한국   대만   중국   일본 
Ng??i hi?n đ?i s? khai ? Wikipedia ti?ng Vi?t B??c t?i n?i dung

Ng??i hi?n đ?i s? khai

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
Bai nay vi?t v? Homo sapiens trong th?i k? đa c?. đ?i v?i khai quat v? loai ng??i, xem Ng??i .
M?u v?t Skhul V co nien đ?i 100-80 ngan n?m tr??c, đ??c phat hi?n ? Israel

Thu?t ng? ng??i hi?n đ?i s? khai ( ti?ng Anh : early modern human ; vi?t t?t la EMH ), ng??i hi?n đ?i v? m?t gi?i ph?u ( ti?ng Anh : anatomically modern human ; vi?t t?t la AMH ) [1] ho?c Homo sapiens hi?n đ?i v? m?t gi?i ph?u [2] trong c? nhan lo?i h?c (paleoanthropology) đ? c?p đ?n cac thanh vien c?a loai Homo sapiens v?i cac bi?u hi?n phu h?p v?i ki?u hinh ? con ng??i hi?n đ?i.

Ng??i hi?n đ?i v? m?t gi?i ph?u ti?n hoa t? Homo sapiens c? x?a ? Trung k? đ? đa c? , kho?ng 200 Ka BP ( Kilo annum before present , ngan n?m tr??c) [3] . S? xu?t hi?n c?a con ng??i hi?n đ?i v? gi?i ph?u đanh d?u bu?i binh minh c?a loai H. sapiens sapiens [4] , t?c la phan loai c?a Homo sapiens bao g?m t?t c? con ng??i hi?n đ?i.

Cac hoa th?ch lau đ?i nh?t c?a con ng??i hi?n đ?i v? gi?i ph?u co ? di ch? Omo ? Ethiopia [5] , bao g?m cac ph?n c?a hai h?p s?, c?ng nh? canh tay, chan, ban chan va x??ng ch?u, đ??c đ?nh tu?i b?ng đ?ng v? argon la 195 ±5 Ka BP .

Cac hoa th?ch khac đ??c đ? ngh? bao g?m

Homo sapiens idaltu co ? di ch? Herto ? Ethiopia [6] đ??c đ?nh tu?i g?n 160 Ka, va ? di ch? Skhul ? Israel la 90 Ka tu?i [7] . Di c?t lau đ?i nh?t chi?t xu?t đ??c toan b? h? gen la thu?c v? m?t ng??i đan ong s?ng kho?ng 45 Ka BP ? Tay Siberia [8] .

Ten va phan lo?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Danh phap hai ph?n Homo sapiens đ??c Carl Linnaeus đ?t ra n?m 1758. [9] Danh t? Latin hom? (thu?c cach hominis ) co ngh?a la "ng??i đan ong, con ng??i".

H. sapiens bao g?m Homo sapiens idaltu , m?t phan loai c? c?a H. sapiens . Qu?n th? ng??i con sinh t?n đa đ??c chia thanh cac phan loai v? ph??ng di?n l?ch s?, nh?ng k? t? th?p nien 1980 m?i nhom con t?n t?i co xu h??ng đ??c x?p trong m?t phan loai duy nh?t, H. sapiens sapiens . L?ch s? v? cac phan loai đ??c tuyen b? hay đ? xu?t c?a H. sapiens la ph?c t?p va đ?y mau thu?n. Phan loai duy nh?t đ??c cong nh?n r?ng kh?p la H. sapiens idaltu (1993). Ten g?i H. s. sapiens la do Carl Linnaeus đ?t n?m 1758, theo đ?nh ngh?a đ? noi t?i phan loai ma chinh b?n than Linnaeus la m?u v?t đi?n hinh. Tuy nhien, Linnaeus c?ng cong nh?n 4 phan loai con sinh t?n khac la H. s. afer , H. s. americanus , H. s. asiaticus va H. s. ferus đ? ch? ng??i chau Phi, ng??i chau M?, ng??i chau A va ch?ng Ma Lai . [9] Phan lo?i nay v?n đ??c s? d?ng ph? bi?n t?i gi?a th? k? 20, đoi khi đ??c them c? H. s. tasmanianus đ? ch? th? dan Australia. [10]

