Qu?c gia lien k?t
(
ti?ng Anh
:
associated state
) la đ?i tac nh? trong m?i quan h? chinh th?c, t? do gi?a m?t lanh th? chinh tr? ? c?p đ? nha n??c v?i m?t qu?c gia (th??ng la l?n h?n), ma khong co thu?t ng? c? th? nao khac, nh? b?o h?, đ??c thong qua. Cac chi ti?t c?a hi?p h?i t? do nh? v?y co trong Ngh? quy?t đ?i h?i đ?ng Lien h?p qu?c 1541 (XV) Nguyen t?c VI, m?t Hi?p h?i T? do ho?c Hi?p h?i Nha n??c lien k?t va c? th? cho cac qu?c gia lien quan. Trong tr??ng h?p Qu?n đ?o Cook va Niue, cac chi ti?t v? s? s?p x?p hi?p h?i t? do c?a h? co trong m?t s? tai li?u, ch?ng h?n nh? hi?n phap t??ng ?ng c?a h?, Trao đ?i th? n?m 1983 gi?a chinh ph? New Zealand va Qu?n đ?o Cook, va Tuyen b? chung n?m 2001. Cac qu?c gia lien quan t? do co th? đ??c mo t? la đ?c l?p ho?c khong, nh?ng lien k?t t? do khong ph?i la m?t ph?m ch?t c?a tinh tr?ng ho?c t? cach c?a m?t th?c th? nh? la m?t ch? đ? c?a lu?t phap qu?c t?.
M?t cach khong chinh th?c, no co th? đ??c xem xet r?ng rai h?n: t? m?t hinh th?c b?o v? chinh th?ng, ho?c b?o v? h?u thu?c đ?a, đ?n lien minh cac thanh vien b?t binh đ?ng khi (cac) đ?i tac it h?n cho chinh quy?n (th??ng la quy?n l?c thu?c đ?a c?) th??ng đ??c gi? l?i b?i m?t qu?c gia co ch? quy?n, th??ng la trong cac l?nh v?c nh? quan h? qu?c phong va đ?i ngo?i, trong khi th??ng đ??c h??ng cac đi?u kho?n kinh t? thu?n l?i nh? ti?p c?n th? tr??ng.
Theo m?t s? h?c gi?, m?t hinh th?c lien k?t d?a tren s? b?o v? lanh tinh va s? ?y thac ch? quy?n co th? đ??c coi la m?t đ?c đi?m xac đ?nh c?a cac
qu?c gia sieu nh?
.
M?t lien bang, m?t lo?i chinh ph? co it nh?t m?t trong cac ti?u đ?n v? ? m?t qu?c gia đ?n nh?t khac đ??c h??ng quy?n t? tr? nh? m?t ti?u đ?n v? trong lien bang, t??ng t? nh? m?t qu?c gia lien k?t, v?i cac ti?u đ?n v? đo co s? đ?c l?p đang k? trong cac v?n đ? n?i b?, ngo?i tr? cong tac qu?c phong Tuy nhien, v? m?t lu?t phap qu?c t? thi đo la m?t tinh hu?ng hoan toan khac b?i vi cac ti?u đ?n v? khong ph?i la cac th?c th? qu?c t? đ?c l?p va khong co quy?n đ?c l?p.
Cac qu?c gia trong lien hi?p lien k?t chinh th?c
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Qu?c gia lien k?t thi?u s?
|
Lien k?t v?i
|
Lien hi?p
|
Qu?n đ?o Cook
|
New Zealand
,
t? 4 thang 8 n?m 1965
|
New Zealand duy tri trach nhi?m đ?i ngo?i va qu?c phong; tuy nhien, cac trach nhi?m nay khong trao quy?n ki?m soat va ch? đ??c th?c hi?n theo yeu c?u c?a Chinh ph? Qu?n đ?o Cook.
[1]
[2]
[3]
|
Qu?n đ?o Marshall
|
Hoa K?
,
t? 1986
|
Hoa K? cung c?p v?n đ?ng, tai tr? tr? c?p va ti?p c?n cac d?ch v? xa h?i c?a Hoa K? cho cong dan c?a cac khu v?c nay theo Th?a thu?n Hi?p h?i T? do.
