Tr??ng Nh?c Hanh ( ch? Han : ??行, 1811 ? 28/2 AL t?c 5/4/ 1863 ), con co ten la L?c Hanh (洛行), ten luc nh? la H??ng Nhi, x??c hi?u la Lao Nh?c, ng??i thon Tr??ng Lao Gia , B?c Chau , t?nh An Huy ^[1] , th? l?nh t?i cao c?a giai đo?n đ?u phong trao kh?i ngh?a Ni?p quan ph?n khang nha Thanh , t?ng ti?p nh?n phong hi?u ?c v??ng c?a Thai Binh Thien Qu?c .

Bu?i đ?u kh?i ngh?a [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ong sinh ra trong m?t gia đinh đ?a ch?, thi?u th?i t?ng m? tao ph??ng (x??ng c?t r??u), l??ng hanh (ti?m ban l? l??ng th?c), đ? c?c (song b?c); r?i k?t đ?ng đi buon mu?i t?, lam Diem tranh ch? (th? l?nh buon mu?i). Trong luc buon mu?i th??ng phat sinh m?u thu?n v?i quan ph?, vao n?m Ham Phong th? 2 (1852) Nh?c Hanh cung b?n Cung đ?c Th? , V??ng Quan Tam , To Thien Phuc , Han Lang T? gia nh?p Ni?p đ?ng, ti?n hanh t? v?, con giup nong dan ch?ng l?i thu? ru?ng, ch?ng sai d?ch, đ?u tranh v?i b?n phu h?.

N?m th? 3 (1853), b?n Nh?c Hanh t? t?p h?n v?n ng??i vay đanh V?nh Thanh thu?c Ha Nam , c??p ng?c c?u tu, thanh th? l?n d?n. Thang 11, b?n th? l?nh Phung Kim Tieu , Tr??ng Ph??ng S?n c?a 18 nhanh Ni?p đ?ng t?i Tr? Ha T?p u?ng mau ?n th?, đ? c? Nh?c Hanh lam minh ch?, d?ng c? kh?i ngh?a, g?i la "Th?p bat ph? t? ngh?a". N?m sau (1854), cac canh quan Ni?p kh?ng ch? m?t khu v?c r?ng l?n thu?c Hoai B?c.

Thang 8 n?m th? 5 (1855), cac Ni?p đ?ng cac chau, huy?n lan c?n V?nh, B?c h?i h?p ? Tr? Ha T?p, đ? c? Nh?c Hanh lam th? l?nh, x?ng la "đ?i Han V?nh v??ng" hay "đ?i Han Minh M?nh v??ng", đ?t ra quan ch? c?a c? vang, tr?ng, đ?, đen, cham. Nh?c Hanh t? n?m c? vang, Cung đ?c Th? n?m c? tr?ng, H?u Th? Duy n?m c? đ?, To Thien Phuc n?m c? đen, Han V?n n?m c? cham; ban b? "cao th?" va "hanh quan đi?u l?". Ni?p quan chinh th?c kh?i ngh?a, phai binh đanh kh?p cac chau huy?n chung quanh, kh?ng ch? khu v?c nam đ?n D?nh Th??ng , Ho?c Khau , b?c ph?m Nang S?n , Tieu S?n thu?c Chi?t Giang , đong n?i Hoai Vi?n , tay li?n ph? Quy đ?c thu?c Ha Nam.

Gia nh?p Thai Binh Thien Qu?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay 19/6 n?m th? 6 (1856), Tr? Ha T?p th?t th?, Nh?c Hanh rut v? phia nam. Ngay 16/7, ong đanh h? trong tr?n Tam Ha Tiem ^[2] . Nh?c Hanh tr? len phia b?c, vao ngay 24/8 gianh l?i Tr? Ha T?p.

