Tung Thi?n V??ng 從善王
Hoang t? Vi?t Nam
Chan dung Tung Thi?n v??ng
Thong tin chung
Sinh	11 thang 12 n?m 1819 Hu? , Vi?t Nam
M?t	30 thang 4, 1870 (1870-04-30) (50 tu?i) Hu? , đ?i Nam
Ten đ?y đ? Nguy?n Phuc Hi?n (阮福晛) Nguy?n Phuc Mien Th?m (阮福綿審) Th?y hi?u V?n Nha Tung Thi?n v??ng (文雅從善王)
Than ph?	Nguy?n Thanh T? Minh M?ng
Than m?u	Nguy?n Kh?c Th? B?o
Ngh? nghi?p	Thi s?

Tung Thi?n v??ng ( ch? Han : 從善王, 11 thang 12 n?m 1819 ? 30 thang 4 n?m 1870 ), bi?u t? Tr?ng Uyen (仲淵), l?i co t? khac la Th?n Minh (?明), hi?u Th??ng S?n (倉山), bi?t hi?u B?ch Hao T? (白毫子).

Ong la m?t nha th? l?n c?a tri?u đ?i nha Nguy?n , đ??c x?p vao m?t trong Nguy?n tri?u Tam đ??ng (阮朝三堂) va la m?t nha th? l?n trong h?i M?c Van thi xa n?i ti?ng.

Ti?u s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tung Thi?n v??ng la con trai th? 10 c?a Minh M?ng , sinh ngay 24 thang 10 n?m K? Mao (t?c 11 thang 12 n?m 1819) t?i cung Thanh Hoa trong c?m thanh Hu? . M? ong la Th?c t?n Nguy?n Kh?c Th? B?o , ng??i Gia đ?nh , r?t gi?i ch? ngh?a.

Thu? l?t long, ong đ??c ong n?i đ?t ten la Hi?n (晛) ^{[1] [2]} . đ?n n?m 1832 , khi co đ? h? thi , ong đ??c c?i ten la Nguy?n Phuc Mien Th?m (阮福綿審).

Ong n?i ong la vua Gia Long r?t vui m?ng, th??ng li?n 10 l?ng vang ^[3] . Khi con nh?, tinh hay khoc, Th?c t?n r?t lo ma khong bi?t th? nao. B?ng co đ?o s? noi r?ng: "đay la sao Thai B?ch Kim Tinh giang sinh, lam l? ti?n thi kh?i." . Sau lam l?, qu? nhien kh?i h?n.

N?m len 7 tu?i, Mien Th?m cung v?i cac em vao D??ng Chinh đ??ng (養正堂), đ??c th?y Than V?n Quy?n ^[4] d?y chu đao. Ong r?t ch?u kho h?c t?p, nen m?i 8 tu?i ( 1827 ), nhan theo h?u vua Minh M?ng d? l? Nam Giao, ong lam bai Nam Giao thi , r?t đ??c tan th??ng.

N?m 1839 , ong đ??c phong lam Tung Qu?c cong (從國公), m? ph? ? ph??ng Liem N?ng, ben b? song An C?u, Hu? .

N?m 1849 , ong l?p them Tieu Vien sau ph?, đon m? va ba em gai ( Nguy?t đinh , Mai Am va Hu? Ph? ) ra ph?ng d??ng ch?m nuoi. Khi cac em l?n l??t co ch?ng, r?i m? m?t, ong c?i t?o ph? chinh lam nha th?, con minh lui v? ? Tieu Vien va d?ng l?u tranh ben c?nh m? m? c? tang ba n?m.

N?m 1854 , man tang, ong đ??c gia phong Tung Thi?n cong (從善公). N?m 1858 , ong mua 12 m?u ru?ng ? xa D??ng Xuan , lam nha ? g?i la Ph??ng Th?n th?o đ??ng .

N?m 1865 , ong gi? ch?c T? Ton Nhan ph? , trong th?i gian nay x?y ra s? bi?n gi?c chay voi . Tr??c đo, ong đa g? con gai la Th? Cuc cho đoan H?u Tr?ng , m?t thanh nien ? lang An Truy?n (t?c lang Chu?n). N?m 1866 , H?u Tr?ng ng?m lam cu?c n?i d?y nh?m l?t đ? vua T? đ?c . Vi?c th?t b?i, H?u Tr?ng va nhi?u ng??i b? hanh hinh. M?c du tr??c đo, H?u Tr?ng đa l?y c? v? c? x? trai l? v?i m? ch?ng ma tr? v? đ? tranh lien l?y cho nha v?, Mien Th?m c?ng troi c? con gai va chau ngo?i, qu? dang s? xin ch?u t?i.

