat hanh h?p phap t?i mi?n Nam tr??c 1975. Chinh vi th? cac ca khuc ph?n chi?n c?a ong đ??c ph? bi?n kha r?ng rai, co ?nh h??ng l?n đ?n cong chung nh?t la gi?i tri th?c, h?c sinh ? sinh vien mi?n Nam.
Nh?c ph?n chi?n c?a Tr?nh Cong S?n ph?n l?n vi?t b?ng đi?u
Blues
, c?ng v?i l?i ca đ?m ch?t hi?n th?c, r?t đ?n s?, tr?n tr?i (khac h?n v?i dong nh?c tinh), tr? nen nh?ng bai hat gay xuc đ?ng m?nh m?. Nh?ng b?n nh?c nay đ??c ong cung Khanh Ly đem đi hat ? nhi?u n?i t?i
mi?n Nam
, đ??c nhi?u ng??i nh?t la gi?i
sinh vien
nhi?t tinh ?ng h?. đay c?ng la lo?i nh?c lam cho danh ti?ng c?a Tr?nh Cong S?n lan ra th? gi?i: nh? nh?c ph?n chi?n ong đ??c m?t đ?a Vang (gi?i th??ng am nh?c) t?i
Nh?t
va co ten trong t? đi?n bach khoa Encyclopedie de tous les pays du monde c?a Phap
[55]
.
Nh?c ph?n chi?n Tr?nh Cong S?n hay Ph?m Duy va cac nh?c s? khac đ??c cho la co vai tro trong giai đo?n cu?i c?a
chi?n tranh Vi?t Nam
, ben c?nh phong trao
Hat cho dan toi nghe
c?a Ton Th?t L?p. C?ng vi lo?i nh?c khong ro nghieng v? phe nao nay ma ong đa b? t?y chay nhi?u l?n t? c? hai phe đ?i đ?ch. Nh?ng v? phia Tr?nh Cong S?n, khong th? ph? nh?n r?ng ong đa tr? thanh m?t ten tu?i đ?c bi?t nh? vao dong nh?c nay.
Cho đ?n nay, sau h?n 30 n?m hoa binh, r?t nhi?u bai hat "da vang" c?a ong ch?a đ??c phep l?u hanh chinh th?c t?i Vi?t Nam hi?n nay du đa t?ng r?t ph? bi?n (va đ??c Khanh Ly phat hanh b?ng nh?c) t?i
mi?n Nam
trong th?i
chi?n tranh Vi?t Nam
(nh? bai "đi tim que h??ng", "Chinh chung ta ph?i noi hoa binh","Gia tai c?a m?", "Cho m?t ng??i v?a n?m xu?ng"
[56]
"Ch?a m?t ni?m tin", "Ch? nhin que h??ng sang choi", "Hat tren nh?ng xac ng??i", "Ta đi d?ng c?", "Ta quy?t ph?i s?ng")
Gia đinh Tr?nh Cong S?n, đ?i di?n b?n quy?n cac bai hat c?a nh?c s?, đa t?ng nhi?u l?n xin c?p phep cho nh?c Tr?nh Cong S?n nh?ng đ??c c?p phep r?t it, th?m chi co l?n xin 15 bai, k?t qu? khong co bai nao đ??c duy?t.
[57]
. Bai "N?i vong tay l?n" đa đ??c hat r?t nhi?u ? Vi?t Nam sau 1975 nh?ng hoa ra l?i ch?a đ??c c?p phep d?n t?i kho kh?n trong t? ch?c cac bu?i ca nh?c Tr?nh Cong S?n.
Ngay 29/6/2022, h?n 47 n?m sau ngay th?ng nh?t đ?t n??c, đ?n v? t? ch?c đem nh?c ngay 26/6 t?i đa L?t n?i ca s?
Khanh Ly
trinh di?n bai hat "Gia tai c?a m?" đa b? S? V?n hoa, Th? thao va Du l?ch t?nh Lam đ?ng "m?i lam vi?c" vi n?m ngoai danh m?c nh?ng bai hat đa c?p phep bi?u di?n trong đem nh?c nay. Tuy nhien, nh?c s?
Tu?n Khanh
cho bi?t: "Theo Ngh? đ?nh s? 144/2020 v? ho?t đ?ng ngh? thu?t bi?u di?n đ??c Chinh ph? ban hanh, t? 1-2-2021, quy đ?nh c?p phep ca khuc mi?n Nam tr??c 1975 b? bai b?. Ph? bi?n khong c?n ph?i c?p phep n?a."
[58]
Ngoai cac b?n nh?c tinh va nh?c ph?n chi?n, Tr?nh Cong S?n con đ? l?i nh?ng tac ph?m vi?t v? que h??ng nh? "Chi?u tren que h??ng toi", nh?ng tac ph?m th? hi?n quan đi?m chinh tr? ro h?n nh? "Hu? ? Sai Gon ? Ha N?i", "Vi?t Nam ?i hay vung len" (1970), "N?i vong tay l?n", "Ch?a m?t ni?m tin" (1972)... trong đo co nh?ng bai r?i đ??c sang tac ngay trong nh?ng cu?c xu?ng đ??ng bi?u tinh cung thanh nien, sinh vien, h?c sinh.
[59]
T? đ?u
th?p nien 1980
, khi b?t đ?u đ??c phep l?u hanh nh?c trong n??c, ong co vi?t m?t s? bai
nh?c cach m?ng
nh?
"
Em ? nong tr??ng em ra bien gi?i
"
,
"
Huy?n tho?i M?
"
, "
Anh sang M?c T? Khoa
",
[60]
"Ra ch? ngay th?ng nh?t"
[61]
...
V? sau, ong c?ng vi?t nh?c cho thi?u nhi (trong t?p nh?c "Cho Con", xu?t b?n n?m 1991
[62]
), nhi?u bai r?t n?i ti?ng nh? "
Em la hoa h?ng nh?
", "
M? đi v?ng
", "
Em đ?n cung mua xuan
", "
Ti?ng ve g?i he
", "
Tu?i đ?i menh mong
", "
Mua he đ?n
", "
T?t su?i h?ng
", "
Kh?n quang th?p sang binh minh
", "
Nh? hon bi xanh
", "
đ?i s?ng khong gia vi co chung em
".
Hi?n nay, b?n quy?n cac tac ph?m c?a ong thu?c quy?n th?a k? va s? h?u b?i
Tr?nh V?nh Trinh
(em gai ong, s?ng t?i Vi?t Nam) va Tr?nh Xuan T?nh (anh trai ong, s?ng t?i M?), m?i ng??i gi? m?t n?a quy?n s? h?u v?i cac tac ph?m c?a Tr?nh Cong S?n
[63]
B?n quy?n co th?i h?n đ?n h?t 50 n?m sau ngay ong qua đ?i.
Tr?nh Cong S?n con la m?t di?n vien đi?n ?nh nghi?p d?, n?m 1971 đa th? vai chinh trong phim
đ?t kh?
.
[64]
Phim hoan t?t n?m 1974, nh?ng ch? đ??c chi?u cho cong chung xem 2 l?n r?i b? Vi?t Nam C?ng hoa c?m khong đ??c phep trinh chi?u ? Mi?n Nam Vi?t Nam v?i ly do "co tinh ph?n chi?n".
