Nam Ph??ng Hoang h?u

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
Nam Ph??ng hoang h?u
南芳皇后
Hoang h?u Vi?t Nam
Hoang h?u nha Nguy?n
T?i v? 20 thang 3 n?m 1934 ?
30 thang 8 n?m 1945
(11 n?m, 163 ngay)
T?n phong 21 thang 3 n?m 1934
Ti?n nhi?m Th?a Thien Cao Hoang h?u
K? nhi?m Hoang h?u Vi?t Nam cu?i cung
Thong tin chung
Sinh 4 thang 11 n?m 1913
Go Cong , Nam K? , Lien bang đong D??ng
M?t 15 thang 9, 1963 (1963-09-15) (49 tu?i)
Chabrignac , Correze , Phap
An tang Correze, Phap
Phu quan B?o đ?i
H?u du? Hoang thai t? B?o Long
Hoang n? Ph??ng Mai
Hoang n? Ph??ng Lien
Hoang n? Ph??ng Dung
Hoang t? B?o Th?ng
Ten đ?y đ?
Jeanne Mariette Therese Nguy?n H?u Th? Lan
Hoang t?c Nha Nguy?n
Than ph? Nguy?n H?u Hao
Than m?u Le Th? Binh
Ton giao Cong giao
?n ch??ng Chữ ký của Nam Phương hoàng hậu

Nam Ph??ng Hoang h?u ( ch? Han : 南芳皇后; 14 thang 11 n?m 1913 ? 15 thang 9 n?m 1963) la hoang h?u c?a Hoang đ? B?o đ?i thu?c tri?u đ?i nha Nguy?n , đ?ng th?i la hoang h?u cu?i cung c?a ch? đ? quan ch? trong l?ch s? Vi?t Nam . Vi?c đ??c t?n phong hoang h?u sau ngay c??i khi?n cho ba tr? thanh m?t trong hai v? hoang h?u nha Nguy?n mang t??c v? Hoang h?u (皇后) ngay khi con s?ng (ba khac la Th?a Thien Cao Hoang h?u - chinh th?t c?a Hoang đ? Gia Long ). Ba c?ng la hoang h?u duy nh?t theo đ?o Cong giao trong l?ch s? Vi?t Nam. Ba đa co cong đ? x??ng vi?c thanh l?p va m? cac tr??ng h?c thu?c Dong đ?c Ba ( Congregation de Notre-Dame ) t?i Vi?t Nam vao n?m 1935 . Tren th?c t?, qua vi?c B?o đ?i thoai v? hoang đ? n?m 1945 đ? tr? thanh m?t cong dan c?a n??c Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa thi t?t nhien ba Nam Ph??ng c?ng m?t đi t??c v? hoang h?u. Du v?y, nh?ng ng??i m? m?n va ton kinh ba v?n g?i la "Nam Ph??ng hoang h?u".

Ti?u s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo sach Souverains et notabilites d'Indochine do chinh quy?n đong D??ng so?n [1] va sach Nguy?n Phuc t?c th? ph? do H?i đ?ng Tr? s? Nguy?n Phuc t?c bien so?n thi Nam Ph??ng hoang h?u sinh vao ngay 17 thang 10 n?m Giap D?n. C?ng theo hai sach nay thi ngay thang n?m Tay l?ch đ?i ?ng v?i ngay thang n?m nong l?ch neu tren la ngay 4 thang 12 n?m 1914. [2] Tren m? c?a Nam Ph??ng hoang h?u ? Phap, ngay sinh c?a ba đ??c kh?c la ngay 14 thang 11 n?m 1913. [3]

Nam Ph??ng Hoang h?u nh? danh la Jeanne Mariette Nguy?n H?u Th? Lan sinh ra t?i vung Go Cong thu?c t?nh Ti?n Giang ngay nay trong m?t gia đinh Cong giao giau co, la con gai c?a ong Pierre Nguy?n H?u Hao va ba Marie Le Th? Binh, que quan ? huy?n Ki?n Hoa t?nh đ?nh T??ng nay la Thanh ph? Go Cong , t?nh Ti?n Giang . [4] ngu?n khac ghi ten ba la Le Th? Binh. [5] Ong ngo?i la đ?i phu h? Le Phat đ?t. V? ch?ng ong Hao ch? co hai con gai. Con gai l?n la Marie-Agnes Nguy?n H?u Hao sinh n?m 1903 ; con gai th? hai la Jeanne Mariette Nguy?n H?u Hao , nh?ng sau nay ghi trong gi?y khai sinh qu?c t?ch Vi?t Nam la Nguy?n H?u Th? Lan, con ten theo Phap t?ch ph?i ghi them la Jeanne Mariette Therese.

N?m 1928, khi 25 tu?i, ng??i ch? Agnes k?t hon v?i nam t??c Pierre Jules Francois Didelot [6] (ng??i nay sinh ngay 7 thang 8 n?m 1898 t?i Saint-Remy en Bouzemont , 51 Marne, Grand Est , Phap). [7] Hai ng??i co con gai đ?u la Marie-Agnes Elisabeth Didelot sinh n?m 1930. [8] Nam t??c Pierre Didelot t?ng la đ?i uy (capitaine) Phao binh trong Quan đ?i Phap va giam đ?c thong t?n xa Havas ? Ha N?i. Vao th?p nien 1930 gia đinh s?ng ? s? 177, Rue Paul Blanchy/v? sau chuy?n thanh đ??ng Hai Ba Tr?ng, Thanh ph? Go Cong (con đ??ng nay n?m phia tr??c c?ng ch? c? Go Cong) nh?ng r?i gia đinh chuy?n ra s? 72, đ??ng Boulevard Carnot (đ??ng Phan đinh Phung), Ha N?i. Sau Chi?n tranh th? gi?i th? 2, Nam t??c Didelot, b?y gi? th?ng la đ?i ta đ??c vua B?o đ?i b? nhi?m lam Kham m?ng Hoang tri?u C??ng th? . [9] [10] [11]

Th?i th? ?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo nh?ng b?c hinh ch?p tren t? bao Indochine n?m 1923 thi c? hai ch? em đ?u cao rao h?n h?n nh?ng ng??i ph? n? Vi?t Nam binh th??ng. Hai ch? em ? t?i bi?t th? Montjoye c?a gia đinh đ? đi h?c. M?i sang, hai ti?u th? đi nha th? thi b?ng qua đ??ng Le V?n Duy?t , t?i đ??ng Bui Th? Xuan ch?ng n?a cay s? la t?i nha th?. Nha th? nay do ong Le Phat đ?t (ong ngo?i Nam Ph??ng) hi?n nhi?u ti?n c?a đ? xay d?ng

N?m 12 tu?i, Marie-Therese Nguy?n H?u Th? Lan đ??c g?i sang Paris , Phap theo h?c tr??ng Couvent des Oiseaux, Paris tren đ??ng rue de Ponthieu, sau đo chuy?n đ?n tr??ng n?i tru đ??c đi?u hanh b?i Dong đ?c Ba theo lu?t Thanh Augustin t?i xa Verneuil-sur-Seine , t?nh Yvelines . [12]

