Lili?uokalani
(
Phat am ti?ng Hawaii:
[li?li?uok??l?ni]
; Lydia Lili?u Loloku Walania Kamaka?eha; Ngay 2 thang 9 n?m 1838 - 11 thang 11 n?m 1917) la
n? v??ng
duy nh?t va la qu?c v??ng cu?i cung c?a
V??ng qu?c Hawaii
. Ba tr? vi t? ngay 29 thang 1 n?m 1891 cho đ?n khi
b? l?t đ?
vao ngay 17 thang 1 n?m 1893. La m?t
nha so?n nh?c
c?a "Aloha Oe" cung nhi?u tac ph?m khac, sau khi b? ph? tru?t va giam l?ng, ba đa sang tac cu?n t? truy?n
Hawai?i's Story by Hawai?i's Queen.
Lili?uokalani sinh ngay 2 thang 9 n?m 1838, t?i
Honolulu
, thu?c đ?o
O?ahu
. Ngoai cha m? ru?t la Analea Keohok?lole va Caesar Kapa?akea, ba con la con nuoi c?a v? ch?ng Abner P?k? va Laura K?nia va đ??c h? nuoi d??ng cung v?i con gai c?a minh, n? Giam m?c Bernice Pauahi. Lili?uokalani đ??c
r?a t?i
v?i t? cach la m?t C? đ?c nhan va đ??c giao d?c t?i Tr??ng Hoang gia. Ba va anh ch? em c?a minh đ??c Vua
Kamehameha II
tuyen b? la đ? đi?u ki?n đ? k? v?. Lili?uokalani sau đo k?t hon v?i John Owen Dominis, m?t ng??i g?c M?, ng??i sau nay tr? thanh Th?ng đ?c bang O?ahu. Hai v? ch?ng khong co con, thay vao đo, h? quy?t đ?nh nh?n con nuoi. Sau khi anh trai
David Kal?kaua
len ngoi n?m 1874, ba va anh ch? em c?a minh đa đ??c phong t??c hi?u Hoang t? va Cong chua theo phong cach ph??ng Tay. N?m 1877, sau cai ch?t c?a em trai Leleiohoku II, ba đ??c tuyen b? la ng??i th?a k? ngai vang. Trong N?m Thanh Vang c?a
Victoria c?a Anh
, Lili?uokalani đ?i di?n cho anh trai minh nh? m?t đ?c phai vien chinh th?c t?i V??ng qu?c Anh.
Lili?uokalani len ngoi vao ngay 29 thang 1 n?m 1891, chin ngay sau cai ch?t c?a anh trai ba. Trong th?i gian tr? vi c?a minh, ba đa c? g?ng so?n th?o m?t hi?n phap m?i nh?m khoi ph?c quy?n l?c c?a ch? đ? quan ch? va quy?n b? phi?u thong qua chinh sach t??c đo?t quy?n kinh doanh. B? đe d?a b?i nh?ng n? l?c nh?m bai b? Hi?n phap Bayonet, cac ph?n t? than M? ? Hawai?i đa ti?n hanh đ?o chinh
l?t đ?
ch? đ? quan ch? vao ngay 17 thang 1 n?m 1893. Cu?c đ?o chinh đ??c c?ng c? b?ng cu?c đ? b? c?a Th?y quan l?c chi?n Hoa K? d??i th?i John L. Stevens, khi?n cho ch? đ? quan ch? theo đo ma s?p đ?.
Cu?c đ?o chinh đa thanh l?p
C?ng hoa Hawaii
, nh?ng m?c đich cu?i cung la sap nh?p cac hon đ?o vao Hoa K?. Tuy nhien n? l?c tren sau đo đa b? T?ng th?ng
Grover Cleveland
t?m th?i ng?n l?i. Sau m?t cu?c n?i d?y khong thanh cong đ? khoi ph?c ch? đ? quan ch?, chinh quy?n đ?u s? đa đ?t c?u n? v??ng d??i s?