[4]
|
Lien bang Micronesia
|
Hoa K?
,
t? 1986
|
Hoa K? cung c?p v?n đ?ng, tai tr? tr? c?p va ti?p c?n cac d?ch v? xa h?i c?a Hoa K? cho cong dan c?a cac khu v?c nay theo Th?a thu?n Hi?p h?i T? do.
[5]
|
Niue
|
New Zealand
,
t? 19 thang 10 n?m 1974
|
New Zealand duy tri trach nhi?m đ?i ngo?i va qu?c phong; tuy nhien, cac trach nhi?m nay khong trao quy?n ki?m soat va ch? đ??c th?c hi?n theo yeu c?u c?a Chinh ph? Niue.
[6]
[7]
|
Palau
|
Hoa K?
,
t? 1994
|
Hoa K? cung c?p v?n đ?ng, tai tr? tr? c?p va ti?p c?n cac d?ch v? xa h?i c?a Hoa K? cho cong dan c?a cac khu v?c nay theo Th?a thu?n Hi?p h?i T? do.
[8]
|
Th?nh v??ng chung Philippines la n??c thanh vien đ?u tien c?a M?. T? n?m 1935 đ?n n?m 1946, cac v?n đ? quan s? va đ?i ngo?i c?a Kh?i th?nh v??ng chung đa đ??c Hoa K? đ?i x?, m?c du v? m?t khac, no đ??c hi?n đ?nh rieng bi?t va đ?c l?p trong cac v?n đ? n?i b?.
Cac Lien bang Micronesia (t? n?m 1986), cac qu?n đ?o Marshall (t? n?m 1986) va Palau (t? n?m 1994), c? hai qu?c gia la thanh vien c?a Lien H?p Qu?c, co lien quan đ?n Hoa K? theo nh?ng gi đ??c g?i la cac hi?p ??c lien k?t t? do, cho Ch? quy?n qu?c t? va quy?n ki?m soat t?i đa đ?i v?i lanh th? c?a minh. Tuy nhien, chinh ph? c?a cac khu v?c nay đa đ?ng y cho phep Hoa K? cung c?p qu?c phong; qu? chinh ph? lien bang Hoa K? c?p quy?n truy c?p cac d?ch v? xa h?i cho cong dan c?a cac khu v?c nay. Hoa K? đ??c h??ng l?i t? kh? n?ng s? d?ng cac hon đ?o lam c?n c? quan s? chi?n l??c.
Qu?n đ?o Cook (t? n?m 1965) va Niue (t? n?m 1974), co tinh tr?ng "t? tr? trong lien t??ng t? do". New Zealand khong th? l?p phap cho h?, va trong m?t s? tr??ng h?p h? đ??c coi la qu?c gia co ch? quy?n. Trong cac m?i quan h? ben ngoai, c? hai t??ng tac nh? cac qu?c gia co ch? quy?n, va h? đ??c phep tham gia v?i t? cach la cac qu?c gia thanh cac hi?p ??c va cac c? quan c?a Lien H?p Qu?c. New Zealand khong coi h? la cac qu?c gia co ch? quy?n theo hi?n phap vi h? ti?p t?c s? d?ng quy?n cong dan New Zealand. C? hai đ?u thi?t l?p qu?c t?ch va ch? đ? nh?p c? c?a rieng minh. Qu?n đ?o Cook đa bay t? mong mu?n tr? thanh m?t qu?c gia thanh vien c?a Lien h?p qu?c, nh?ng New Zealand đa tuyen b? r?ng h? s? khong ?ng h? vi?c ap d?ng đ?o lu?t nay ma khong thay đ?i lien quan đ?n hi?n phap c?a minh, đ?c bi?t la quy?n c?a dan s? cac đ?o đ?i v?i quy?n cong dan New Zealand.
