한국   대만   중국   일본 
Mithridates I c?a Parthia ? Wikipedia ti?ng Vi?t B??c t?i n?i dung

Mithridates I c?a Parthia

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
Mithridates I
??????????
Vua c?a cac v? vua , Arsaces , Philhellene
Chan dung c?a Mithridates I tren m?t ph?i c?a m?t đ?ng tetradrakhmon , mieu t? ong v?i b? rau va vong đ?i đ?u hoang gia Hy L?p
Vua c?a đ? qu?c Parthia
T?i v? 171?132 TCN
Ti?n nhi?m Phraates I
K? nhi?m Phraates II
Thong tin chung
M?t 132 TCN
Ph?i ng?u Rinnu
H?u du? Rhodogune
Phraates II
Than ph? Priapatius
Ton giao Bai H?a giao

Mithridates I (con đ??c vi?t la Mithradates I ho?c Mihrdad I ; ti?ng Parthia : ?????????? Mihrd?t ), hay con đ??c bi?t đ?n v?i ten g?i Mithridates I đ?i đ? , [1] la vua c?a đ? qu?c Parthia , cai tr? t? n?m 171 đ?n 132 TCN. D??i tri?u đ?i c?a minh, thong qua nh?ng cu?c chinh ph?t, ong đa bi?n Parthia đa bi?n t? m?t qu?c gia phen d?u c?a v??ng qu?c Seleukos thanh m?t th? l?c chinh tr? l?n ? Ph??ng đong c? đ?i . [2] Ban đ?u, ong chi?m cac x? Aria , Margiana va tay Bactria t? ng??i Hy L?p-Bactria vao th?i đi?m nao đo trong kho?ng th?i gian 163?155 TCN. Ti?p đ?n ong đa ti?n hanh chi?n tranh v?i v??ng qu?c Seleukos, chinh ph?c hai x? Media va Atropatene vao n?m 148/7 TCN. N?m 141 TCN, ong sap nh?p khu v?c L??ng Ha va đa t? ch?c m?t bu?i l? đ?ng quang chinh th?c ? Seleucia . Khong lau sau đo, hai ti?u qu?c la Elymais va Characene đa tr? thanh ch? h?u c?a Parthia. Vao k.  140 TCN, trong luc Mithridates đang ph?i b?n b?u giao tranh v?i ng??i Saka du m?c ? phia đong, vua nha Seleukos la Demetrios II Nikator kh?i binh t?n cong Parthia nh?m l?y l?i nh?ng lanh th? đa m?t. Du gianh đ??c nh?ng thanh cong ban đ?u, Demetrios đa b? đanh b?i va b?t s?ng vao n?m 138 TCN , r?i b? ap gi?i t?i cung đi?n c?a Mithridates I ? Hyrcania khong lau sau đo. Mithridates I đa tr?ng ph?t v??ng qu?c Elymais vi đa h? tr? Demetrios va đa bi?n Persis tr? thanh m?t ch? h?u c?a minh.

Mithridates I la v? vua Parthia đ?u tien s? d?ng danh hi?u " Vua c?a cac v? vua " c?a cac b?c quan ch? c?a đ? qu?c Achaemenes c? đ?i. V?i nh?ng chi?n cong c?a minh, ong th??ng đ??c so sanh v?i Cyrus đ?i đ? (t?i v? 550?530 TCN), ng??i đa sang l?p nen đ? qu?c Achaemenes. [3] Mithridates I qua đ?i vao n?m 132 TCN va đ??c th?a k? b?i con trai ong la Phraates II .