Ba Sabine Didelot, c?u h?c sinh c?a tr??ng Couvent des Oiseaux đa L?t (ngay nay cong trinh n?m trong khuon vien c?a Tr??ng Ph? thong Dan t?c N?i tru Lam đ?ng ) va chau ru?t đa noi v? ng??i sau nay tr? thanh Nam Ph??ng Hoang H?u nh? sau: ‘‘ Luc nh?, Mariette r?t sung đ?o, thong minh, h?c gi?i va t? nh?. ’’

Thang 9 n?m 1932 , sau khi hoan thanh tu tai Phap (t??ng đ??ng v?i t?t nghi?p trung h?c), Nguy?n H?u Th? Lan v? n??c tren con tau D’Artagnan c?a hang Messagerie Maritime. Vua B?o đ?i h?i loan c?ng đi cung chuy?n tau đo nh?ng hai ng??i khong g?p nhau [13] .

  • Nguyễn Hữu Thị Lan năm 2 tuổi
    Nguy?n H?u Th? Lan n?m 2 tu?i
  • Gia đình ông Nguyễn Hữu Hào
    Gia đinh ong Nguy?n H?u Hao
  • Hoàng hậu Nam Phương cùng chị gái và các cháu tại Lễ tế Đàn Nam Giao năm 1942
    Hoang h?u Nam Ph??ng cung ch? gai va cac chau t?i L? t? đan Nam Giao n?m 1942

Hon s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

G?p g? B?o đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V? Vi?t Nam đ??c g?n m?t n?m, khi vua B?o đ?i len ngh? mat t?i đa L?t , va đ??c s? dan x?p c?a v? Toan Quy?n Phap Pasquier va vien đ?c ly Darles (Th? Tr??ng) đa L?t , trong m?t bu?i d? ti?c t?i khach s?n La Palace đa L?t t?i đa L?t do Toan quy?n đong D??ng , v? ch?ng c?u Kham s? Trung k? Jean Francois Eugene Charles va vien đ?c ly [14] thanh ph? s?p đ?t, Nguy?n H?u Th? Lan va B?o đ?i đa g?p nhau.

Vua B?o đ?i cho bi?t ong đa g?p Nam Ph??ng Hoang H?u ? đa L?t , ch? khong ph?i ? tren tau, ong đa g?p vao cu?i n?m 1932:

"Vao d?p cu?i n?m, toi co l?u l?i vai ngay ? đa L?t cung v?i Toan Quy?n Pasquier, trong d?p g?p ong nay ? phong khach, khach s?n Langbian Palace, ong co gi?i thi?u m?t co gai tr? la b?n be c?a ba Charles, co Marie Therese Nguy?n H?u Hao, co thu?c m?t gia đinh đi?n ch? giau co ? x? Nam K?. Co c?ng la ng??i Cong giao nh? cha m? va v?a h?c h?t ch??ng trinh h?c c?a co ? tr??ng Oiseaux, ben Phap. Co ?y 18 tu?i." [15]

Hoang h?u Nam Ph??ng c?ng nh?c l?i:

"Hom đo ong Darle, đ?c Ly thanh ph? đa L?t g?i gi?y m?i c?u Le Phat An toi [16] va toi đ?n d? d? ti?c ? Hotel Palace. Toi khong mu?n đi nh?ng c?u An toi n?n n? va h?a v?i toi la ch? đ?n tham d? m?t chut va vai chao nha Vua xong la v? nen toi ph?i đi m?t cach mi?n c??ng va toi c?ng ch? trang đi?m s? sai va ch? m?c cai ao dai b?ng l?a đen mua ben Phap thoi. Chung toi đ?n tr? nen bu?i ti?c đa b?t đ?u t? lau. C?u toi keo gh? đ?nh ng?i ngoai hien thi ong Darle trong th?y, ong ta ch?y đ?n chao chung toi r?i n?m tay c?u toi keo chung toi vo nha. V?a đi ong v?a noi: "Ong va co ph?i đ?n bai y?t Hoang th??ng m?i đ??c". Khi canh c?a phong khach v?a m?, toi th?y vua B?o đ?i ng?i tren chi?c gh? banh chinh gi?a nha. Ong Darle b??c t?i ben c?nh Vua r?i nghieng minh cui chao va kinh c?n noi:
-Votre Majeste, Monsieur Le Phat An et sa niece, Mademoiselle Marie Therese. (Tau Hoang th??ng, đay la ong Le Phat An va ng??i chau gai, co Marie Therese)
Nh? cac n? tu ? tr??ng Couvent des Oiseaux t?ng ch? d?y nen toi bi?t ph?i lam gi đ? t? long ton kinh đ?i v?i b?c Quan V??ng, vi v?y toi đa khong ng?n ng?i đ?n tr??c m?t Hoang đ?, qu? m?t g?i va cui đ?u sat n?n nha cho đ?n khi th?y ban tay c?u toi keo toi d?y, toi m?i đ?ng len. Vua g?t đ?u chao toi đung luc ti?ng nh?c v?a tr?i theo nh?p đi?u Tango, Ngai ng? l?i m?i va diu toi ra san nh?y r?i chung toi b?t đ?u noi chuy?n. V? sau, khi đa tr? thanh v? ch?ng, Ngai m?i cho toi bi?t hom đo Ngai r?t chu y cach ph?c s?c đ?n s? c?a toi. Toi ngh? r?ng toi đ??c nha Vua l?u y m?t ph?n do trong su?t bu?i d? ti?c ch? co toi la ng??i ph? n? Vi?t Nam duy nh?t noi ti?ng Phap va theo hanh l? đung cung cach l? nghi Au tay đ?i v?i Ngai".

V? cu?c tinh duyen đo, B?o đ?i co vi?t trong cu?n Con r?ng Vi?t Nam :

"Sau l?n h?i ng? đ?u tien ?y, th?nh tho?ng chung toi l?i g?p nhau đ? trao đ?i tam tinh. Marie Therese th??ng nh?c đ?n nh?ng k? ni?m ? tr??ng Couvent des Oiseaux m?t cach thich thu. C?ng nh? toi, Marie Therese r?t thich th? thao va am nh?c. Nang co v? đ?p d?u dang c?a ng??i mi?n Nam pha m?t chut Tay ph??ng . Do v?y ma toi đa ch?n t? kep Nam Ph??ng đ? đ?t danh hi?u cho nang. Cac v? Tien đ? c?a toi c?ng th??ng h??ng v? ng??i đan ba mi?n Nam. N?u toi nh? khong sai thi tr??c Hoang h?u Nam Ph??ng, co đ?n b?y ph? n? mi?n Nam đa t?ng la ch? nhan c?a Hoang thanh Hu? . Khi ch?n ph? n? mi?n Nam lam v?, hinh nh? đ?c Tien đ? va toi đ?u ngh? r?ng tr??c kia đ?c Th? T? Cao Hoang đa đ??c nhan dan mi?n Nam y?m tr? trong vi?c khoi ph?c giang s?n. Chinh đo la s? rang bu?c tinh c?m gi?a Hoang tri?u Hu? v?i ng??i dan mi?n Nam" .