qu?n thuc t?i gia
? Cung đi?n ?Iolani. Vao ngay 24 thang 1 n?m 1895, Lili?uokalani b? bu?c ph?i thoai v?, chinh th?c ch?m d?t ch? đ? quan ch? ? Hawaii. Nhi?u n? l?c đa đ??c th?c hi?n đ? khoi ph?c ch? đ? quan ch? va ch?ng l?i s? thon tinh c?a Hoa K?, nh?ng v?i s? bung n? c?a
Chi?n tranh M? Tay Ban Nha
, Hoa K? chinh th?c sap nh?p Hawai?i vao lanh th? c?a minh. Ba s?ng ph?n con l?i c?a cu?c đ?i v?i t? cach la m?t cong dan ?n d?t. Lili?uokalani qua đ?i t?i t? gia ? Washington Place, Honolulu vao ngay 11 thang 11 n?m 1917.
Lili?uokalani ten th?t la Lydia Lili?u Loloku Walania Kamaka?eha,
[1]
[note 1]
sinh ngay 2 thang 9 n?m 1838. Than m?u c?a ba la
Analea Keohok?lole
va than ph? la
Caesar Kapa?akea
. Ba chao đ?i trong tup l?u l?n b?ng c? c?a ong ngo?i
'Aikanaka
, d??i chan ng?n nui l?a
Punchbowl Crater
thu?c vung
Honolulu
, tren đ?o
O?ahu
.
[3]
[note 2]
Theo phong t?c c?a ng??i Hawaii, ten c?a Lili?uokalani đ??c đ?t d?a theo m?t s? ki?n lien quan đ?n vi?c ba chao đ?i. Vi th?i đi?m Lili?uokalani đ??c sinh ra,
Kuhina Nui
(v??ng h?u nhi?p chinh)
Elizabeth K?na?u
b? m?c b?nh nhi?m trung m?t, nen ba đa dung nh?ng t? ng? nh?
ili?u
(thong minh),
loloku
(ch?y n??c m?t),
walania
(đau rat) va
kamaka?eha
(đau m?t) đ? đ?t ten cho đ?a tr? m?i sinh nay.
[1]
Ngay 23 thang 12 cung n?m, Lili?uokalani đ??c r?a t?i b?i
m?c s?
Levi Chamberlain, m?t nha truy?n giao ng??i M? va đ??c đ?t ten C? đ?c la Lydia.
[6]
[7]
- ^
Ngu?n khac ghi r?ng ten b? sung c?a ba la "Wewehi", tuy nhien ngu?n nay khong co b?n d?ch nao lien quan đ?n ngay sinh c?a ba
- ^
Theo truy?n th?ng, khu v?c nay đ??c g?i la Mana, Manamana, Honolulu va sau đo tr? thanh
B?nh vi?n c?a N? hoang
.
[4]
- ^
a
b
Haley 2014
, tr. 232
L?i harv: khong co m?c tieu: CITEREFHaley2014 (
tr? giup
)
;
Allen 1982
, tr. 36
L?i harv: khong co m?c tieu: CITEREFAllen1982 (
tr? giup
)
;
Siler 2012
, tr. 32
L?i harv: khong co m?c tieu: CITEREFSiler2012 (
tr? giup
)
- ^
Liliuokalani 1898
, tr. 1?4
L?i harv: khong co m?c tieu: CITEREFLiliuokalani1898 (
tr? giup
)
;
Allen 1982
, tr. 33
L?i harv: khong co m?c tieu: CITEREFAllen1982 (
tr? giup
)
- ^
Kanahele 1999
, tr. 105
L?i harv: khong co m?c tieu: CITEREFKanahele1999 (
tr? giup
)
;
“La Hanau o ke Kama Aliiwahine Liliu”
.
Ka Nupepa Kuokoa
.
XIV
(36). Honolulu. 4 thang 9 n?m 1875. tr. 2
. Truy c?p ngay 26 thang 9 n?m 2016
.
- ^
Allen 1982
, tr. 40
L?i harv: khong co m?c tieu: CITEREFAllen1982 (
tr? giup
)
;
Cooke & Cooke 1937
, tr. 20
L?i harv: khong co m?c tieu: CITEREFCookeCooke1937 (
tr? giup
)
- ^
Chamberlain, Levi (October 1, 1838 ? July 21, 1842).
“Journal of Levi Chamberlain”
(PDF)
.
23
. Truy c?p ngay 18 thang 11 n?m 2021
.