L?u T? Ph??ng Vo S?
L?u T? Ph??ng Vo S? sau khi đ??c trung tu
L?u T? Ph??ng Vo S?
V? tri đ?a ly
V? tri	Hoang thanh Hu?
L?ch s?
Xay d?ng	1923
đ?i vua	Kh?i đ?nh
Tinh tr?ng	H? h?ng n?ng, đa đ??c trung tu
Ch?c n?ng
Ch?c n?ng	N?i gi?i tri c?a hoang gia

L?u T? Ph??ng Vo S? ( ch? Han : 樓四方無事) la cong trinh ki?n truc hai t?ng, n?m tren đai B?c Khuy?t c?a Hoang thanh Hu? . L?u T? Ph??ng Vo S? đ??c xay d?ng va khanh thanh n?m 1923 đ? chu?n b? cho l? m?ng th? "T? tu?n đ?i khanh ti?t" c?a vua Kh?i đ?nh vao n?m 1924 . Sau đo, l?u T? Ph??ng Vo S? tr? thanh n?i cho nha vua va hoang gia hong mat, c?ng la n?i h?c t?p hang ngay c?a cac v? hoang t? va cong chua giai đo?n cu?i tri?u Nguy?n .

L?u T? Ph??ng Vo S? đ??c xay theo phong cach ki?n truc thu?c đ?a, giao thoa ki?n truc A - Au, g?m hai t?ng v?i di?n tich len đ?n 182m². đay la cong trinh ki?n truc co gia tr? v? l?ch s? va v?n hoa ngh? thu?t c?a Hu? , la m?t trong nh?ng cong trinh ki?n truc tieu bi?u đ??c xay d?ng d??i th?i Phap thu?c , đanh d?u m?t giai đo?n chuy?n ti?p trong l?ch s? ki?n truc Vi?t Nam n?a đ?u th? k? 20 . Sau khi nha Nguy?n cao chung n?m 1945 , ch?u tac đ?ng kh?c nghi?t c?a thien nhien va hai cu?c chi?n tranh tan pha ac li?t, đ?c bi?t la s? ki?n T?t M?u Than ( 1968 ), l?u b? h? h?ng n?ng n? va xu?ng c?p nghiem tr?ng. Thang 12 n?m 2008 , d? an trung tu l?u T? Ph??ng Vo S? đ??c kh?i cong va khanh thanh ngay 6 thang 10 n?m 2010 nhan k? ni?m đ?i l? 1000 n?m Th?ng Long - Ha N?i , v?i t?ng m?c h?n 9,3 t? đ?ng . Thang 5 n?m 2011 , d? lu?n xon xao vi?c l?u b? bi?n thanh quan ca phe , trong m?t th?a thu?n ph?i h?p t? ch?c ph?c v? d?ch v? gi?i khat gi?a Trung tam B?o t?n di tich C? đo Hu? v?i ng??i kinh doanh gi?i khat ben ngoai. Sau đo, t?m bi?n qu?ng cao d?ch v? đa ph?i g? b?, nh?ng quan v?n ti?p t?c ho?t đ?ng.

V? tri va ki?n truc [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V? tri [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?u T? Ph??ng Vo S? n?m tren n?n đai B?c Khuy?t c?a Hoang thanh Hu? , g?n v?i c?a Hoa Binh - c?a b?c Hoang thanh. Toa l?u c?ng n?m tren tr?c "th?n đ?o" tay b?c - đong nam c?a Hoang thanh, n?i thong cac cong trinh quan tr?ng nh?t đ?i N?i . Tr?c nay ch?y t? Ng? Mon qua đi?n Thai Hoa , đi?n C?n Chanh , đi?n Can Thanh , cung Khon Thai , đi?n Ki?n Trung th?ng đ?n l?u T? Ph??ng Vo S?. đay đ?u la nh?ng cung đi?n ch? danh rieng cho hoang đ? va hoang h?u nha Nguy?n .

Ki?n truc [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đai B?c Khuy?t n?m ? chinh gi?a t??ng thanh phia b?c c?a Hoang thanh, l?i ra phia ngoai theo hinh quai v?c, binh di?n hinh ch? nh?t co kich th??c 64,6m x 28,5m, di?n tich h?n 1800m² ^[1] . L?u T? Ph??ng Vo S? đ??c xay g?n nh? hinh vuong (kich th??c 14m x 13m ^[1] ), ? v? tri trung tam c?a đai, di?n tich m?t n?n 182m² ^[1] . Hai ben đong va tay l?u đ?u co v??n hoa ki?u m?i, nh?ng b?n hoa v?n đ?p hinh con rua đ? t??ng tr?ng cho phia b?c ^[1] .

