Laika
N?m 1957, Laika tr? thanh sinh v?t đ?u tien bay vao qu? đ?o, m? đ??ng cho cac chuy?n bay c?a loai ng??i.
Loai	Cho
Gi?i tinh	Gi?ng cai
T? qu?c gia	Lien Xo
N?i ti?ng vi	Sinh v?t (khong k? cac vi khu?n ) đ?u tien bay vao qu? đ?o quanh Trai đ?t

Laika ( Ti?ng Nga : Лайка ) la m?t chu cho (?/?/1954 - 3/11/1957). Laika thu?c gi?ng cai, la sinh v?t đ?u tien đ??c đ?a len qu? đ?o quanh Trai đ?t , đ?ng v?t đ?u tien hy sinh tren qu? đ?o. Th?i đi?m con tau ch? Laika vao qu? đ?o, khi đo cac nha khoa h?c con r?t m? h? v? tac đ?ng c?a chuy?n bay ngoai khong gian t?i sinh v?t s?ng. M?t s? nha khoa h?c tin r?ng con ng??i co th? s?ng sot va ch?u đ?ng đ??c cac đi?u ki?n ngoai khong gian. Vi v?y, m?t vai k? s? đa xem vi?c s? d?ng đ?ng v?t cho chuy?n bay th? nghi?m tr??c khi th?c hi?n s? m?nh bay c?a loai ng??i la c?n thi?t. ^[1] Hoa K? s? d?ng tinh tinh cho chuy?n bay th? nghi?m trong khi Xo Vi?t quy?t đ?nh s? d?ng cho . Laika, ten g?c ti?ng Nga la Kudryavka , đa tr?i qua khoa hu?n luy?n v?i hai chu cho khac va đa đ??c ch?n đ?a len tau Sputnik 2 va bay len qu? đ?o vao ngay 3 thang 11 n?m 1957. Con tau Sputnik 2 đa khong đ??c thi?t k? c? c?u ch?ng chay va h? canh đ? thu h?i v? Trai đ?t, vi th? Laika đa đ??c d? đ?nh tr??c s? ch?t tren chuy?n bay. ^[2]

Laika qua đ?i vai gi? sau khi tau v? tr? r?i b? phong, ^[3] cai ch?t đ??c d? đoan la do tinh tr?ng c?ng th?ng va nhi?t đ? t?ng cao, nguyen nhan đ??c cho la l?i ch?c n?ng c?a h? th?ng ki?m soat nhi?t. Nguyen nhan th?t s? va th?i gian cai ch?t c?a Laika đa khong đ??c cong b? cho đ?n n?m 2002. Thay vao đo, Laika đ??c đ?a tin r?ng b? thi?u h?t oxy , ho?c l?i co tin (theo nh? Lien Xo kh?ng đ?nh ban đ?u) r?ng no đa s?ng đ??c 1 tu?n va ch?t nh? nhang trong v? tr?. Tuy nhien, th? nghi?m nay đa ch?ng minh la con ng??i co th? t?n t?i đ??c tren qu? đ?o va ch?u đ?ng đ??c tinh tr?ng khong tr?ng l??ng. No đa m? đ??ng cho nh?ng chuy?n bay c?a con ng??i vao khong gian va cung c?p cho cac nha khoa h?c m?t s? d? li?u ban đ?u v? cach th?c sinh v?t s?ng ph?n ?ng v?i moi tr??ng v? tr?. Ngay 11 thang 4 n?m 2008, cac quan ch?c Nga đa chinh th?c cong b? t??ng đai c?a Laika. M?t t??ng đai nh? vinh danh Laika đa đ??c xay d?ng g?n khu nghien c?u quan s? t?i Moskva , n?i đa chu?n b? cho chuy?n bay c?a Laika. T??ng đai mo t? Laika tren m?t b? t??ng mo ph?ng hinh ten l?a. ^{[4] [5]}