Sau vai d?p g?p g?: " M?t tinh c?m em d?u đa n?y sinh gi?a chung toi. Chung toi đa quy?t đ?nh g?p l?i nhau ". [17] " Lan co m?t v? đ?p thuy m? c?a ng??i con gai mi?n Nam, hi?n lanh va quy?n r? lam toi say me ".

Khi vua B?o đ?i h?i c??i thi gia đinh Nguy?n H?u Th? Lan ra cac đi?u ki?n:

  1. Nguy?n H?u Th? Lan ph?i đ??c t?n phong Chanh cung Hoang h?u ngay trong ngay c??i.
  2. đ??c gi? nguyen đ?o Cong giao , va cac con khi sinh ra ph?i đ??c r?a t?i theo giao lu?t Cong giao va gi? đ?o.
  3. Rieng B?o đ?i thi v?n gi? đ?o c? la Ph?t giao .
  4. Ph?i đ??c Toa Thanh cho phep đ?c bi?t hai ng??i l?y nhau va gi? hai ton giao khac nhau. [18]

M?t t? bao Annam ti?t l? tin vao ngay 22 thang 2 n?m 1934 la B?o đ?i k?t hon v?i m?t co gai theo đ?o. C? Hoang gia rung đ?ng va ph? quy?t. Ton Th?t đan d? tinh lam m?t th?nh nguy?n th? chung c?a t?t c? quan l?i cao c?p ph?n đ?i vi?c nay, con ngh? đ?n gi?i phap b?t Nam Ph??ng ph?i b? đ?o Cong giao theo đ?o Ph?t.

Vi v?y cu?c hon nhan gi?a B?o đ?i va Nguy?n H?u Th? Lan g?p ph?i r?t nhi?u ph?n đ?i. Tr??c Hoang T?c Tri?u Nguy?n, B?o đ?i đa noi: "Tr?m c??i v? cho tr?m đau ph?i c??i cho c? Ton Th?t Han [19] va Tri?u đinh."

Hon l? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Hon l? đ??c t? ch?c ngay 20 thang 3 n?m 1934 ? Hu? . Khi đo B?o đ?i đung 21 tu?i, con Nguy?n H?u Th? Lan 20 tu?i.

Quy?t đ?nh c?a B?o đ?i l?y v? theo đ?o Cong giao đa gay kh?ng ho?ng l?n trong c? tri?u đinh nha Nguy?n, n?i chinh quy?n Phap va Toa Thanh La Ma. Theo lu?t l? c?a Cong giao La Ma , tin đ? khong đ??c k?t hon v?i ng??i ngo?i đ?o, trong khi B?o đ?i khong theo đ?o nao c?, ong t?ng vi?t: " ? trong cung, ch? co m?t ong Tr?i, đo la Hoang đ?, con ong Tr?i " ("Au palais, il n'y avait qu'un Dieu: L'empereur, fils du ciel").

Gia đinh c?a Nguy?n H?u Th? Lan lo chuy?n hon nhan khong thanh do tr? ng?i ton giao đa kh?n c?u đ?n đ?c Thanh Cha qua trung gian đ?i di?n Toa Thanh ? đong D??ng. Khong lau sau, c? n??c Phap c?ng nh?p cu?c b?ng đ??ng l?i ngo?i giao c?a toa đ?i s? Phap c?nh toa thanh. Ng??i Phap co đ? nh?ng y?u t? l?i v? chinh tr?, ton giao trong chuy?n nay.

D? đ?nh c?a ng??i Phap trong cu?c hon nhan nay ch? la m?t l?i ich chinh tr? nh?m hoa gi?i nh?ng ch?ng đ?i co th? co ma chinh B?o đ?i ? th?i k? đo c?ng khong bi?t ro đ??c. B?o đ?i đa b? d?n d?t vao m?t tro ch?i chinh tr? c?a n??c Phap qua quan toan quy?n Phap, qua trung gian ong ba Charles c?ng nh? đ?i s? Phap Charles Roux ? Roma :

" N??c Phap th?y c?n thi?t, v? m?t chinh tr?, ph?i co m?t ch?n l?a ngay v? cai ng??i con gai co th? hoa gi?i cac s? ch?ng đ?i va đ? k?... Trong khi đo thi t?t c? cac co gai đ??c tuy?n ch?n do hang quan l?i đ?u khong co đ??c m?t n?n h?c v?n Tay Ph??ng va s? khong tranh đ??c r?i vao ?nh h??ng c?a cac ba M?u H?u... Nha vua nay thi co th? n?m bi?t đ??c quy?n l?i ma chinh quy?n mu?n th?c hi?n v? d? đ?nh nay, chinh la qua cac ng??i đan ba ma nh?ng hang quan l?i ch?ng đ?i c? mu?n d?a vao đ? kem k?p thai t? ra kh?i ?nh h??ng c?a ng??i Phap... Chung ta s? l?t ng??c nh?ng toan tinh đo va hoang h?u t??ng lai ma chung ta mong đ?i s? la m?t đ?ng minh quan tr?ng đ? bao đ?m cho s? thanh cong nh?t đ?nh v? chinh tr? c?a chung ta ? Hu?. " [20]

Theo h?i ky c?a Vua B?o đ?i, ch? sau khi lam đam c??i xong, ong m?i g?i th? cho Giao hoang Pio XI m?t la th? qua trung gian ng??i Phap, vi th?i đo n??c ta ch?a co lien l?c ngo?i giao v?i Vatican . N?u Hoang H?u mu?n xin phep thi ph?i g?i th? qua cac cha c?, theo h? th?ng nha đ?o. [21]

T?i Roma, qua đ?i s? Chareles Roux đa tim h?t cach đ? cu?c hon nhan đ??c Giao hoang ch?p nh?n, ngay c? trong tr??ng h?p m?t cu?c hon nhan kin đao gi?a vai nhan v?t trong Hoang Gia. Ph?n Toa Thanh, Giao hoang khong mu?n đi ng??c l?i lu?t l? đa quy đ?nh. Thang Gieng n?m 1934 t?c la ba thang sau khi đ? đ?n l?n th? nh?t xin phep Giao hoang khong đ??c, chinh quy?n b?o h? co sang ki?n yeu c?u Nha vua ban th??ng cho cac H?ng y. Th? la H?ng y Pietro Fumasoni Biondi đ??c trao Nam Long b?i tinh đ? nh?t đ?ng, con cac c?ng s? thi đ??c ban th??ng b?i tinh đ?ng c?p th?p h?n.