Ten g?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Mithridates la phien b?n ti?ng Hy L?p c?a ten g?i Mihrd?t trong ti?ng Iran, ngh?a la "đ??c ban b?i Mithra ", ten g?i c?a m?t v? th?n m?t tr?i c?a ng??i Iran c? đ?i. [4] B?n than cai ten nay co ngu?n g?c t? Miθra-d?ta- trong ti?ng Iran c?. [5] Mithra la m?t nhan v?t đang chu y trong cac tai li?u H?a giao, n?i ong đ??c đ? c?p đ?n nh? la m?t v? th?n b?o h? c?a khvarenah , i.e. "vinh quang c?a đ?c vua". [6] Mithra đong m?t vai tro quan tr?ng d??i th?i đ? qu?c Achaemenes c?a ng??i Iran tr??c đo va ti?p t?c phat tri?n trong su?t th?i k? Seleukos Hy L?p. D??i th?i k? Seleukos, Mithra th??ng đ??c k?t h?p v?i cac v? th?n Hy L?p nh? Apollo va Helios , ho?c v?i v? th?n Nabu c?a Babylon. [7] Theo nha s? h?c hi?n đ?i Marek Jan Olbrycht, vai tro c?a Mithra đ?t đ?n đ?nh cao d??i th?i Parthia, "d??ng nh? la do cu?c đ?u tranh c?a cac tin đ? H?a giao ch?ng l?i s? truy?n ba c?a cac tin ng??ng ngo?i lai d??i th?i Hy L?p hoa ." [7]

Than th? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Mithridates la con trai c?a Phriapatius , chau n?i đ? ru?t c?a Arsaces I (t?i v? 247?217 TCN). Mithridates co m?t s? anh em, bao g?m Artabanus va ng??i huynh tr??ng la Phraates I , ng??i đa len ngoi n?i nghi?p cha vao n?m 176 TCN v?i t? cach la vua Parthia. Theo phong t?c c?a ng??i Parthia, ngai v? ph?i do cha truy?n con n?i. Tuy nhien, Phraates I đa pha b? quy t?c truy?n th?ng nay va ch? đ?nh em ru?t c?a minh la Mithridates lam tr? quan. [1] Theo nha s? h?c La Ma ? th? k? th? 2 Justinus , Phraates I đa đ?a ra quy?t đ?nh c?a minh sau khi nh?n th?y n?ng l?c h?n ng??i c?a Mithridates. [8]

Tr? vi [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V??ng qu?c ma Mithridates k? th?a vao n?m 171 TCN la m?t trong nhi?u v??ng qu?c t?m trung đa tr?i d?y cung v?i s? suy tan c?a đ? ch? Seleukos ho?c đa xu?t hi?n tren bien gi?i c?a no. Cac v??ng qu?c khac la Hy L?p-Bactria, Cappadocia, Media Atropatene va Armenia. Lanh th? n?m d??i s? cai tr? c?a Mithridates I bao g?m t?nh Khorasan ngay nay, Hyrcania , mi?n b?c Iran va m?t ph?n phia nam c?a Turkmenistan ngay nay.

Nh?ng cu?c chi?n ? phia đong [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?ng xu b?ng đ?ng c?a Mithridates I v?i hinh ?nh c?a m?t con voi ? m?t trai, co l? đ??c d?ng đ? k? ni?m cu?c chinh ph?c Bactria .

Sau khi len ngoi, ong đa đ?t s? chu y c?a minh vao v??ng qu?c Hy L?p-Bactria v?n đa b? suy y?u đang k? sau nh?ng cu?c chi?n v?i ng??i Sogdiana , Drangiana va ?n đ? lang gi?ng. [8] T?i Bactria luc b?y gi?, Eucratides I (t?i v? 171?145 TCN) ti?n hanh chinh bi?n ph? tru?t Euthydemos I r?i t? l?p minh len lam vua. Vi?c Eucratides ti?m v? đa v?p ph?i s? ph?n đ?i, t? nh? vi?c ng??i Aria lam ph?n, ma v?n co th? đa đ??c Mithridates I h? tr? vi đi?u đo co l?i cho ong. [9] Vao kho?ng n?m 163?155 TCN, Mithridates I đa ti?n hanh xam l??c cac lanh đ?a c?a Eucratides. Ong đa đanh b?i ng??i Hy L?p-Bactria va chi?m gi? cac x? Aria , Margiana va mi?n tay Bactria . [10] C?n c? tren nh?ng ghi chep c?a cac s? gia c? đ?i la Justinus va Strabo , Eucratides đa tr? thanh m?t ch? h?u c?a Parthia. [11] Merv tr? thanh c? đi?m th?ng tr? c?a ng??i Parthia ? phia đong b?c. [10] M?t s? đ?ng xu b?ng đ?ng c?a Mithridates I co kh?c h?a hinh ?nh m?t con voi ? m?t trai v?i dong ch? kh?c "c?a đ?i v??ng, Arsaces." [12] Ng??i Hy L?p-Bactria đa đuc cac đ?ng ti?n mang hinh ?nh nh?ng con voi, đi?u nay cho th?y r?ng nh?ng đ?ng xu c?a Mithridates I kh?c h?a loai v?t t??ng t? co l? đa đ??c dung đ? k? ni?m cu?c chinh ph?c Bactria c?a ong. [12]

