Than cay la m?t trong hai tr?c k?t c?u chinh c?a th?c v?t co m?ch , ph?n con l?i la r? . Than cay th??ng đ??c chia thanh cac m?u va long. Cac m?u gi? cac ch?i (n?) ma t? đo phat tri?n thanh m?t ho?c nhi?u la , qu? hinh non, r? , than khac, ho?c hoa (c?m hoa); Cac long cay t?o kho?ng cach t? cac m?u nay đ?n m?u khac. Thu?t ng? " ch?i cay (shoot)" th??ng hay b? nh?m l?n v?i "than (stem)", "ch?i cay (shoot)" th??ng dung đ? ch? cac cay non m?i phat tri?n, bao g?m c? than va cac c?u truc khac nh? la ho?c hoa. ? h?u h?t cac cay, than th??ng ? tren m?t đ?t nh?ng m?t s? cay co than ng?m. Than cay t?o ch?i va ch?i cay va th??ng phat tri?n ? tren m?t đ?t. Ben trong than cay, v?t ch?t di chuy?n len va xu?ng cac mo c?a h? th?ng v?n chuy?n.

Than cay co b?n ch?c n?ng chinh, đo la: ^[1]

• H? tr? va giup nang cao la , hoa va qu? . Than cay gi? la trong anh sang va t?o n?i cho cay đ? gi? hoa va qu? c?a no.
• V?n chuy?n ch?t l?ng gi?a r? va ch?i cay ben trong xylem va phloem.
• D? tr? cac ch?t dinh d??ng.
• T?o ra cac mo s?ng m?i. Tu?i th? binh th??ng c?a t? bao th?c v?t la t? m?t đ?n ba n?m. Than cay co cac t? bao đ??c g?i la mo phan sinh ma hang n?m t?o ra mo s?ng m?i.

Thu?t ng? chuyen mon danh cho than cay [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac than cay th??ng chuyen v? d? tr?, sinh s?n vo tinh , b?o v? va quang h?p, bao g?m cac lo?i sau:

• Acaulescent (khong than cay) - đ??c s? d?ng đ? mo t? than ? cac cay ma co v? nh? la ch?ng co than. Tren th?c t? nh?ng than nay r?t la ng?n, la co v? nh? m?c tr?c ti?p len kh?i m?t đ?t, vi d? nh? m?t s? loai trong Chi Hoa tim .
• Arborescent (co d?ng cay) ? cay v?i than g? binh th??ng v?i m?t than cay duy nh?t.
• Branched ( nhanh ) ? than cay tren cao đ??c mo t? la phan nhanh ho?c khong phan nhanh
• Bud (ch?i) - ch?i cay d?ng phoi v?i ph?n chop than ch?a tr??ng thanh.
• Bulb ( c? than hanh ) - than chi?u d?c d??i long đ?t v?i la d? tr? co th?t kem theo, vi d? nh? hanh tay , hoa th?y tien vang , hoa tulip . C? than hanh th??ng co ch?c n?ng trong vi?c tai t?o b?ng cach phan chia đ? t?o thanh c? m?i ho?c t?o ra cac c? nh? h?n, g?i la c? con. C? than hanh la m?t s? k?t h?p c?a than va la vi v?y co th? s? t?t h?n n?u xem chung la "la" vi cac la nay t?o nen nh?ng b? ph?n l?n h?n.
• Caespitose (m?c thanh b?i, c?m) - khi than phat tri?n thanh m?t đam r?i hay lum ho?c trong th?m th?c v?t th?p.
• Cladode (canh d?ng la, bao g?m c? phylloclade) ? than cay d?t it nhi?u gi?ng la va chuyen danh cho quang h?p, ^[2] vi d?: x??ng r?ng đ?m (x??ng r?ng nopal).
• Climbing (day leo) ? than bam ho?c qu?n xung quanh cac cay ho?c cac cong trinh khac.
• Corm ( c? gi? than hanh ) ? than d? tr? d??i m?t đ?t, ng?n va phinh to, vi d? nh? khoai n??c , cay ngh?, lay ?n .
• Decumbent (bo sat đ?t) - than cay n?m ph?ng tren m?t đ?t va h??ng len t?i đi?m cu?i.
• Fruticose (nhi?u cay b?i) ? than cay phat tri?n nh? cay b?i va s?ng tren than g?.
• Herbaceous ( than th?o ) ? than khong hoa g?, r?ng vao cu?i mua sinh tr??ng.
• Pedicel (cu?ng nh?) ? than cay v?i ch?c n?ng nh? cu?ng c?a hoa đ?n trong m?t c?m hoa ho?c giai đo?n t?o qu? c?a c?m hoa (infrutescence).
• Peduncle (cu?ng l?n) - than cay h? tr? cho c? m?t c?m hoa.
• Prickle (gai) ? ph?n phat tri?n s?c nh?n c?a l?p ben ngoai than cay, vi d? nh? hoa h?ng .
• Pseudostem (than gi?) - than cay gi? hinh thanh t? cac l?p la cu?n, co th? cao đ?n 2 ho?c 3 m vi d? nh? chu?i .
• Rhizome ( than r? ) - than ng?m n?m ngang co ch?c n?ng ch? y?u trong sinh s?n va c? trong d? tr?, vi d? nh? h?u h?t cac loai d??ng x? , dien v?.
• Runner (b? ph?n c?a cay) - m?t lo?i than bo lan, phat tri?n theo chi?u ngang tren m?t đ?t va t?o r? t?i cac m?u, h? tr? trong vi?c sinh s?n. vi d? dau tay v??n , Chlorophytum comosumChlorophytum comosum .
• Scape (can hoa) ? than cay co hoa ma m?c len kh?i m?t đ?t va khong co la binh th??ng. Vi d? nh? Hosta , Lily , dien v?, t?i .
• Stolon (than bo lan) - than cay m?c ngang t?o ra cac cay con co r? t?i cac nut va ph?n cu?i c?a no, hinh thanh g?n b? m?t c?a đ?t.
• Thorn (gai) - than cay bi?n đ?i v?i m?t đi?m s?c nh?n.
• Tuber ( c? ) ? than cay d? tr? phinh to d??i m?t đ?t phu h?p cho vi?c d? tr? va sinh s?n, vi d? nh? khoai tay .
• Woody ( than g? ) ? than cay co k?t c?u c?ng v?i xylem th? c?p.

