N?i d?y t?i đong đ?c 1953
M?t ph?n c?a Chi?n tranh l?nh
Xe t?ng IS-2 c?a Lien Xo t?i Leipzig 17.6.1953
Th?i gian 16?17 thang 6 n?m 1953 đ?a đi?m đong đ?c K?t qu? Cu?c n?i d?y c?a nhan dan b? đan ap
Tham chi?n
Ng??i bi?u tinh đong đ?c	Lien Xo Quan đ?i Lien Xo t?i đ?c   đong đ?c C?nh sat nhan dan
Ch? huy va lanh đ?o
	Georgy Malenkov Walter Ulbricht

N?i d?y t?i đong đ?c 1953 b?t đ?u v?i m?t cu?c đinh cong c?a cong nhan xay c?t đong Berlin vao ngay 16 thang 6 n?m 1953. No bi?n thanh m?t cu?c n?i d?y lan tran ch?ng chinh ph? đong đ?c ngay hom sau. ? đ?c, cu?c n?i d?y nay th??ng đ??c g?i la Cu?c n?i d?y c?a nhan dan ? đong đ?c ( Volksaufstand in der DDR ). ^[1] đ? t??ng nh? vi?c nay, ngay 17 thang 6 đ??c ch?n lam ngay ngh? l? t?i Tay đ?c cho t?i khi Tai th?ng nh?t n??c đ?c .

Cu?c n?i d?y t?i đong Berlin đa b? đan ap b?ng b?o l?c b?i xe t?ng c?a Lien Xo t?i đong đ?c va c?nh sat nhan dan . M?c du co s? can thi?p c?a quan đ?i Lien Xo, lan song đinh cong va ph?n đ?i khong d? gi ki?m ham đ??c. Ngay c? sau ngay 17 thang 6, v?n co bi?u tinh tren h?n 500 thanh ph? va lang xa.

B?i c?nh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong thang 7 n?m 1952 t?i h?i ngh? đ?ng l?n th? hai c?a đ?ng (SED) đ??c t? ch?c t?i đong Berlin . Theo l?i Walter Ulbricht , bi th? đ?ng, qua trinh ti?n len Xa h?i ch? ngh?a ph?i đ??c th?c hi?n m?t cach co h? th?ng. H? quy?t đ?nh qua trinh So Vi?t hoa ph?i đ??c th?c hi?n m?nh m? h?n va s? quan tr?ng c?a nha n??c ph?i đ??c phat tri?n r?ng ra. đ?ng đang th?c hi?n nh?ng đoi h?i c?a Stalin . ^[2]

Thi d? c? th? la ph?i chia 5 bang ra thanh 14 vung hanh chinh c?ng them đong Berlin. S? phan chia nay c?ng đanh d?u s? t?n cong t?ng l?p trung l?u c?a DDR : nong dan ma co đ?t đai, c?ng nh? cac nha buon ban, ho?c co doanh nghi?p nh?, b? b?t bu?c ph?i t? b? s? đ?c l?p vi thu? t?ng len.

Quy?t đ?nh nay đ??c ch?p thu?n trong b?i c?nh tinh tr?ng kinh t? the th?m trong n??c. Theo chinh sach quan s? hoa thuc đ?y b?i nha c?m quy?n So Vi?t, nh?ng phi t?n quan s? tr?c ti?p va gian ti?p gia t?ng va đa chi?m kho?ng 11% c?a ngan qu? qu?c gia trong n?m 1952. cung v?i vi?c b?i th??ng chi?n tranh, no chi?m tren 20% c?a ngan qu?. Nh?ng chinh sach kinh t? c?a đ?ng SED ?ng h? vi?c phat tri?n k? ngh? n?ng tr? gia b?ng vi?c gi?m s?n xu?t th?c ph?m va hang hoa th??ng dung, đ?a đ?n h?u qu? la m?t cu?c kh?ng ho?ng n?ng n? trong vi?c cung c?p hang hoa cho qu?n chung. đi?n đa b? t?t trong cac hang x??ng va cac toa nha cong c?ng khi tr?i b?t đ?u t?i m?i đem (trong luc cao đi?m).