Nh?ng cu?c chi?n ? phia tay [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Toan c?nh tan tich c?a Babylon

Sau khi hoan thanh cong cu?c chinh ph?c cac vung đ?t ? phia đong, Mithridates I chuy?n m?c tieu c?a minh sang lanh đ?a c?a nha Seleukos. Vao kho?ng n?m 148 ho?c 147 TCN, ong đa ti?n cong x? Media va chi?m đ??c th? ph? c?a no la Ecbatana ; vung đ?t nay v?n đa tr? nen b?t ?n k? t? khi ng??i Seleukos d?p t?t m?t cu?c n?i d?y do Timarchus phat đ?ng. [13] Mithridates I sau đo đa ch? đ?nh em trai minh la Bagasis lam t?ng đ?c đ?a ph??ng. [14] Ti?p n?i th?ng l?i nay, ng??i Parthia đa chinh ph?c Media Atropatene. [15] [16] N?m 141 TCN, Mithridates I đanh chi?m x? Babylonia ? L??ng Ha va t?i Seleukia , ong đa cho đuc ti?n va c? hanh nghi th?c th? phong. [17] T?i đay, Mithridates I hinh nh? đa đ?a vao m?t cu?c di?u hanh nhan d?p l? h?i m?ng n?m m?i ? Babylon . Trong bu?i di?u hanh nay, m?t b?c t??ng c?a Marduk , m?t v? th?n L??ng Ha c?, n?m tay n? th?n Ishtar s? đ??c di?u hanh d?c theo đ??ng t? đ?n Esagila . [18] Mithridates I khong lau sau đo đa rut v? Hyrcania, trong khi quan đ?i c?a ong ? l?i chinh ph?c hai v??ng qu?c Elymais va Characene va cong chi?m thanh Susa . [17] Vao th?i đi?m nay, c??ng v?c đ? qu?c Parthia đa m? r?ng đ?n t?n song ?n ? phia đong. [19]

đ?ng tetradrakhmon c?a Demetrios II Nikator , basileus c?a đ? qu?c Seleukos

Hecatompylos t?ng la kinh đo đ?u tien c?a đ? qu?c Parthia, nh?ng Mithridates I đa cho thi?t l?p cac dinh th? hoang gia t?i Seleucia, Ecbatana, Ctesiphon va thanh ph? m?i thanh l?p c?a ong, Mithradatkert ( Nisa ), n?i cac l?ng m? c?a cac tien v??ng nha Arsaces đ??c xay d?ng va b?o tri. [20] Thanh Ecbatana, v?n tr??c đo t?ng la kinh đo mua he c?a đ? qu?c Achaemenes, c?ng đa tr? thanh n?i ? chinh vao mua he c?a hoang gia Arsaces. [21] Co th? c?ng chinh Mithridates I la ng??i đa bi?n Ctesiphon tr? thanh kinh đo m?i sau khi khu?ch tr??ng đ? qu?c. [22] V??ng qu?c Seleukos luc đo ch?a th? l?p t?c ti?n hanh ph?n cong do t??ng Diodotus Tryphon phat đ?ng binh bi?n t?i th? đo Antiochia vao n?m 142 TCN. [23] Tuy nhien, vao n?m 140 TCN, c? h?i ph?n cong cho nha Seleukos c?ng đa đ?n khi ma Mithridates I bu?c ph?i đi đ?n phia đong đ? ng?n ch?n cu?c xam l??c c?a ng??i Saka. [22]