Nh?ng r?i cu?c hon nhan v?n đ??c ti?n hanh du khong đ??c phep chu?n c?a Toa Thanh Vatican. T? Osservatore Romano , c? quan ngon lu?n c?a Toa Thanh c?ng ph? nh?n m?i tin đ?n va xac nh?n r?ng Toa Thanh v?n gi? l?p tr??ng nh? c? va khong thay đ?i. Vi th? sau 63 n?m khi binh lu?n v? tin vua B?o đ?i b?ng ha, phai vien hang Reuters v?n con nh?c l?i m?t cu?c hon nhan khong chinh th?c ("Union non-officialise")" c?a ba Nam Ph??ng Hoang H?u. [22]

Sau đo m?t b?a y?n ti?c đa đ??c t? ch?c t?i cung An đ?nh v?i h?n 700 khach m?i v?i vien Toan Quy?n đong D??ng va cac Kham s? Trung K?, Th?ng s? B?c K?, Th?ng đ?c Nam K?. Bu?i chi?u hom đam c??i, vua B?o đ?i đa m?i ong ba Charles ?n b?a c?m: " S? m?ng c?a cong vi?c c?a h? lam đa hoan t?t, H? s? len đ??ng tr? v? Paris ". [23]

Ngay ngay hom sau, l? t?n phong hoang h?u đ??c di?n ra r?t tr?ng th? ? đi?n Thai Hoa . Hoang đ? phong Nguy?n H?u Th? Lan t??c v? Nam Ph??ng Hoang H?u . Theo m?t bai vi?t tren t? Ng? Bao t?i Ha N?i, B?o đ?i v?n đ?t cho hi?u la Nam H??ng Hoang h?u , nh?ng vien ch?p s? bien sai ra ch? Qu?c ng? thanh Nam Ph??ng Hoang h?u . [24]

B?o đ?i k? v? l? t?n phong hoang h?u trong h?i ky nh? sau:

" Vang, toi đa quy?t đ?nh đ?t v? toi len lam Hoang H?u trong cu?c hon nhan nay, cai ch?c ma ch? danh cho m?u h?u khi ma nha vua đa qua đ?i. M?c ph?m ph?c tri?u đinh v?i chi?c ao choang r?ng, đi gi?y hai m?i cong nh?n, chit kh?n co đinh nh?ng vien đa quy. đay la l?n đ?u tien trong l?ch s? n??c Annam ma m?t ng??i đan ba đa ti?n len m?t minh gi?a s? chao đon c?a tri?u đinh... C?ng v?n ch? m?t minh, co đa vao trong đ?i s?nh đa co toi đ?i ? đo, va ng?i ? m?t cai đon đ? ? th?p h?n [25] .

Hoang h?u cu?i cung trong l?ch s? Vi?t Nam [ s?a | s?a ma ngu?n ]

S? ki?n Nguy?n H?u Th? Lan đ??c t?n phong Hoang h?u ngay sau khi c??i la m?t đi?u hi?m hoi đ?i v?i cac chinh cung trong tri?u Nguy?n vi cac đ?i tr??c m?i ch? co duy nh?t Th?a Thien Cao Hoang h?u, chinh th?t c?a Gia Long đ??c phong Hoang h?u khi con s?ng. B?t đ?u t? n?m 1934, tri?u đinh nha Nguy?n dung t? Ngai Hoang đ? th?a g?i ho?c noi v? Nam Ph??ng Hoang H?u.

B?o đ?i co gi?i thich them v? hai ch? Nam Ph??ng nh? sau: "Toi đa ch?n ten tr? vi cho ba Hoang H?u m?i la Nam Ph??ng. Nam Ph??ng co ngh?a la h??ng th?m c?a mi?n Nam (Parfume du Sud) va toi c?ng ra m?t ch? d? đ?c bi?t cho phep ba đ??c ph?c s?c mau vang ? mau danh rieng cho Hoang đ?".

Sau l? c??i, B?o đ?i cung Nam Ph??ng khong đ??c ? trong T? C?m thanh theo quy?t đ?nh c?a H?i đ?ng hoang t?c (Ton nhan ph?). Tho?t đ?u h? ? m?t cung đi?n rieng, sau nay g?i la đi?n Ki?n Trung ? g?n ngay đ?y nh?ng v?n la ngoai khu v?c T? C?m thanh. B?o đ?i đa van nai Hoang Thai h?u T? Cung va ba đa kh?n kho?n xin v?i Ton nhan ph? đ? cu?c hon nhan nay đ??c ch?p nh?n. [26] đi?n Ki?n Trung xay c?t t? th?i Kh?i đ?nh , nh?ng đa đ??c s?a ch?a va tan trang cac ti?n nghi Tay ph??ng vao đ?u tri?u B?o đ?i, trong đo co phong ?n, phong ng? , phong ti?p khach, phong lam vi?c. B? ngoai cung đi?n v?n đ??c gi? y nguyen nh? c?, nh?ng ben trong đ??c ki?n truc s? M. Chatel thay đ?i toan di?n lam cho no m?i h?n, r?ng rai, thoang mat, v? sinh va th?c ti?n h?n.

Khi đo cong vi?c hang ngay c?a Hoang h?u la d?y d? cac hoang t?, cong chua. Th?nh tho?ng ba ph?i cung cac quan ? B? L? ban th?o cac l? ti?c trong cung đinh, lo vi?c cung gi? cac Tien đ? va đi v?n an s?c kh?e cac ba Tien cung va T? Cung Hoang thai h?u , t?c m? c?a B?o đ?i. Hoang h?u con tham gia cac vi?c xa h?i va t? thi?n . Hang n?m ba đ?u tham d? cac bu?i phat gi?i th??ng cho cac h?c sinh gi?i t? ch?c t?i trung tam Accueil g?n nha Dong Chua C?u Th? . Theo l?i n? s? đ?m Ph??ng thi co l?n Hoang h?u yeu c?u ba so?n đ?n xin phep B? Giao d?c th?i b?y gi? đ?a mon n? cong gia chanh vao h?c đ??ng.

Hoang h?u c?ng xu?t hi?n th??ng xuyen ben c?nh B?o đ?i trong cac nghi l? ngo?i giao nh? đon ti?p Th?ng ch? T??ng Gi?i Th?ch c?a đai Loan , Qu?c V??ng Soupha Vangvong n??c Lao ho?c Qu?c v??ng Sihanouk c?a Cao Mien ... Co l?n B?o đ?i t? minh lai xe h?i đi th?m Nam Vang c?ng co m?t Hoang h?u thap tung.