C?u t?o trong [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Than cay th??ng bao g?m ba lo?i mo, mo bi?u bi, mo n?n va mo m?ch . Cac mo bi?u bi bao ph? cac b? m?t ben ngoai c?a than cay va th??ng co ch?c n?ng ch?ng th?m, b?o v? va ki?m soat s? trao đ?i khi. Mo n?n th??ng bao g?m ch? y?u cac t? bao nhu mo va l?p đ?y xung quanh mo m?ch. đoi khi no con co ch?c n?ng trong quang h?p. Mo m?ch giup v?n chuy?n kho?ng cach xa va h? tr? v? c? c?u. H?u h?t ho?c t?t c? cac mo n?n co th? b? m?t đi ? than g?. Cac mo bi?u bi c?a than cac loai cay th?y sinh co th? thi?u kh? n?ng ch?ng th?m ma đ??c tim th?y ? than cay tren cao. S? s?p x?p c?a cac mo m?ch r?t đa d?ng gi?a cac loai th?c v?t.

Than cay hai la m?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Than cay hai la m?m v?i ph?n t?ng tr??ng chinh thi co ph?n loi ? tam, v?i bo m?ch t?o thanh m?t vong rieng bi?t co th? th?y đ??c khi xem m?t c?t ngang than cay. Ben ngoai than đ??c bao ph? b?i m?t l?p bi?u bi, ma đ??c ph? b?i m?t l?p cutin khong th?m n??c. L?p bi?u bi c?ng co th? ch?a cac khi kh?ng đ? trao đ?i khi, va cac long than cay đa bao đ??c g?i la trichome. M?t l?p v? bao g?m l?p d??i bi?u bi (hypodemis) (t? bao mo day) va l?p v? trong (endodermis) (cac t? bao co ch?a tinh b?t) hi?n di?n tren tr? bi va cac bo m?ch.

Cay hai la m?m than g? va khong than g? co s? sinh tr??ng th? c?p b?t ngu?n t? mo phan sinh m?t ben ho?c la th? c?p: cac m?ch phat sinh g? va l?p phat sinh b?n ho?c t?ng phat sinh b?n l?c bi. M?ch phat sinh g? hinh thanh gi?a xylem (ch?t g?) va phloem (libe) trong bo m?ch va k?t n?i đ? t?o thanh m?t d?ng hinh tr? lien t?c. Cac t? bao m?ch phat sinh g? phan chia đ? t?o ra xylem th? c?p h??ng vao ben trong va phloem th? c?p h??ng ra ben ngoai. Khi đ??ng kinh than cay to ra do s? t?o thanh xylem th? c?p va phloem th? c?p, ph?n v? va l?p bi?u bi s? b? pha h?y. Tr??c khi ph?n v? b? pha h?y, m?t l?p phat sinh b?n s? phat tri?n ? đo. L?p phat sinh b?n s? phan chia đ? t?o nh?ng t? bao b?n ch?ng th?m n??c ben ngoai va đoi khi la cac t? bao l?c bi ben trong. Ba lo?i mo đo s? t?o thanh l?p chu bi, thay th? l?p bi?u bi v? m?t ch?c n?ng. Nh?ng vung c?a cac nhom t? bao l?ng l?o trong l?p chu bi ma co ch?c n?ng trao đ?i khi đ??c g?i la lenticel.

