Marcianus
(
ti?ng Latinh
:
Flavius Marcianus Augustus
;
[2]
392
?
457
) la
Hoang đ? đong La Ma
t? n?m
450
đ?n
457
. Tri?u đ?i c?a ong đa đanh d?u s? ph?c h?i c?a
đ? qu?c đong La Ma
t? tr?ng trach b?o v? tri?u đinh kh?i nh?ng m?i đe d?a ben ngoai đ?n vi?c c?i cach kinh t? va tai chinh. M?c khac, chinh sach bi?t l?p c?a Marcianus đa b? r?i
đ? qu?c Tay La Ma
khi?n h? khong đ? s?c ng?n ch?n cac cu?c t?n cong c?a ng??i r?, đa đ??c th? hi?n qua cac chi?n d?ch tan pha n??c
Y
c?a
Attila
va
v? c??p pha thanh Rome c?a ng??i Vandal n?m 455
. V? sau ong đ??c
Giao h?i Chinh Th?ng giao đong ph??ng
phong thanh.
Marcianus sinh vao n?m 392
[3]
?
Illyricum
[4]
ho?c
Thracia
.
[5]
V?n la con trai c?a m?t ng??i linh, ph?n l?n thu? ban đ?u ong ch? la m?t ng??i linh vo danh, thanh vien c?a m?t đ?n v? quan đ?i đong ?
Philippopolis
.
[5]
Marcianus cung đ?n v? c?a ong đa đ??c tri?u đinh đong La Ma đi?u đ?ng tham gia vao cu?c chi?n tranh ch?ng l?i quan
Ba T? nha Sassanid
(co th? la
chi?n tranh La Ma-Sassanid n?m 421-422
),
[6]
nh?ng trong luc hanh quan sang phia đong thi đ?t nhien ong nga b?nh ?
Lycia
;
[7]
[8]
vao luc nay c?p b?c c?a ong co th? la
tribunus
va ch? huy đ?n v? c?a minh.
[6]
Sau khi kh?i b?nh, ong đ??c tri?u đinh tri?u v?
Constantinopolis
gi? ch?c
domesticus
ph?ng s? d??i quy?n cac t??ng
Ardaburius
va
Aspar
trong m??i l?m n?m.
[7]
[9]
T? n?m
431
đ?n
434
, trong khi đang chi?n đ?u ?
chau Phi
d??i tr??ng Aspar, Marcianus b?
ng??i Vandal
b?t gi? lam tu binh, theo m?t truy?n thuy?t sau nay cho bi?t ong đ??c quan s? mang ra di?n ki?n tr??c m?t vua
Geiseric
(428-477), ma ong bi?t đ??c nh? vao m?t đi?m bao trong m? r?ng v? sau Marcianus s? lam hoang đ? va r?i ra l?nh th? ong ngay l?p t?c v?i đi?u ki?n ph?i l?p l?i th? tr??c ch? th?n s? khong bao gi? kh?i binh ch?ng l?i ng??i Vandal.
[5]
[10]
D?a vao ?nh h??ng c?a cac t??ng, ong đ??c phong lam đ?i tr??ng đ?i v? binh r?i v? sau th?ng len đ?n ch?c
ngh? vien
. Sau khi hoang đ? Thedosius II m?t vao n?m
450
, ong đ??c ng??i v? m?i c??i
Pulcheria
va c?ng la ch? c?a hoang đ? ti?n nhi?m ch?n len ngoi hoang đ? tr? vi m?t đ? qu?c La Ma ngay cang suy y?u va ki?t qu? b?i nh?ng cu?c tan pha c?a
ng??i Hun
.
[5]
Sau khi tr? thanh Hoang đ?, Marcianus đa t? ch?i cac kho?n c?ng n?p nh?c nha cho
Attila R? Hung
(434-453), v?n đa quen v?i vi?c nh?n c?ng n?p t? th?i Theodosius II đ? tranh cac cu?c t?n cong vao đ? qu?c đong La Ma. Nh?n th?y s? khong bao gi? chi?m đ??c th? đo
Constantinopolis
, Attila đa chuy?n sang uy hi?p lanh th? c?a
đ? qu?c Tay La Ma
va ti?n hanh cac chi?n d?ch n?i ti?ng c?a ong ?
Gaul
n?m
451
va
Y
n?m
452
trong khi đ? m?c Marcianus hung c? m?t ph??ng.
Nh? v?y ma Marcianus đa co th? ti?n hanh c?i cach tai chinh, ki?m tra vi?c chi tieu lang phi va ph?c h?i s? dan ? cac t?nh b? tan pha. Ong con đi?u quan đ?y lui cac cu?c t?n cong ?
Syria
va
Ai C?p
n?m 452 va đan ap cac v? n?i lo?n tren bien gi?i
Armenia
vao n?m
456
. S? ki?n đang chu y khac trong th?i ong tr? vi la vi?c tri?p t?p
Cong đ?ng Chalcedon
n?m 451 v?i m?c đich c? g?ng lam trung gian gi?a cac phe phai
Th?n h?c
.