N?m th? 7 (1857), quan Ni?p h?i h?p v?i quan Thai Binh c?a Tr?n Ng?c Thanh , Ly Tu Thanh ? giao gi?i Ho?c Khau, L?c An , Nh?c Hanh ti?p nh?n s? lanh đ?o c?a Thai Binh Thien Qu?c, th? phong lam Chinh b?c ch? t??ng. T? đay, quan Ni?p đ?i dung c? xi c?a Thai Binh Thien Qu?c. Ngay 13/10, ong lui v? L?c An.

H? tu?n thang 5 n?m th? 8 (1858), Nh?c Hanh soai binh len b?c, đi qua Chanh D??ng Quan , H?p Th?ch Kh?u , chi?m l?y Hoai Vi?n, Lam Hoai va 2 huy?n thu?c ph? Ph??ng D??ng , kh?ng ch? tuy?n giao thong song Hoai , c?t đ?t con đ??ng v?n chuy?n mu?i đi Hoai B?c. Thang 11, Nh?c Hanh cung quan Thai Binh ? L? Chau nam h?, ph?i h?p v?i Tr?n Ng?c Thanh, Ly Tu Thanh đanh b?i quan T??ng trong chi?n d?ch Tam Ha.

Mua h? n?m sau (1859), Nh?c Hanh phai Cung đ?c Th? đ?a quan v??t song Hoai, lien hi?p v?i t??ng Thai Binh ? L? Chau la Ngo Nh? Hi?u đanh h? Hoai Vi?n, n?i li?n khu v?c ho?t đ?ng c?a hai phong trao kh?i ngh?a. Thang 11, ong lui v? đ?nh Vi?n.

N?m th? 10 (1860), Nh?c Hanh phai Tr??ng Tong V? soai 3 v?n quan Ni?p ch? l?c t?n cong phia sau quan Thanh ? To B?c, chi?m lanh Thanh Giang Ph? ^[3] , đ??c Thai Binh Thien Qu?c phong lam ?c v??ng.

N?m th? 11 (1861), Nh?c Hanh đong ti?n đ?n D?nh Th??ng. Thang 2 n?m sau (1862), ong cung b? t??ng c?a Tr?n Ng?c Thanh la b?n Tr?n đ?c Tai , L?i V?n Quang hi?p cong ph? D?nh Chau ^[4] . Thang 5, Tr?n Ng?c Thanh b? b?t, ong đ?n đ?c kien tri chi?n đ?u ? l?u v?c song Hoai.

K?t c?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m đ?ng Tr? th? 2 (1863), Nh?c Hanh l?i lui v? Tr? Ha T?p, ch?n gi? song Doan Gia. Ngay 23/3, ong soai 20 v?n quan t?i phia b?c ph? Tr??ng Thon thu?c Qua D??ng, t?a l?ng vao song Phi bay tr?n, quy?t chi?n v?i T?ng Cach Lam Th?m . Quan Ni?p đ?i b?i, Nh?c Hanh đ?a h?n 10 k? binh đ?t vay, đ?n Ma Gia đi?m thu?c Qua D??ng, nhan đem t?i ch?y đi Tay D??ng T?p , mu?n sang S?n đong . Ni?p th? ? Tay D??ng T?p la Ly Gia Anh thu?c c? cham, đa hang Thanh, gi? y kho?n đai, m?t m?t m?t bao Anh Han . Ngay 4 thang 4, Anh Han l?p t?c soai quan đ?n Tay D??ng T?p b?t s?ng 3 cha con Nh?c Hanh, do Ng?u S? Han ap gi?i v? đ?i doanh c?a T?ng Cach Lam Th?m ? Ngh?a Mon T?p. Nh?c Hanh cung con trai Tr??ng H?, con nuoi V??ng Uy?n Nhi b?t khu?t ma b? gi?t ngay hom sau.

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Ph?m V?n Lan (ch? bien) ? Ni?p quan (6 quy?n), Nha xu?t b?n Th??ng H?i Th?n Chau Qu?c Quang, 1953
• Khuy?t danh - Ni?p quan ca dao , Nha xu?t b?n An Huy Nhan dan. 1961
• Thanh s? c?o

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]