Vua T? đ?c khong k?t t?i ch? noi ong: "Ch?n r? khong c?n th?n đ? m?t thanh danh, nay tr? b?ng trong tam n?m" . Su?t nh?ng n?m b? tr? b?ng ?y, ong len ngoi chua c? T? Lam hoang tan ? xa D??ng Xuan lam n?i c? ng?, v? con ph?i canh tac tr?ng cay qu? đem ra ch? ban đ? co cai ?n hang ngay.

Ong m?t ngay 30 thang 3 n?m Canh Ng? (t?c 30 thang 4 n?m 1870), luc 51 tu?i. Th?y la V?n Nha (文雅). N?m 1878 , ong đ??c vua T? đ?c gia t?ng la Tung Thi?n Qu?n v??ng (從善郡王). Ong đ??c ban b? ch? Nh?c (肉) đ? đ?t ten cho con chau.

N?m 1936 ^[5] , B?o đ?i m?i truy phong ong la Tung Thi?n V??ng (從善王), t??c v? ma ngay nay ng??i ta quen g?i.

Tac ph?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

S? nghi?p tr??c tac c?a Tung Thi?n V??ng r?t phong phu (14 t?p). Trong s? đo đang k? la Th??ng S?n thi t?p , g?m 54 quy?n chia ra 8 t?p v?i h?n 2.200 bai th?. Cac tac ph?m khac: Th??ng S?n t? t?p , Th??ng S?n thi tho?i , Th??ng S?n ngo?i t?p , Th??ng S?n v?n di v.v...

M?t t?m long th? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th? c?a ong du vi?t theo th? lo?i nao (hanh, dao, than, t?…), du mang n?i dung c?m hoai, ngon chi hay thu t?c..., t?t c? đ?u co v?n phap gi?n d?, y t? tham sau, ch? ngh?a ch?n l?c, đ?u mang tinh hi?n th?c cao (r?t g?n v?i th? đ? Ph? th?i nha đ??ng ), ch?a đ?ng tinh th?n yeu n??c, th??ng dan, h?t long vi be b?n. Co th? k? đ?n m?t s? bai nh?: "Phu l?u ti?n hanh", "M?i truc dao", "Kim h? than", "B? h? t?"…

Ben c?nh tai ach ap b?c, nh?ng nhi?u, boc l?t c?a t?ng l?p tren; ng??i dan con lam c?nh đoi kem, l?u tan do thien tai nh? l? l?t, h?n han nhi?u n?m li?n nh? cac bai: "Nam đ?nh h?i d?t", "Th?y, L?u dan than"…

Va thao th?c, d?n v?t tr??c bao bi?n đ?ng c?a đ?t n??c nh? cac bai: "T?ng L??ng t?", "M?i ch? y", "V?n, Khi?n s?u", "Tu? m? m?c van sao d? t?p", "Th??ng tam", đ?c Nguy?n đinh Chi?u , Nh?c Phi , Nh? nguy?t nh? th?p…

Ben c?nh nh?ng n?i đau chung, n?i tam t? ong con tr?u n?i đau rieng. Theo s? sach ghi, sau đam tang vua Thi?u Tr? ( 1847 ), hai ng??i chau ru?t c?a ong la H?ng B?o va H?ng Nh?m cung tranh gianh ngoi vua, m? man cho m?t bi k?ch ch?n v??ng tri?u. Cu?i cung, H?ng B?o b? h? ng?c vi t?i lien h? v?i "ben ngoai", đ? r?i ph?i t? tim cai ch?t than con mang xi?ng xich. Th?m c?nh đa đ??c ong kheo g?i g?m trong m?t bai th? kha dai: "Qu? kh?c hanh".

N?m 1866, cu?c bi?n đ?ng ? Khiem L?ng (lo?n Chay voi th?i T? đ?c) do chinh con r? đ?u c?a ong la đoan H?u Tr?ng ch? x??ng, m?t l?n n?a khi?n v?t th??ng long nh?c nh?i cho đ?n cu?i đ?i ( V?n, Tu? an đ?c t?a khi?n mu?n… ).

Tuy sau nay vua T? đ?c xet ong vo can, nh?ng chinh n?i đau m?i nay cung v?i lo toan dan tinh, n?n n??c; t?t c? khi?n long ong them chan ngan c?nh đi?n ng?c, cung son đa khi?n tinh th?n ong them suy s?p n?i c? th? v?n g?y go, l?m b?nh. Ong vi?t:

L? m? h?c đ?o n?a đ?i ng??i

Truc dep, đ??ng đi m?i ro m??i

Thien M?, Thanh Duyen tr?ng v?i song

Bong r?ng, h??ng n??c, co con ai?