Qu?c v??ng Seleukos la Demetrios II Nikator ban đ?u đa thanh cong tai chi?m đ??c Babylonia, nh?ng r?i quan đ?i Seleukos đa b? đanh b?i va b?n than Demetrios II c?ng đa b? b?t va tr? thanh tu binh c?a đ? qu?c Parthia vao n?m 138 TCN. [24] Demetrios II đa b? đem đi di?u gi?a ph? cho nh?ng ng??i Hy L?p ? Media va L??ng Ha th?y. Mithridates I hy v?ng thong qua vi?c nay co th? khi?n nh?ng th?n dan Hy L?p ? cac vung đ?t m?i chi?m đong ch?p nh?n s? cai tr? c?a ng??i Parthia. [25] Sau đo, Mithridates I đa đ?a Demetrios II đ?n giam l?ng t?i m?t trong nh?ng cung đi?n c?a ong ? Hyrcania. T?i đay, Mithridates I đa đ?i đai v?i Demetrios II đ?c bi?t hi?u khach, ong th?m chi con đem con gai minh la Rhodogune g? cho Demetrios. [26] C?n c? theo l?i c?a Justinus, Mithridates I đa co m?u đ? chi?m Syria, d? đ?nh s? d?ng Demetrios II lam cong c? đ?i pho v?i tan v??ng Seleukos la Antiochos VII Sidetes (t?i v? 138?129 TCN). [27] Cu?c hon nhan gi?a Demetrios va Rhodogune tren th?c t? la y đ? c?a Mithridates I nh?m sap nh?p cac vung đ?t c?a ng??i Seleukos vao v??ng qu?c Parthia đang d?n m? r?ng. [27] Ti?p đo, Mithridates I đa tr?ng ph?t v??ng qu?c Elymais vi h? đa vi?n tr? cho Demetrios II ? ong l?i m?t l?n n?a d?n quan đanh vao khu v?c nay va chi?m đ??c hai thanh tri tr?ng đi?m. [28] [22]

C?ng trong th?i gian đo, Mithridates I chi?m đ??c vung đ?t Persis ? tay nam Iran, phong Wadfradad II lam pho t?ng đ?c ( frataraka ) c?a n?i nay. Mithridates I ban cho Wadfradad II nhi?u quy?n t? ch? h?n, r?t co th? la b?i vi ong hy v?ng co th? duy tri quan h? t?t đ?p v?i Persis do đ? qu?c Parthia đang co xung đ?t lien t?c v?i ng??i Saka, v??ng qu?c Seleukos va ng??i Mesenia . [29] [30] Ong d??ng nh? c?ng la qu?c v??ng Parthia đ?u tien co ?nh h??ng đ?n n?i b? c?a Persis. Cac đ?ng ti?n do Wadfradad II đuc cho th?y s? ?nh h??ng t? cac đ?ng ti?n đ??c đuc d??i th?i Mithridates I. [31] Mithridates I qua đ?i vao kho?ng n?m 132 TCN, v??ng v? do con trai ong la Phraates II k? th?a. [32]

Ti?n đuc va h? t? t??ng đ? qu?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?ng ti?n th?i s? k? c?a Mithridates I. M?t trai c?a đ?ng ti?n la hinh t??ng m?t cung th? đang ng?i, tay c?m cung, trong khi m?t trai la chan dung c?a Mithridates I đ?i m? m?m ( bashlyk )

T? đ?u th? k? 2 TCN, đ? qu?c Parthia đa b?t đ?u them vao nh?ng tin hi?u ro rang trong h? t? t??ng c?a h?, qua đo c??ng đi?u hoa s? lien h? gi?a h? va di s?n c?a đ? qu?c Achaemenes c? đ?i. Vi d? v? nh?ng d?u hi?u nay bao g?m m?t tuyen b? h? c?u r?ng v? vua đ?u tien c?a Parthia, Arsaces I (r. 247?217 BC) la m?t h?u du? c?a "Vua c?a cac v? vua" nha Achaemenes, Artaxerxes II (t?i v? 404?358 TCN). [33] đ? qu?c Parthia c?ng b?t đ?u s? d?ng nh?ng danh hi?u c?a quan ch? Achaemenes; Mithridates I la quan ch? đ?u tien c?a Parthia s? d?ng danh hi?u "Vua c?a cac v? vua" c?a nha Achaemenes tr??c đay. M?c du Mithridates I la v? vua đ?u tien tai s? d?ng danh hi?u nay, tren th?c t?, no khong đ??c s? d?ng ph? bi?n b?i cac v? vua Parthia cho t?i t?n khi chau ong, ng??i đ?ng th?i mang ten t??ng t?, la Mithridates II len ngoi vao n?m 109/8 TCN. [33] [22]