[65]
[66]
Sau n?m 1975, b? phim khong đ??c trinh chi?u t?i Vi?t Nam.
[67]
Cu?i cung, m?t b?n phim đa v? tay nha th?
đ? Trung Quan
.
[68]
B? phim đ??c ch?n la phim Vi?t Nam chinh trong Lien hoan phim A M? n?m 1996. N?m 1997, ong va ngh? s?
Thanh B?ch
va ca s?
Tr?nh V?nh Trinh
th?c hi?n album b?ng hinh VHS c?a minh mang t?a đ?
Ru tinh
đ??c Hang phim tr? s?n xu?t. Sau đo
Hang phim Ph??ng Nam
s?n xu?t l?i d??i d?ng
VCD
&
DVD
n?m 2004, Hoa t?u nh?c Tr?nh:
Chim d??i c?n m?a
(VHS th?c hi?n thang 4 n?m 1999). Rieng Hang phim Ph??ng Nam c?ng th?c hi?n cho ong va nh?c s?
V?n Cao
trong ch??ng trinh
"V?n Cao & Tr?nh Cong S?n"
n?m 1998 d??i đ?nh d?ng b?ng VHS, sau đo la VCD & DVD. T? đo, ong cung ba Tr?nh V?nh Trinh gop m?t trong nh?ng CD nh?c do ong sang tac va đ??c Hang phim Ph??ng Nam s?n xu?t trong giai đo?n nay nh? "Ru tinh", "Tinh yeu tim th?y", "Vi toi c?n th?y em yeu đ?i", "Cho đ?i chut ?n",...
Ong lam th? it trong nh?ng luc ng?u h?ng, hi?n nay con đ? l?i m?t s? bai th? t? sang tac,
[69]
va cac b?n d?ch ph?ng nh? trong t?p
Han t? hai cu
c?a Ngo V?n Tao, hay cac bai th? vui, th? ch?i.
Ben c?nh am nh?c, Tr?nh Cong S?n đ? l?i kha nhi?u tac ph?m h?i h?a, but tich. Cac tac ph?m h?i h?a c?a ong đa đ??c tri?n lam t?i Nha H?u Ngh? Ti?p Kh?c - Vi?t Nam, t? ngay 14 thang 1 n?m 1989 đ?n 24 thang 1 n?m 1989 cung v?i 2 h?a s?
đinh C??ng
va
đ? Quang Em
, tri?n lam t?i nha khach Ritz, va Trang vien Con Nai Vang,
Th? đ?c
, t? ngay 15 thang 12 n?m 1990 đ?n 20 thang 1 n?m 1991 cung v?i 2 h?a s?
Tr?nh Cung
va đ? Quang Em.
[25]
M?t s? trong đo hi?n con đ??c l?u gi? va tr?ng bay t?i H?i Ng? Quan.
[70]
Ca khuc Tr?nh Cong S?n sang tac đ?u tien la bai: ??t mi (NXB An Phu, Sai Gon, 1959).
[71]
Tr?nh Cong S?n sang tac đ??c kho?ng h?n 600 ca khuc. Cho đ?n n?m 2017 theo nh? Nguy?n đ?ng Ch??ng, Giam đ?c S? Bi?u di?n ngh? thu?t c?a B? V?n hoa, Th? thao va Du l?ch, co 70 bai hat c?a Tr?nh Cong S?n đ??c phep trinh di?n tr??c cong chung.
[72]
Bai hat m?i nh?t v?a đ??c phep, la
N?i vong tay l?n
, vao ngay 12 thang 4 n?m 2017.
[73]
Ten tu?i g?n nhi?u nh?t v?i nh?ng bai hat nh?c Tr?nh Cong S?n la
Khanh Ly
. Khanh Ly, ban đ?u la m?t ca s? it ten tu?i t?i đa L?t, ben duyen v?i nh?c Tr?nh trong m?t d?p tinh c? t?i đa L?t n?m 1964, t? đo v? sau đa th? hi?n h?u h?t nh?ng ca khuc c?a Tr?nh Cong S?n, đ? r?i đ??c cho la ng??i thanh cong nh?t.
Nh?ng Khanh Ly khong ph?i ng??i đ?u tien hat nh?c Tr?nh, tr??c đo Tr?nh Cong S?n đa m?i nh?ng ten tu?i l?y l?ng b?y gi? la
Thanh Thuy
,
Ha Thanh
,
L? Thu
va c? danh ca
Thai Thanh
gi?i thi?u nh?ng sang tac đ?u tay c?a minh ra cong chung, tuy v?y cu?i cung ong l?i ch?n Khanh Ly, ng??i c?ng đa v?t len thanh ngoi sao sang sau khi th? hi?n nh?ng b?n tinh ca bu?n ba tham tr?m va dong nh?c ph?n chi?n m?nh m? c?a Tr?nh Cong S?n b?ng ch?t gi?ng khan đ?c l? lung.
Ngoai Khanh Ly, nhi?u ca s? hat nh?c Tr?nh Cong S?n c?ng đ??c đanh gia cao nh?
L? Thu
,
Thai Thanh
,
Ng?c Lan
,
Lan Ng?c
. Gi?ng nam thi co
Tu?n Ng?c
va sau nay la
Quang D?ng
.
Tu?n Ng?c
tuy khong chuyen v? nh?c Tr?nh nh?ng đ??c Tr?nh Cong S?n đanh gia cao khi hat nh?c c?a ong.
[74]
?
Vi?t Nam
giai đo?n sau
1975
c?ng co nh?ng ng??i hat nh?c Tr?nh Cong S?n thanh cong nh? Tr?nh V?nh Trinh (Em gai nh?c s?) va đ?c bi?t ph?i k? đ?n
H?ng Nhung
hat nh?c Tr?nh theo phong cach hoan toan m?i va đ??c khan gi? đon nh?n.
[75]
[76]
Ngoai ra, con co
C?m Van
,
Anh Tuy?t
,
B?o Y?n
,
Tr?n Thu Ha
va H?ng H?nh.
Nh?ng ca s? mu?n th? nghi?m nh?c Tr?nh Cong S?n b?ng phong cach 'm?i' va 'l?', đ? r?i b? khan gi? ph?n đ?i n?ng n?, tieu bi?u la
Thanh Lam
,
M? Tam
,
đam V?nh H?ng
.
[77]
[78]
Ngoai ra con co
Thu Ph??ng
,
Ph??ng Thanh
,
M? L?
,
M? Linh
,
đ?c Tu?n
, Ngo Quang Vinh,
L? Quyen
,
Hi?n Th?c
,
H? Trung D?ng
, đ?ng Lan, Ha Le, Lan Nha thu am va lam m?i l?i theo cac phong cach khac nhau. B?n than nh?c s? Tr?nh Cong S?n c?ng t? minh th? hi?n va thu am m?t s? ca khuc va đ??c khan thinh gi? yeu thich.
Tuy nhien, du co r?t nhi?u cac ngh? s? th? hi?n nh?c Tr?nh, nh?ng thanh cong nh?t v?n la
Khanh Ly
va
H?ng Nhung
.