Hoang h?u Nam Ph??ng c?ng c? x? r?t kheo v?i m?i ng??i ton sung đ?o Ph?t trong hoang t?c. Ba hay đi l? chua, co khi cho c? cac con đi cung nh?ng ba c?ng h?n ch? đ?n m?c t?i thi?u ch? cho d? nh?ng ngay l? chinh c?a đ?o Ph?t, can ng?n khong cho Thai h?u đeo bua ? c? tay chau n?i c?a ba. Ba c?ng kh??c t? đeo vao vai tui đ?ng nh?ng la bua. Ba tham d? cac bu?i l? Ph?t, đi th?m cac l?ng t?m, luon đ?ng th?ng ng??i nh?ng hai tay bao gi? c?ng ch?p l?i ngang ng?c v?i m?t thai đ? kinh c?n. Nh?ng ba c?ng kien quy?t đoi th?c hi?n cac bi?n phap canh tan c?a minh.

  • Nam Phương hoàng hậu trong triều phục, 1934
    Nam Ph??ng hoang h?u trong tri?u ph?c, 1934
  • Hoàng hậu tại Tòa Thánh Vatican
    Hoang h?u t?i Toa Thanh Vatican
  • Ảnh Hoàng hậu trên một con tem Quốc gia Việt Nam
    ?nh Hoang h?u tren m?t con tem Qu?c gia Vi?t Nam

Con cai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nam Ph??ng Hoang h?u v?i Thai t? B?o Long va Cong chua Ph??ng Lien

Hai n?m sau ngay c??i, đem ngay 4 thang 1 n?m 1936 , ng??i dan Hu? nghe nh?ng ti?ng sung b?n m?ng bao tin Nam Ph??ng hoang h?u đa h? sinh, va l? m? sang l?i m?t l?n n?a 7 ti?ng sung th?n cong lam lay đ?ng c? Hoang Thanh, bao hi?u Hoang h?u đa sinh m?t Hoang t? . [27] Ng??i đo chinh la đong cung Thai t? Nguy?n Phuc B?o Long.

Nam Ph??ng hoang h?u cung B?o đ?i co t?t c? n?m ng??i con:

  1. Nguy?n Phuc B?o Long , sinh ngay 4 thang 1 n?m 1936 , t??c phong Hoang thai t? .
  2. Hoang n? Ph??ng Mai , sinh ngay 1 thang 8 n?m 1937 .
  3. Hoang n? Ph??ng Lien , sinh ngay 2 thang 11 n?m 1938 .
  4. Hoang n? Ph??ng Dung , sinh ngay 5 thang 2 n?m 1942 .
  5. Nguy?n Phuc B?o Th?ng , sinh ngay 9 thang 12 n?m 1943 , Nh? hoang t?.

Sau khi B?o đ?i thoai v? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau Cach m?ng thang Tam 1945 , ngay 25 thang 8 , Chinh ph? lam th?i c?a H? Chi Minh đi?n cho B?o đ?i yeu c?u ong ban d? thoai v?. Ngay 30 thang 8 1945 , B?o đ?i thoai v? trong m?t bu?i l? long tr?ng ? Ng? Mon , Hu?, trao qu?c ?n Hoang đ? Chi B?u va thanh ki?m b?c n?m ng?c cho đ?i di?n c?a chinh ph? lam th?i c?a n??c Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa la ong Tr?n Huy Li?u . Thang 9 n?m 1945, ong ra nh?n ch?c "C? v?n t?i cao" trong chinh ph?. Ngay 16 thang 3 1946 , ong tham gia phai đoan Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa sang th?m vi?ng Trung Hoa , nh?ng khong tr? v? n??c. Sau ngay toan qu?c khang chi?n 19 thang 12 1946 , th?c dan Phap tr? l?i chi?m đong Hu? . Hoang h?u Nam Ph??ng r?i kh?i đ?i N?i ra s?ng ngay t?i khach s?n Morin , luc nay đay khach s?n duy nh?t trong kinh đo Hu? đ? ch? đ?i th?i c? sang Phap, c?ng nh? tranh kh?i cu?c chi?n chinh tr? trong đ?i N?i. Ngay 1 thang 1 1947 Nam Ph??ng hoang h?u cung cac con sang Phap.

Hoang h?u Nam Ph??ng trong trang ph?c ao dai kh?n v?n

Nam Ph??ng hoang h?u đ??c nhi?u ng??i đanh gia la ng??i thi?t tha v?i đ?t n??c. Theo tai li?u c?a s? gia Phap Jean Renaud do nha xu?t b?n Guy Boussac ?n hanh n?m 1949 :

Quan Phap d?a vao th? l?c c?a quan Anh qu?c đ? gay h?n ? mi?n Nam v?i y đ? tai chi?m Vi?t Nam. Luc đo vua B?o đ?i đa thoai v?, ba Nam Ph??ng đang ? t?i Cung An đ?nh ben b? song An C?u . đau long tr??c th?m c?nh ma đ?ng bao mi?n Nam, que h??ng c?a ba đang tr?c ti?p ganh ch?u, c?u Hoang h?u Nam Ph??ng đa g?i m?t thong đi?p cho b?n be ? A chau yeu c?u h? len ti?ng t? cao hanh đ?ng xam l?ng c?a th?c dan Phap v?i l?i l? nh? sau:
"K? t? thang 3 n?m 1945 , n??c Vi?t Nam đa thoat kh?i s? đo h? c?a ng??i Phap nh?ng vi long tham c?a m?t thi?u s? th?c dan Phap v?i s? ti?p tay c?a quan đ?i Hoang gia Anh nen hi?n nay mau c?a nhan dan Vi?t Nam l?i ti?p t?c ch?y tren m?nh đ?t v?n đa co qua nhi?u đau kh?. Hanh đ?ng nay c?a th?c dan Phap la trai v?i ch? tr??ng c?a đ?ng Minh ma n??c Phap l?i la m?t thanh vien. V?y toi tha thi?t yeu c?u nh?ng ai đa t?ng đau kh? vi chi?n tranh hay bay t? thai đ? va hanh đ?ng đ? giup chung toi ch?m d?t chi?n tranh đang ngay đem tan pha đ?t n??c toi.
Thay m?t cho hang ch?c tri?u ph? n? Vi?t Nam, toi th?nh c?u t?t c? b?n be c?a toi va b?n be c?a n??c Vi?t Nam hay benh v?c cho t? do. Xin cac chinh ph? c?a kh?i t? do s?m can thi?p đ? ki?n t?o m?t n?n hoa binh cong minh va chan chinh va xin quy v? nh?n n?i đay long bi?t ?n sau xa c?a t?t c? đ?ng bao c?a chung toi"

Hoang h?u Nam Ph??ng c?ng la ng??i tieu bi?u trong cac ba m?nh ph?, ba ch? t?a " Tu?n l? Vang " do Vi?t Minh phat đ?ng t?i Hu?. Hom ?y, ngay 17 thang 9 1945 , ba la ng??i đ?u tien đ?n ben m?t cai ban tr?i kh?n đ? r?i t? t? thao h?t s? hang trang s?c b?ng vang đang mang tren ng??i. [28] Sau đo ba đ??c g?n m?t huy hi?u in c? đ? sao vang.