S? gia t?ng đ?t ng?t c?a vi?c di dan sang Tay đ?c ( Republikflucht , ch?y mau ch?t xam ) trong n?a n?m đ?u 1953, đa r?t cao t? khi n??c DDR thanh l?p, t?o thanh m?t v?n đ? kinh t? va xa h?i nghiem tr?ng. M?t y?u t? khac ma gop ph?n vao m?t tinh tr?ng chinh tr? ma đa ph?c t?p la con s? đong c?a nh?ng ng??i tu chinh tr? ? DDR. Vi?c đan ap t? ch?c khong h?p phap Junge Gemeinde ( X? đ?o tr? ), xem đo la t? ch?c trung ??ng c?a gi?i tr? trong nha th? Tin Lanh, đong m?t vai tro ? đay. R?t nhi?u nh?ng ng??i đang t?p đ? tr? thanh m?c s? b? b?t giam (th.d. Johannes Hamel va Fritz Hoffmann). Nh?ng trung tam gi?i tri c?a ton giao b? đong c?a va b? ti?p qu?n b?i FDJ (đoan thanh thi?u nien t? do đ?c) thu?c SED (th.d.: lau đai Mansfeld va Huberhaus Wernigerode). Cac h?c sinh trung h?c ma thu?c m?t nha th? th??ng b? đu?i kh?i tr??ng b?i nh?ng ng??i đi?u hanh tr??ng, th?nh tho?ng ch? tr??c khi t?t nghi?p nha tr??ng.

Trong b?i c?nh ph?c t?p nay, quy?t đ?nh đ? gia t?ng n?ng xu?t (theo nguyen t?c them nhi?u vi?c lam v?i cung m?t s? l??ng) đ??c c?m nh?n la m?t s? khieu khich, ma co th? hinh dung đ??c la s? d?n t?i h? th?p tieu chu?n s?ng. ?y ban Trung ??ng quy?t đ?nh đ?i pho v?i nh?ng kho kh?n v? kinh t? v?i m?t lo?t thay đ?i, g?m co thu? ma cao va gia c? t?ng len, va đ?c bi?t nh?t la gia t?ng ch? tieu cong vi?c kho?ng 10%. ^[3]

Nh?ng thay đ?i nay co hi?u l?c vao ngay 30 thang 6 n?m 1953, ngay sinh nh?t th? 60 c?a Ulbricht. đ??c loan bao nh? la m?t đ? ngh?, no tr? thanh tren th?c t? m?t ch? th? ma đ??c đ?a vao t?t c? cac doanh nghi?p nha n??c, va n?u ch? tieu m?i khong đ?t đ??c, thi cong nhan s? b? gi?m l??ng. Quy?t đ?nh nay đ??c ch?p nh?n vao ngay 13?14 thang 5 n?m 1953, va h?i đ?ng b? tr??ng đa phe chu?n no vao ngay 28 thang 5.

Theo sau cai ch?t c?a Stalin vao thang 3 n?m 1953 va s? gia t?ng r?m r? v? di dan, chinh ph? So Vi?t quy?t đ?nh gi?m nh? nh?ng chinh sach ma Stalin đa yeu c?u th?c hi?n. Vao ngay 4 thang 6 n?m 1953, chinh ph? So Vi?t, đ??c bao đ?ng b?i nh?ng bao cao v? tinh tr?ng nao đ?ng, đa tri?u t?p cac lanh t? đong đ?c v? Moskva. Georgy Malenkov c?nh bao h? n?u chinh sach khong đ??c s?a ngay l?p t?c, s? co bi?n đ?ng. ^[4] Sau cu?c th?o lu?n đ?y c?ng th?ng, nha c?m quy?n đong đ?c thay đ?i cac chinh sach va thu nh?n tr??c qu?n chung đa m?c ph?i nh?ng l?i l?m. Tuy nhien, theo nh? s? gia đong đ?c, Manfred Wilke, s? thu nh?n nay đa t?o ?nh h??ng khong co d? đ?nh la lam khich đ?ng m?nh y ki?n c?a nhan dan h?n la lam d?u đi cac c?ng th?ng. ^[2]