Xylem th? c?p co t?m quan tr?ng v? m?t th??ng m?i nh? g?. S? bi?n đ?i theo mua v? m?t t?ng tr??ng ? m?ch phat sinh g? la nh?ng gi ma t?o ra vong cay hang n?m ? vung khi h?u on đ?i. Vong cay la c? s? c?a dendrochronology (ph??ng phap xac đ?nh tu?i b?ng vong cay), ma đ? xac đ?nh nien đ?i cac v?t b?ng g? va cac hi?n v?t co lien quan. Dendroclimatology la vi?c s? d?ng vong cay nh? cac b?n ghi chep v? khi h?u trong qua kh?. Than cay tren cao c?a m?t cay tr??ng thanh đ??c g?i la m?t than (trunk). Ph?n g? đa ch?t, th??ng co mau s?m h?n v? ben trong c?a m?t than cay đ??ng kinh l?n đ??c g?i la g? loi va la k?t qu? c?a s? t?o chai. ? ben ngoai, ph?n g? s?ng đ??c g?i la dac g?.

Than cay m?t la m?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac bo m?ch hi?n di?n xuyen su?t cac than cay m?t la m?m , m?c du chung t?p trung v? phia ben ngoai. đi?u nay khac v?i than cay hai la m?m ? ch? chung co m?t vong cac bo m?ch va th??ng khong n?m ? ph?n tam. Ph?n ng?n c?a ch?i cay ? than cay m?t la m?m th??ng phat tri?n dai ra. Ph?n b? la phat tri?n xung quanh va b?o v? no. đi?u nay đung v?i h?u h?t cac cay m?t la m?m. Cay m?t la m?m hi?m khi t?o ra ph?n t?ng tr??ng th? c?p va do đo it khi la than g?, nh?ng v?i cac loai c? va tre l?i la tr??ng h?p ngo?i l? đang chu y. Tuy nhien, nhi?u than cay m?t la m?m t?ng đ??ng kinh b?ng s? t?ng tr??ng th? c?p b?t th??ng.

Than cay th?c v?t h?t tr?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T?t c? cac loai th?c v?t h?t tr?n đ?u la cay than g?. Than cay c?a chung c?ng t??ng t? v? c?u truc nh? cay hai la m?m than g?, ngo?i tr? vi?c h?u h?t cac cay h?t tr?n ch? t?o ra t? bao ?ng ( qu?n bao ) trong xylem c?a chung, khong ph?i la cac m?ch đ??c tim th?y trong cay hai la m?m. Ph?n g? c?a th?c v?t h?t tr?n c?ng th??ng ch?a cac ?ng d?n nh?a. G? c?a cac cay hai la m?m đ??c g?i la g? c?ng, vi d? nh? s?i , phong va oc cho. Ng??c l?i, g? m?m la c?a cac cay h?t tr?n, ch?ng h?n nh? thong , van sam va linh sam .

Than d??ng x? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

H?u h?t cac loai d??ng x? co than r? nh?ng khong co than th?ng đ?ng. Tr??ng h?p ngo?i l? la d??ng x? than g? , v?i than cay th?ng đ?ng cao đ?n kho?ng 20 met. Gi?i ph?u ph?n than c?a d??ng x? c?ng ph?c t?p h?n so v?i cac cay hai la m?m vi than d??ng x? th??ng co m?t ho?c nhi?u khe la trong m?t c?t ngang. Khe la la n?i ma cac mo m?ch phan nhanh thanh la l??c. ? m?t c?t ngang, mo m?ch khong t?o thanh m?t d?ng hinh tr? hoan ch?nh, đo la n?i m?t khe la t?o thanh. Than d??ng x? co th? co solenostele (tr? cu?n) ho?c dictyostele (tr? l??i) ho?c cac bi?n th? c?a chung. Nhi?u than d??ng x? co mo phloem ? c? hai phia c?a xylem tren m?t c?t ngang.

M?i quan h? v?i cac ch?t hoa h?c ben ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac hoa ch?t ben ngoai nh? ch?t o nhi?m trong khong khi, ^[3] thu?c di?t c? va thu?c tr? sau co th? lam h?i c?u truc than. Trong tr??ng h?p c?a thu?c di?t c?, nhi?u lo?i hoa ch?t ho?t đ?ng b?ng cac tac đ?ng b? m?t, va cac tac nhan khac gay h?i thong qua s? h?p thu hoa ch?t di?t c?, ma th??ng la m?t lo?i hoa ch?t h?u c? ph?c t?p.