M?t s? ngu?n cho th?y ng??i Neanderthal ( Homo neanderthalensis ) la m?t phan loai ( Homo sapiens neanderthalensis ). [11] [12] T??ng t? nh? v?y, cac m?u v?t phat hi?n đ??c c?a Homo rhodesiensis đa đ??c m?t vai tac gi? phan lo?i thanh m?t phan loai ( Homo sapiens rhodesiensis ), m?c du v?n ph? bi?n khi coi hai loai đ? c?p tren đay la nh?ng loai rieng bi?t trong chi Homo h?n la cac phan loai trong H. sapiens . [13]

Ngu?n g?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Ng??i c? x?a
Bi?u đ? s? xu?t hi?n c?a H. sapiens t? Homo tr??c đo. Tr?c ngang đ?i di?n cho v? tri đ?a ly; tr?c d?c đ?i di?n cho th?i gian hang tri?u n?m tr??c. Khu v?c mau xanh d??ng bi?u th? s? hi?n di?n c?a m?t loai nh?t đ?nh trong th?i gian va đ?a đi?m đo. Loai ng??i hi?n đ?i th?i k? đ?u di chuy?n t? chau Phi qua nh?ng khu v?c khac nhau tren th? gi?i va giao ph?i lai ghep v?i cac con chau c?a Homo heidelbergensis , c? th? la ng??i Neanderthal, Denisova, va cac d?ng ng??i chau Phi c? x?a khong ro (tren cung ben ph?i). [14] </ref>

Theo truy?n th?ng, co hai quan đi?m c?nh tranh nhau trong c? nhan lo?i h?c v? ngu?n g?c c?a H. sapiens : thuy?t ngu?n g?c chau Phi g?n đay va thuy?t ngu?n g?c đa khu v?c .

T? n?m 2010, nghien c?u gen đa d?n đ?n s? xu?t hi?n c?a m?t v? tri trung gian, co đ?c tr?ng ch? y?u c?a thuy?t ngu?n g?c chau Phi g?n đay c?ng them h?n h?p v?i con ng??i c? x?a co gi?i h?n .

Ngu?n g?c chau Phi g?n đay c?a ng??i hi?n đ?i la h?c thuy?t chinh th?ng mo t? ngu?n g?c va lan t?a ban đ?u c?a gi?i ph?u ng??i hi?n đ?i . Ly thuy?t đ??c g?i la m?u R?i kh?i chau Phi (g?n đay) tren truy?n thong ph? bi?n, va m?t cach han lam, la m?u gi? thuy?t m?t ngu?n g?c g?n đay (recent single-origin hypothesis - RSOH ), gi? thuy?t thay th? (Replacement Hypothesis), va Ngu?n g?c chau Phi g?n đay (Recent African Origin - RAO ). H?c thuy?t cho r?ng con ng??i co ngu?n g?c duy nh?t (monogenesis) đa đ??c xu?t b?n trong tac ph?m Ngu?n g?c loai Ng??i c?a Charles Darwin n?m 1871. Khai ni?m nay la suy đoan cho đ?n nh?ng n?m 1980, khi no đa đ??c ch?ng th?c b?i m?t nghien c?u DNA ti th? ngay nay, k?t h?p v?i cac b?ng ch?ng d?a tren nhan ch?ng h?c sinh h?c c?a cac m?u v?t c? x?a. Theo di truy?n h?c va b?ng ch?ng hoa th?ch, ng??i Homo sapiens c? x?a ti?n hoa thanh ng??i hi?n đ?i ch? duy nh?t ? chau Phi , trong kho?ng 200.000 đ?n 100.000 n?m tr??c, v?i cac thanh vien c?a m?t nhanh r?i chau Phi 60.000 n?m tr??c va qua th?i gian thay th? nh?ng loai ng??i tr??c đo nh? ng??i Neanderthal va ng??i đ?ng th?ng . G?n đay h?n, vao n?m 2017, cac hoa th?ch tim th?y ? Jebel Irhoud ( Maroc ) đa g?i ra r?ng Homo sapiens co th? đa ti?n hoa s?m t?i 300.000 n?m tr??c, [15] va b?ng ch?ng khac c?ng g?i ra r?ng Homo sapiens co l? đa di c? t? chau Phi s?m t?i 270.000 n?m tr??c. [16] [17]