Ben c?nh am nh?c, ong con đ? l?i kha nhi?u phat ngon v? quan đi?m chinh tr? c?ng nh? nh?ng dong v?n suy ni?m v? than ph?n, cu?c s?ng.
“
|
Toi, nh?c s? Tr?nh Cong S?n, r?t vui m?ng va c?m đ?ng g?p va noi chuy?n v?i t?t c? cac anh em v?n ngh? s? ? mi?n nam Vi?t Nam nay. Hom nay la cai ngay m? ??c c?a t?t c? chung ta, đo la ngay ma chung ta gi?i phong hoan toan t?t c? đ?t n??c Vi?t Nam nay.
C?ng nh? nh?ng đi?u m? ??c c?a cac b?n b?y lau la đ?c l?p, t? do va th?ng nh?t thi hom nay chung ta đa đ?t đ??c t?t c? nh?ng k?t qu? đo.
Toi yeu c?u cac v?n ngh? s? cach m?ng mi?n nam Vi?t Nam h?p tac ch?t ch? v?i Chinh ph? Cach m?ng Lam th?i mi?n Nam Vi?t Nam. Nh?ng k? đa ra đi chung ta xem nh? la đa ph?n b?i đ?t n??c!
[79]
|
”
|
“
|
Ph?m Duy
bang b?c trong t?t c? đ?i s?ng am nh?c.
|
”
|
“
|
S?ng gi?a đ?i nay ch? co than ph?n va tinh yeu. Than ph?n thi h?u h?n. Tinh yeu thi vo cung. Chung ta lam cach nao nuoi d??ng tinh yeu đ? tinh yeu co th? c?u chu?c than ph?n tren cay th?p gia đ?i.
[82]
|
”
|
“
|
Khi b?n hat m?t b?n tinh ca la b?n đang mu?n hat v? cu?c tinh c?a minh. Hay hat đi đ?ng e ng?i. Du h?nh phuc hay d? dang thi cu?c tinh ?y c?ng la m?t ph?n mau th?t c?a b?n r?i.
[83]
|
”
|
“
|
N?u co ng??i nao đo thach th?c toi m?t tro ch?i ngh?ch ng?m thi toi s? mang tinh yeu ra ma đanh đ?. Toi e, khong ai dam t? x?ng minh am t??ng h?t n?i dung phong phu va qua ph?c t?p c?a tinh yeu. Co ng??i yeu thi h?nh phuc, co ng??i yeu thi đau kh?. Nh?ng du đau kh? hay h?nh phuc thi con ng??i v?n mu?n yeu. Tinh yeu vi th? ma t?n t?i. Con ng??i khong th? s?ng ma khong yeu.
[84]
|
”
|
“
|
Co nh?ng ngay tuy?t v?ng cung c?c, toi va cu?c đ?i đa tha th? cho nhau. T? bu?i con ng??i s?ng qua r? rung toi bi?t r?ng vinh quang ch? la đi?u d?i tra. Toi khong con gi đ? chiem bai ngoai n?i tuy?t v?ng va long bao dung. Hay đi đ?n t?n cung c?a tuy?t v?ng đ? th?y tuy?t v?ng c?ng đ?p nh? m?t bong hoa...
[85]
|
”
|
“
|
M?i m?t con ng??i vi ng?i ch?t ma mu?n s?ng. M?i m?t con ng??i vi s? m?t tinh ma gi? mai m?t long nh? nhung. Cu?i cung thi long yeu th??ng cu?c s?ng c?ng khong gi? l?i đ?i ng??i. Cu?i cung thi tinh yeu khong gi? đ??c ng??i minh yeu...
[86]
|
”
|
“
|
Ngay x?a toi r?t quy anh Tr?nh Cong S?n va ng??c l?i. Toi yeu s? chan thanh, d? th??ng va tran tr?ng, tai n?ng c?a con ng??i đo. M?c du, am nh?c c?a anh ?y khong ph?i la cai gi qua ghe g?m nh?ng co m?y ai ma co c? đ? tam l?n tai nh? th?.
[87]
|
”
|
?
Phu Quang
|
“
|
L?i ca trong ca khuc Tr?nh Cong S?n đa t?o nen ten tu?i Tr?nh Cong S?n
[88]
|
”
|
?
B?u Y
|
“
|
Tinh yeu trong nh?c c?a anh la nh?ng c?m xuc d? d?i nh? trai pha con tim mu loa, nh? n?i ch?t c?n đau th?t dai, nh? v?t th??ng m? r?ng... Cu?c đ?i la h? vo ch? ngh?a, con ng??i s?ng trong c?nh Chua, Ph?t b? loai ng??i. Cu?c đ?i con la đam đong nh?ng c?ng la quan khong. Con ng??i la cat b?i m?t nhoai, bao nhieu n?m lam ki?p con ng??i, ch?t m?t chi?u toc tr?ng nh? voi... T?t c? noi len s? mu?n phi?n, đau đ?n... Bu?n t?i cho than ph?n con ng??i nen nhanh c? c?ng xot xa, phi?n đa c?ng ?u phi?n, va ch? con nh?ng m?a va m?a đ? xoa d?u v?t th??ng m? l?n! (...)... Tr?nh Cong S?n noi len n?i bang hoang c?a con ng??i khi th?y cai ch?t n?m ngay trong s? s?ng (...) Nguy?n đinh Toan g?i nh?c Tr?nh Cong S?n la nh?ng b?n tinh ca khong co h?nh phuc, nh?ng bai hat cho que h??ng đ? v?. C?ng la ph?n ?ng c?a ng??i đau đ?n tr??c hoan c?nh đ?t n??c, nh?ng no la s? ch?u đ?ng va ch?t l?m h?n la s? n?i sung va ch?i b?i. (...)...V? ph?n nh?c, toan th? ca khuc Tr?nh Cong S?n khong c?u k?, r?c r?i vi n?m trong m?t s? nh?c đi?u đ?n gi?n, r?t phu h?p v?i
ti?ng th? dai
c?a th?i đ?i. Bai hat ch? c?n m?t chi?c đan
guitare
đ?m theo, n?u hoa am ph?i khi r??m ra thi khong h?p v?i nh?ng bai hat so?n theo th?
ballade
nay.
[89]
|
”
|
?
Ph?m Duy
, 1991
|
“
|
Toi g?i Tr?nh Cong S?n la ng??i c?a th? ca (Chantre) b?i ? S?n, nh?c va th? quy?n vao nhau đ?n đ? kho phan đ?nh cai nao la chinh, cai nao la ph?... Trong am nh?c c?a S?n, ta khong th?y d?u v?t c?a am nh?c theo c?u truc bac h?c
ph??ng Tay
. S?n vi?t h?n nhien nh? th? c?m xuc nh?c th? t? no trao ra
[90]
|
”
|
?
V?n Cao
|
“
|
..., tinh ca Tr?nh Cong S?n khong h?n ch? la 1 bong h?ng dang t?ng ? no ch?a đ?ng t?t c? tam tr?ng lo au c?a con ng??i nhin ra th? gi?i hi?n đ?i
[91]
|
”
|
?