Di?n bi?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? th? 6, 12 thang 6 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tr??c nh?ng cu?c nao đ?ng t?i cac thanh ph? t? ngay 12 thang 6 t?i nhi?u lang xa đa co nh?ng ho?t đ?ng ch?ng đ?i. T?i h?n 300 xa v?i it h?n 2000 dan đa co nh?ng ph?n đ?i t? phat, trong đo la c? b? đ?t, xa tr??ng va cac can b? SED b? t??c quy?n, đanh đ?p va trong vai tr??ng h?p l? t? b? nem xu?ng h? phan. Nong dan c?ng t? ch?c nh?ng cu?c ph?n đ?i t?i cac huy?n l? thi d? nh? ? Jessen va Muhlhausen va c?ng tham d? vao cac cu?c bi?u tinh t?i cac thanh ph? l?n k? c? Berlin . Stasi ghi chu sau đo, ? Nh?ng d? đ?nh đ?o chinh c?a phat xit vao ngay 17 thang 6 n?m 1953 cho th?y, k? thu c?a giai c?p t?p trung s?c l?c vao n??c nay“. ^[5]

Th? 3, 16 thang 6 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vao bu?i sang ngay 16 thang 6, 300 cong nhan xay c?t đa đinh cong ? đong Berlin va xu?ng đ??ng đi d?c theo Stalinallee , bay gi? la Karl-Marx-Allee , v? h??ng nha cong đon c?ng nh? cac toa nha chinh ph? sau khi nh?ng ng??i cai qu?n h? loan bao s? gi?m l??ng n?u h? khong đ?t đ??c ch? tieu cong vi?c. Con s? ng??i tham d? gia t?ng nhanh l?, va h? keu g?i m?t cu?c t?ng đinh cong va ph?n đ?i cho ngay hom sau. đai truy?n thanh Tay Berlin ? vung M? chi?m đong t??ng thu?t v? s? ki?n nay va co l? nh? v?y kich đ?ng cu?c n?i d?y t?i nh?ng ph?n khac ? đong đ?c đ?a đ?n s? tham d? c?a tren 1 tri?u ng??i ? 700 n?i khac nhau. ^[2]

Sau khi cac lanh t? cong đoan t? ch?i ti?p h?, tr??c toa nha chinh ph? đoan bi?u tinh đ??c loan bao la vao bu?i tr?a b? chinh tr? đa rut l?i quy?t đ?nh t?ng n?ng xu?t. Tuy nhien bay gi? nh?ng đoi h?i c?a đam đong nhi?u h?n la ch? vi?c đo. ^[6]

H? đoi h?i chinh ph? t? ch?c va cho b?u c? t? do. Sau đo đoan bi?u tinh cang ngay cang l?n đi ngang qua trung tam thanh ph? va tr? v? ch? lam vi?c. Tren đ??ng v? qua m?t chi?c xe co loa t?ch thu đ??c h? đa keu g?i t?ng đinh cong va keu g?i dan chung ngay hom sau h?p l?i ph?n đ?i vao luc 7 gi? sang t?i cong tr??ng Strausberger Platz . ^[7]

T? t?i ngay 15 thang 6 đai RIAS đa t??ng thu?t chi ti?t v? cac cu?c đinh cong ? Stalinallee , đong đ?c . T? tr?a ngay 16 thang 6 đai c?ng t??ng thu?t t??ng t?n v? cac cu?c bi?u tinh va ph?n đ?i. đ?i di?n cho phong trao bi?u tinh đa t?i đai va noi chuy?n tr?c ti?p v?i Egon Bahr , luc đo la tr??ng ban bien t?p, đ? ma keu g?i cu?c t?ng đinh cong qua đai truy?n thanh. ^[8] đai RIAS tuy nhien đa khong cho nh?ng ng??i bi?u tinh lam chuy?n nay. Vao ngay 17 thang 6 ch? t?ch lien đoan cong đoan đ?c Ernst Scharnowski qua RIAS đa keu g?i, ng??i đong đ?c nen t?i ? cong tr??ng Strausberger ? kh?p m?i n?i“. M?c du l?i di?n t? co v? th?n tr?ng qua đai truy?n thanh, nh?ng bai t??ng thu?t đa gop ph?n quan tr?ng, đ? thong tin v? cac cu?c bi?u tinh ? th? đo loan truy?n nhanh chong kh?p vung đong đ?c.

