Ni Kham
(
ch? Han
: 尼堪,
ti?ng Man
:
?????
,
chuy?n t?
: Nikan;
[a]
1 thang 7
n?m
1610
?
23 thang 12
n?m
1652
),
Ai Tan Giac La
, la m?t Tong th?t c?a
nha Thanh
trong l?ch s?
Trung Qu?c
.
Ni Kham sinh vao gi? Mui, ngay 11 thang 5 (am l?ch), n?m Minh V?n L?ch th? 38 (
1610
), trong gia t?c
Ai Tan Giac La
. Ong la chau n?i c?a
N? Nh? Cap Xich
, con trai th? ba c?a Qu?ng L??c B?i l?c
Ch? Anh
.
[1]
M? ong la K? Phu nhan N?p L?t th?, con gai c?a
Thanh Giai N?
.
[2]
Gi?a nh?ng n?m
Thien M?nh
, ong co cong chinh ph?t cac b?
đa La đ?c
(多?特),
đ?ng Qu?
(董夔). N?m
Thien Thong
th? 9 (
1634
), đ?i quan ph?t
Minh
, ong theo
đa đ?c
su?t quan y?m tr? ti?n vao
C?m Chau
, đanh b?i quan Minh.
N?m
Sung đ?c
nguyen nien (
1636
), nh? quan cong ma đ??c phong
C? S?n B?i t?
.
[3]
Theo Hoang Thai C?c t?n cong
Tri?u Tien
, cung
đa đ?c
truy đu?i Tri?u Tien Nhan T?
Ly Tong
đ?n Nam Han S?n Thanh, tieu di?t vi?n binh c?a Tri?u Tien.
[4]
N?m th? 2 (
1637
), thang 4, đ??c đ? b?t nh?m Ngh? chinh. N?m th? 4 (
1639
), Hoang Thai C?c t?n cong nha Minh, ong theo
A T? Cach
t?n cong
Thap S?n
,
Lien S?n
. N?m th? 7 (
1642
), đong gi? ?
C?m Chau
.
N?m
Thu?n Tr?
nguyen nien (
1644
), theo đa Nh? C?n ti?n vao
S?n H?i Quan
, đanh b?i
Ly T? Thanh
, cung
A T? Cach
truy kich đ?n Khanh đo, nh? quan cong đ??c t?n phong
đa La B?i l?c
.
[5]
Sau l?i cung đa đ?c su?t quan t?
M?nh Tan
đ?n
Thi?m Chau
, đanh b?i quan Minh.
[6]
N?m th? 2 (
1645
), đ?i quan đ?n đ?ng Quan, Ly T? Thanh phai L?u Ph??ng L??ng su?t quan ch?ng tr?, ong cung Ba Nha L?t đ?o Ch??ng kinh đ? L?i đanh giap cong t? hai m?t, thu ho?ch đ??c h?n ba tr?m con ng?a. Sau ong l?i cung B?i t?
Th??ng Thi?n
[b]
đanh b?i k? binh c?a đ?ch, binh đ?nh
Ha Nam
, đ??c ban th??ng m?t cung ten. Thang 5 cung n?m, theo
đa đ?c
t?n cong
Nam đo
c?a nha Minh, b?t đ??c Minh Phuc v??ng
Chu Do Tung
. Ti?p t?c t?n cong đanh h? đ??c
Giang Am
. Sau khi đ?i quan kh?i hoan tr? v?, ong đ??c ban th??ng hai tr?m l??ng vang, n?m ngan l??ng b?c, m?t b? yen ng?a va n?m con ng?a.
N?m th? 3 (
1646
), ong cung
Hao Cach
xam nh?p vao
Thi?m Tay
, t?n cong
Han Trung
,
T? Xuyen
, va đan ap ph?n quan c?a
Tr??ng Hi?n Trung
. Ong ti?p t?c cung B?i t?