Ba la m?t "cong dan Phap" nh?ng ng??i ta khong ro tinh tr?ng "cong dan Phap" c?a ba ra sao sau khi ba t? Phap v? Vi?t Nam đ? k?t hon v?i vua B?o đ?i, va k? t? sau khi vua B?o đ?i thoai v?.

Di c? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ong Ph?m Kh?c Hoe , t?ng la đ?ng ly ng? ti?n v?n phong c?a hoang đ? B?o đ?i, t?ng ch?ng ki?n Nam Ph??ng đau long vi thoi tr?ng hoa c?a B?o đ?i . Khi đo la kho?ng n?m 1946, B?o đ?i đang ? Ha N?i, do quen thoi ?n ch?i, c?u hoang khong ch?u đ??c thi?u th?n, nen nh? ong Hoe v? Hu? g?i cho v? m?t b?c th? xin ti?n. Chi?u hom đo khi ong Ph?m Kh?c Hoe đ?n l?y th? tr? l?i, hoang h?u nh? nh? noi: "Ong Hoe! Ch?c ong bi?t toi r?t tin ong, quy tr?ng ong, tr??c c?ng nh? nay. Cho nen toi mu?n ong cho bi?t t?t c? s? th?t v? vi?c ong V?nh Thu? me con Ly ( Ly L? Ha )" . Ba c?ng mu?n ra Ha N?i sum h?p, nh?ng s? lam t?n kem them cho chinh ph?, l?i lam cho c?u hoang b? go bo, nen ba b?o ong Hoe: "Thoi! Toi đanh ch?u đ?ng rieng m?t minh đ? cho ng??i ta vui s??ng" . R?i ba g?i cho ch?ng s? ti?n ma ong ta đoi h?i. Ong Hoe c?ng k?, khong bi?t Nam Ph??ng vi?t nh?ng gi trong th? ma khi đ?c, m?t B?o đ?i c? tai d?n đi.

It lau sau, vao thang 3/1946, B?o đ?i đi Trung Qu?c r?i sang Hong Kong cung Ly L? Ha, t? b? đ?t n??c. Hoang h?u Nam Ph??ng đa vi?t cho tinh đ?ch m?t b?c th? ma Ly L? Ha v?n gi? su?t n?a th? k? sau: "Em Ly L? Ha than quy. Ch? ? xa đ?c c?u hoang hang m?y v?n d?m trung d??ng, nh?ng ch? bi?t r?ng em đang h?t long h?t s?c ch?m soc c?u hoang ? Hong Kong. Ch? c?u mong l?ch s? mai đay khong buong r?i c?u hoang, con g?p l?i nhau. đ?c T? Cung thai h?u va ch? tr?n ki?p nh? ?n em. Ch? Nam Ph??ng" .

Ngay 1 thang 1 n?m 1947, Nam Ph??ng Hoang h?u cung cac con r?i Vi?t Nam sang Phap. ? đay Ba đ??c nh?n m?t kh?i tai s?n l?n do cha đ? c?a minh trao cho. đo la m?t chung c? l?n t?i Neuilly va m?t chung c? tai đ?i l? Opera, ngoai ra con nhi?u nha đ?t ? Congo, Mar?c… T?t c? Ba chia cho cac con, ch? gi? l?i m?t trang tr?i ? Chabrignac g?m 160 m?u đ?t v?i m?t đan bo g?n 100 con bo va m?t v??n h?ng luc nao c?ng n? hoa. [29]

Thang 8 n?m 1947, đai phat thanh Vi?t Minh phat t? Hu? m?t tin, thu?t l?i m?t bai đ?ng tren bao Continental Daily Mail ra ngay 25 thang 7 n?m 1947 t?i London:

" Cac nha ch?c trach Phap đ?n th?m c?u Hoang h?u Nam Ph??ng, đ? ngh? ba đ?a con trai ba m??i ba tu?i len ngoi. Ba khong tr? l?i. Trong luc cac v? khach Phap gi?i thich thi ba đ?n tr??c đan d??ng c?m th?n nhien ch?i bai Ti?n quan ca, qu?c ca c?a Vi?t Nam... ".

M?t thang sau, t? Echo du Vietnam ti?t l?:

" M?t k? ho?ch x?o quy?t do H?i thu?c đ?a trinh bay. H? ch? tr??ng khoi ph?c ch? đ? quan ch? ? An Nam. Co th? kh?i đ?u b?ng m?t cu?c thoai v? tr?ng th? c?a B?o đ?i nh??ng ngoi cho con trai. C?u hoang ph?i th?a nh?n sai l?m c?a b?n than, t? nguy?n rut lui kh?i chinh tr??ng đ? m? đ??ng cho s? hoa h?p chan thanh v?i n??c Phap ". [30]

M?t nha bao h?i c?u Hoang h?u Nam Ph??ng luc đo đang ? đa L?t: " Co ph?i con ba s?p len ngai vang khong? ". Ba khong tr? l?i nh?ng c?ng khong c?i chinh. Th?c t? B?o Long, mua he n?m 1947 đang s?ng d??i s? ch?m soc c?a ba ngo?i t?i đa L?t .

Ngay 12 thang 8 t?i Hu? n?m 1947, c?u Hoang h?u Nam Ph??ng quy?t đ?nh r?i kh?i Vi?t Nam, ba va cac con đap may bay Anh đ? t?i H?ng Kong th?m ch?ng. Ng??i tinh Ly L? Ha , th? phi Bui M?ng đi?p va cac co gai tr? khac t?m lanh m?t, it nh?t trong m?t th?i gian. Khong bao lau sau đo ba Nam Ph??ng va cac con r?i H?ng Kong sang Phap. Chuy?n đi ph?i t?m d?ng l?i ? B?ng C?c ch? kh?c ph?c nh?ng tr?c tr?c k? thu?t c?a chi?c th?y phi c?. Do khong đ? phong tr??c nh?ng h?ng hoc, nen sau nhi?u ngay, m?i ng??i đ?u ph?i chuy?n sang đi tau th?y cung v?i hanh ly.

N?m 1947 t?i Phap, trong th?i gian đ?u, m? con ba Nam Ph??ng v? Cannes, n?i co toa lau đai Thorenc đ??c danh cho c? gia đinh. T? đo ba Nam Ph??ng ch? co th? bi?t qua tinh hinh trong n??c nh? nh?ng la th? c?a ch? ru?t la ba nam t??c Didelot ? l?i Sai Gon bao tin.

N?m 1949, B?o đ?i tr? v? Vi?t Nam lam Qu?c tr??ng Qu?c gia Vi?t Nam , nh?ng ba Nam Ph??ng v?n ? ben Phap. Nh?ng ngay ngh? l?, ba Nam Ph??ng th??ng đi ph? cung cac con đ? mua đ? ch?i cho chung ho?c đi xem chi?u bong v?i hoang t? B?o Th?ng, cong chua Ph??ng Dung la hai ng??i con nh? nh?t. C?ng co nh?ng luc B?o đ?i v? Phap, ba Nam Ph??ng cung đi v?i B?o đ?i t?i casino đ? xem ong ch?i baccarat ho?c roulette cho vui. Nh?ng l?n co ba cung đi, n?u đ??c b?c thi B?o đ?i t?ng h?t cho ba đ? s?m s?a qu?n ao.