Hoang Ph? Ng?c T??ng
, 1991
|
“
|
Tr?nh Cong S?n la nh?c s? co nhi?u ng??i ham m? nh?t. đi đ?n đau, toi c?ng th?y ng??i ta hat ca khuc c?a anh. Nh?c Tr?nh khong ch? ng? tr? kh?p m?i xo x?nh c?a x? Vi?t nay ma con len l?i đ?n t?n nh?ng ngoc ngach sau th?m nh?t trong coi tinh th?n c?a ng??i Vi?t ? H?i ngo?i. D??ng nh? ? đau, Tr?nh Cong S?n c?ng co ng??i yeu m?n.
[92]
|
”
|
?
Tr?n đ?ng Khoa
|
“
|
Anh yeu nh?c Tr?nh Cong S?n, nh? th? co ngh?a anh la ng??i t? t?...
...Nh?c anh S?n r?t đ?c bi?t. Bai nao c?ng ch? ph?t ph? co m?y net thoi, c? nh? la nh?c c?a tr? con ?y. Nh?ng nghe la nh? ngay. Tr?nh Cong S?n đa đ?t đ??c đ?n đ? cao nh?t c?a ngh? thu?t. đo la s? gi?n d?... Ng??i hat hay nh?t nh?c Tr?nh chinh la Tr?nh Cong S?n. Sau Tr?nh m?i đ?n Khanh Ly. Sau Khanh Ly la khong con ai n?a. H?ng Nhung ch? hat tam t?m đ??c m?t đoi bai....
...M?c du
nh?c Cach m?ng
c?a cac anh r?t hay. H?u nh? bai nao c?ng hay. Kho? kho?n, hung trang. Nh?ng đo la nh?c h?i he, nh?c vui. Nh?c cho t?t c? m?i ng??i. H?u h?t nh?c s? cac anh đ?u vi?t cho đam đong. Ng??i ta hat khi vui, hat ? ch? đong ng??i. Con nh?c anh S?n la nh?c ch? danh cho m?t ng??i. Khi nao bu?n, khi nao co đ?n đ?n tuy?t v?ng ma khong con bi?t b?u viu vao đau n?a, ng??i ta tim v? v?i Tr?nh. Tr?nh s? đon h?, nang đ? an ?i h?. Vi th?, toi m?i b?o Tr?nh Cong S?n la m?t n?a am nh?c Vi?t Nam....
...Toi r?t yeu nh?c Tr?nh. Yeu nh? m?t tin đ? c?a anh ?y. Nh?ng c?ng ph?i thanh th?t ma noi r?ng, nh?c Tr?nh nghe l? t?ng bai thi hay. Nh?ng nghe c? m?t cu?n b?ng thi l?i th?y m?t vi đ?n đi?u. Ong
V?n Cao
c?a cac anh đa d?ng h?n nhi?u, phong phu h?n nhi?u, m?c du so v?i Tr?nh Cong S?n, ong ?y vi?t r?t it...
[92]
|
”
|
?
Frank Gerke
|
Nh?ng đong gop cho đi?n ?nh
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
- Canh đ?ng hoang
[93]
1979 c?a đ?o di?n
Nguy?n H?ng S?n
, k?ch b?n
Nguy?n Quang Sang
- Ngo?i o
(1987) (cung nh?c s?
Ph?m Tr?ng C?u
) c?a đ?o di?n
Le V?n Duy
- Nh?c va bai hat
đ??c s? d?ng trong phim
- T?i l?i cu?i cung
(1980) c?a đ?o di?n
Tr?n Ph??ng
, ngh? s?
Ph??ng Thanh
đong vai Hi?n ca s?u: bai "đ?i g?i em bi?t bao l?n"
[94]
- Cho c? ngay mai
(1981) c?a đ?o di?n
Long Van
: bai "Em la bong h?ng nh?"
[94]
- Bai bi?n đ?i ng??i
(1983) c?a đ?o di?n
H?i Ninh
: bai "Que h??ng"
[94]
- Th? xa trong t?m tay
(1983) c?a đ?o di?n
đ?ng Nh?t Minh
,
[94]
bai hat n?n, ph? th?
Hoang Ph? Ng?c T??ng
- Cho đ?n bao gi?
(1985) c?a đ?o di?n
Huy Thanh
[94]
- C?u R?ch Chi?c
(1986) c?a đ?o di?n Hoang Le
[94]
- Co gai tren song
(1987) c?a đ?o di?n
đ?ng Nh?t Minh
[94]
, cung
Ph?m Tr?ng C?u
- Mua he chi?u th?ng đ?ng
(2000) c?a đ?o di?n
Tr?n Anh Hung
: "Cu?i cung cho m?t tinh yeu", "N?ng th?y tinh", "R?ng x?a đa khep"
- Ao l?a Ha đong
(2006) c?a Ph??c Sang Film, đ?o di?n
L?u Hu?nh
: "Bai ca danh cho nh?ng xac ng??i"
- Cong chua teen va ng? h? t??ng
(2010) c?a đ?o di?n Le L?c (bai "đ? gio cu?n đi")
- Em la ba n?i c?a anh
(2015) bai "Con tu?i nao cho em"
[95]
- Em con nh? hay em đa quen
(1992) c?a đ?o di?n
Nguy?n H?u Ph?n
va Phi Ti?n S?n, v?i s? tham gia c?a c? di?n vien
Le Cong Tu?n Anh
vai Quang S?n (Tr?nh Cong S?n th?i tr?).
[96]
- Tr?nh Cong S?n - s?ng va yeu
c?a đ?o di?n
Le Dan
, phim khong đ??c hoan thanh
[97]
- Em va Tr?nh
(2022) c?a đ?o di?n Phan Gia Nh?t Linh. Phim k? v? cu?c đ?i Tr?nh Cong S?n trong nhi?u th?p nien. Hai di?n vien Avin Lu va Tr?n L?c đong vai nh?c s?, l?n l??t ? th?i tr? va trung nien.
[98]
Gi?i th??ng va ton vinh
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
- N?m 1970, bai "Ng? đi con" (trong Ca khuc da vang) c?a ong đo?t Gi?i th??ng d?a nh?c vang c?a n?m 1969 (phat hanh tren 2 tri?u đ?a) ?
Nh?t B?n
qua ti?ng hat c?a ca s? Takaishi Tomoya (t?a ti?ng Nh?t: Boya Okiku Naranaide).
[99]
[100]
N?m 1979, hang đ?a
Nippon Columbia
m?i Khanh Ly thu b?ng l?n th? hai cac nh?c ph?m c?a ong, c?ng vao n?m nay ca khuc "Ng? đi con" tr? thanh m?t b?n hit ?
Nh?t B?n
.
- Gi?i th??ng cho Bai hat hay nh?t trong phim "T?i l?i cu?i cung"
- Gi?i Nh?t c?a cu?c thi "Nh?ng bai hat hay nh?t sau 10 n?m chi?n tranh" v?i bai "Em ? nong tr??ng, em ra bien gi?i"
- Gi?i Nh?t cu?c thi "Hai m??i n?m sau"(1995) v?i bai "Hai m??i mua n?ng l?".