T?m quan tr?ng v? m?t kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Co hang ngan ch?ng loai ma than c?a chung co gia tr? s? d?ng kinh t?. Than cung c?p cac v? mua ?n đ?nh chinh ch?ng h?n nh? khoai tay va khoai n??c . Than cay mia c?ng la m?t ngu?n cung c?p đ??ng quan tr?ng. đ??ng t? cay thich đ??c thu l?y t? than [[Chi Phong|cay thich]]. Cac lo?i rau t? than cay nh? m?ng tay , m?ng tre , x??ng r?ng đ?m (x??ng r?ng nopal), su hao , va c? n?ng . Hay la gia v?, ch?ng h?n nh? qu? la v? cay tach ra t? than. Ch?t x? t? nh?ng than cay la ph? gia th?c ph?m trong banh mi, pho mat Parmesan mai, ho?c cac lo?i th?c ph?m ch? bi?n s?n khac. Gom arabic la m?t lo?i ph? gia th?c ph?m quan tr?ng thu đ??c t? than cay Acacia senegal . Nh?a chicle, nguyen li?u chinh trong k?o cao su , đ??c thu l?y t? cac cay chicle.

Nhi?u lo?i thu?c thu đ??c t? than cay bao g?m ky ninh t? cay Canh ki na , long nao đ??c ch?ng c?t t? g? c?a lo?i cay cung chi v?i cay cho qu?, va ch?t gian c? curare t? v? c?a cac lo?i day leo nhi?t đ?i.

G? đ??c s? d?ng theo hang ngan cach khac nhau, vi d? v?t li?u xay d?ng, đ? n?i th?t , tau thuy?n , may bay , xe ng?a, ph? tung xe h?i , nh?c c? , d?ng c? th? thao, thanh ta v?t đ??ng s?t, c?t đi?n, c?c hang rao, c?c c?, t?m , que diem , van ep, quan tai , van l?p, van cong, đ? ch?i , can c?m d?ng c? , khung tranh , l?p g? m?t, than g? va c?i. B?t gi?y đ??c s? d?ng r?ng rai đ? lam gi?y , bia, mi?ng x?p x? , gi?y bong kinh va m?t s? lo?i ch?t d?o va v?i quan tr?ng, ch?ng h?n nh? cellulose acetate va t? nhan t?o. Than tre c?ng co hang tr?m cach s? d?ng, bao g?m gi?y , v?t li?u xay d?ng, đ? n?i th?t , tau thuy?n , nh?c c? , c?n cau, ?ng n??c, c?c cho cay leo, va gian giao. Than cay c? va d??ng x? than g? th??ng đ??c s? d?ng đ? xay d?ng. Than cay s?y c?ng la v?t li?u xay d?ng quan tr?ng ? m?t s? vung.

Tanin đ??c s? d?ng đ? thu?c da đ??c l?y t? g? c?a vai loai cay nh?t đ?nh, ch?ng h?n nh? cay quebracho. Nut b?n đ??c l?y t? l?p v? b?n c?a cay s?i. Cao su đ??c l?y t? than cay Hevea brasiliensis . May , đ??c s? d?ng đ? lam đ? n?i th?t va gi?, đ??c lam t? than cay c? nhi?t đ?i. Cac lo?i x? libe ma đ??c s? d?ng lam v?i d?t va day th?ng đ??c thu l?y t? than c?a cac lo?i cay, bao g?m lanh , cay gai d?u, đay va gai . Lo?i gi?y đ?u tien đa đ??c l?y t? than cay coi b?i ng??i Ai C?p c? đ?i.

H? phach la nh?a cay hoa th?ch t? cac than cay, no đ??c s? d?ng lam đ? trang s?c va co th? ch?a đ?ng v?t c? đ?i. Nh?a t? g? cay la kim đ??c s? d?ng đ? s?n xu?t nh?a thong va colophan. V? cay th??ng đ??c s? d?ng lam l?p ph? va n?i phat tri?n trung gian cho cac lo?i cay c?nh. No c?ng co th? tr? thanh moi tr??ng s?ng t? nhien c?a đ?a y .

M?t s? cay c?nh đ??c tr?ng ch? y?u vi v? h?p d?n c?a than cay, vi d? nh?:

• V? cay b?ch d??ng tr?ng
• Nhanh xo?n c?a loai li?u xo?n va than cay ph?
• L?p v? troc mau đ? c?a cay phong paperback .

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]