Sputnik 2 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau thanh cong c?a Sputnik 1 , lanh đ?o Lien bang Xo vi?t th?i b?y gi? la Nikita Sergeyevich Khrushchyov đa co y đ?nh c?n ph?i phong them tau Sputnik khac vao ngay 7 thang 11 n?m 1957 đ? k? ni?m 40 n?m Cach m?ng Thang M??i . M?t v? tinh ph?c t?p đ??c xay d?ng, nh?ng no s? ch?a đ??c s?n sang cho đ?n thang 12 n?m 1957, v? tinh nay sau tr? thanh Sputnik 3 . ^[6]

Mo hinh v? tinh nhan t?o Sputnik 2 , phia tren la may phat tin va cac thi?t b? ph?c v? s? s?ng, phia d??i la bu?ng khang ap danh cho Laika

đ? đap ?ng đ??c yeu c?u trong l? k? ni?m 40 n?m Cach m?ng Thang M??i vao thang 11 nay, 1 tau v? tr? m?i đ??c c?p thi?t xay d?ng. Nikita Sergeyevich Khrushchyov đ?c bi?t mu?n cac k? s? c?a minh ph?i đ?a ra m?t "khong gian tuy?t di?u", m?t nhi?m v? co th? l?p l?i đ??c chi?n th?ng c?a Sputnik I. Cac nha ho?ch đ?nh đa b?t tay vao k? ho?ch cho m?t chuy?n bay vao qu? đ?o c?a m?t con cho. K? s? ten l?a c?a Lien bang Xo vi?t đa co d? đ?nh chu?n b? m?t chuy?n bay qu? đ?o cho cho tr??c khi cho ng??i nay t? lau; k? t? n?m 1951, h? đa nuoi d??ng va hu?n luy?n 12 con cho ph?c v? cho cac chuy?n bay qu? đ?o đ??ng đ?n ng?n h?n vao khong gian, qua trinh hu?n luy?n nay d?n d?n g?n đ?t đ??c đ?n m?c tieu cho 1 chuy?n bay vao qu? đ?o th?c s? cho cho vao kho?ng n?m 1958. đ? đap ?ng nhu c?u c?a Nikita Sergeyevich Khrushchyov , chuy?n bay đ?a nh?ng con cho đa hu?n luy?n vao qu? đ?o đ??c chu?n b? g?p rut đ? phong vao thang 11. ^[7]

Theo cac ngu?n tin c?a Nga , quy?t đ?nh chinh th?c v? vi?c kh?i đ?ng va phong tau Sputnik 2 đ??c thi?t l?p vao ngay 10 ho?c 12 thang 10, lam cho nhom thi?t k? c?a Sergei Korolev , ng??i sang l?p ch??ng trinh khong gian Xo vi?t , ch? con 4 tu?n đ? thi?t k? va xay d?ng con tau, m?t nhi?m v? kho kh?n va c?p bach. ^[8] Vi v?y ma Sputnik 2 đ??c xay d?ng r?t v?i vang, đa s? cac y?u t? c?a con tau v? tr? nay đ??c xay d?ng d?a tren b?n phac th?o tho. Ben c?nh nhi?m v? chinh đ?a con ng??i vao v? tr?, Sputnik 2 c?ng mang theo nh?ng trang thi?t b? đ? đo b?c x? m?t Tr?i va b?c x? v? tr? . ^[6]

Tau Sputnik 2 đ??c trang b? m?t h? th?ng h? tr? s? s?ng bao g?m m?t may phat oxy va cac thi?t b? đ? tranh ng? đ?c oxy va h?p th? khi CO ₂ . M?t cai qu?t đ??c thi?t k? đ? ho?t đ?ng b?t c? khi nao nhi?t đ? trong cabin v??t qua 15 ^o C (59 ^o F, chi?c qu?t nay đ??c them vao trong tau đ? gi? nhi?t đ? mat cho cho. Tau c?ng trang b? đ? th?c ph?m (? d?ng s?t) đ? cung c?p cho m?t chuy?n bay b?y ngay trong khong gian, cho c?ng đ??c trang b? m?t tui chuyen d?ng đ? đ?ng cac ch?t rac, ch?t th?i.

Tr??c đo, nh?m m?c đich cho vi?c đ?a ng??i len v? tr?, cac nha khoa h?c Lien Xo đa nghien c?u va sau nhi?u l?n can nh?c, cho đ??c xem la đ?i t??ng th? nghi?m thich h?p nh?t vi chung co kh? n?ng t?n t?i t??ng t? nh? con ng??i.

