Euphrates
B?n đ? l?u v?c song Tigris -Euphrates (mau vang)
V? tri
Qu?c gia	Th? Nh? K? , Syria , Iraq va Iran
đ?c đi?m đ?a ly
Th??ng ngu?n	đong Th? Nh? K?
• cao đ?	4.500 m
C?a song	Shatt al-Arab
đ? dai	2.800 km
Di?n tich l?u v?c	765.831 km²
L?u l??ng	818 m³/s

Euphrates ( ti?ng ? R?p : ??? ?????? , Nahr ul-Fur?t ; Ti?ng Th? Nh? K? : Fırat ; ti?ng Syria : ??? , Pr?? ; ti?ng Vi?t : ?-ph?-rat đ??c phien am t? ti?ng Phap : Euphrate ) la con song phia tay trong hai con song lam n?n t?ng cho n?n v?n minh L??ng Ha (song kia la Tigris ), kh?i ngu?n t? Anatolia .

Sach ch? Nom ti?ng Vi?t th? k? 17 g?i song nay la Uong Phat ^[1] hay Yeu Phach ^[2] .

Ten g?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ten Euphrates b?t ngu?n t? ti?ng Sumer va ti?ng Akkad , l?n l??t la Buranun va Pu-rat-tu . Cai ten sau đ??c ghi nh?n t? th? k? 22 sau tr??c cong nguyen, d??i tri?u vua Gudea .

V? m?t t? nguyen h?c, "Euphrates" la hinh th?c ti?ng Hy L?p c?a ten song trong nguyen g?c, Phrat, co ngh?a la "sinh soi n?y n?" hay "mau m?, t?t t??i". ^[3]

Ngoai ra, ph?n sau c?a t? "Euphrates" co th? co ngu?n g?c t? ti?ng Ba T? "Ferat" ho?c ti?ng Hy L?p φ?ρω (đ?c la [fero]), đ?u co ngh?a la "mang t?i", "đ?a t?i".

Ten trong ti?ng Vi?t : ?-ph?-rat đ??c phien am t? ti?ng Phap : Euphrate .

Dong ch?y [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Song Euphrates dai kho?ng 2.781 km. No đ??c t?o thanh b?i hai nhanh chinh:

• Nhanh Kara Su kh?i ngu?n t? kho?ng 30 km v? h??ng đong b?c Erzurum , trong day nui Karrgapazari (kho?ng 100 km cach goc đong b?c c?a bi?n đen );
• Nhanh Murat kh?i ngu?n t? kho?ng 70 km v? h??ng đong b?c c?a h? Van , n?a đ??ng t? h? Van t?i nui Ararat .

Hai nhanh Kara Su va Murat ch?y song song v? h??ng tay t?i khi g?p nhau ? g?n thanh ph? Keban , t?i đ? cao 610 m so v?i m?c n??c bi?n. T? đi?m nay, hai dong ch?y t?o thanh song Euphrates. Dong ch?y phia tren hoa vao Euphrates qua nh?ng r?ng đa va nh?ng h?m nui d?c đ?ng, v? phia đong nam qua Syria , va xuyen qua Iraq . Song Khabur va song Balikh , đ?u kh?i ngu?n t? Th? Nh? K? , hoa vao Euphrates ? phia tay Syria. Song Euphrates sau đo ch?y qua đ?ng b?ng Syria, ? phia b?c khu di tich c? đ?i Carchemish .

? h? l?u, du r?t dai, Euphrates khong con nhanh ph? l?u đang k? nao. Phia b?c Basra thu?c mi?n nam Iraq, no nh?p lam m?t v?i song Tigris đ? t?o thanh dong Shatt al-Arab , r?i sau đo đ? ra v?nh Ba T? . Theo Pliny va m?t s? nha s? h?c c? đ?i, ban đ?u song Euphrates đ? ra bi?n theo m?t c?a tach r?i v?i song Tigris ^[4] . T? đo, nhi?u ng??i tin r?ng phu sa b?i đ?p c?a hai con song đa t?o nen vung đ?ng b?ng ? cu?i v?nh Ba T? va ban đ?u b? bi?n keo dai xa h?n v? phia b?c, co l? đ?n t?n thanh ph? c? đ?i Ur c?a ng??i Chaldea.

Con song b? chia lam nhi?u kenh đao ? Basra, t?o nen nh?ng vung đ?m l?y r?ng l?n. Trong nh?ng n?m 1990, đ? đan ap quan n?i d?y ? đay, chinh quy?n Iraq đa rut h?t n??c c?a vung đ?m l?y. K? t? sau n?m 2003, cac chinh sach th?y l?i đ??c ph?c h?i, nh?ng co l? con lau m?i khoi ph?c đ??c vung đ?m l?y nh? x?a.

Ch? nh?ng chi?c thuy?n nh? co long c?n m?i đi l?i đ??c tren dong Euphrates. Ng??i ta co th? đi b?ng thuy?n v? phia th??ng ngu?n t?i t?n thanh ph? Hit thu?c Iraq, cach c?a bi?n 1.930 km va ? đ? cao ch? la 60 m so v?i m?c n??c bi?n. Tuy nhien, t? Hit tr? đi, nh?ng bai cat ng?m va thac d?ng đ?ng khi?n thuy?n be th??ng m?i khong th? đi l?i đ??c. Mua l? hang n?m c?a song Euphrates, la h? qu? c?a tuy?t tan t? cac đ?nh nui ? đong b?c Th? Nh? K?, đ??c h?n ch? ph?n nao b?i cac đ?p n??c va h? tr? n??c nhan t?o ? cac nhanh song n?i th??ng ngu?n. Kho?ng 885 km kenh đao n?i song Euphrates v?i song Tigres la đ??ng đi quan tr?ng cho tau thuy?n trong vung.