- N?m 1997 ong đo?t gi?i th??ng l?n c?a H?i Nh?c S? cho m?t chu?i bai hat: "Xin tr? n? ng??i", "Song v? đau", "Em đi b? l?i con đ??ng"
- N?m 2004, Gi?i th??ng Am nh?c hoa binh th? gi?i đ??c trao cho ong vi "ly t??ng hoa binh ma ong đa đ?u tranh khong m?t m?i cho nhan lo?i".
- Tr?nh Cong S?n co ten trong t? đi?n bach khoa Phap Les Million.
- Khi ong m?t,
Trung tam Thuy Nga
th?c hien lien khuc Tr?nh Cong S?n trong cu?n
Paris by Night
60 đ? t??ng nh? đ?n ong.
- Trong L? trao gi?i Lan song xanh n?m 2005, 10 ca s? n?i ti?ng c?a Vi?t Nam th?c hi?n Lien khuc Tr?nh Cong S?n đ? ton vinh ong va k? ni?m 5 n?m ngay m?t c?a nh?c s? nay (2006).
[101]
- Trong cu?c h?p chi?u 17
thang 3
n?m
2011
, H?i đ?ng nhan dan t?nh
Th?a Thien Hu?
đa chinh th?c thong qua vi?c đ?t ten c?a c? nh?c s? Tr?nh Cong S?n cho con đ??ng dai 600 met, r?ng 11 met lat nh?a m?i m? ven
song H??ng
thu?c ph??ng Phu Cat, thanh ph?
Hu?
.
[102]
- N?m
2015
, H?i đ?ng nhan dan thanh ph?
Ha N?i
quy?t đ?nh đ?t ten c?a c? nh?c s? Tr?nh Cong S?n cho m?t tuy?n ph? dai 900m, r?ng 9,5 ? 12,5 m t? nga ba ngo 612 đ??ng L?c Long Quan (c?nh cong vien H? Tay) đ?n đ??ng Au C? c?nh tr??ng THPT Phan Chu Trinh (sau tr? thanh tuy?n ph? đi b?) thu?c đ?a ban ph??ng Nh?t Tan, qu?n Tay H?.
- ? thanh ph?
Hu?
? que h??ng ong c?ng co ten đ??ng ''Tr?nh Cong S?n''. T?i
TP.HCM
c?ng co m?t con đ??ng n?m trong khu nha cao c?p Gia Hoa ?
thanh ph? Th? đ?c
(Qu?n 9 c?) mang ten ong.
[103]
- Ngay 28 thang 2 n?m 2019, Tr?nh Cong S?n tr? thanh nhan v?t xu?t hi?n tren trang ch? ti?ng Vi?t c?a cong c? tim ki?m ph? bi?n nh?t th? gi?i
Google
nhan d?p sinh nh?t l?n th? 80 c?a ong.
[104]
đay la l?n đ?u tien
Google Doodle
vinh danh m?t ng??i Vi?t Nam (ng??i Vi?t th? hai la h?a s?
Bui Xuan Phai
).
[105]
M?t s? tranh c?a ong đ??c đ?a len l?ch 2019.
[106]
- Tr?nh Cong S?n - Ng??i hat rong qua nhi?u th? h?.
Nha xu?t b?n Tr? ?n hanh n?m 2001, sau ngay m?t c?a nh?c s?
- Tr?nh Cong S?n - cu?c đ?i, am nh?c, th?, h?i h?a & suy t??ng.
Nha xu?t b?n-V?n ngh? TP. H? Chi Minh
- Tr?nh Cong S?n - R?i l? ru ng??i
. Nha xu?t b?n Ph? n?
- Tr?nh Cong S?n cat b?i l?ng l?y
. Nha xu?t b?n Thu?n hoa - T?p chi Song H??ng
- Tr?nh Cong S?n va cay đan Lya c?a Hoang t? be
. Hoang Ph? Ng?c T??ng - Nha xu?t b?n Tr?
- John C. Schafer,
"
[6]
"
.
Journal of Asian Studies
66 (Aug., 2007): 597-643
- ^
Ban Mai, sach đa d?n, tr. 8.
- ^
Nguy?n V?nh Nguyen (29 thang 6 n?m 2022).
“B?n h? s? m?t v? Tr?nh Cong S?n: T? '??t mi' đ?n Phong trao nh?c Tr?nh Cong S?n”
.
Bao Thanh nien
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
Nh?ng sinh t?i xa L?c Giao (nay la ph??ng Th?ng Nh?t,
Ban Me Thu?t
, t?nh
đ?k L?k
). Sach Tr?nh Cong S?n M?t ng??i th? ca M?t coi đi v? trang 97
- ^
Nguy?n V?n Toan (8 thang 8 n?m 2021).
“Nh?c s? Tr?nh Cong S?n va nh?ng n?m thang ben m?”
.
Ph? n? Vi?t Nam
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
đinh Tr??ng (25 thang 2 n?m 2020).
“G?n 1 n?m sau k? ho?ch di d?i, m? nh?c s? Tr?nh Cong S?n gi? ra sao?”
.
Bao Lao đ?ng
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
“Tr?nh Cong S?n va ?nh h??ng c?a đ?o Ph?t trong ca khuc”
.
VnExpress
. 11 thang 1 n?m 2002
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
Di?m Ut (1 thang 4 n?m 2014).
“Em trai Tr?nh Cong S?n nh? k? ni?m đ?u vo”
.
Bao Thanh nien
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
Sach Tr?nh Cong S?n M?t ng??i th? ca M?t coi đi v? trang 98
- ^
“Nh? Tr?nh - m?t chi?u B?o L?c”
.
Bao đi?n t? An ninh Th? đo
. 1 thang 4 n?m 2013
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
Nh?c s? Tr?nh Cong S?n sau ngay đ?t n??c th?ng nh?t
- ^
Nguy?n V?n Toan (29 thang 4 n?m 2020).
“Nh?c s? Tr?nh Cong S?n sau ngay đ?t n??c th?ng nh?t”
.
Bao Cong an TP đa N?ng
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
L?i keu g?i c?a nh?c s? Tr?nh Cong S?n tren đai phat thanh Sai Gon ngay 30/04/1975
, truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
- ^
Thanh Th?o (21 thang 11 n?m 2022).
“Vo V?n Ki?t - Ng??i tien phong: đanh th?c ti?m l?c v?n ngh? s?”
.
Bao Thanh nien
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
Mai Nh?t (23 thang 11 n?m 2022).
“C? Th? t??ng Vo V?n Ki?t qua ky ?c v?n ngh? s?”
.
VnExpress
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
“Bi ?n Tr?nh Cong S?n: Ng??i đan ong co 3 qu? th?n”
.
Bao đi?n t? VTC News
. 2 thang 4 n?m 2013
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
a
b
“Tr?nh Cong S?n & M? qua nh?ng cau chuy?n c?a Tr?nh Hoang Di?u”
.
Bao Th? thao & V?n hoa
. Truy c?p ngay 23 thang 3 n?m 2013
.
- ^
S?p phat hanh 300 b?c th? tinh c?a Tr?nh Cong S?n
Tho?i Ha, VnExpress, 22/01/11 12:23 GMT+7
- ^
https://tienphong.vn/chuyen-tinh-day-dut-cua-dao-anh-va-trinh-cong-son-post1522312.tpo
.