Nam Ph??ng Hoang h?u ?a th?i trang c?a hang Christian Dior va Balmain . Ba c?ng ?n m?c sanh đi?u va mau tim nh?t la mau ba ?a thich nh?t. Hang ngay sinh ho?t c?a ba la ch?m lo cho cac con hay đ?c sach bao ho?c ra v??n tr?ng hoa, t?a la. Bu?i t?i ba thich ch?i d??ng c?m cho cac con nghe.

Trong phong ba, ng??i ta th?y treo nh?ng b?c h?a c?a Renoir, Buffet. Ba khong thich tranh l?p th? c?a Picasso vi tam h?n khong h?p v?i tr??ng phai h?i h?a nay c?ng nh? sieu th?c. Trong nha ba co c? m?t đan cho, co m?t con thu?c gi?ng Saint Bernard. V? th? thao ba co th? ch?i bong ban, qu?n v?t va golf nh?ng khong gi?i l?m.

Ngay c? ong B?o đ?i c?ng ch?a bao gi? dam trach v? v? vi?c trai gai, vi k? t? ngay ly than v?i B?o đ?i, ba Nam Ph??ng khong co m?t ng??i nhan tinh nao, du la đi khieu v? hay đi t?m bi?n v?i m?t ng??i đan ong nao khac.

Cu?i đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau n?m 1955, B?o đ?i đ? ba Nam Ph??ng ? nha m?t minh v?i m?y ng??i con khi đo đa l?n, m?i ng??i đi lam m?t n?i. V? sau, ba Nam Ph??ng r?i lau đai Thorenc ? Cannes đ? v? s?ng ? lau đai Domain de la Perche ? Chabrignac , t?nh Correze , vung Nouvelle-Aquitaine cach Paris ch?ng b?n n?m tr?m cay s?.

Ngoi nha c?a ba co r?ng bao quanh, g?m 32 phong, 7 phong t?m, 5 phong khach. V? đ?i s?ng v?t ch?t thi ba Nam Ph??ng khong luc nao thi?u th?n khi s?ng ? x? ng??i. Tai s?n rieng do gia đinh Nguy?n H?u Hao t?u cho ba g?m m?t chung c? l?n t?i Neuilly va ? đ?i l? Opera. Ngoai ra ba con nhi?u nha đ?t ? ben x? Maroc, Congo... Nh?ng b?t đ?ng s?n nay ba đa chia cho cac con m?i đ?a m?t ph?n rieng va ch? gi? l?i trang tr?i ? Charbrignac, g?m 160 m?u đ?t v?i m?t đan bo g?n tr?m con va m?t v??n h?ng luc nao c?ng n? hoa. Nha c?a ba ? cach bi?t v?i nh?ng nha dan ? vung nay, vi la lang que nen m?i ng??i it co d?p giao thi?p v?i nhau. Va đa co l?n ba Nam Ph??ng ng? y đ??c tr? v? Vi?t Nam đ? đ??c an tang ben c?nh hai m? cha m? ? đa L?t nh?ng B?o đ?i va cac con khong đ?ng y.

Dan lang Chabrignac k? r?ng, ba Nam Ph??ng giau co, nh?ng s?ng tr?m l?ng. Bao nhieu n?m ch? th?y c?u hoang B?o đ?i v? th?m Hoang h?u m?y l?n, l?n đ??c nh? nh?t la vao d?p l? c??i c?a cong chua Ph??ng Lien k?t hon v?i chang trai ng??i Bordeaux. Bu?n n?n vi tinh c?m c?a minh, ba Nam Ph??ng ch? s?ng am th?m trong ngoi nha v?ng v?. H?a ho?n ba m?i v? th?m Paris vai ngay. Co l? vui nh?t la d?p ngh? he, cac con m?i co d?p v? th?m ba.

Nh?ng n?m sau nay ba Nam Ph??ng it đi ra ngoai va g?p g? ai. C?ng co đoi khi ba Nam Ph??ng đi Paris đ? th?m cac con đang h?c va lam ?n ? đo. Va ng??c l?i nh?ng d?p he thi cac con co v? đay th?m m? ? it ngay cho ba đ? bu?n. Th?i gian nay ba b? b?nh tim n?ng lam kho th?.

Qua đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay 15 thang 9 n?m 1963, sau khi ra n?ng b? c?m l?nh va đi t?m khi?n ba b? s?t cao, th?y đau h?ng. Bac s? t?i th?m b?nh, noi ba b? viem h?ng nh?. Khong ng? sau đo, ba b? kho th?. Ong qu?n gia cung cac h?u gai đa v?i ch?y đi tim bac s? khac ? lang ben, cach m??i cay s?. Nh?ng vi b?nh vi?n ? xa, bac s? khong t?i k?p nen ba đa ra đi vao luc 5 gi? chi?u ngay 15 thang 9 n?m 1963. [31]

Ngoai hai ng??i giup vi?c trong nha, khong co m?t ng??i ru?t th?t nao co m?t ben c?nh ba trong gi? phut lam chung. Khi đo cac con ba đang đi h?c ho?c lam ? Paris , con B?o đ?i s?ng ? mi?n Nam n??c Phap.

đam tang c?a ba Nam Ph??ng đ??c c? hanh theo nghi th?c đ?o Cong giao vao 12h tr?a ngay 18 thang 9 n?m 1963. đam tang khong co s? tham gia c?a c?u hoang B?o đ?i, ch? co [32] [33] cac Hoang t?, Cong chua va m?t s? b?n be than thi?t c?a gia đinh. T?i đ?a ph??ng co v? T?nh tr??ng va dan bi?u đ?a ph??ng ba Nam Ph??ng c? ng? t?i chia bu?n va d? tang l?. đ?c bi?t co s? tham d? c?a Cong chua Nh? Ly , con gai c?a vua Ham Nghi . Cong chua Nh? Ly c?ng ? g?n n?i ba Nam Ph??ng c? ng?, nh?ng khi ba Nam Ph??ng con s?ng thi ba Nh? Ly ch?a bao gi? t?i th?m, ma duy nh?t l?n nay ba Nam Ph??ng t? th? Cong chua t?i d? đam tang.