Chan dung Mithridates I tren m?t ph?i c?a m?t đ?ng tetradrakhmon , cho th?y ong đ? rau va đeo m?t vong đeo hoang gia Hy L?p tren đ?u. M?t trai c?a đ?ng ti?n la hinh t??ng Herakles - Verethragna , tay trai c?m cay g?y, tay ph?i thi c?m cai chen.

Cac v? vua nha Arsaces tr??c Mithridates I đ?u đ??c mo t? la đang đ?i m? m?m ? m?t ph?i ti?n xu c?a h?. Lo?i m? nay co ten g?i la bashlyk , v?n tr??c đay c?ng đa đ??c cac t?ng tr?n Achaemenes đ?i. [33] ? m?t trai c?a đ?ng xu la hinh kh?c m?t cung ti?n th? đang ng?i, v?n trang ph?c c??i ng?a c?a Iran. [34] [35] Nh?ng đ?ng ti?n c?a Mithridates I th?i s? k? c?ng th? hi?n ong đang đ?i m? m?m, trong khi nh?ng đ?ng ti?n đ??c đuc ? th?i h?u k? l?i mieu t? ong đeo m?t vong đ?i đ?u hoang gia Hy L?p. [36] [37] Mithridates I b?i v?y co đ??c hinh t??ng c?a m?t quan ch? Hy L?p hoa, nh?ng v?n gi? l?i t?p t?c đ? rau truy?n th?ng c?a ng??i Iran, ch? khong c?o nh?n nh? cac v? vua ng??i Hy L?p. [37] Mithridates I t? x?ng la Philhellene ("b?n c?a ng??i Hy L?p") tren nh?ng đ?ng ti?n đuc c?a minh. đay la m?t hanh đ?ng chinh tr? đ??c th?c hi?n nh?m thi?t l?p quan h? h?u h?o v?i cac th?n dan Hy L?p va nh?m h?p tac v?i gi?i tinh hoa Hy L?p trong cac vung đ?t ma ong m?i chinh ph?c. [38] [39] Tren m?t trai c?a cac đ?ng ti?n đuc sau nay co hinh ng??i anh hung Herakles , tay trai c?m cay g?y, tay ph?i thi c?m cai chen. [40] D??i th?i đ? qu?c Parthia, ng??i Iran s? d?ng cac hinh t??ng Hy L?p hoa đ? kh?c h?a cac nhan v?t th?n thanh c?a minh, do đo Herakles đ??c coi la hi?n than c?a Verethragna trong thanh kinh Avesta . [41]

Cac danh hi?u khac ma Mithridates I s? d?ng tren cac ti?n đuc c?a minh la "c?a Arsaces", sau đ??c đ?i thanh "c?a Vua Arsaces" va cu?i cung la "c?a đ?c vua v? đ?i Arsaces." [37] Ten c?a v? vua đ?u tien c?a Parthia la Arsaces I đa tr? thanh m?t kinh ng? đ??c cac qu?c v??ng nha Arsaces s? d?ng vi ng??ng m? nh?ng thanh t?u ma ong đa đ?t đ??c. [1] [42] M?t danh hi?u khac đ??c Mithridates s? d?ng tren ti?n c?a minh la "co cha la th?n", m?t danh hi?u v? sau c?ng đ??c con trai ong, Phraates II, s? d?ng. [37]