Man đ?t H?i
binh đ?nh
Tuan Ngh?a
,
Qu? Chau
,
M?u Chau
,
Long X??ng
,
Phu Thu?n
,
N?i Giang
,
T? D??ng
va
T? Xuyen
. N?m th? 5 (
1648
), đ?i quan kh?i hoan tr? v?, ong ti?p t?c cung A T? Cach binh đ?nh th? kh?u ?
Thien Tan
, nh? quan cong đ??c ti?n phong
Kinh C?n Qu?n v??ng
(敬?郡王).
[5]
N?m th? 6 (
1649
), ong đ??c phong lam đ?nh Tay đ?i t??ng quan,
[5]
th?o ph?t ph?n t??ng Kh??ng T??ng. đa Nh? C?n đ?n đ?i đ?ng chieu hang Kh??ng T??ng, ong đ??c ti?n phong
Kinh C?n Than v??ng
. N?m th? 7 (
1650
), cung T?n Than v??ng
Man đ?t H?i
, đoan Tr?ng Than v??ng
Bac L?c
qu?n ly s? v? L?c b?. đa Nh? C?n phai Th??ng th? A Cap Ni Kham nghenh đon V??ng đ? c?a
Tri?u Tien
, A Cap Ni Kham th?nh c?u ong đ?ng y cho Ch??ng kinh An Qu?c Thai thay th? nghenh đon, sau s? tinh b? phat hi?n, ong vi bao che cho A Cap Ni Kham ma b? hang lam
Qu?n v??ng
.
[7]
Thang 3 n?m th? 8 (
1651
), ch??ng qu?n
L? b?
, s? v?
Tong Nhan Ph?
. Thang 5, đ??c ph?c phong
Than v??ng
.
[8]
Nh?ng l?i vi khong b?m bao vi?c
A T? Cach
tan tr? rieng binh khi ma b? hang lam Qu?n v??ng, vai thang sau thi ph?c phong Than v??ng.
N?m th? 9 (
1652
), thang 7, đam ng??i
Ton Kh? V?ng
t?n cong
H? Nam
, ong đ??c phong lam đ?nh Vi?n đ?i t??ng quan, đem quan đi chinh ph?t. Sau khi
Ly đ?nh Qu?c
chi?m đ??c
Qu? Lam
, m?t l?n n?a ong đ??c phai đ?n
Qu?ng Tay
tieu di?t. Thang 11, đ?i quan đ?n
Hang Chau
, đam t??ng l?nh nha Minh li?n b? tr?n. B?i l?c
Truan T?
[c]
ra l?nh chia quan th?m do đ?ch ? B?o Khanh, g?p đ?ch, ong su?t quan đanh b?i hoan toan. L?i ti?n quan t?n cong
Toan Chau
, pha n?m tr?i linh, tr?m chin v?n vo quan l?i va be đ?ng h?n b?n ngan ng??i, đanh h?
H?ng An
,
Quan D??ng
, tr?m th? h? c?a Ly đ?nh Qu?c la
Nghe Tri?u Long
. Ni Kham lien t?c truy kich h?n hai m??i d?m, đ?i quan mu?n rut lui, noi: "Quan ta đanh đ?ch khong rut lui. Ta la tong th?t, rut lui, m?t m?i nao tr? v??" Ong li?n su?t quan đanh th?ng t?i, b? đ?i quan nha Minh bao vay, quan Thanh khong th? pha vong vay, ong d?n quan li?u ch?t xong ra ngoai nh?ng th?t b?i, b? xa vao v?ng l?y. H?t cung ten, ong ti?p t?c dung đao đ? chi?n đ?u đ?n khi ki?t s?c ma t? tr?n.
[9]
N?m th? 10 (
1653
), đ?i ng? bao tang v? đ?n kinh thanh, Thu?n Tr? đ? nghe tin li?n c?c k? bi th??ng: "Tri?u ta dung binh, ch?a t?ng m?t mat nh? th? nay", đ?ng th?i cho ng?ng tri?u ba ngay. Ong qua đ?i n?m 43 tu?i, đ??c truy th?y "
Trang
" (莊),
[5]
t?c
Kinh C?n Trang Than v??ng
(敬謹莊親王). Con trai th? hai c?a ong,
Ni T? Cap
t?p t??c Than v??ng. N?m Can Long th? 43 (
1778
), thang 3,
Can Long đ?