Ngu?n g?c duy nh?t g?n đay c?a loai ng??i hi?n đ?i ? đong Phi co v? tri g?n nh? đ?ng thu?n trong c?ng đ?ng khoa h?c. [18] [19] [20] [21] [22] Tuy nhien, trinh t? b? gen đ?y đ? c?a ng??i Neanderthal g?n đay đa am ch? r?ng ng??i Neanderthal va m?t s? nhom ng??i hi?n đ?i co cung m?t dong doi gen c? đ?i.

Cac tac gi? c?a nghien c?u cho r?ng cac phat hi?n c?a h? phu h?p v?i s? pha tr?n c?a ng??i Neanderthal len đ?n 4% trong m?t s? qu?n th?. Nh?ng nh?ng nghien c?u c?ng cho th?y r?ng co th? co nh?ng ly do khac t?i sao ng??i hi?n đ?i va ng??i Neanderthal l?i chia s? cung dong doi di truy?n c? đ?i. [23] Thang 8 n?m 2012, m?t nghien c?u c?a cac nha khoa h?c t?i đ?i h?c Cambridge đa đ?t cau h?i v? k?t lu?n nay, gi? đ?nh r?ng thay vao đo, DNA trung la m?t ph?n con l?i c?a m?t t? tien chung c?a c? ng??i Neanderthal va ng??i hi?n đ?i. Tuy nhien, nghien c?u đo khong gi?i thich t?i sao ch? co m?t ph?n c?a ng??i hi?n đ?i co DNA c?a ng??i Neanderthal. [24] [25]

H?c thuy?t ngu?n g?c đa khu v?c cung c?p m?t l?i gi?i thich cho cac mo hinh ti?n hoa c?a loai ng??i, đ??c đ? xu?t b?i Darien H. Wolpoff [26] n?m 1988 [27] Ngu?n g?c đa khu v?c cho r?ng s? ti?n hoa c?a loai ng??i t? đ?u th? Pleistocen , kho?ng 2,5 tri?u n?m tr??c cho đ?n ngay nay la thu?c v? m?t loai ng??i duy nh?t va lien t?c, ti?n hoa tren kh?p th? gi?i thanh ng??i Homo sapiens sapiens .

Ti?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Xem them thong tin: Ti?n hoa loai ng??i , Chi Ng??i , Ng??i hi?n đ?i v? gi?i ph?u , Ti?n trinh ti?n hoa loai ng??i , va Cac dong di c? s?m th?i ti?n s?

Khung th?i gian cho s? ti?n hoa c?a chi Homo t? t? tien chung cu?i cung la ng??i v??n kho?ng 10 đ?n 2 tri?u n?m tr??c, con c?a H. sapiens t? ng??i đ?ng th?ng la kho?ng 1,8 đ?n 0,2 tri?u n?m tr??c.

Nghien c?u khoa h?c v? s? ti?n hoa c?a con ng??i đ? c?p đ?n ch? y?u la s? phat tri?n c?a chi Homo (loai ng??i con sinh t?n va đa tuy?t ch?ng), nh?ng th??ng lien quan đ?n vi?c nghien c?u nh?ng loai khac thu?c h? Ng??i ; bao g?m c? v??n ng??i ph??ng Nam , m?t t? tien quan tr?ng c?a con ng??i, va nh?ng h? hang hi?n t?i đ?ng th?i đa tuy?t ch?ng c?a chung ta trong phan h? Homininae : tinh tinh , tinh tinh lun , kh? đ?t , va cac loai co lien quan thu?c tong ng??i (Hominin) đa tuy?t ch?ng.

