Nam đ??ng
(
ti?ng Trung Qu?c
: 南唐;
pinyin
Nan Tang) la m?t trong 10 n??c th?i
Ng? đ?i Th?p qu?c
? trung-nam
Trung Qu?c
đ??c thanh l?p sau th?i
nha đ??ng
, t?n t?i t? n?m
937
?
975
. Nam đ??ng thay th? n??c
Ngo
khi
Ly Bi?n
(con co ten khac la T? Tri Cao) ph? ngoi hoang đ?
D??ng Ph?
.
Ly Bi?n
la con nuoi c?a Thai T?
D??ng Hanh M?t
- vua sang l?p n??c Ngo. Sau khi D??ng Hanh M?t ch?t, quy?n th?n T? On n?m quy?n n??c Ngo, Ly Bi?n l?i lam con nuoi T? On va đ?i ten la T? Tri Cao.
Sau khi T? On m?t, T? Tri Cao n?i nghi?p n?m quy?n binh trong tri?u Ngo. N?m 937, Tri Cao ph? vua Ngo la D??ng Ph? (con th? Hanh M?t), t? l?p lam hoang đ?, đ?i ten la Ly Bi?n (hay Ly Th?ng), l?p ra n??c Nam đ??ng, v?i danh ngh?a k? t?c
nha H?u đ??ng
v?a m?t va đ?i khang v?i nha H?u T?n v?a gianh ngoi c?a H?u đ??ng.
Kinh đo đa đ??c đ?t ? Kim L?ng (c?ng g?i la Tay đo), ngay nay la
Nam Kinh
? t?nh
Giang To
.
Lanh th? Nam đ??ng bao g?m cac khu v?c lanh th? thu?c ngay nay la
Phuc Ki?n
,
Giang To
va
An Huy
va toan b? t?nh
Giang Tay
.
Nam đ??ng la qu?c gia t??ng đ?i r?ng va th?nh v??ng so v?i 10 n??c th?i Ng? đ?i. Th?i k? cai tr? c?a Nam đ??ng Li?t T? Ly Bi?n kha hoa binh va ph?n vinh. N?m 942, Ly Bi?n ch?t, con la
Ly C?nh
len thay, t?c la Nam đ??ng Nguyen Tong.
N?m đ??c c? h?i b?o lo?n c?a cac n??c lang gi?ng, Nam đ??ng đa m? r?ng lanh th? sau khi th?a k? t? n??c Ngo. Do s? chia c?t c?a anh em h? V??ng t?i n??c
Man
tach thanh Man va An, vua Man c?u c?u Nam đ??ng. Ly C?nh nhan c? h?i đo ben di?t An va di?t luon c? Man n?m 945.
Khong lau sau, Nam đ??ng l?i co l?i t? s? chia r? ben trong n??c
S?
đ? m? r?ng them lanh th?. S? tranh ch?p quy?n l?c c?a anh em h? Ma lam n??c S? suy y?u va Ly C?nh l?i đi?u quan sang đanh, b?t nha h? Ma v? Kim L?ng, thon tinh n??c S? n?m 951.
Cac s? gia ngay nay cho r?ng Ly C?nh đa m?c sai l?m khi t?p trung binh l?c vao vi?c can thi?p sang Man va S? đ? m? đ?t phia nam ma khong phat tri?n len phia b?c khi co c? h?i.
Nguyen do la lien t?c trong cac n?m 943, 944 va 946, vua H?u T?n ? trung nguyen la Xu?t đ?
Th?ch Tr?ng Quy
ch?c gi?n
nha Lieu
c?a
ng??i Khi?t đan
co cong t?o d?ng ngoi vua c?a
Th?ch Kinh đ??ng
tr??c kia, nen vua Lieu la Gia Lu?t đ?c Quang mang quan đanh H?u T?n. H?u T?n khong đ? s?c ch?ng tr? nen d?n d?n y?u th? va b? b?t. M?t s? t??ng s? c?a H?u T?n đang trong ch? vi?c ph?n T?n theo Lieu đ? đ??c l?p lam vua trung nguyen nh? Th?ch Kinh đ??ng tr??c kia. Tinh hinh trung nguyen r?t h?n lo?n vi vua Lieu khong đ??c long dan trung nguyen.
Trong b?i c?nh trung nguyen khong co ch?, m?t s? t??ng s? H?u T?n c? đa keu g?i Ly C?nh b?c ti?n vi luc đo th?c l?c c?a Nam đ??ng c?ng la hung h?u nh?t trong cac n??c mi?n nam va chinh ton ch? c?a Ly Bi?n tr??c kia khi ki?n l?p Nam đ??ng la đ? ch?ng nha H?u T?n, n?i nghi?p H?u đ??ng. Tuy nhien Ly C?nh đa kh??c t? c? h?i đo ma ch? d?n s?c vao chi?n tr??ng phia nam. K?t qu? c? h?i nay l?t vao tay
L?u Tri Vi?n
, m?t b? t??ng c?a Th?ch Kinh đ??ng, g?c ng??i Sa đa. Tri Vi?n nhanh chong đanh đu?i quan Lieu va thanh l?p nha H?u Han.
Khong lau sau khi di?t đ??c S?, Ly C?nh đa ph?i an h?n. Th? c?c trung nguyen l?i nhanh chong thay đ?i,
nha H?u Chu
thay nha H?u Han va vua
H?u Chu Th? Tong
(Sai Vinh) mang quan nam ti?n, đanh cho Nam đ??ng đ?i b?i. Sau hai cu?c chi?n n?m 956 va 958, Nam đ??ng b? m?t ph?n đ?t Giang B?c, ch? co c?m v? Giang Nam. Ly C?nh ph?i x?ng th?n, lam ch? h?u v?i H?u Chu va t? b? nien hi?u rieng, dung nien hi?u c?a vua H?u Chu.
N?m 961, Ly C?nh ch?t, H?u Ch?
Ly D?c
len thay. H?u Ch? ch? la ng??i hay th? ch? khong ph?i la nha cai tr?. N?m 976,
T?ng Thai T?
c?t quan đanh Nam đ??ng, b?t Ly D?c v? Bi?n Kinh. N??c Nam đ??ng di?t vong, truy?n n?i đ??c 3 đ?i, t?ng c?ng 40 n?m.
Mote, F.W. (1999).
Imperial China (900-1800)
. Harvard University Press. tr. 14?16.
ISBN 0674012127
.
|
|---|
| Ng? đ?i
| |
|---|
| Th?p qu?c
| |
|---|
| Khac
| |
|---|
| S? t?ch
| |
|---|