Nh?ng lien h? trong Kinh thanh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Dong song co ten la Perath (la ti?ng Hebrew c?a Euphrates) la m?t trong b?n dong song ch?y t? v??n đ?a đang theo sach Sang th? . T? Hebrew nay, co ngh?a la "dong ch?y" ho?c "h??ng v? phia tr??c, đa đ??c d?ch thanh Euphrates. ^[5] đo la dong song th? t?, cung v?i cac song Pishon , Gihon va Tigris (ten ti?ng Hebrew la Hiddekel) t?o thanh dong song ch?y xu?ng t? v??n đ?a đang. Dong song co ten t??ng t? la ranh gi?i cho vung đ?t ma Th??ng đ? đa h?a cho Abraham va con chau ong. Song Euphrates con đ??c đ? c?p ? sau ch? khac trong sach Sang th?.

Nh?ng lien h? v?i đ?o H?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?i v?i H?i giao , nh?ng tong đ? c?a tien tri Muhammad , tin r?ng dong Euphrates s? kho c?n va tr?i ra nh?ng bau v?t ch?a t?ng đ??c bi?t t?i, la nguyen nhan d?n t?i xung đ?t va chi?n tranh. đi?u nay đ??c đ? c?p t?i trong b?n ch? khac nhau c?a Kinh Koran .

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Song Euphrates la n?n t?ng cho n?n v?n minh tr?ng tr?t đ?u tien ? Sumer, kh?i ngu?n t? thien nien k? 4 tr??c cong nguyen. R?t nhi?u thanh ph? c? đ?i quan tr?ng n?m d?c theo con song, bao g?m Mari , Sippar , Nippur , Shuruppak , Uruk , Ur va Eridu . Thung l?ng d?c song t?o nen vung trung tam c?a khu v?c sau nay s? tr? thanh nh?ng đ? ch? hung m?nh c?a ng??i Babylon va Assyria . Trong vai th? k?, dong song la ranh gi?i t? nhien gi?a cac đ? ch? Ai C?p va La Ma c? đ?i v?i đ? ch? Ba T? . Ngoai ra, tr?n Karbala đa di?n ra tren b? song Euphrates.

Song Euphrates va nh?ng tranh ch?p [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Gi?ng nh? v?i song Tigris , r?t nhi?u tranh cai đa n? ra trong vi?c s? d?ng song Euphrates. K? ho?ch đong nam Anatolia c?a Th? Nh? K? bao g?m vi?c xay d?ng 22 đ?p n??c va 19 nha may th?y đi?n t?i n?m 2005. Chi?c đ?p đ?u tien hoan t?t n?m 1990, nh?ng nh?ng đ?t t?n cong c?a t? ch?c kh?ng b? PKK khi?n d? an b? tri hoan. Mi?n đong nam Th? Nh? K? hi?n v?n la m?t khu v?c kem phat tri?n, cang lam tr?m tr?ng them m?i b?t hoa c?a nh?ng ng??i Kurd v?n la thi?u s? trong vung. Chinh quy?n Th? Nh? K? đa hy v?ng d? an noi tren s? t?o đ?ng l?c cho n?n kinh t? vung, nh?ng nh?ng ch? trich c? trong va ngoai n??c v? l?i ich c?ng nh? cac tac đ?ng tieu c?c v? xa h?i va moi tr??ng đa khi?n n? ra nh?ng cu?c tranh cai d? d?i.

? Syria, đ?p Tabaqah (hoan thanh n?m 1973 va đoi khi đ??c g?i đ?n gi?n la đ?p Euphrates) t?o thanh m?t h? tr? n??c nhan t?o, h? Assad , đ??c dung đ? t??i n??c cho cac canh đ?ng bong. Syria đa xay hai đ?p n??c tren hai ph? l?u c?a Euphrates va đang d? ki?n xay m?t đ?p n?a. Iraq hi?n co sau đ?p n??c đang ho?t đ?ng. ? cu?i ngu?n, Iraq khong kh?i lo ng?i r?ng Syria va Th? Nh? K? s? dung h?t ngu?n n??c s?ch tr??c khi no ch?y t?i Iraq. đ?n l??t minh, cac ho?t đ?ng th?y đi?n ? mi?n nam Iraq khi?n khong con bao nhieu n??c t? Euphrates ch?y vao Tigris t?i ch? t?o nen dong Shatt-al-Arab. Khong it l?n nh?ng tranh cai v? ngu?n n??c đa bi?n thanh xung đ?t ngo?i giao va nghiem tr?ng h?n, d?n t?i m?i đe d?a chi?n tranh. ^[6]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Euphrates .

• Bibliography on Water Resources and International Law L?u tr? 2011-09-27 t?i Wayback Machine Peace Palace Library .
• Euphrates , Jewish Encyclopedia . Discusses the Old Testament references to the river.
• Tigris-Euphrates River dispute L?u tr? 2008-01-29 t?i Wayback Machine , details of conflict and cooperation
• Collection of pictures of the Euphrates river shot nearby L?u tr? 2008-01-23 t?i Wayback Machine Ar Raqqah
• “Damming the Euphrates” . Archaeology Channel. B?n g?c l?u tr? ngay 25 thang 9 n?m 2008 . Truy c?p ngay 3 thang 9 n?m 2008 .