L?u T? Ph??ng Vo S? g?m hai t?ng, đ??c xay theo ki?n truc thu?c đ?a, s?n ph?m giao thoa ki?n truc A - Au ? Vi?t Nam đ??ng th?i. N?n, t??ng, k? thu?t xay d?ng đ?u mang phong cach chau Au. Cong trinh xay hoan toan b?ng g?ch va xi m?ng, b?n m?t c?a hai t?ng đ?u m? 2 c?a s? va 1 c?a đi, t?ng tren lam ban cong vong quanh, t?ng d??i thi lam hang hien. Con mai va h?a ti?t trang tri l?i đ?m net ki?n truc A đong v?i hinh m?t tr?i ? gi?a, hai con r?ng ch?u hai ben theo ki?u h?i long tren noc, b?n b? quy?t đ?p n?i hinh r?ng ^[2] .

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?a th? k? T? Ph??ng Vo S? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tr??c khi l?u T? Ph??ng Vo S? đ??c xay d?ng, ? v? tri toa l?u hi?n gi? t?n t?i m?t ngoi đinh mang ten T? Thong, d?ng vao n?m 1804 đ?i vua Gia Long v?i ch?c n?ng la đi?m canh c?a c?m quan ?ng tr?c, b?o v? Hoang thanh ^[1] . Ngoi đinh nay đa đ??c s?a ch?a vao n?m 1830 , 1833 đ?i Minh M?ng r?i b? tri?t gi?i đ?i vua đ?ng Khanh vi xu?ng c?p ^[2] . N?m 1923 đ?i vua Kh?i đ?nh , m?t n?m tr??c l? "T? tu?n khanh ti?t", nha vua cho xay l?u T? Ph??ng Vo S?

Vua Kh?i đ?nh len ngoi khi nha Nguy?n ch? con quy?n l?c tren danh ngh?a, ong say s?a v?i vi?c xay d?ng cung đi?n, dinh th?, l?ng t?m cho b?n than h?n la qu?n ly x? Trung K? thu?c Phap ^[3] . Ong đa t?o nen b? m?t m?i c?a đ?i N?i b?ng cach xay d?ng m?t lo?t cong trinh ki?n truc la s?n ph?m c?a giao thoa v?n hoa đong - Tay, th? hi?n qua s? xam nh?p c?a nhi?u tr??ng phai ki?n truc (?n đ? giao, Ph?t giao, Roman , Gothic , Neo-classique ...), khac bi?t l?n v?i ki?n truc truy?n th?ng Vi?t Nam ^[3] . Cung v?i vi?c c?a Hi?n Nh?n va Ch??ng đ?c c?a Hoang thanh đ??c xay l?i hoan toan b?ng voi v?a, g?ch vao n?m 1923 va 1921 ; đi?n Ki?n Trung đ??c d?ng tren n?n l?u Du C?u th?i Duy Tan theo phong cach ki?n truc Tan c? đi?n vao n?m 1916 , toa ph??ng đinh T? Thong c?ng b? tri?t gi?i đ? lam ch? cho cong trinh m?i. đo chinh la toa T? Ph??ng Vo S?, m?t toa l?u 2 t?ng theo ki?u ki?n truc thu?c đ?a. Cong trinh hoan thanh n?m 1923 đ? chu?n b? m?ng l? "T? tu?n đ?i khanh" c?a vua Kh?i đ?nh .

đay la m?t cong trinh ki?n truc co gia tr? v? m?t l?ch s? va v?n hoa ngh? thu?t, la m?t trong nh?ng cong trinh ki?n truc tieu bi?u đ??c xay d?ng d??i th?i b?y gi?, đanh d?u m?t giai đo?n chuy?n ti?p trong l?ch s? ki?n truc Vi?t Nam trong n?a đ?u th? k? 20. Cai ten T? Ph??ng Vo S? mang ngh?a la b?n ph??ng yen ?n , th? hi?n khat v?ng đ?t n??c hoa binh c?a nha Nguy?n , du ch? quy?n tri?u đ?i khong con đ??c bao nhieu ^[1] . Di tich l?u T? Ph??ng Vo s? đ??c ghi nh?n la n?i nha vua va hoang gia len hong mat va ng?m c?nh, c?ng la n?i h?c t?p h?ng ngay c?a cac hoang t? va cong chua giai đo?n cu?i tri?u Nguy?n ^[2] .