Va ngay l?p t?c m?t đ?i " phi hanh gia " cho đa đ??c bi m?t thanh l?p. Theo thi?t k?, Sputnik-2 co t?ng tr?ng l??ng 508,3 kg, khoang lai c?a tau đ??c g?n cac c?m bi?n dung đ? đo ap su?t va nhi?t đ? xung quanh, c?ng nh? huy?t ap, nh?p tim, nh?p th? c?a phi hanh gia.

Vi?c Laika tr? thanh phi hanh gia c?ng th?t ng?u nhien. Sau khi b? đ?i thu gom đ?ng v?t hoang b?t gi?, khong bi?t co ph?i do th?y Laika co nh?ng t? ch?t c?n thi?t c?a m?t "phi hanh gia" hay khong ma cac nha khoa h?c l?a ch?n no.

Va th? la Laika, 3 tu?i, n?ng 16 kg b?ng nhien tr? thanh m?t trong 3 "phi hanh gia" bi m?t c?a Lien Xo: Laika, Albina va Mushka .

Laika ten th?t la Kudryavka (Little Curly). Nh?ng do cai ten nay h?i kho đ?c, nen cac nha khoa h?c Lien Xo g?i la Laika (Barker), b?i ? Lien Xo, gi?ng cho Eskimo th??ng đ??c g?i chung la Laika.

Hu?n luy?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ? tr? thanh phi hanh gia th?c th?, Laika cung v?i cac "đ?ng nghi?p" khac đa ph?i tr?i qua nh?ng cu?c th? nghi?m va t?p luy?n g?t gao.

Nh?m quen d?n v?i vi?c s?ng trong khoang lai ch?t h?p c?a tau Sputnik-2, cac con cho nay đa b? nh?t lien t?c trong nh?ng chi?c l?ng ch?t h?p trong kho?ng t? 15 - 20 ngay.

Chung con ph?i lam quen v?i vi?c mang qu?n ao đ?c bi?t c?ng nh? t?p dung nh?ng lo?i th?c ?n đong h?p ? d?ng l?ng.

đ? quen v?i nh?ng rung đ?ng m?nh va ti?ng g?m ru c?a đ?ng c? ph?n l?c , chung ph?i th??ng xuyen luy?n t?p v?i may ly tam mo ph?ng qua trinh t?ng t?c c?a ten l?a đ?y, c?ng nh? thi?t b? mo ph?ng tinh tr?ng khong tr?ng l?c . Sau m?i l?n luy?n t?p, nh?p tim c?a chung đ?u t?ng g?p đoi.

K?t thuc khoa hu?n luy?n, cho Albina đ??c chuy?n sang b? ph?n th? nghi?m s?c ch?u đ?ng c?a c? th? s?ng trong đi?u ki?n gia t?c c?c l?n khi ten l?a đ?y kh?i hanh; cho Mushka đ??c chuy?n sang lam ? b? ph?n th? nghi?m cac thi?t b? c?u h? va khoang đ? b? c?a tau v? tr? .

Rieng Laika đ??c s? d?ng đ? nghien c?u s?c ch?u đ?ng c?a c? th? s?ng trong đi?u ki?n khong tr?ng l?c. Va chinh nhi?m v? nay đa giup Laika tr? thanh sinh v?t s?ng đ?u tien bay vao v? tr?.

Chuy?n bay c?m t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay tr??c th?i đi?m phong tau, Laika đ??c t?m r?a s?ch s? b?ng dung d?ch pha c?n , long đ??c ch?i chu?t c?n th?n, va thu?c iod đ??c boi vao nh?ng v? tri g?n cac thi?t b? c?m bi?n theo doi ch?c n?ng c? th? va đ??c đ?a vao khoang lai tau Sputnik-2. T?t c? đa s?n sang.

Ngay 3/11/1957, t?i san bay v? tr? Baikonur , Sputnik-2 đ??c phong len qu? đ?o Trai đ?t , mang theo Laika.