"Ng??i hi?n đ?i" đ??c xac đ?nh la loai Homo sapiens , trong đo phan loai duy nh?t con t?n t?i đ??c g?i la Homo sapiens sapiens .

Homo sapiens idaltu , phan loai con l?i đ??c bi?t đ?n, hi?n t?i đa tuy?t ch?ng. [28] Homo neanderthalensis , loai tuy?t ch?ng 30.000 n?m tr??c, đoi khi c?ng đ??c phan lo?i la m?t phan loai, " Homo sapiens neanderthalensis "; cac nghien c?u v? di truy?n hi?n đang cho r?ng nh?ng DNA ch?c n?ng c?a ng??i hi?n đ?i va ng??i Neanderthal đa khac nhau t? 500.000 n?m tr??c. [29]

T??ng t?, nh?ng m?u v?t phat hi?n đ??c c?a loai Homo rhodesiensis đa đ??c m?t vai tac gi? phan lo?i la m?t phan loai, nh?ng s? phan lo?i nay khong đ??c ch?p nh?n r?ng rai.

Ng??i hi?n đ?i v? m?t gi?i ph?u l?n đ?u xu?t hi?n trong cac hoa th?ch t?i chau Phi kho?ng 195.000 n?m tr??c (xem di c?t Omo ), va cac nghien c?u v? sinh h?c phan t? đa cho th?y cac b?ng ch?ng r?ng th?i gian x?p x? c?a s? chia tach (v? DNA) t? chung m?t t? tien c?a t?t c? loai ng??i la 200.000 n?m tr??c. [30] [31] [32] [33] [34] Nh?ng nghien c?u r?ng rai v? s? đa d?ng hoa gen c?a chau Phi đa tim th?y ng??i San ?Khomani co s? đa d?ng hoa gen nhi?u nh?t trong s? 113 m?u dan c? khac nhau, khi?n h? tr? thanh m?t trong 14 "c?m dan c? c? đ?i". Nghien c?u c?ng đ?ng th?i đ?nh v? kh?i ngu?n c?a cu?c di c? c?a loai ng??i hi?n đ?i la ? phia Tay nam chau Phi, g?n vung duyen h?i bien gi?i gi?a Namibia va Angola . [35] [36]

Ch?n l?c t? nhien đa ti?p t?c ti?p di?n ra v?i loai ng??i, v?i nh?ng b?ng ch?ng cho th?y m?t s? vung h? gen nh?t đ?nh đa cho th?y s? ch?n l?c co h??ng trong 15.000 n?m qua. [37]