đ?c ch? "Kinh C?n Trang Than v??ng Ni Kham, cong lao hi?n hach, vi d?c s?c chi?n đ?u ma hy sinh tinh m?ng, nay con chau ch? co duy nh?t m?t Ph? qu?c cong, nay gia an t?n phong Ph?ng an Tr?n qu?c cong, th? t?p vong th?".
[10]
- Nguyen ph?i: N?u H? L?c th? (?祜?氏), con gai c?a Nh?t đ?ng cong
Ng?ch Di?c đo
va Hoa Th?c Cong chua
M?c Kh? Th?p
.
- K? th?t: O Chau M?c T?n đ?i (烏珠穆秦岱), con gai c?a
Ba đ? Nh?
(巴圖爾).
- Tam thu Phuc t?n: Qua Nh? Giai th? (瓜?佳氏), con gai c?a
T? La Tat Thu?n Khoa La Ba đ? L?
(子???科?巴??).
- Tr?c Phuc t?n: đi?u Chau M?c T?n đ?i (晋?珠穆秦岱), con gai c?a
Ba đ? Nh?
(巴圖爾).
- Th? Phuc t?n: con gai c?a
Mong C? Nh? đ?i
(蒙固爾岱).
- Lan B?
(蘭布;
1642
?
1679
), m? la Th? Phuc t?n. N?m
1656
đ??c phong Tam đ?ng Ph? qu?c T??ng quan. N?m
1667
phong Kinh C?n Qu?n v??ng, 1 n?m sau đ??c t?n Than v??ng. N?m
1669
b? hang lam Tr?n qu?c cong. N?m
1680
b? truy t??c Tr?n qu?c cong. C??i con gai c?a
Ngao Bai
, c?ng la nguyen nhan b? lien l?y ma hang lam Tr?n qu?c cong n?m 1669. Co m??i m?t con trai.
- Ni T? Cap
(尼思哈;
1651
?
1660
), m? la Tam k? Phuc t?n Qua Nh? Giai th?. N?m
1653
t?p t??c
Kinh C?n Than v??ng
. Sau khi qua đ?i đ??c truy th?y Kinh C?n đi?u Than v??ng (敬謹悼親王). Vo t?.
- ^
Man ng? ngh?a la "Han t?", "Nam nhan" ho?c "Nam man".
- ^
Con trai th? hai c?a Phi D??ng V? ? con trai th? tam c?a
Th? Nh? Cap T?
.
- ^
Chau n?i c?a Trang Than v??ng
Th? Nh? Cap T?
, con trai th? hai c?a Khac Hi B?i l?c
đ? Luan
.
- ^
H?i đ?ng bien so?n nha Thanh 1987
, tr. 34 - 37, Quy?n 2
- ^
Ng?c đi?p
, tr. 2914, Quy?n 6, ?t 2
- ^
H?i đ?ng bien so?n nha Thanh 1987
, tr. 34, Quy?n 2
- ^
“S? 701007302”.
Thanh s? quan Truy?n c?o
. đai B?c: Vi?n b?o tang C? cung Qu?c gia.
- ^
a
b
c
d
H?i đ?ng bien so?n nha Thanh 1987
, tr. 35, Quy?n 2
- ^
Tri?u Nh? T?n 1928
, Quy?n 216 - Li?t truy?n 3
- ^
“S? 701007311”.
Thanh s? quan Truy?n c?o
. đai B?c: Vi?n b?o tang C? cung Qu?c gia.
- ^
“S? 701007469”.
Thanh s? quan Truy?n c?o
. đai B?c: Vi?n b?o tang C? cung Qu?c gia.
- ^
Hummel Arthur W 1943
, tr. 164 - 165, Quy?n 1
- ^
Nguyen v?n: 敬謹親王尼堪功勳頗顯,且以力戰捐軀,其子孫內現在止有一輔國公,著加恩晉封?國公,世襲岡替