Nh?ng sau s? cao chung c?a nha Nguy?n vao thang 8 n?m 1945 , r?i bao bi?n đ?ng th?ng tr?m trong hai cu?c chi?n tranh đe n?ng, l?u T? Ph??ng Vo S? b? h? h?ng va xu?ng c?p tr?m tr?ng, nh?t la trong s? ki?n T?t M?u Than n?m 1968 ^[2] .

H? th?ng t??ng thanh c?a đai B?c Khuy?t b? m?t ?n đ?nh, nguyen nhan ch? y?u do ap l?c đ?t bao hoa n??c cung v?i t?i tr?ng t?ng c??ng c?a l?u T? Ph??ng Vo S?: m?t đo?n t??ng dai 35m, cao 4,2m, day 1,3m, n?ng kho?ng 350 t?n, b? xo l?ch so v?i v? tri ban đ?u ch? xa nh?t la 1,3m, ch? g?n nh?t t? 0,3m đ?n 0,5m ^[4] . Toan b? h? khung g? b? m?t hoan toan, t??ng nha t?ng d??i b? s?p đ? m?t m?ng nghiem tr?ng ? phia b?c, t??ng nha t?ng tren b? s?p đ? g?n h?t ch? con l?i m?t m?ng ? goc Tay Nam, n?n nha b? s?t lun, h? h?ng tr?m tr?ng ^[2] .

Trung tu [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong qua trinh h?i ph?c cac di tich thu?c qu?n th? di tich C? đo Hu?, l?u T? Ph??ng Vo S? đa đ??c Trung tam B?o t?n Di tich c? đo Hu? ph?i h?p v?i B?o tang L?ch s? Vi?t Nam, Phan vi?n Khoa h?c Xay d?ng mi?n Trung nghien c?u, tham sat kh?o c? h?c vao n?m 2001 . D? an trung tu l?u n?m trong h?ng m?c cac cong trinh h??ng t?i k? bi?m đ?i l? 1000 n?m Th?ng Long - Ha N?i c?a Vi?t Nam v?i t?ng m?c đ?u t? len đ?n h?n 9,3 t? Vi?t Nam đ?ng ^[2] . Kh?i cong trung tu vao thang 12 n?m 2008 , trong qua trinh thi cong, cac đ?n v? t?n d?ng t?i đa v?t li?u g?c đ? tu b? cong trinh, kh?c ph?c tinh tr?ng cac m?ng t??ng b? nghieng lun, xo đ?y, bi?n d?ng đ?a tr? v? v? tri g?c ban đ?u b?ng k? thu?t kich đ?y va kich nang ^[4] ma khong ph?i pha b? xay l?i.

Sau 20 thang thi cong, ngay 3 thang 9 n?m 2010 , cong trinh đ??c nghi?m thu va chinh th?c khanh thanh vao ngay 6 thang 10 n?m 2010 ^[5] .

Thang 5 n?m 2011 , bao chi Vi?t Nam đ?a tin Trung tam B?o t?n di tich C? đo Hu? cho m? d?ch v? kinh doanh ca phe tren l?u T? Ph??ng Vo S?. Ngay 20 thang 5 n?m ?y, ba t?m bi?n qu?ng cao "Gi?i khat T? Ph??ng Vo S?" đ??c treo quanh đai B?c Khuy?t ^[6] . Ngay hom sau, ba t?m bi?n ph?i g? xu?ng ^[6] nh?ng quan ca phe đa đi vao ho?t đ?ng ^[6] . ?y ban nhan dan t?nh Th?a Thien - Hu? cho bi?t, đay la hinh th?c b?o t?n di tich thich nghi ma chinh chinh quy?n t?nh nay ch? tr??ng, song d? lu?n v?n r?t b?c xuc, ng? ngang ^[7] . H?p đ?ng khai thac d?ch v? gi?i khat ? l?u co th?i h?n 3 n?m ^[7] , v?i m?c thue 200.000.000 Vi?t Nam đ?ng m?i n?m ^[6] .

Chu gi?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? L?u T? Ph??ng Vo S? .