Theo cac tin hi?u thu đ??c t? cac thi?t b? c?m bi?n g?n tren than thi trong qua trinh phong tau, nh?p tim c?a Laika t?ng cao g?p 3 l?n binh th??ng. Sau khi tau đ?t đ?n tr?ng thai khong tr?ng l?c thi nh?p tim c?a Laika l?i b?t đ?u gi?m m?nh.

Ngay ngay hom đo, đai Phat thanh Moskva cho phat đi thong tin r?ng nh?ng tin hi?u t? Sputnik-2 cho th?y: ho?t đ?ng c?a cac thi?t b? khoa h?c v?n di?n ra binh th??ng va Laika v?n s?ng.

Sau ngay sau đo, Trai đ?t hoan toan m?t lien l?c v?i tau Sputnik-2. Cac thong tin do C? quan Nghien c?u V? tr? Lien Xo cung c?p vao th?i đi?m đo cho th?y Laika đa s?ng t?i ngay th? t? c?a chuy?n du hanh.

Khong lau sau khi Sputnik-2 đ??c phong đi, cac nha khoa h?c Lien Xo đa ph?i th?a nh?n r?ng do cac thi?t b? đ? b? ch?a k?p hoan thi?n nen tau Sputnik-2 đa đ??c xac đ?nh la s? th?c hi?n chuy?n bay th? nghi?m c?m t?, m?t đi khong tr? l?i.

H?n n?a, l??ng th?c ?n va oxy ch? đ? cho Laika dung 10 ngay, trong khi s? m?nh c?a Sputnik-2 s? keo dai t?i thang 4/1958.

đi?u đo co ngh?a la s? ph?n c?a Laika đa đ??c đ?nh đo?t ngay t? đ?u, no s? ch?t va b? thieu chay cung v?i con tau khi quay tr? l?i b?u khi quy?n Trai đ?t.

Sau 163 ngay bay lien t?c 2.570 vong quanh qu? đ?o Trai đ?t ? đi?m g?n nh?t la 225 km va xa nh?t la 1.671 km v?i v?n t?c 28.968 km/h, ngay 14/4/1958, Sputnik-2 mang theo xac Laika đa r?c chay tren đ??ng tr? v? Trai đ?t, k?t thuc xu?t s?c s? m?ng tien phong c?a minh.

Nh?ng s? ki?n xung quanh chuy?n bay c?a Laika [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ph?i t?i cu?i thang 10 n?m 2002, t?c đung 45 n?m sau ngay Laika đ??c phong vao v? tr?, t?i H?i ngh? Khong gian v? tr? Th? gi?i đ??c t? ch?c t?i M? , s? th?t v? cai ch?t c?a Laika m?i đ??c ti?t l?.

Bao cao c?a Ti?n s? Dimitri Malashenkov thu?c Vi?n Nghien c?u cac v?n đ? sinh h?c ? Moskva đa giup ch?m d?t nh?ng suy đoan keo dai hang th?p k? v? cai ch?t c?a Laika.

Theo đo, nh?ng c?m bi?n g?n tren ng??i Laika ghi nh?n r?ng ngay sau khi khoang lai đ?t v?n t?c g?n 28.968 km/gi?, nh?p tim c?a Laika đa t?ng g?p 3 l?n binh th??ng do nong, s? hai va c?ng th?ng.

Sau t? 5 - 7 gi? tren qu? đ?o (t?c la sau kho?ng 4 vong bay quanh Trai đ?t), tr?m ki?m soat m?t đ?t khong nh?n đ??c them b?t c? m?t tin hi?u s?ng nao c?a Laika.

V? nguyen nhan gay ra cai ch?t c?a Laika, cac nha khoa h?c thu?c Vi?n Nghien c?u cac v?n đ? sinh h?c đ?u nh?t tri r?ng Laika đa ch?t do ho?ng s? qua đ? khi Sputnik 2 ? vao tinh tr?ng khong tr?ng l?c , va tr?c tr?c c?a h? th?ng đi?u hoa đa khi?n nhi?t đ? khoang lai t?ng cao qua ng??ng ch?u đ?ng c?a c? th? s?ng.