- ^
Tr?nh Cong S?n noi v? ng??i b?n tri k? Khanh Ly: M?i tinh co m?t khong hai trong ngh? thu?t
bao Dan Tri
c?p nh?t 28/08/2006 - 16:29 theo
đan ong
, truy c?p 28/2/2013
- ^
https://laodong.vn/van-hoa/vi-sao-michiko-yoshii-la-nang-tho-dac-biet-va-cuoi-cung-cua-trinh-cong-son-1047649.ldo
- ^
“Nh?ng ng??i ph? n? yeu Tr?nh”
.
Bao Tu?i Tr?
. Truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2008
.
- ^
a
b
Tr?nh Cong S?n, Ng??i Hat Rong Tren Coi T?m
L?u tr?
2015-07-10 t?i
Wayback Machine
- ^
Mai yeu Tr?nh Cong S?n
L?u tr?
2010-05-23 t?i
Wayback Machine
, Ngoisao.net:
G?n đay, co d? lu?n, hai đ?a con đ?u c?a ch? la con c?a Tr?nh Cong S?n nh? ph??ng phap th? tinh nhan t?o. Ch? gi?i thich th? nao v? đi?u đo?
Hoang Anh:
Khong ph?i con anh S?n, anh S?n lam gi co con. Ma đ? tang anh S?n m?t n?m, m?t n?m sau toi m?i quy?t đ?nh co con.
đ?a ch? URL đ??c truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2008
- ^
Gia đinh k? v? TCS
l?u tr? 27/3/2002
- ^
a
b
Ph?m V?n đ?nh.
“Tri?n lam tranh, 1989”
.
- ^
- Ph?m Duy, H?i ky, t?p III, M?, 1991, tr. 285.
- ^
Tri?u Ka (8 thang 7 n?m 2021).
“Thu? Tr?nh ? B'Lao”
.
Bao Lam đ?ng
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
Uong Thai Bi?u (14 thang 9 n?m 2019).
“M?t thu? B'lao”
.
Bao Nhan Dan đi?n t?
. Truy c?p ngay 31 thang 1 n?m 2024
.
- ^
Thy Nga (ngay 9 thang 4 n?m 2007).
“Nh?c s? Tr?nh Cong S?n va Quan V?n”
.
RFA
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 24 thang 9 n?m 2015.
- ^
Hoang Xuan S?n.
“Tr?nh Cong S?n va Quan V?n Sai Gon (trich đo?n h?i ky s?p xu?t b?n)”
.
L?u tr?
b?n g?c ngay 23 thang 7 n?m 2016
. Truy c?p ngay 12 thang 9 n?m 2012
.
- ^
Khanh Ly cong b? s? th?t v? "m?i tinh" v?i Tr?nh Cong S?n
bao Th? thao & V?n hoa 05/04/2012 13:48 theo
V??ng Ha, bao
Ng??i đ?a tin
27.12.2012 | 23:51
- ^
BBC (ngay 4 thang 4 n?m 2001).
“Vietnam mourns its 'Dylan
'
”
. Truy c?p ngay 3 thang 8 n?m 2008
.
- ^
Sach v? Tr?nh Cong S?n b? đinh ch? phat hanh
- ^
Ban Mai, sach đa d?n trang 31
- ^
Ban Mai, sach đa d?n trang 29
- ^
Ban Mai, sach đa d?n trang 24
- ^
“Bu?i phat thanh l?ch s? t?i Sai Gon tr?a 30/4/1975”
(Thong cao bao chi). Ti?n D?ng -
VnExpress
. ngay 30 thang 4 n?m 2011
. Truy c?p ngay 30 thang 4 n?m 2011
.
- ^
“L?i keu g?i c?a nh?c s? TCS tren đai phat thanh SG ngay 30”
. Truy c?p 22 thang 7 n?m 2016
.
- ^
"
After the end of the war, he spent four years in a "re-education camp" after his family fled to the US.
"
Vietnam mourns its 'Dylan'
BBC, ngay 4 thang 4 n?m 2001
- ^
"
Bui đ?c L?c Tinh ngh?a TR?NH CONG S?N
"
[1]
L?u tr?
2010-06-20 t?i
Wayback Machine
[
ngu?n khong đang tin?
]
[
lien k?t h?ng
]
- ^
http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=12221&rb=0206
- ^
H?i h?u ngh? Vi?t Nam - C?ng hoa Sec
- ^
“Que h??ng ? Trinh Cong Son”
. Trinh Cong Son
. Truy c?p 7 thang 2 n?m 2015
.
- ^
16 - Cho con ? Trinh Cong Son
- ^
Sach Tr?nh Cong S?n M?t ng??i th? ca M?t coi đi v? trang 357
- ^
Sai Gon ti?n đ?a Tr?nh Cong S?n v? n?i cu?i cung
H.N,
VnExpress
04/04/01 14:33 GMT+7
- ^
2002
:
“Cac đem nh?c t??ng nh? nh?c s? Tr?nh Cong S?n”
(Thong cao bao chi). VnExpress. ngay 30 thang 3 n?m 2002
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2003
:
“H?ng Nhung va đem đ?c di?n nh?c Tr?nh”
(Thong cao bao chi). Lao đ?ng. ngay 13 thang 3 n?m 2003
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2004
:
“đ?o di?n Le Dan va b? phim v? Tr?nh Cong S?n”
(Thong cao bao chi). Ng??i Lao đ?ng. ngay 1 thang 4 n?m 2004
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
“Ca s? Thai Hoa v?i 'đ?ng dao hoa binh
'
”
(Thong cao bao chi). Thai Hoa. ngay 7 thang 4 n?m 2004
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2005
:
“đem nh?c t??ng nh? Tr?nh Cong S?n”
(Thong cao bao chi). Thai An. ngay 30 thang 3 n?m 2005
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2006
:
“Ng?n song b?c đ?u' Tr?nh Cong S?n tr? mai gi?a tr?n gian”
(Thong cao bao chi). Anh Van. ngay 1 thang 4 n?m 2006
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2007
:
“2.000 ve t?ng cho đem nh?c Tr?nh 'Nh? nhang nh? may
'
”
(Thong cao bao chi). Tho?i Ha. ngay 27 thang 3 n?m 2007
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2008
:
“10.000 khan gi? 'Ng?i ben hien nha' nh? Tr?nh”
(Thong cao bao chi). Tho?i Ha. ngay 3 thang 4 n?m 2008
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2009
:
“đem 'Da trang ca' khong nhi?u c?m xuc”
(Thong cao bao chi). Nhieu Huy. ngay 2 thang 4 n?m 2009
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2010
:
“Thai Hoa r?ng r?ng nh? Tr?nh”
(Thong cao bao chi). Ng?c Tr?n. ngay 3 thang 4 n?m 2010
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2011
:
“đem nh?c Tr?nh ?m cung ? ph? nui”
(Thong cao bao chi). Qu?c D?ng. ngay 2 thang 4 n?m 2011
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
2012
:
“Dong ng??i đ?n vi?ng Tr?nh Cong S?n trong m?a”
(Thong cao bao chi). Ngat Ng?c. ngay 1 thang 4 n?m 2012
. Truy c?p ngay 28 thang 2 n?m 2013
.
