Ly n??c mu?i
N??c m?n
la thu?t ng? chung đ? ch? n??c ch?a m?t ham l??ng đang k? cac
mu?i
hoa tan
(ch? y?u la
NaCl
). Ham l??ng nay thong th??ng đ??c bi?u di?n d??i d?ng
ph?n nghin
(ppt) hay
ph?n tri?u
(ppm) ho?c ph?n tr?m (%) hay g/l.
Khai ni?m n??c m?n c?ng thay đ?i tuy theo cac quan đi?m nhin nh?n. Ch?ng h?n,
Bach khoa Toan th? Vi?t Nam
coi n??c m?n la ten g?i đ? ch? m?t trong hai tr??ng h?p:
- N??c co ch?a mu?i NaCl hoa tan v?i ham l??ng cao h?n n??c l?, th??ng quy ??c tren 10 g/l.
- Thu?t ng? g?i chung cac lo?i n??c ch?a l??ng mu?i NaCl cao h?n n??c u?ng thong th??ng (> 1g/l).
Ngh?a th? nh?t ph? bi?n khi noi v? cac ngu?n n??c t? nhien ven bi?n.
Cac m?c ham l??ng mu?i đ??c
C?c Kh?o sat đ?a ch?t Hoa K?
(USGS) s? d?ng đ? phan lo?i n??c m?n thanh ba th? lo?i. N??c h?i m?n ch?a mu?i trong ph?m vi 1.000 t?i 3.000 ppm (1 t?i 3 ppt). N??c m?n v?a ph?i ch?a kho?ng 3.000 t?i 10.000 ppm (3 t?i 10 ppt). N??c m?n nhi?u ch?a kho?ng 10.000 t?i 35.000 ppm (10 t?i 35 ppt) mu?i.
Tren
Trai đ?t
,
n??c bi?n
trong cac
đ?i d??ng
la ngu?n n??c m?n ph? bi?n nh?t va c?ng la ngu?n n??c l?n nh?t.
đ? m?n
trung binh c?a đ?i d??ng la kho?ng 35.000 ppm hay 35 ppt ho?c 3,5%, t??ng đ??ng v?i 35 g/l. Ham l??ng n??c m?n t? nhien cao nh?t co t?i
h? Assal
?
Djibouti
v?i n?ng đ? 34,8%.
Cac moi tr??ng s?ng ch?a n??c m?n, đ??c g?i la moi tr??ng s?ng n??c m?n. Cac đ?ng v?t co kh? n?ng sinh s?ng trong moi tr??ng n??c m?n đoi h?i ph?i co cac c? ch? đi?u ch?nh đ?c bi?t, ch?ng h?n cac tuy?n bai ti?t mu?i hay gia t?ng n?ng l?c bai ti?t c?a
th?n
,
h? th?ng m?ch Malpighi
. Cac d?ng th?c v?t co kh? n?ng thich nghi v?i moi tr??ng s?ng n??c m?n g?i la cay ?a m?n hay cay ch?u m?n.
B?ng d??i đay li?t ke m?t s? ham l??ng gi?i h?n h?u ich c?a n??c m?n:
| Ki?u n??c m?n
|
Ham l??ng (
ppt
)
|
| N??c bi?n
|
35
|
| đ? m?n u?ng đ??c t?i đa cho ng??i
|
3
|
| đ? m?n thich h?p cho ng??i
|
0,5 t?i 0,75
|
| Sinh v?t trong sa m?c
|
Nh? h?n 15; t?i đa 25
|
N??c t??i (đ?i v?i t??i tieu va
cac đi?u ki?n đ?t đai t?i ?u)
|
- Nh? h?n 0,75: khong co r?i ro m?n hoa
- 0,75 - 1,5: gi?m n?ng su?t cac cay tr?ng nh?y c?m m?n
- 1,5 - 3,5: gi?m n?ng su?t nhi?u lo?i cac cay tr?ng
- 3,5 - 6,5: ch? co cay tr?ng ch?u m?n
- 6,5 - 8,0: gi?m n?ng su?t cac cay tr?ng ch?u m?n
|
Do s? khan hi?m
n??c ng?t
trong m?t s? khu v?c c?a th? gi?i, nen n??c m?n c?ng đ??c s? d?ng b?ng cach
kh? mu?i
đ?i v?i no. Vi d?, t?i Colorado, n??c co đ? mu?i len t?i 2.500 ppm (2,5 ppt hay 0,25%) c?ng đ??c s? d?ng đ? t??i cho cay tr?ng. M?t d?ng n??c m?n khac, đ??c bi?t đ?n nh? la
n??c đ?ng tr??ng
, đ??c s? d?ng trong y t? d??i d?ng dung d?ch vo trung.
Thong th??ng, cac d?ng n??c m?n v?a ph?i va n??c m?n nhi?u it đ??c s? d?ng cho con ng??i. Con ng??i khong th? u?ng cac d?ng n??c m?n nay m?t cach tr?c ti?p va no c?ng khong thich h?p đ? t??i cho cay tr?ng.
M?t s? nganh cong nghi?p co s? d?ng n??c m?n, ch?ng h?n nh? nganh khai thac m? hay cac nha may nhi?t đi?n.
T?i
Hoa K?
, 14% cac lo?i n??c s? d?ng trong n?m 2000 la n??c m?n
[5]
. G?n nh? toan b? l??ng n??c m?n, tren 92%, đ??c cac nha may nhi?t đi?n s? d?ng đ? lam mat cac thi?t b? c?a t? h?p may phat đi?n. Kho?ng 3% đ??c s? d?ng trong khai m? va cac m?c đich cong nghi?p khac
[5]
.
Do c?n k? v?i
đ?i Tay D??ng
va
Thai Binh D??ng
nen cac bang g?n bi?n chi?m t? tr?ng l?n nh?t trong s? d?ng n??c m?n. G?n 40% n??c m?n đ??c s? d?ng trong n?m 2000 thu?c v? California, Florida, Maryland
[5]
.
Vi?c s? d?ng n??c m?n, c?ng nh? v?i n??c ng?t, đang co xu h??ng gi?m k? t? đ?nh cao n?m 1968. Nh?ng trong giai đo?n t? 1950 t?i 1968, vi?c s? d?ng n??c m?n t?i qu?c gia nay đa t?ng len v?i t?c đ? nhanh h?n so v?i s? d?ng n??c ng?t
[5]
.