Th? 4, 17 thang 6 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vao bu?i sang 17 thang 6 c? kh?p đong đ?c x?y ra nh?ng s? ki?n, ma sau nay đ??c g?i la Cu?c n?i d?y 17 thang 6 đi vao s? sach. Nh?ng cong nhan nh?t la t?i cac hang x??ng l?n đa b?t đ?u đinh cong ngay t? ca sang va l?p thanh nh?ng đoan bi?u tinh đi t?i nh?ng trung tam c?a cac thanh ph? l?n. Trong nh?ng ngay n?i d?y bao chi ph??ng Tay va ngay c? nh?ng ng??i bi?u tinh ch?a ngh? t?i la no đa lan r?ng c? n??c. đai RIAS ch? t??ng thu?t nh?ng gi x?y ra ? Berlin. Tren th?c t? co đ?n 500 đo th? ? đong đ?c ma đa đinh cong, bi?u d??ng l?c l??ng ho?c b?o đ?ng ch?ng l?i nh?ng vien ch?c nha n??c hay nh?ng c? s? cong c?ng.

Nh?ng ng??i n?i d?y đa chi?m đong 11 toa nha c?a h?i đ?ng huy?n, 14 nha th? tr??ng, 7 c?n nha c?a huy?n-, t?nh ?y c?a đ?ng SED. Ngoai ra h? c?ng đa tran vao 9 nha tu va 2 toa nha c?a Stasi c?ng nh? 8 tr? s? c?nh sat, 4 v?n phong c?nh sat huy?n va m?t c? quan c?nh sat c?p t?nh. Nhi?u toa nha khac c?ng b? bao vay nh?ng khong chi?m đong đ??c.

Tr?ng đi?m c?a cu?c n?i d?y n?m ? Berlin va cac vung k? ngh? truy?n th?ng, nh? vung "hoa h?c tam giac" chung quanh Halle , c?ng nh? t?i th? ph? cac t?nh nh? Magdeburg , Leipzig va Dresden . Con s? ng??i tham d? khong th? tinh cho chinh sac đ??c, con s? di chuy?n gi?a 400.000 va 1,5 tri?u ng??i. Cac lo?i ph?n đ?i khac nhau x?y ra r?t b?t ng?, khong ho?ch đ?nh tr??c. Khong co nh?ng k? ho?ch cho ngay hom sau, c?ng nh? khong co nh?ng ng??i lanh đ?o th?c s?, đ? ma đi?u khi?n cac ho?t đ?ng chung gi?a cac vung. Ngoai vi?c đinh cong va bi?u tinh, nh?ng ng??i n?i d?y đa chi?m đong 11 toa nha c?a h?i đ?ng huy?n, 14 nha th? tr??ng, 7 c?n nha c?a huy?n-, t?nh ?y c?a đ?ng SED. Ngoai ra h? c?ng đa tran vao 9 nha tu va 2 toa nha c?a Stasi c?ng nh? 8 tr? s? c?nh sat, 4 v?n phong c?nh sat huy?n va m?t c? quan c?nh sat c?p t?nh. Nhi?u toa nha khac c?ng b? bao vay nh?ng khong chi?m đong đ??c. ? Gera ng??i dan xam nh?p vao nha tu đ? đi?u tra c?a Stasi va gi?i phong tu nhan ? đo. Co kho?ng 20.000 ng??i bi?u tinh t?i trung tam thanh ph? v?i s? h? tr? c?a nh?ng cong nhan h?m m? ? khu v?c Wismut. ^[9] ? Berlin x?y ra nh?ng v? đ?t nha, lam nao đ?ng d? lu?n nh?t la v? chay toa nha mua s?m ki?u m?u Columbushaus va quan ?n c?a no Haus Vaterland t?i Potsdamer Platz ? Berlin. Ch? rieng t?i Berlin co 46 c?nh sat b? th??ng, trong đo 14 ng??i b? th??ng n?ng, đa s? nh?ng ng??i bi?u tinh la cong nhan.

C?nh sat khong th? ki?m soat n?i cu?c n?i d?y, m?t s? l?i đi theo nh?ng ng??i bi?u tinh. Rieng t?i đong Berlin co nh?ng cu?c đ?ng đ? đ? mau gi?a ng??i bi?u tinh va c?nh sat. ? Rathenow Nh?ng k? n?i d?y nong gi?n đa gi?t ch?t m?t ng??i d? tham cho Stasi, Wilhelm Hagedorn, ? Niesky, cac nhan vien c?a Stasi b? nh?t vao chu?ng cho va ? Magdeburg nh?ng ng??i bi?u tinh đa b?t m?t n? c?nh sat ph?i ?n m?c h? hang d?n đ?u đoan.