- ^
Theo nh? bai gi?i thi?u in ? bia t?p nh?c "Em con nh? hay em đa quen", xu?t b?n n?m 1997
- ^
“9 đi?u c?n bi?t v? 'N?i vong tay l?n' c?a nh?c s? Tr?nh Cong S?n”
.
Ng??i Lao đ?ng
. 11 thang 4 n?m 2017.
B?n g?c
l?u tr? ngay 2 thang 2 n?m 2018
. Truy c?p 1 thang 2 n?m 2018
.
- ^
“TR?NH CONG S?N - ng??i ca th?”
. news.zing.vn. 31 thang 3 n?m 2016
. Truy c?p 22 thang 7 n?m 2016
.
- ^
Tr?nh Cong S?n: Cu?c s?ng khong th? thi?u tinh yeu
- ^
“V? Nh?ng Ca Khuc Ph?n Chi?n C?a TCS”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 11 thang 9 n?m 2017
. Truy c?p ngay 29 thang 10 n?m 2007
.
- ^
đ??ng Tr?nh Cong S?n n?m ben b? song H??ng th? m?ng
, T?p chi Song H??ng, 18/03/2011
- ^
bai "Chinh chung ta ph?i noi" trong album "Ca khuc da vang", thu am tr??c 1975
- ^
https://1thegioi.vn/xin-cho-toi-xin-lai-cuoc-doi-nhac-trinh-va-hanh-trinh-tro-ve-voi-cong-chung-116862.html
.
- ^
“Khanh Ly - Tr?nh Cong S?n: Co 'đ??c' bi?u di?n 'Gia tai c?a m?' ? VN?”
. BBC
. Truy c?p ngay 5 thang 7 n?m 2022
.
- ^
TR?NH CONG S?N, Ti?ng hat Hoa Binh
đ?ng Ti?n, Orleans, ngay 30 thang 11 n?m 2001
L?u tr? 3/7/2017
- ^
H?i h?u ngh? Vi?t Nam - C?ng hoa Sec
- ^
“Que h??ng ? Trinh Cong Son”
. Trinh Cong Son
. Truy c?p 7 thang 2 n?m 2015
.
- ^
16 - Cho con ? Trinh Cong Son
- ^
Khuc m?c v? quy?n t? ch?c hai đem nh?c Tr?nh
- ^
Trich đo?n phim
- ^
“đ?t Kh?, m?t b? phim b? b? quen”
.
RFA
. Truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2008
.
- ^
Gi?i thi?u phim đ?t Kh? ? Trinh Cong Son
theo customflix.com
- ^
“đ?t Kh?, m?t b? phim b? b? quen đ??c ch?n tham d? lien hoan phim A-M? n?m 1996”
(Thong cao bao chi). Minh Thuy, đai
RFA
. ngay 25 thang 2 n?m 2008
. Truy c?p ngay 1 thang 4 n?m 2011
.
- ^
Tr?nh Cong S?n t?ng lam di?n vien
L?u tr?
2009-12-19 t?i
Wayback Machine
c?p nh?t Th? n?m, 20/3/2008, 09:24 GMT+7, t? bao Th? thao V?n Hoa
- ^
“Th? Tr?nh Cong S?n”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 19 thang 12 n?m 2017
. Truy c?p ngay 23 thang 9 n?m 2011
.
- ^
Linh H??ng (ngay 3 thang 10 n?m 2007).
“H?i Ng? quan c?a Tr?nh Cong S?n”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 23 thang 10 n?m 2010
. Truy c?p ngay 9 thang 2 n?m 2011
.
- ^
[2]
- ^
V.V.TUAN (ngay 11 thang 4 n?m 2017).
“
'
M?i ng??i hat bai N?i vong tay l?n đ?u ch?a xin phep
'
”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 17 thang 4 n?m 2017.
- ^
Ng?c An (ngay 12 thang 4 n?m 2017).
“C?c Ngh? thu?t bi?u di?n v?a c?p phep ca khuc 'N?i vong tay l?n
'
”
.
Thanh Nien
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 16 thang 6 n?m 2017.
- ^
Tu?n Ng?c: Toi mang n? nh?c s? Tr?nh Cong S?n
- ^
Nh?c Tr?nh: co th? pha cach đ?n đau?
, Tu?i tr?, Truy c?p ngay 1/4/2008
- ^
[3]
L?u tr?
2017-08-31 t?i
Wayback Machine
đao x?i trong nh?c Tr?nh
, Phong D?t - Giai đi?u Xanh, 1/4/2008
- ^
Ca s? Thanh Lam:Toi khong "pha phach" nh?c Tr?nh
, Tu?i Tr?, Truy c?p ngay 1/4/2008
- ^
Pha cach trong nh?c Tr?nh noi rieng va...
, Vietnamnet, 28/9/2005
- ^
Phat bi?u n?i ti?ng vao tr?a ngay 30-4-1975 tren đai phat thanh Sai Gon
Nh?c s? Tr?nh Cong S?n lam gi ngay 30/4?
- ^
Bai tr? l?i ph?ng v?n Hoang H?ng tren Ki?n th?c ngay nay s? Xuan 1994
- ^
Tr?nh Cong S?n tr? l?i ph?ng v?n
- ^
tcs-home.org.
“S?ng gi?a đ?i nay”
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
- ^
tcs-home.org.
“Khi b?n hat”
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
- ^
tcs-home.org.
“Cu?c s?ng khong th? thi?u tinh yeu”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 22 thang 7 n?m 2016
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
- ^
tcs-home.org.
“N?i long c?a ten tuy?t v?ng”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 1 thang 2 n?m 2018
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
- ^
tcs-home.org.
“Toi đa m? th?y chuy?n đi c?a minh”
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 25 thang 12 n?m 2017
. Truy c?p ngay 2 thang 4 n?m 2011
.
- ^
Phu Quang tr? l?i ph?ng v?n v? Tr?nh Cong S?n
N.S Phu Quang: “B?t h?nh l?n nh?t c?a Tr?nh Cong S?n la cu?c đ?i khong co đan ba”
- ^
L?i t?a cho t?p sach Tr?nh Cong S?n Nh?ng bai ca đi cung n?m thang. Nha xu?t b?n Am nh?c 1995
- ^
Trich trong
h?i ky Ph?m Duy III, ch??ng 20, th?i phan chia Qu?c - C?ng, ph?n vi?t v? Tr?nh Cong S?n
[4]
va
[5]
L?u tr?
2012-03-14 t?i
Wayback Machine
- ^
L?i b?t cho t?p sach Tr?nh Cong S?n Nh?ng bai ca đi cung n?m thang. Nha xu?t b?n Am nh?c 1995
- ^
L?i t?a cho t?p nh?c Em con nh? hay em đa quen. Nha xu?t b?n Tr? thanh ph? H? Chi Minh 1991
- ^
a
b
http://vov.vn/Home/Tran-Dang-Khoa-Thang-Tu-roi-nho-Trinh-Cong-Son/20124/204933.vov
Tr?n đ?ng Khoa: Thang T? r?i, nh? Tr?nh Cong S?n
- ^
Tr?nh Cong S?n
tren
IMDb
- ^
a
b
c
d
e
f
g
đoan Tu?n (ngay 1 thang 4 n?m 2009).