Tuyen b? v? vi?c v? tinh nhan t?o Sputnik 2 s? chay trong khi quy?n khi th? n?ng bay khong con đa gay s?ng s?t cho khong it ng??i va lam d?y len lan song ph?n đ?i hanh vi ng??c đai đ?ng v?t . Hi?p h?i B?o v? Cho Qu?c gia c?a Anh keu g?i nh?ng ng??i nuoi cho hay danh m?t phut m?c ni?m Laika. Trong khi đo thi NASA c?ng ti?n hanh th? nghi?m c? chu?t , soc , kh? va tinh tinh tren cac chuy?n bay c?a h? va m?t s? con đa ch?t thi khong m?t ai ng? l?i ph?n đ?i. ^[9]

Cai ch?t c?a Laika đa m? đ??ng cho s? s?ng tren v? tr? c?a "c?p v? ch?ng" cho Belka va Strelka . Cho đ?c Strelka va cho cai Belka đ??c C? quan hang khong v? tr? Lien Xo phong len khong gian ngay 19 thang 8 n?m 1959 b?i ten l?a đ?y R-7 mang v? tinh Sputnik-5. Ngay 20 thang 8, Sputnik-5 h? canh nh? nhang b?ng du tren th?o nguyen g?n Baikonur ( Kazakhstan ). C? Strelka va Belka đ?u kh?e m?nh va an toan. Vai thang sau đo, "c?p uyen ??ng" v? tr? đ?u tien nay đa sinh đ??c sau con cho con (2 đ?c, b?n cai) kh?e m?nh. Lanh t? Lien Xo Nikita Sergeyevich Khrushchyov đa ch?n m?t con đ?p nh?t g?i t?ng Caroline Kennedy , con gai c?a T?ng th?ng Hoa K? John F. Kennedy . ^[10]

Vinh danh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?c du khong co c? h?i s?ng sot tr? v?, nh?ng s? hy sinh c?a Laika khong h? u?ng phi b?i no đa giup ch?ng t? m?t đi?u: sinh v?t s?ng co th? t?n t?i trong tinh tr?ng khong tr?ng l?c ngoai khong gian.

Chuy?n bay c?a Laika đa m? đ??ng cho vi?c chu?n b? phong tau co ng??i lai khong lau sau đo, c?ng nh? đem l?i cho cac nha khoa h?c nh?ng s? li?u đ?u tien v? vi?c cac sinh v?t s?ng ph?n ?ng nh? th? nao trong moi tr??ng v? tr? .

Rut kinh nghi?m t? Sputnik-2, ngay 12/4/1961, Lien Xo phong thanh cong tau Vostok-1 (Ph??ng đong 1) đ?a Yuri Gagarin - phi cong v? tr? đ?u tien c?a loai ng??i len qu? đ?o.

đ? t??ng nh? Laika, nhi?u n??c đa phat hanh nh?ng b? tem k? ni?m va b?u thi?p co hinh con v?t đang yeu nay. Cac hang s?n xu?t so-co-la , thu?c la ... c?ng l?y ten la Laika. Cac ban nh?c l?y c?m h?ng t? Laika c?ng l?n l??t ra đ?i: Laika, Laika Dog, Laika and the Cosmonauts.. . Trong su?t n?a th? k? qua, Laika tr? thanh đ? tai c?a r?t nhi?u ti?u thuy?t, phim truy?n, bai hat...

Ngay 11 thang 4 n?m 2008, đung 50 n?m sau ngay xac Laika đ??c h?a thieu trong khi quy?n Trai đ?t, t?i Vi?n Quan y ben đ?i l? Petrovsko - Razumovsky ? Moskva , n?i Laika đa luy?n t?p đ? chu?n b? th? nghi?m trong khong gian, ng??i Nga đa d?ng m?t t??ng đai t??ng ni?m Laika do nha đieu kh?c Pavel Medvedev thi?t k?. B? t??ng đai mo ph?ng m?t ten l?a v? tr?, ph?n tren c?a cac đ?ng c? mo ph?ng ban tay con ng??i. T??ng Laika đ?ng tren đo, trong long ban tay c?a con ng??i. ^[11]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th? m?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikiquote Anh ng? s?u t?p danh ngon v?: Laika

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Laika .

• L?ch s? Sputnik Missions
• Sputnik 2 t?i Astronautix