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Matthew H. Nitecki, Doris V. Nitecki. Origins of Anatomically Modern Humans. Springer, Jan 31, 1994
  2. ^ Major Events in the History of Life. Edited by J. William Schopf. p. 168.
  3. ^ Human Evolution: A Neuropsychological Perspective. By John L. Bradshaw. p. 185 .
  4. ^ Ch?ng t?c (human classification) for more on H. s. sapiens
  5. ^ Hopkin, Michael (2005). Ethiopia is top choice for cradle of Homo sapiens . Nature News.
  6. ^ White, Tim D.; Asfaw, B.; DeGusta, D.; Gilbert, H.; Richards, G. D.; Suwa, G.; Howell, F. C. (2003). Pleistocene Homo sapiens from Middle Awash, Ethiopia. Nature 423 (6491), p. 742?747. PMID 12802332
  7. ^ Trinkaus, E. (1993). Femoral neck-shaft angles of the Qafzeh-Skhul early modern humans, and activity levels among immature near eastern Middle Paleolithic hominids L?u tr? 2013-10-17 t?i Wayback Machine . Journal of Human Evolution (INIST-CNRS) 25 (5), p. 393?416. ISSN 0047-2484. Truy c?p 22/10/2015.
  8. ^ Oldest human genome reveals when our ancestors had sex with Neandertals . nature.com. 22/10/2014. Truy c?p 22/10/2015.
  9. ^ a b Linne, Carl von (1758). Systema naturæ. Regnum animale (?n b?n 10). Sumptibus Guilielmi Engelmann. tr. 18, 20 . Truy c?p ngay 6 thang 5 n?m 2019 . .
  10. ^ C? th?, xem John Wendell Bailey, 1946. The Mammals of Virginia , tr. 356; Journal of Mammalogy 26-27 (1945), tr. 359.; The Mankind Quarterly 1-2 (1960), 113ff ("Zoological Subspecies of Man"). S? phan lo?i qu?n th? ng??i con sinh t?n thanh cac phan loai d?n d?n b? t? b? trong th?p nien 1970 (nh? Grzimek's Animal Life Encyclopedia , quy?n 11, tr. 55).
  11. ^ Hublin, J. J. (2009). “The origin of Neandertals” . Proceedings of the National Academy of Sciences . 106 (38): 16022?7. Bibcode : 2009PNAS..10616022H . doi : 10.1073/pnas.0904119106 . JSTOR   40485013 . PMC   2752594 . PMID   19805257 .
  12. ^ Harvati, K.; Frost, S.R.; McNulty, K.P. (2004). “Neanderthal taxonomy reconsidered: implications of 3D primate models of intra- and interspecific differences” . Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A . 101 (5): 1147?52. Bibcode : 2004PNAS..101.1147H . doi : 10.1073/pnas.0308085100 . PMC   337021 . PMID   14745010 .
  13. ^ “ Homo neanderthalensis King, 1864”. Wiley-Blackwell Encyclopedia of Human Evolution . Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. 2013. tr. 328?331.
  14. ^ Stringer, C. (2012). “What makes a modern human”. Nature . 485 (7396): 33?35. Bibcode : 2012Natur.485...33S . doi : 10.1038/485033a . PMID   22552077 .
  15. ^ Callaway, Ewan (ngay 7 thang 6 n?m 2017). “Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history” . Nature . doi : 10.1038/nature.2017.22114 . Truy c?p ngay 11 thang 6 n?m 2017 .
  16. ^ Zimmer, Carl (ngay 4 thang 7 n?m 2017). “In Neanderthal DNA, Signs of a Mysterious Human Migration” . New York Times . Truy c?p ngay 4 thang 7 n?m 2017 .
  17. ^ Posth, Cosimo (ngay 4 thang 7 n?m 2017). “Deeply divergent archaic mitochondrial genome provides lower time boundary for African gene flow into Neanderthals” . Nature Communications . doi : 10.1038/ncomms16046 . Truy c?p ngay 4 thang 7 n?m 2017 .
  18. ^ Liu, Hua (2006). “A Geographically Explicit Genetic Model of Worldwide Human-Settlement History” . The American Journal of Human Genetics . 79 (2): 230?237. doi : 10.1086/505436 . PMC   1559480 . PMID   16826514 . Currently available genetic and archaeological evidence is generally interpreted as supportive of a recent single origin of modern humans in East Africa. However, this is where the near consensus on human settlement history ends, and considerable uncertainty clouds any more detailed aspect of human colonization history.