T?i huy?n Gorlitz va Niesky trong m?t vai ti?ng ch? đ? SED b? l?t đ?. Phong trao ph?n đ?i ? 2 huy?n nay đa n?i d?y t??c quy?n c?a chinh ph? đ?a ph??ng. Gorlitz la m?t thanh ph? ? bien gi?i, co m?t s? đong nh?ng ng??i t?n c?. So v?i di?n tich no r?t đong ng??i ?, ? đong đ?c ch? sau Berlin va Leipzig, va co s? th?t nghi?p cao va kho kh?n v? nha c?a. Nh?ng ng??i lanh đ?o ma khong l?n len ? vung nay t? 1952 đa cho t?ch thu tai s?n m?t cach qua khich, lam gi?m r?t nhi?u s? ng??i lam vi?c t? do. T? thang 10 n?m 1952 con s? ng??i di c? sang Tay đ?c c?ng t?ng len r?t cao.

Trong khi đo chinh quy?n đong đ?c đa ch?y t?i Berlin-Karlshorst đ? đ??c b?o v? b?i quan đ?i Lien Xo.

đ?p tan cu?c n?i d?y va ban hanh thi?t quan lu?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Quan đ?i chi?m đong Lien Xo đa ban l?nh thi?t quan lu?t cho 167 huy?n trong s? 217 huy?n c?a DDR. Vao kho?ng 13  gi? trung t??ng Pjotr Dibrowa , quan tr??ng khu v?c chi?m đong t?i đong Berlin đa ra l?nh thi?t quan lu?t, ma mai t?i ngay 11 thang 7 n?m 1953 m?i đ??c bai b?. V?i lu?t nay, Lien Xo chinh th?c n?m quy?n ? DDR. T? 10  gi? sang ? Berlin, vao kho?ng tr?a hay chi?u t?i nh?ng vung khac ? đong đ?c, quan đ?i đa đ??c cho xu?ng đ??ng. T?ng c?ng co 16 s? đoan Lien Xo v?i kho?ng 20.000 binh linh cung v?i 8.000 linh c?a quan đ?i t?m th?i đong đ?c tham d?.

T?i Berlin, nh?ng cu?c đ?ng đ? chinh x?y ra d?c theo Unter den Linden (gi?a Brandenburger Tor va Marx-Engels-Platz ), n?i quan đ?i Lien Xo va c?nh sat nhan dan n? sung, ^[10] va chung quanh Potsdamer Platz , n?i nhi?u ng??i b? gi?t ch?t b?i c?nh sat nhan dan. ^[11] Hi?n v?n ch?a ro bao nhieu ng??i đa ch?t trong cu?c n?i d?y hay b? hanh quy?t sau đo. Con s? n?n nhan đ??c bi?t đ?n la 55; ^[12] nh?ng ng??i khac ??c tinh cho con s? n?n nhan it nh?t la 125. ^[13]

K?t lu?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cu?c n?i d?y 17 thang 6 n?m 1953 cho m?i ng??i ? DDR th?y r?ng, ch? đ? SED ch? t?n t?i v?i s? h? tr? c?a v? khi Lien Xo. đ? ma ng?n ng?a cac cu?c n?i d?y co th? ti?p t?c x?y ra, Stasi đa cho thi?p l?p m?t m?ng l??i ki?m soat va ch? đi?m cang ngay cang ch?t ch?. đ? ng?n ng?a vi?c "b? phi?u b?ng chan" (di dan) Ulbricht đa cho xay hang rao ? bien gi?i va b?c t??ng Berlin vao ngay 13 thang 8 n?m 1961. Chinh sach xa h?i c?a DDR sau đo đa t?o nhi?u thu?n l?i cho cong nhan cong nghi?p n?ng va cong nghi?p xay d?ng b?ng cach t?ng l??ng va ti?n th??ng. Tuy nhien nh?ng phuc l?i cho ng??i v? h?u va tan t?t r?t it ?i.

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• 50 n?m k? ni?m cu?c kh?i ngh?a đong Berlin , RFA, ngay 25 thang 6 n?m 2003
• “La Th? t? đ?c Qu?c, ngay 16 thang 6 n?m 2013: Cu?c n?i d?y c?a dan đong đ?c ngay 17 Thang 6” . Vi?t Bao Online . 19 thang 6 n?m 2013.

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]