Thanh t?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thanh t?u l?n nh?t trong s? nghi?p c?a Mithridates I la bi?n Parthia t? m?t ti?u qu?c thanh m?t th? l?c chinh tr? l?n ? Ph??ng đong c? đ?i . [22] Ly do đ?ng sau nh?ng cu?c chinh ph?t ? phia tay c?a ong d??ng nh? la vi mu?n th?c hi?n k? ho?ch chi?m h?u Syria đ? giup ng??i Parthia co th? ti?p c?n đ?a Trung H?i . [22] Theo s? gia hi?n đ?i Klaus Schippmann nh?n m?nh đi?u nay, ong noi r?ng "Ch?c ch?n, nh?ng chi?n tich c?a Mithridates I khong con co th? phan lo?i m?t cach đ?n gi?n nh? nh?ng cu?c đ?t kich v?i m?c đich c??p boc va chi?m l?y chi?n l?i ph?m." [22] Nha Iran h?c Homa Katouzian đa so sanh Mithridates I v?i Cyrus đ?i đ? (t?i v? 550?530 TCN), vua khai qu?c đ? ch? Achaemenes. [3]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ a b c Daryaee 2012 , tr. 169.
  2. ^ Frye 1984 , tr. 211.
  3. ^ a b Katouzian 2009 , tr. 41.
  4. ^ Mayor 2009 , tr. 1.
  5. ^ Schmitt 2005 .
  6. ^ Olbrycht 2016 , tr. 97, 99?100.
  7. ^ a b Olbrycht 2016 , tr. 100.
  8. ^ a b Justin, xli. 41 .
  9. ^ Olbrycht 2010 , tr. 234.
  10. ^ a b Olbrycht 2010 , tr. 237.
  11. ^ Olbrycht 2010 , tr. 236?237.
  12. ^ a b Daryaee 2016 , tr. 40.
  13. ^ Curtis 2007 , tr. 10?11; Bivar 1983 , tr. 33; Garthwaite 2005 , tr. 76
  14. ^ Shayegan 2011 , tr. 72?74.
  15. ^ Olbrycht 2010 , tr. 239?240.
  16. ^ D?browa 2010 , tr. 28.
  17. ^ a b Curtis 2007 , tr. 10?11; Brosius 2006 , tr. 86?87; Bivar 1983 , tr. 34; Garthwaite 2005 , tr. 76;
  18. ^ Shayegan 2011 , tr. 67.
  19. ^ Garthwaite 2005 , tr. 76; Bivar 1983 , tr. 35
  20. ^ Brosius 2006 , tr. 103, 110?113
  21. ^ Kennedy 1996 , tr. 73; Garthwaite 2005 , tr. 77; Brown 1997 , tr. 80-84
  22. ^ a b c d e f g Schippmann 1986 , tr. 525?536.
  23. ^ Bivar 1983 , tr. 34
  24. ^ Brosius 2006 , tr. 89; Bivar 1983 , tr. 35; Shayegan 2007 , tr. 83?103, 178
  25. ^ D?browa 2018 , tr. 75.
  26. ^ Brosius 2006 , tr. 89; Bivar 1983 , tr. 35; Shayegan 2007 , tr. 83?103; D?browa 2018 , tr. 75
  27. ^ a b Nabel 2017 , tr. 32.
  28. ^ Hansman 1998 , tr. 373?376.
  29. ^ Wiesehofer 2000 , tr. 195.
  30. ^ Shayegan 2011 , tr. 178.
  31. ^ Sellwood 1983 , tr. 304.
  32. ^ Assar 2009 , tr. 134.
  33. ^ a b c Daryaee 2012 , tr. 179.
  34. ^ Sinisi 2012 , tr. 280.
  35. ^ Curtis 2012 , tr. 68.
  36. ^ Brosius 2006 , tr. 101?102.
  37. ^ a b c d Curtis 2007 , tr. 9.
  38. ^ Daryaee 2012 , tr. 170.
  39. ^ D?browa 2013 , tr. 54.
  40. ^ Curtis 2012 , tr. 69.
  41. ^ Curtis 2012 , tr. 69, 76?77.
  42. ^ Kia 2016 , tr. 23.

Th? m?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tac ph?m c? đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tac ph?m hi?n đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Mithridates I c?a Parthia
Ti?n nhi?m
Phraates I 		Vua c?a đ? qu?c Parthia
171?132 TCN 		K? nhi?m
Phraates II
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Mithridates_I_c?a_Parthia&oldid=69207127 ”