Marcianus th??ng ph?t l? nh?ng v?n đ? c?a đ? qu?c Tay La Ma, đ? l?i m?t n?a lung lay ? phia Tay c?a đ? qu?c m?c cho s? ph?n đ?nh đo?t. Ong th?m chi ch?ng lam gi đ? ra tay c?u giup tri?u đinh phia Tay trong cac chi?n d?ch c?a Attila va s?ng đung theo l?i h?a n?m x?a la lam ng? tr??c cac v? tan pha c?a Geiseric ngay c? khi ng??i Vandal c??p pha thanh
Roma
vao n?m
455
. Tuy nhien đa co nh?ng tranh lu?n g?n đay cho r?ng Marcianus đa tich c?c tham gia nhi?u h?n trong vi?c h? tr? đ? qu?c Tay La Ma h?n nh?ng s? gia tr??c đo đa t?ng tin vao vi?c nh?ng d?u tay c?a Marcianus co th? đ??c phan bi?t ro trong cac s? ki?n d?n đ?n, bao g?m c? cai ch?t c?a Attila.
[11]
M?t th?i gian ng?n tr??c khi Attila m?t đ?t ng?t vao n?m 453, gi?a đoi ben l?i x?y ra xung đ?t l?n n?a. Tuy nhien, v? vua ng??i Hun d?ng manh nay đa ch?t tr??c khi chi?n tranh n? ra. Trong m?t gi?c m?, Marcianus tuyen b? ong đa nhin th?y cay cung c?a Attila b? h?ng ngay tr??c m?t ong, va m?t vai ngay sau đo, ong nh?n đ??c tin r?ng k? thu l?n c?a ong đa qua đ?i.
Ch?ng bao lau thi Marcianus lam tr?ng b?nh va m?t vao ngay 27 thang 1 n?m 457, m?t s? h?c gi? cho r?ng r?t co th? ong đa m?c ph?i b?nh
ho?i t?
trong m?t chuy?n hanh h??ng dai ngay. Thi th? c?a ong đ??c
chon c?t
t?i
Nha th? cac Thanh Tong đ?
? Constantinople cung v?i Pulcheria.
[6]
M?c du th?i gian tr? vi ng?n ng?i va vi?c b? r?i đ? qu?c Tay La Ma cho cac r? tan pha thi Marcianus v?n đ??c xem la m?t trong nh?ng Hoang đ? đong La Ma gi?i nh?t.
Giao h?i Chinh Th?ng giao đong ph??ng
đa phong thanh cho ong va Pulcheria v?i ngay l? c?a h? đ??c t? ch?c vao ngay 17 thang 2 h?ng n?m.
Marcia Euphemia
la ng??i con gai duy nh?t đ??c bi?t đ?n c?a Marcianus, ba đ??c cha g? cho
Anthemius
, v? sau la Hoang đ? Tay La Ma.
[12]
Rieng m? c?a ba thi hi?n v?n ch?a ro danh tinh.
[13]
Pulcheria la ng??i v? th? hai c?a Marcianus.
[5]
Pulcheria đa th? nguy?n s? theo Chua su?t đ?i v?i t? cach c?a m?t
trinh n?
ngoan đ?o. Cu?c hon nhan th? hai ch? đ?n thu?n la m?t lien minh chinh tr? nh?m đ?a Marcianus lam thanh vien k? th?a ngoi v? c?a
Nha Theodosius
thong qua hon nhan. Do v?y cu?c hon nhan c?a Marcianus v?i Pulcheria c?ng khong đ??c v?n toan vi no v?n mang mau s?c chinh tr?, do đo Euphemia ch?a bao gi? co them m?t ng??i anh em nao khac.
[13]
[14]
Vai Marcianus do ngoi sao đi?n ?nh
Hollywood
Jeff Chandler
đong trong phim
Sign of the Pagan
(1954).
- ^
Theodorus Lector, 367. Theophanes AM 5949 gives 30 April.
- ^
Trong ti?ng
Latin c? đi?n
, cai ten Marcianus đ??c ghi theo ki?u FLAVIVS MARCIANVS AVGVSTVS.
- ^
Chronicon Paschale
, s.a. 457.
- ^
Theodorus Lector, 354.
- ^
a
b
c
d
e
Evagrius, II.1.
- ^
a
b
c
Jones.
- ^
a
b
Theophanes AM 5943
- ^
Cedrenus I.63; Zonara, XIII 24.5.
- ^
Procopius,
Bellum Vandalicum
I.4.7.
- ^
Procopius,
Bellum Vandalicum
I.4.2; Theophanes AM 5931, 5943; Zonaras, XIII.24.12?16; Cedrenus I.604.
- ^
Babcock, Michael A.,
The Night Attila Died: Solving the Murder of Attila the Hun
, Berkley Books, 2005.
- ^
Sidonius Apollinaris,
Carmina
II 194-7, 216, 481?482.
- ^
a
b
Geoffrey S. Nathan,
"Marcian (450?457 A.D.)"
- ^
Geoffrey Greatrex,
"Pulcheria (v? c?a Hoang đ? Marcianus)"
- Arnold Hugh Martin Jones, "Marcianus 8",
The Prosopography of the later Roman empire: A.D. 260?395, Volume 1
, Cambridge University Press, 1987,
ISBN 0-521-20159-4
, p. 714-5.