"Tuy?t But T?", 1870

Ngoai ra, ong con co m?ng th? tr? tinh vi?t v? c?nh v?t thien nhien va be b?n... Ti?n s? nha Thanh la Lao Sung Quang, khi đ?c bai "Khi?n hoai" c?a ong, đa ph?i khen r?ng:

T?ng đao b?ch au hoang di?p cu,

C? hoai tieu s?t đ?i thu han...

D?ch ngh?a:

đ?c đ?n cau b?ch au hoang di?p (c?a ong)

Nghe ng??i ?n l?nh h?i thu …

Gia quy?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Than ph?: Nguy?n Thanh T? Minh M?ng.
• Than m?u: Nguy?n Th? B?o (阮氏寶, 7 thang 9 n?m 1801?12 thang 9 n?m 1851), ng??i Binh Ch??ng , Gia đ?nh , con gai c?a T? khong Nguy?n Kh?c Thi?u (阮克紹). T??c phong Th?c t?n (淑嬪), sau co t?i ma b? t??c đi, cung Tung Thi?n v??ng đ?n Tieu vien s?ng. Sau khi qua đ?i, T? đ?c nghe t?u th?nh c?a Tung Thi?n v??ng ma gia ph?c Th?c t?n v? hao, ban th?y đoan Li?t (端烈).
• Chinh th?t: Tr??ng Thuy N??ng (張氏恕), con gai c?a Tr??ng đ?ng Qu? .

Anh ch? em [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Em trai: Nguy?n Phuc Mien H?u (阮福綿宥), hoang t? th? 14 c?a Minh M?ng, khong co truy?n.
• Em gai: Quy đ?c cong chua Nguy?n Phuc V?nh Trinh (歸德公主阮福永禎), t? Tr?ng Khanh (仲卿), con gai th? 18 c?a Minh M?ng.
• Em gai: L?i đ?c cong chua Nguy?n Phuc Trinh Thu?n (賴德公主阮福貞?), t? Thuc Khanh (叔卿), con gai th? 25 c?a Minh M?ng.
• Em gai: Thu?n L? cong chua Nguy?n Phuc T?nh Hoa (順禮公主阮福靜和), t? Quy Khanh (季卿), con gai th? 34 c?a Minh M?ng.

H?u du? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tung Thi?n v??ng co t?t c? 20 con trai, 12 con gai

• Con trai:

1. Nguy?n Phuc H?ng Nh? (阮福洪?), t? S? Tr??ng (士長).
2. Con trai th? 2 ch?t y?u.
3. Nguy?n Phuc H?ng Phi (阮福洪肥), t? S? Th?ng (士勝), Tham tri b? L?i , t?p phong Tung Thi?n huy?n cong (從善縣公). Th?i Ph? đ? b? quy?n th?n ham h?i sau t?ng Qu?n v??ng.
4. Nguy?n Phuc H?ng C? (阮福洪肌).
5. Nguy?n Phuc H?ng Quan (阮福洪??).
6. Nguy?n Phuc H?ng Ti?u (阮福洪肖).
7. Nguy?n Phuc H?ng N?ng (阮福洪能).
8. Nguy?n Phuc H?ng Tich (阮福洪脊), t?p phong t??c H?u .
9. Nguy?n Phuc H?ng Kien (阮福洪肩).
10. Con trai th? 10 ch?t y?u.
11. Nguy?n Phuc H?ng Chuan (阮福洪?).
12. Nguy?n Phuc H?ng D?c (阮福洪育), B? l?ng Pho s?.
13. Nguy?n Phuc H?ng Kh?ng (阮福洪肯), t? S? Ho?ch (士?), Thanh Hoa b? chanh s?.
    1. Nguy?n Phuc ?ng Trinh (阮福膺?), t? Kinh đinh (敬亭), thi nhan n?i ti?ng.
14. Nguy?n Phuc H?ng Ng?t (阮福洪?).
15. Nguy?n Phuc H?ng V? (阮福洪胃).
16. Con trai th? 15 ch?t y?u.
17. Nguy?n Phuc H?ng D?n (阮福洪胤).
18. Nguy?n Phuc H?ng B?o (阮福洪胞).
19. Nguy?n Phuc H?ng Cao (阮福洪膏).
20. Nguy?n Phuc H?ng T? (阮福洪?).