An tang [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Linh c?u c?a ba Nam Ph??ng đ??c an tang ngay ngh?a trang Cong giao t?i Chabrignac. Tren m? c?a ba co t?m bia ghi nh?ng dong ch?:

Ch? Han :
大南南芳皇后之陵
đ?I NAM NAM PH??NG HOANG H?U CHI L?NG
( L?ng c?a Hoang h?u Nam Ph??ng n??c đ?i Nam )
Ch? Phap :
ICI REPOSE L'IMPERATRICE D'ANNAM NEE MARIE THERESE NGUYEN HUU THI LAN
( đay la n?i an ngh? c?a Hoang h?u n??c An Nam, nh? danh Maria Teresa Nguy?n H?u Th? Lan )

D??i chan m? con co t?m b?ng kh?c ch? Phap:

ICI REPOSE L'IMPERATRICE NAM PHUONG NEE JEANNE MARIETTE NGUYEN HUU HAO
( đay la n?i an ngh? c?a Hoang h?u Nam Ph??ng, nh? danh Jeanne Mariette Nguy?n H?u Hao )

đanh gia [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo Ph?m Kh?c Hoe , c?u đ?ng ly Ng? ti?n V?n phong c?a B?o đ?i, n?m 1983 đa vi?t trong h?i ky T? Tri?u đinh Hu? đ?n Chi?n khu Vi?t B?c , trong đo c?ng co đo?n noi v? cu?c hon nhan c?a B?o đ?i: [29] [34]

[35]

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Souverains et notabilites d'Indochine (Partie I) . Gouvernement General de l'Indochine. 1943. tr. III.
  2. ^ V?nh Cao va nh?ng ng??i khac. Nguy?n Phuc t?c th? ph? ? Th?y t? ph? - V??ng ph? - đ? ph? . Nha xu?t b?n Thu?n Hoa, n?m 1995, trang 406.
  3. ^ Ha Ph??ng Linh. “Thang ngay l?u vong c?a hoang h?u Nam Ph??ng: Kh?i tai s?n đ? s?, lau đai, đ?n đi?n n?i đ?t khach r?t cu?c co khi?n ba h?nh phuc?” đ?i K? Nguyen , ngay 24 thang 5 n?m 2017.
  4. ^ “Kham pha que nha c?a Nam Ph??ng Hoang H?u” . 2023.
  5. ^ “L?ng Nguy?n H?u Hao - than ph? Nam Ph??ng hoang h?u - danh th?ng b? lang quen” . 2020.
  6. ^ Marie-Agnes Nguyen Huu Hao
  7. ^ Pierre Jules Francois Didelot
  8. ^ Marie-Agnes Elisabeth Didelot
  9. ^ Brodrick, Alan. Little China, the Annamese Lands. London: Oxford University Press, 1942. tr 195
  10. ^ Bulletin des Ami du Vieux Hue Vol 1 Jan-Mar 1930. tr 275
  11. ^ Bulletin des Ami du Vieux Hue Vol 4, Oct-Dec 1937. tr 456
  12. ^ N?m 1929 chuy?n t?i h?c t?i Verneuil-sur-Seine
  13. ^ Co tai li?u cho r?ng Nguy?n H?u Th? Lan va B?o đ?i đa g?p nhau khi đo
  14. ^ T?c Th? tr??ng sau nay
  15. ^ H?i ky Le Dragon d'Annam - trang 63
  16. ^ Le Phat An la anh ru?t ba Le Th? Binh, n?u theo ph??ng ng? mi?n B?c thi Hoang h?u Nam Ph??ng ph?i g?i ong la bac. ? đay ba dung theo cach g?i c?a ng??i mi?n Nam
  17. ^ Apres quelques entretiens, un tendre sentiment nait entre nous. Nous nous promettons de nous revoir (Nguyen v?n ti?ng Phap)
  18. ^ Theo cu?n Con r?ng Vi?t Nam c?a B?o đ?i
  19. ^ luc đo Ton Th?t Han la Vi?n tr??ng C? m?t vi?n kiem Th??ng th? B? hinh [1]
  20. ^ Archives du ministeres des affaires etrangeres, Asie Oceanie, carton E, annees 30 a 40, dossier 40. Trich l?i trong B?o đ?i c?a Daniel Grandclement.
  21. ^ trich d?n trong Le Dragon D!Annam, S.M B?o đ?i, trang 65, Nha xu?t b?n Plon, n?m 1980
  22. ^ B?o đai ou les derniers jours de L1Empire D!Annam c?a Daniel Grandclement, nha xu?t b?n JC Lattes, n?m 1997
  23. ^ "Le soir du mariage, nous invitons M. et Mme Charles a diner. Estimant leur mission accomplie ils vont repartir pour la France". Le Dragon D!Annam c?a S.M B?o đ?i, trang 64
  24. ^ " đ?c B?o-đ?i c?i chinh cai hi?u “Nam-Ph??ng Hoang-h?u” ". Ng? Bao s? 2029, ngay 11 thang 6 n?m 1934.
  25. ^ "J'ai en effet, decide d'elever ma femme a la dignite d'imperiatrice des notre mariage, alors que jusque-la ce titre n'etait attribue a la reine-mere, apres le deces de l'empereur. Revetue de la longue et ample robe de Cour, chaussee de cothurnes a la pointe retounee, coiffee d!une sorte de bonnet enrichi de pierreries, pour la premiere fois dans l'histoire de l'Annam, une femme s'avance seule, saluee par toute la Cour. Toujours seule, elle penetre dans la grande salle ou je l'attends, assis sur un trone bas" (nguyen v?n ti?ng Phap)- trang 64
  26. ^ B?o đ?i,hay la nh?ng ngay cu?i cung c?a v??ng tri?u An Nam
  27. ^ Theo t?c l? hoang gia tri?u Nguy?n, n?u co 7 ti?ng sung t?c la Hoang h?u đa sinh Hoang t?, con n?u 9 ti?ng sung thi la Cong chua
  28. ^ “Hoang h?u Nam Ph??ng v?i Cach m?ng Thang 8 ? Hu?” . 2014.
  29. ^ a b http://baotanglichsu.vn/vi/Articles/3098/68486/chuyen-ve-nam-phuong-hoang-hau.html
  30. ^ CAOM, H? s? l?u tr? b? Phap qu?c H?i ngo?i - T?p C? v?n chinh tr? s? 2, Nha n??c - 285.
  31. ^ Minh Chau bien so?n, H?n s? Vi?t, Nha xu?t b?n Lao đ?ng, 2009, trang 644
  32. ^ “EMPRESS FUNERAL - NO SOUND” . AP Archive . Truy c?p ngay 31 thang 12 n?m 2021 .
  33. ^ “EMPRESS FUNERAL - NO SOUND” . British Movietone YouTube . Truy c?p ngay 31 thang 12 n?m 2021 .
  34. ^ https://khoahocdoisong.vn/nam-phuong-hoang-hau-va-cuoc-hon-nhan-chinh-tri-109742.html
  35. ^ “Chuy?n v? l? c??i c?a vua B?o đ?i va Nam Ph??ng hoang h?u” . S? Du l?ch Th?a Thien Hu? . 3 thang 4 n?m 2020 . Truy c?p 11 thang 2 n?m 2024 .

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nam_Ph??ng_Hoang_h?u&oldid=71407633 ”