“Them m?t phat hi?n: Tr?nh Cong S?n va đi?n ?nh”
. Th? gi?i đi?n ?nh. L?u tr? b?n g?c ngay 22 thang 3 n?m 2019
. Truy c?p ngay 22 thang 3 n?m 2019
.
Qu?n ly CS1: bot: tr?ng thai URL ban đ?u khong ro (
lien k?t
)
- ^
Clip Miu Le hat nh?c Tr?nh: Con tu?i nao cho em
C. K bao Tu?i Tr? 17/12/2015 14:50
- ^
“Em con nh? hay em đa quen - B? phim đ?m net nh?c Tr?nh”
(Thong cao bao chi). Vo V?n Li?n, Bao Binh đ?nh. ngay 2 thang 4 n?m 2004
. Truy c?p ngay 1 thang 4 n?m 2011
.
- ^
Ng??i ph? n? Nh?t suyt thanh v? c?a nh?c s? Tr?nh Cong S?n
- ^
Mai Nh?t (30 thang 4 n?m 2022).
“Phim 'Em va Tr?nh' he l? c?nh Tr?nh Cong S?n g?p Khanh Ly”
.
VnExpress
. Truy c?p 14 thang 5 n?m 2022
.
- ^
http://www.truclyhoang.com/defaultaf15.html?id=725&muc=22
- ^
https://vanthonhactrieuchau.blogspot.com/2017/06/blog-post_967.html
- ^
“Lien khuc Tr?nh Cong S?n - 10 ca s? - Lan song xanh 2005”
.
- ^
đinh Toan (17 thang 3 n?m 2011).
“Chinh th?c đ?t ten đ??ng Tr?nh Cong S?n ? Hu?”
.
Bao Tu?i Tr?
.
- ^
D.N.Ha.
“TP.HCM co ten đ??ng Tr?nh Cong S?n”
.
- ^
K? ni?m 80 n?m ngay sinh Tr?nh Cong S?n
Google Doodle Ngay 28 thang 2 n?m 2019
- ^
Google vinh danh nh?c s? Tr?nh Cong S?n v?i bi?u t??ng Doodle
- ^
L?n đ?u đ??c ng?m c? b? tranh c?a nh?c s? Tr?nh Cong S?n
Tu?i Tr? 03/12/2018 16:35 GMT+
- S?u t?p
- đanh gia
- Ph?m Duy vi?t v? Tr?nh Cong S?n
, va
Ch??ng 20
(
b?n l?u 30/12/2003
) trich H?i ky t?p 3, 1991
- John C. Schafer,
Hi?n t??ng Tr?nh Cong S?n
l?u
, Hoai Phi, Vy Huy?n d?ch, Talawas 2008
- đ?ng Ti?n,
đ?i va nh?c Tr?nh Cong S?n
, t?p chi V?n H?c, California, thang 10-11/2001, s? 186-187 đ?c bi?t Tr?nh Cong S?n. B?n đ?c l?i, b? sung ngay 30 thang 3 n?m 2012
- Nh?c Tr?nh Cong S?n
T?p chi Da Mau - V?n ch??ng khong bien gi?i c?p nh?t 15/5/2007. đinh T? Bich Thuy d?ch
IEPI: Trinh Cong Son
(20/3/2007)
- đi?u thu v? trong 9 bai hat n?i ti?ng c?a Tr?nh Cong S?n
T. N, bao Giao d?c Vi?t Nam, 01/04/2013 06:11
|
---|
|
M?t s? bai hat
| |
---|
Nh?c phim
| |
---|
Ca s? h?p tac n?i b?t
| |
---|
Vai di?n đi?n ?nh
| |
---|
Tac ph?m v? Tr?nh Cong S?n
| |
---|
Ch? đ? lien quan
| |
---|
|
---|
|
Album
| Album
phong thu
| |
---|
Album
khong
chinh th?c
|
- Ti?ng hat H?ng Nhung
(1988)
- Sao anh khong đ?n
(1991)
- N?i nh? may x?a
(1992)
- B?ng b?ng ?i
(1993)
- Lenh đenh
(1994)
- Ch?t nghe em hat
(1995)
- Me khuc
(1995)
- Niu tay nghin trung
(1996)
- Ca dao H?ng
(1997)
- V??n yeu
(1998)
- L?i thien thu g?i
(1999)
|
---|
Album
tr?c ti?p
|
- Liveshow B?ng b?ng ?i
(1999)
- Liveshow Bai hat ru cho anh
(2000)
- Liveshow Nh? canh v?c bay
(2006)
- Liveshow Vi ta c?n nhau
(2008)
|
---|
Album
h?p tac
|
- M?a chi?u nh? nhau
(v?i
Thanh Lam
, 1991)
- Khuc m?a
(v?i Thanh Lam, 1994)
- Tinh ca mua xuan
(v?i
Ph??ng Thanh
, 1994)
- Hat m?ng giang sinh
(v?i
Tam ca Ao Tr?ng
, 1996)
- L?i c?a gio
(v?i
M? Linh
, 1996)
- Nghe m?a
(v?i Thanh Lam, 1997)
- Trach chi c?n m?a chi?u
(v?i Thanh Lam, 1997)
- Nghe m?a 2
(1998)
- The First Noel ? Noel đ?u tien
(1999)
- Gi?t l? tinh
(v?i Thanh Lam, 2002)
- N?
(v?i Thanh Lam, 2006)
- Vi ta c?n nhau
(v?i
Quang D?ng
, 2007)
- Co đau bao gi?
(v?i Quang D?ng, 2009)
|
---|
Album
video
| |
---|
|
---|
Nh?c phim
| |
---|
Bai hat c?a H?ng Nhung
| |
---|
Truy?n hinh
| |
---|
Liveshow
|
- H?ng Nhung ? B?ng B?ng ?i (1997)
- H?ng Nhung ? B?t đ?u t? hom qua (1998)
- H?ng Nhung ? Bai hat ru'99 (1999)
- Thu? B?ng la ng??i (2003)
- M?t ngay m?i (2003)
- Khu v??n yen t?nh (2004)
- Nh? canh v?c bay (2006)
- Vi ta c?n nhau (v?i Quang D?ng, 2007)
- Co đau bao gi? (v?i Quang D?ng, 2009)
- In the spotlight: H?ng Nhung ? Co ph?i em mua thu Ha N?i (2012)
- Ph? a ph? ?i... B?ng a B?ng ?i! (2013)
|
---|
Bai vi?t
lien quan
| |
---|
|
|
---|
C? v?n/
Nha s?n xu?t
| |
---|
C?ng tac
| |
---|
Ch??ng trinh
h?p tac
|
- Thanh Lam - Ha Tr?n
(2004)
- C?m tay mua he
(2011-2013)
- The Master of Symphony
(2015)
- đi?u con mai
(2012)
- Divas' Night "Ngay Xanh"
(2016)
- G?p g? mua thu
(2016)
- Nh? thu Ha N?i
(2017)
- Tr?i va đ?t
(Tung D??ng, 2017)
- N?i mua thu b?t đ?u
(2019)
- Ti?n duyen
(Nguy?n V?nh Ti?n, 2019)
|
---|
Lien quan
| |
---|