• Con gai:

1. Nguy?n Phuc Th? Cuc (阮福世菊), l?y đoan H?u Tr?ng . V? sau b? bu?c c?i sang h? m? va ph?i đi tu. Co m?t con trai.
2. Nguy?n Phuc Th?c Hu?n (阮福識訓), l?y Tri ph? H? đ?c Tu?n (胡得俊), sinh Khanh M? qu?n cong H? đ?c Trung (胡得忠).
3. Nguy?n Phuc Th? T?o (阮福世藻).
4. Nguy?n Phuc Gia Ch?c (阮福嘉織).
5. Nguy?n Phuc Th? Mao (阮福世卯).
6. Nguy?n Phuc Ch?p Khon (阮福執坤).
7. Nguy?n Phuc Khiem Uyen (阮福謙淵).
8. Nguy?n Phuc Nhu? Khuyen (阮福?勸).
9. Nguy?n Phuc Nh? Ty (阮福爾絲), l?y Thai V?n But (蔡文筆), sinh Th??ng th? Thai V?n To?n (蔡文瓚).
10. Nguy?n Phuc Nh? Kien (阮福爾肩).
11. Nguy?n Phuc H?u Quan (阮福友君).
12. Nguy?n Phuc Nh? Nh?n (阮福爾?).

Nh?n xet chung [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo nh? trong t?p Th? Tung Thi?n V??ng ^[6] , vao gi?a th? k? 19 t?i kinh thanh Phu Xuan (Hu?) đa xu?t hi?n m?t s? nha th? dong doi hoang t?c Nguy?n Phuc, trong đo co Tung Thi?n Cong (t??c v? c?a Mien Th?m luc b?y gi?), Nguy?n Phuc Mien Trinh , Nguy?n Phuc Mien B?u , N? s? Mai Am (t?t c? đ?u la em c?a ong) đ??c nhi?u ng??i bi?t h?n c?.

Ong s?ng trong m?t giai đo?n l?ch s? h?t s?c r?i ren: n?i b? tri?u đinh l?ng c?ng, r?n n?t, lo?n l?c kh?p n?i, thien tai gay m?t mua nhi?u n?m cung n?n ngo?i bang xam l?n nh?ng theo quy ch? nha Nguy?n , cac ong hoang khong đ??c đi thi, it đ??c tham gia chinh s? nen kho xac đ?nh đ??c tai n?ng th?t s? c?a ong trong cac l?nh v?c khac (kinh t?, chinh tr?, quan s?...).

Tung Thi?n V??ng n?i ti?ng v? th?, do đo vua T? đ?c đa đanh gia: "V?n nh? Sieu Quat vo ti?n Han; Thi đao Tung, Tuy th?t th?nh đ??ng" . Ong cung v?i hai em la Tuy Ly V??ng , T??ng An Qu?n V??ng đ??c ng??i đ?i x?ng t?ng la "Tam đ??ng" .

Sinh th?i, ong la m?t v? v??ng co nhi?u uy tin b?i đ?o đ?c cao, tri th?c r?ng. Ong đ?n v?i m?i ng??i đ?u b?ng t?m long chan th?c, khiem t?n, phong khoang; khong h? phan bi?t đ?a v?, tu?i tac hay sang hen. Nh? v?y Tung Van xa (con đ??c g?i la M?c Van thi xa) ma ong la "Tao đan nguyen suy" t?p h?p đ??c nhi?u danh s?, trong đo co Nguy?n V?n Sieu , Cao Ba Quat ... V? v?n nghi?p, ong la m?t nha th? ch? Han b?c th?y, đ??c cac danh s? đ??ng th?i, k? c? vua T? đ?c , nh? duy?t th? va đ??c m?t s? nha th? Trung Qu?c đanh gia cao, trong đo co Ti?n s? Lao Sung Quang.

Trong bai đ? t?a Th??ng S?n thi t?p c?a ong, Cao Ba Quat vi?t:

...Toi theo Qu?c cong (Tung Thi?n V??ng) ch?i đa lau. Th? c?a Qu?c cong đau ph?i đ?i đ?n ngay nay m?i noi đ?n? Va c?ng đau ph?i đ?i đ?n Quat nay m?i co th? noi đ??c? Sang ngay mai, đ?ng ? ngoai c?u đ?c S? trong v? phia Nam... đo ch?ng ph?i la nui Th??ng S?n ?? Mua r??u u?ng r?i, c?i ao ? n?i b?c tr??ng đinh, b?i h?i ngam v?nh cac bai th? "Ha Th??ng" c?a Qu?c cong, long khach cang c?m th?y xa x?m man mac...

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]