Tokelau (m?t lanh th? ph? thu?c c?a New Zealand) đa b? phi?u trong m?t cu?c tr?ng c?u dan y vao thang 2 n?m 2006 đ? xac đ?nh xem khu v?c nay co mu?n duy tri nh? lanh th? New Zealand hay tr? thanh qu?c gia th? ba lien k?t t? do v?i New Zealand hay khong. Tuy nhien, m?c du đa s? c? tri ch?n tham gia hi?p h?i t? do, s? l??ng phi?u b?u khong đ?t đ?n ng??ng hai ph?n ba c?n thi?t đ? phe duy?t. Vi?c l?p l?i cu?c tr?ng c?u dan y vao thang 10 n?m 2007 d??i s? giam sat c?a Lien H?p Qu?c đa t?o ra k?t qu? t??ng t?, ch? con l?i m??i sau phi?u đ? phe duy?t
Cac m?i quan h? t??ng đ??ng khac
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Cac tinh hu?ng khac t?n t?i trong đo m?t nha n??c co quy?n l?c đ?i v?i m?t đ?n v? chinh tr? khac. M?t lanh th? ph? thu?c la m?t vi d? v? đi?u nay, trong đo m?t khu v?c co h? th?ng chinh tr? rieng va th??ng la chinh quy?n n?i b?, nh?ng khong co ch? quy?n chung. Trong m?t hinh th?c lien k?t l?ng l?o, m?t s? qu?c gia co ch? quy?n nh??ng l?i m?t s? quy?n l?c cho cac qu?c gia khac, th??ng la v? cac v?n đ? đ?i ngo?i va/ho?c qu?c phong.
Nha n??c nh??ng quy?n l?c cho nha n??c khac
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
đ?i tac nh?
|
Lien k?t v?i
|
Lien k?t t?
|
C?p đ? lien k?t
|
đ?i v?i qu?c t?
|
Andorra
|
Tay Ban Nha
va
Phap
|
1278
|
Trach nhi?m b?o v? Andorra thu?c v? Tay Ban Nha va Phap.
[9]
Andorra la đ?ng ph?m gi?a nguyen th? qu?c gia Phap (hi?n la t?ng th?ng) va Giam m?c Urgell.
|
Thanh vien LHQ
|
Kiribati
|
Uc
va
New Zealand
|
1979
|
Kiribati khong co quan đ?i. Qu?c phong đ??c cung c?p b?i Uc va New Zealand.
[10]
|
Thanh vien LHQ
|
Liechtenstein
|
Th?y S?
|
1923
|
M?c du nguyen th? qu?c gia đ?i di?n cho Liechtenstein trong cac m?i quan h? qu?c t?, Th?y S? đa ch?u trach nhi?m v? ph?n l?n cac m?i quan h? ngo?i giao c?a Liechtenstein. Liechtenstein khong co phong th? quan s?.
[11]
|
Thanh vien LHQ
|
Monaco
|
Phap
|
1861
|
Phap đa đ?ng y b?o v? đ?c l?p va ch? quy?n c?a Monaco, trong khi Chinh ph? Monegasque đa đ?ng y th?c thi cac quy?n ch? quy?n c?a minh phu h?p v?i l?i ich c?a Phap, đ??c Hi?p ??c Versailles kh?ng đ?nh l?i vao n?m 1919.
[12]
|
Thanh vien LHQ
|
Nauru
|
Uc
|
1968
|
Nauru khong co quan đ?i. Uc khong chinh th?c ch?u trach nhi?m cho qu?c phong c?a minh.
[13]
|
Thanh vien LHQ
|
Samoa
|
New Zealand
|
1914
|
Samoa khong co quan đ?i chinh quy. New Zealand cung c?p qu?c phong theo m?t th?a thu?n khong chinh th?c.
[14]
|
Thanh vien LHQ
|
San Marino
|
Y
|
1939
|
Trach nhi?m b?o v? San Marino thu?c v? Y.
[15]
|
Thanh vien LHQ
|
Thanh Vatican
|
Th?y S?
Y
|
1506 va 1929
|
Theo Hi?p ??c Lateran, b?t k? ai m?t quy?n cong dan Vatican va khong co quy?n cong dan khac s? t? đ?ng tr? thanh cong dan Y. S? b?o v? quan s? c?a Thanh ph? Vatican đ??c cung c?p b?i Y va no s? d?ng V? binh Th?y S? Giao hoang, đ??c thanh l?p b?i Giao hoang Julius II va đ??c cung c?p b?i Th?y S?, lam v? s? c?a Giao hoang.
[16]
|
Quan sat vien LHQ
|