  19. ^ “Out of Africa Revisited” . Science . 308 (5724): 921g. ngay 13 thang 5 n?m 2005. doi : 10.1126/science.308.5724.921g . Truy c?p ngay 23 thang 11 n?m 2009 .
  20. ^ Nature (ngay 12 thang 6 n?m 2003). “Human evolution: Out of Ethiopia” . Nature . 423 (6941): 692?695. Bibcode : 2003Natur.423..692S . doi : 10.1038/423692a . PMID   12802315 . Truy c?p ngay 23 thang 11 n?m 2009 .
  21. ^ “Origins of Modern Humans: Multiregional or Out of Africa?” . ActionBioscience. B?n g?c l?u tr? ngay 22 thang 11 n?m 2010 . Truy c?p ngay 23 thang 11 n?m 2009 .
  22. ^ “Modern Humans ? Single Origin (Out of Africa) vs Multiregional” . Asa3.org . Truy c?p ngay 23 thang 11 n?m 2009 .
  23. ^ Green, RE; Krause, J; Briggs, AW; va đ?ng nghi?p (2010). “A Draft Sequence of the Neandertal Genome” . Science . 328 (5979): 710?22. Bibcode : 2010Sci...328..710G . doi : 10.1126/science.1188021 . PMC   5100745 . PMID   20448178 .
  24. ^ Study casts doubt on human-Neanderthal interbreeding theory , The Guardian, Tuesday ngay 14 thang 8 n?m 2012
  25. ^ Anders Eriksson and Andrea Manica Effect of ancient population structure on the degree of polymorphism shared between modern human populations and ancient hominins PNAS 2012: 1200567109v1-201200567. ngay 20 thang 7 n?m 2012
  26. ^ Wolpoff M. H.; Hawks J.; Caspari. R (2000). “Multiregional, not multiple origins” . Am. J. Phys. Anthropol . 112 (1): 129?136. doi : 10.1002/(SICI)1096-8644(200005)112:1<129::AID-AJPA11>3.0.CO;2-K . PMID   10766948 . [ lien k?t h?ng ]
  27. ^ Wolpoff, M. H.; J. N. Spuhler; F. H. Smith; J. Radovcic; G. Pope; D. W. Frayer; R. Eckhardt; G. Clark (1988). “Modern human origins” . Science . 241 (4867): 772?774. Bibcode : 1988Sci...241..772W . doi : 10.1126/science.3136545 . PMID   3136545 .
  28. ^ Human evolution: the fossil evidence in 3D , by Philip L. Walker and Edward H. Hagen, Dept. of Anthropology, University of California, Santa Barbara. Truy c?p ngay 5 thang 4 n?m 2005.
  29. ^ Green R. E.; Krause J.; Ptak S. E.; Briggs A. W.; Ronan M. T.; Simons J. F.; va đ?ng nghi?p (2006). Analysis of one million base pairs of Neanderthal DNA . Nature. tr. 16, 330?336.
  30. ^ “New Clues Add 40,000 Years to Age of Human Species ? NSF ? National Science Foundation” . www.nsf.gov .
  31. ^ “Age of ancient humans reassessed” . BBC News . ngay 16 thang 2 n?m 2005 . Truy c?p ngay 10 thang 4 n?m 2010 .
  32. ^ The Oldest Homo Sapiens: ? Tra c?u ngay 15-5-2009.
  33. ^ Alemseged Z.; Coppens Y.; Geraads D. (2002). “Hominid cranium from Homo : Description and taxonomy of Homo-323-1976-896” . Am. J. Phys. Anthropol . 117 (2): 103?112. doi : 10.1002/ajpa.10032 . PMID   11815945 .
  34. ^ Stoneking Mark; Soodyall Himla (1996). “Human evolution and the mitochondrial genome”. Current Opinion in Genetics & Development . 6 (6): 731?736. doi : 10.1016/S0959-437X(96)80028-1 .
  35. ^ Henn, Brenna; Gignoux, Christopher R.; Jobin, Matthew (2011). “Hunter-gatherer genomic diversity suggests a southern African origin for modern humans” . Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America . National Academy of Sciences. 108 (13): 5154?62. Bibcode : 2011PNAS..108.5154H . doi : 10.1073/pnas.1017511108 . PMC   3069156 . PMID   21383195 .
  36. ^ Gill, Victoria (ngay 1 thang 5 n?m 2009). “Africa's genetic secrets unlocked” . BBC News . ; cac k?t qu? cong b? trong b?n tr?c tuy?n c?a t?p chi Science .
  37. ^ Wade, N. (ngay 7 thang 3 n?m 2006). “Still Evolving, Human Genes Tell New Story” . The New York Times . Truy c?p ngay 10 thang 7 n?m 2008 .

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ng??i_hi?n_đ?i_s?_khai&oldid=70991353 ”